Antiklerikalizam

Antiklerikalizam je opozicija verskoj vlasti, tipično u dru��tvenim ili političkim stvarima. Istorijski antiklerikalizam uglavnom se suprotstavljao uticaju rimokatoličanstva. Antiklerikalizam je povezan sa sekularizmom koji nastoji da ukloni crkvu iz svih aspekata javnog i političkog života, i njenu uključenost u svakodnevni život građana.^[1]

Neki su se protivili sveštenstvu po osnovi moralne korupcije, institucionalnih pitanja i/ili neslaganja u verskom tumačenju, kao što je bilo tokom protestantske reformacije. Antiklerikalizam je postao izuzetno nasilan tokom Francuske revolucije, jer su revolucionari bili svedoci da crkva igra ključnu ulogu u sistemima ugnjetavanja koji su do nje doveli. Mnogi sveštenici su ubijeni, a francuske revolucionarne vlade su pokušale da kontrolišu sveštenike čineći ih državnim službenicima.

Antiklerikalizam se u katoličkoj Evropi pojavio tokom 19. veka, u različitim oblicima, a kasnije i u Kanadi, Kubi i Latinskoj Americi.

Građanski ustav sveštenstva donesen je 12. jula 1790. godine, zahtevajući od svih sveštenika da se zakunu na odanost francuskoj vladi, i po analogiji, sve više antiklerikalnoj nacionalnoj ustavotvornoj skupštini. Svi osim sedam od 160 biskupa je odbilo zakletvu, kao i polovina parohijskih sveštenika.^[2] Progon klera i vernika bio je prvi pokretač pobune; drugi je regrutacija. Sveštenici koji su odbili da se zakunu na odanost su proterivani ili zatvarani, a žene su na putu na misu bivale pretučene na ulicama.^[2]

Antiklerilizam tokom Francuske revolucije u početku je počeo napadima na crkvenu korupciju i bogatstvo višeg klera, akcijom s kojom su se mogli složiti čak i mnogi hrišćani, budući da je rimokatolička crkva imala dominantnu ulogu u predrevolucionarnoj Francuskoj. Tokom dvogodišnjeg perioda poznatog kao Vladavina terora, epizode antiklerikalizma postale su nasilnije od bilo kojeg u modernoj evropskoj istoriji. Nova revolucionarna vlast potisnula je crkvu; ukinuta je katolička monarhija; nacionalizovana je crkvena imovina; prognano 30.000 sveštenika, a stotine njih je ubijeno.^[3] Mnoge crkve su pretvorene u „hramove razuma”, u kojima su se održavale ateističke službe.^[4][5][6][7] Vođeno je mnogo naučnih rasprava o tome da li je pokret bio široko motivisan.^[8] Kao deo kampanje za dehristijanizaciju Francuske, u oktobru 1793. godine hrišćanski kalendar je zamenjen onim u kome se računa od datuma revolucije, a planirani su i festivali slobode, razuma i vrhovnog bića. Pojavili su se novi oblici moralne religije, uključujući deistički kult Vrhovnog bića i prvi uspostavljeni francuski državno sponzirani ateistički Kult razuma.^[9][10][11] Sve crkve koje nisu bile posvećene tome su zatvorene.^[12] U aprilu i maju 1794. vlada je odobrila poštovanje festivala kulta Vrhovnog bića.^[12] Kada je antiklerikalizam postao jasan cilj francuskih revolucionara, kontrarevolucionari, koji su želeli da povrate tradiciju i drevni režim su uzeli oružje u ruke, posebno tokom pobune u Vandeji (1793 do 1796). Lokalno stanovništvo se često opiralo dehristijanizaciji i zahtevalo od sveštenstva da ponovo otpočnu sa službama. Na kraju su Maksimilijan Robespjer i Komitet javnog spasa osudili kampanju dehristijanizacije i pokušali da uspostave svoju sopstvenu religiju, bez sujeverja katoličanstva.^[13]

