Njuškii siskáldâsân

Ghana: Iäruttâs siijđo versioi kooskâst

Mute liiŋkâid
Wikipedia:st
Laađâ historjá interaktiivlávt
← Puárrásub nubástusUđđâsub nubástus →
Poistettu sisältö Lisätty sisältö
VisuaallâšWikitekstâ
Čuákánkiäsu váilu
Raddalâs 60 Raddalâs 60


== Viehâdâh ==
== Viehâdâh ==
===Ässeeloho===
Ghana suulân 31 miljovn<ref name="WoM">[https://www.worldometers.info/world-population/ghana-population/ Ghana Population] worldometer</ref><ref name="WPR">[https://worldpopulationreview.com/countries/ghana-population/ Ghana Population 2020] World Population Review</ref> ässest 56,7 % ääsih kaavpugijn. Mediaanahe Ghanast lii 21,5 ihheed já suullân 57 % ghanalijn láá vuálá 25-ihásiih. Ässeesaahâdvuotâ lii 115 ässed per km².<ref name="CW" />
Ghana suulân 31 miljovn<ref name="WoM">[https://www.worldometers.info/world-population/ghana-population/ Ghana Population] worldometer</ref><ref name="WPR">[https://worldpopulationreview.com/countries/ghana-population/ Ghana Population 2020] World Population Review</ref> ässest 56,7 % ääsih kaavpugijn. Mediaanahe Ghanast lii 21,5 ihheed já suullân 57 % ghanalijn láá vuálá 25-ihásiih. Ässeesaahâdvuotâ lii 115 ässed per km².<ref name="CW" />


Ristâosko lii stuárráámus oskoldâh Ghanast. 71,2 % ghanalijn láá ristâliih já 17,6 % muslimeh.
Ristâosko lii stuárráámus oskoldâh Ghanast. 71,2 % ghanalijn láá ristâliih já 17,6 % muslimeh.

{{Graph:Population history|Q117}}

<small>Käldee: [https://www.wikidata.org/wiki/Q117 Wikidata]</small>


=== Etnisâš- já kielâjuávhuh ===
=== Etnisâš- já kielâjuávhuh ===

Versio 25. uđđâivemáánu 2023 tme 01.12

Ghana täsiväldi
Republic of Ghana (eŋgâlâskielân)
lippu
lippu		 vaakun
vaakun
Ghana sajadâh Afrikist
Ghana sajadâh Afrikist
Staatâhäämi täsiväldi
President
Väripresident		 Nana Akufo-Addo
Mahamudu Bawumia
Uáivikaavpug Accra
Eres kaavpugeh Kumasi
Vijđodâh 238 537 km²
Ässeeloho (2020) 31 094 420
– ässeesaahâdvuotâ 137[1] ässed/km²
– aalmugstuárrum 2,15 % (2020)
Virgáliih kielah eŋgâlâskielâ
Vaaluut cedi (GHS)
Äigi UTC
Jiečânâsvuotâ
– Ovtâstum kunâgâskoddeest 6. njuhčâmáánu 1957
Uánádâs GH
– fiävruin GH
– kirdemmašinijn 9G
Jotolâh uálgispiälásâš
Sundenummeer +233
Internet TLD .gh
Aalmuglâšlaavlâ God Bless Our Homeland Ghana

Oovdiš staatâ(h) Ghana (Commonwealth realm)
(1957–1960)
Brittilâš Kolleriddo
(1821–1957)
Ašanti
(1670–1957)

Ghana, virgálávt Ghana täsiväldi (eŋgâlâskielân Republic of Ghana), lii staatâ Afrikist, Guinealuovtâ riddoost. Ton uáivikaavpug lii Accra. Ghana ránnjástaatah láá Elefanttähtiriddo, Burkina Faso já Togo. Ghana nommâ meerhâš "suátikunâgâs" soninkekieláin.[2]

Historjá

Eennâmtiätu

Ghana sajadâh lii Viestâr-Afrikist, Guinealuovtâ riddoost. Ton nuorttiibeln lii Togo, tavveen Burkina Faso já viestârist Elefanttähtiriddo. Mäddin rääji jotá Atlant väldimeerâ rido ohtsis 539 km. Ghana vijđodâh lii 238 537 km².

Elefanteh Mole aalmuglâšmeecist

Peeivitäsideijee aldavuotâ taha tom, ete Ghanast lii trooppisâš šoŋŋâdâh. Tavveen lii liegâs já viehâ koške, mäddin oppeet kume já laavtâs. Meccikuávluh väldih 21 % Ghana vijđoduvvâst. Mäddin já viestârist lii arvemecci, tavveen eenâb saavaan. Ghanast lii suulân 736 km² stuárusâš Mole aalmuglâšmecci, mii lii luándusuojâlemkuávlu. Ghanast láá meid maaŋgâpiälálávt elleeh: ohtsis aainâs-uv 222 eres njomâtteijeešlaaijâd já 206 loddešlaaijâd (2014).

