Nooten

Nooten wäide ferwoand uum Musik un Soang tou Poapier tou brangen.

Älken Toon wäd fertreeden fon wät uutsjucht as n tjukken Punkt ap ne Riege Lienjen. Deerbie wäd ju Toonhööchte beteekend fon ju Hööchte fon dän Punkt ap ju Riege. In Bielde 1 is dät wiesd foar ne Riege aal haager wäidende Toone. An älke Noote sjo wie n litjen Striep, ju Hoals, wiermäd ju Laangte beteekend wäd.

Tougliek is deer buppe anroat, wo do Toone stimme tou do wiete Tasten fon n Klavier. Deerbie ferträt ju linke Taste dät aanstriekede C (c'), wät midde ap n Klavier sit, oafte bie dät Slot, wät in saang anroat wuuden is. Bie n elektrisk Keyboard is dät dät eerste C gjuchts fon do Begleittasten.

Sun Riege Tasten as t.B. c' d' e' f' g' a' h' c" uumfoated ne skeene Oktoawe, also n Intervall mäd tweelich Hoolichtoonstappen, hier links ju aanstriekede Oktoawe (uk c’d’ usw.) un gjuchts ju twäinstriekede Oktoawe (uk c” d”usw.) . Ju flugge Krulle gans links hat Fjoolekoaie of g-Koaie, deeruum dät ju mäd hiere grootste Krulle juust ju Hööchte fon ju g'-Noote uumsirkelt.

In Bielde 2 is gjuchts nochmoal ju aanstriekede Oktoawe wiesed, mäd dät Slot un dan links deerfon noch two Oktoawen moor, eerste ju litje Oktoawe un dan gans links ju groote Oktoawe. Uum do tou skrieuwen, bruukt me me noch ne twäide Riege Lienjen, unner do uur. Foar ju Riege stoant dan noch wier ne uur Koaie, ju Basskoaie of f-Koaie, deeruum dät ju dät litje f uumsirkelt.

Fääre sjo wie in disse Bielde in do Lienjenriegen do liekapstoundene Striepe mäd Määrke 2 3 4 5 6, do dän Takt beteekenje.

Do swotte Tasten hääbe Toone, do der twiske do fon do wiete Tasten lääse. Uum do in ju Nooteskrift tou beteekenjen, bruukt me do Foarteekene: dät Kjuus (1), dät Aplöösengsteeken (2) un dät "b" (3).

Uum nu t.B. ju swotte Taste gjuchts fon dät G tou beteekenjen, sät me deer n Kjuus (1) foar, wiertruch ju Noote ferhaagerd wäd toun Gis, as in ju Bielde mäd ne roode Lienje ounroat. Dät jält dan foar ju Noote älke Moal deerätter (in ju Bielde also twäie), bit me n Aplöösengsteeken (2) sät. So rakt dät uk Ais, Cis, Dis un Fis bie A, C, D un F.

Wol me deerjuun n Toon ferläigerje, dan sät me n b deerfoar, wät korrespondiert tou ju swotte Taste links fon dät G. So kricht me n Ges, wät wier jält bit tou dät Aplöösengsteeken. Ap jusälge Wiese kricht me As, Bes, Des, Es bie dät A, B, D un E.

Wan me nu ap ju Tastatuur fon dät Klavier kieket, sjucht me, dät t.B. As un Gis ap een Taste lääse, uk Es un Dis un aal sowät. Bie ju Pythagoräiske Stämmenge roate dät deer noch n litjen Unnerskeed, also, wan me Intervalle mäd Hälpe fon bestimmde Ferhooldnisse fon Säidenloangten bereekend. Däälich ap n Klavier rakt dät dän Unnerskeed nit moor, deer is näämelk eenfach ju Oktoawe in tweelich Hoolichtoonstappen gliekmäitich iendeeld, deer is dan t.B. As un Gis wuddelk dät sälge. Man gnau nuumen rakt dät n Unnerskeed, me boalt fon Enharmoniske Ferwikselenge. Wan me also As enharmonisk ferwikseld, is dät Gis; wan me Dis enharmonisk ferwikseld, kricht me Es un so gungt dät uuraal.

Bit nu hieden wie tichte (swotte) Nooten mäd n Hoals un deerfon rakt et hier fjauer in n Takt. Deeruum sunt dät Fjoondelnooten. Dät rakt oawers uk heele Nooten; do sunt eepen (wiet) un deerfon paaset man een in n Takt. So rakt et uk hoolwe Nooten (eepen mäd n Hoals), wierfon dan two in n Takt paasje. Wan me deer n Punkt bääte sät, is dät ne Tjofjoondelnoote, ju der dan touhoope mäd n Fjoondelnoote in n Takt paaset. Un dan häd me noch Oachtelnooten, dät sunt do Tichte mäd ne Foone an n Hoals. Un so rakt dät uk 1/16, 1/32 un 1/64 Nooten mäd je two, tjo of fjauer Foonen. Bie moorere Nooten bäätnunner konnen do truch Striepe ferbuunen weese.

Twiske do Nooten wäd uk wäil moal Pedum moaked un dät wäd anroat mäd Pauseteekene, do ju Laangte fon ne Pause beteekenje ap jusälge Wiese as bie do Nooten. In ju Bielde sunt do noch moal do ferskeedene Nootenlaangten anroat, mäd deerunner do Pausen fon ju glieke Laangte.

Bie ju Taktangoawe heere do Nooten twiske do liekapstoundene Striepe bienonner. Stounde fjauer Fjoondelnooten in n Takt, dan is dät Fjauerfjoondeltakt, ounroat mäd 4/4 of C bie n Ounfang. So rakt dät uk Tjofjoondeltakt (3/4), Twofjoondeltakt (2/4) usw. Hier ieuwenske rakt dät Biespiele deerfon.