Kad se papa Pije VI zauzeo protiv revolucije u Prvoj koaliciji (1792–1797), Napoleon Bonaparta je izvršio invaziju na Italiju (1796).^[14] Francuske trupe su zatvorile papu 1797. godine, a on je umro nakon šest nedelja zatočeništva.^[14] Nakon promene stava, Napoleon je zatim ponovo uspostavio katoličku crkvu u Francuskoj potpisivanjem Konkordata 1801,^[14] i zabranio kult Vrhovnog bića. Mnoge antiklerikalne politike su nastavljene. Kada bi napoleonske armije ušle u teritoriju, manastiri su često bivali otpušteni, a crkvena imovina je sekularizovana.^{[15][16][17][18]}

Dalja faza antiklerikalizma dogodila se u kontekstu Treće francuske republike i njenih neslaganja sa katoličkom crkvom. Pre Francuskog zakona iz 1905. o razdvajanju crkava i države, katolička crkva je uživala preferencijalni tretman od francuske države (formalno zajedno sa jevrejskim, luteranskim i kalvinističkim manjinskim religijama, ali u praksi sa mnogo većim uticajem od njih). Tokom 19. veka, u javnim školama su uglavnom radili sveštenici kao učitelji, i u školama se predavala vera (učitelji su takođe morali da vode razred na misu). Tokom 1881–1882 vlada Žila Fera usvojila je zakone kojima se uspostavlja besplatno obrazovanje (1881), kao i mandatorno laičko obrazovanje (1882), što je osnova francuskog javnog obrazovanja. Treća republika (1871–1940) čvrsto se uspostavila nakon krize 16. maja 1877, koju su pokrenuli katolički legitimisti koji su želeli povratak u Ancien Régime.

U 1880. i 1882. godini benediktinski monaški učitelji su efektivno prognani. Ovo nije bilo okončano do 1901. godien.^{[19][20][21][22][23]}

Zakon od 7. jula 1904. koji sprečava verske kongregacije da podučavaju i Zakon o razdvajanju države i crkve iz 1905. godine doneti su pod vladom radikala-socijaliste Emila Komba. Teritorija Alzas-Lorena nije bila podvrgnuta ovim zakonima, jer je tada bila u sastavu Nemačkog carstva.

U Aferi des Fiša (1904-1905) otkriveno je da antiklerični ministar rata Kombove vlade, general Luj Andre, određuje promocije na osnovu francuskog masonskog indeksa Velikog Orijenta o javnim zvaničnicima, uz detaljne navode ko su bili katolici i ko je prisustvovao misi, sa ciljem da se spreči njihovo napredovanje.^[24]

Antiklerilizam republikanaca omekšao se nakon Prvog svetskog rata, kad je katolička desnica počela da prihvata republiku i sekularizam. Međutim, tema subvencionisanih privatnih škola u Francuskoj, koje su pretežno katoličke, dok njihovi nastavnici dobijaju plate od države, i dalje je osetljivo pitanje u francuskoj politici.

Car Jozef II (car 1765-1790) se suprotstavio onome što je nazvao „kontemplativnim” religijskim institucijama - povučenim katoličkim institucijama za koje je smatrao da ne čine ništa pozitivno za zajednicu.^[25] Njegova politika prema njima uključena je u ono što se naziva jozefinizam.

Jozef je doneo dekret prema kome austrijski biskupi ne mogu direktno da komuniciraju s kurijom. Više od 500 od 1.188 manastira u austro-slavenskim zemljama (i još stotinu u Mađarskoj) je raspušteno, a 60 miliona florina je uzela država. Ovo bogatstvo iskorišćeno je za stvaranje 1.700 novih parohija i socijalnih ustanova.^[26]

Obrazovanje sveštenika je isto tako oduzeto od crkve. Jozef je osnovao šest državnih „generalnih semeništa”. Godine 1783, bračni patent tretirao je brak kao građanski ugovor, a ne kao versku instituciju.^[27]

Katolički istoričari tvrde da je postojao savez između Jozefa i antiklerikalnih slobodinih zidara.^[28]

Antiklerikalizam на Викимедијиној остави.

• The war against Catholicism: liberalism and the anti-Catholic imagination in nineteenth-century Germany,
• Freedom and religion in the nineteenth century