Ghanast láá love haldâttâhkuávlud: Greater Accra, Ashanti, Brong-Ahafo, Central, Eastern, Northern, Upper East, Upper West, Volta já Western. Haldâttâhkuávluid jyehih vala pirrâdâhkuddijd.[3]

Viehâdâh

Ässeeloho

Ghana suulân 31 miljovn[4][1] ässest 56,7 % ääsih kaavpugijn. Mediaanahe Ghanast lii 21,5 ihheed já suullân 57 % ghanalijn láá vuálá 25-ihásiih. Ässeesaahâdvuotâ lii 115 ässed per km².[3]

Ristâosko lii stuárráámus oskoldâh Ghanast. 71,2 % ghanalijn láá ristâliih já 17,6 % muslimeh.

Myenster:Graph:Population history

Käldee: Wikidata

Etnisâš- já kielâjuávhuh

Ghana viehâduvâst lii máhđulâš iäruttiđ aainâs-uv 75 eres juávkkud, main stuárráámus uási láá hirmâd uceh, mutâ suullân 10 láá nummeerlávt merhâšitteeh. Stuárráámuuh tain juávhuin láá Akaneh (mii siskeeld Anyih, Ašantih, Bauleh, Fanteh, já Guangeh), Mole-Dagombah, Eweh, Ga-Adangbeh já Gurmah.[5]

Ghana virgálâškielâ lii eŋgâlâskielâ, mutâ tobbeen sárnuh suullân 80 eres kielâd, moh juáháseh kuávlui mield. Veikkâ kielah láá maaŋgah, toh láá iberdetteeh, jis máttá kielâ, mii kulá siämmáá etnisâš juávkun. Kielâin akankielâ lii vijđásumosávt sarnum Ghanast.[2]

Kielah Ghanast [6]
nommâ % lasetiäđuh
Ašantikielâ 16 % akankielâ kuávlukielâ
Ewekielâ 14 %
Fantekielâ 11,6 % akankielâ kuávlukielâ
Abronkielâ 4,9 % akankielâ kuávlukielâ
Dagombakielâ 4,4 %
Adangmekielâ 4,2 %
Dagarikielâ 3,9 %
Kokombakielâ 3,5 %
Akyemkielâ 3,2 %
Gakielâ 3,1 %
eres kielah 31,2 %

Kulttuur

Hävdijááh

Hävdijááh láá Ghanast stuorrâ äšši. Toi peht ghanaliih iä tuše muurâšt jáámmám ulmuu, peic meiddei juhloh suu eellim. Hävdijááh láá sosiaallâš tábáhtus, kost sättih leđe uásálisteeh čuođij teikâ tuháttij-uv mield. Toh láá kuávdášlii roolâst ghanalij sosiaallâš elimist. Maŋgii ghanaliih kevttih-uv siämmáá verd ruuđâ hävdijáid ko heejáid - jis iä eenâb-uv. Kistoh láá ivnááh já deetaaljááh, já távjá muštotteh hamijnis jo-uv ulmuu mielâtiiŋgâ teikkâ kovvejeh suu luándu teikkâ pargo. Ovdâmerkkân kiästnii sáttá leđe Coca-Cola -puttâl hámásâš kisto, jis sun lijkkui Coca-Colan, já suuvdárist oppeet sáttá leđe veikkâ kammuuhámásâš kisto.[7]

Motomin mana kuhháá-uv ovdilgo ghanaliih hävdideh jaammušâidis.[8] Kuittâg talle ko hävdijááh láá, te seremonia sáttá pišteđ joba čiččâm peivid.[9]

  • Almai Ghanast tánssáámin keta-taansâ, moin sun kunnijât jaammuš.
    Almai Ghanast tánssáámin keta-taansâ, moin sun kunnijât jaammuš.
  • Kyesih hävdijáin Ghanast, Volta Regionist.
    Kyesih hävdijáin Ghanast, Volta Regionist.
  • Hävdijáin juhlom Amanfrost, Ghanast.
    Hävdijáin juhlom Amanfrost, Ghanast.
  • Kyelihámásâš kisto
    Kyelihámásâš kisto
  • Kaakaopáávu hámásâš kisto
    Kaakaopáávu hámásâš kisto
  • Nike-kaččâmkammuu hámásâš kisto
    Nike-kaččâmkammuu hámásâš kisto

Fáádást eres soojijn

Käldeeh

  1. ↑ 1,0 1,1 Ghana Population 2020 World Population Review
  2. ↑ 2,0 2,1 What Languages Are Spoken In Ghana? WorldAtlas
  3. ↑ 3,0 3,1 Ghana The Commonwealth
  4. ↑ Ghana Population worldometer
  5. ↑ Ghana Britannica
  6. ↑ The World Factbook : Ghana CIA
  7. ↑ The long goodbye: Why funerals are big deals in Ghana CNN World
  8. ↑ Why Ghanaians are so slow to bury their dead BBC News
  9. ↑ Ghana's lavish funerals can last up to seven days. Now, a centuries-old tradition has gone online CNN World


Viežžum saajeest "https://smn.wikipedia.org/w/index.php?title=Ghana&oldid=79911"