Christian IV od Danske

Kristijan IV Danski
Datum rođenja	12. april 1577.
Mesto rođenja	Hilered
Datum smrti	28. 2. 1648. (dob: 70)
Mesto smrti	Kopenhagen
Dinastija	Oldenburg
Otac	Frederik II Danski
Majka	Sofija Meklenburška
Supružnik	Ana Katarina od Brandenburga, Kirsten Munk
Potomstvo	Christian, Prince-Elect of Denmark, Frederik III Danski, Ulrik of Denmark, Sophie Elisabeth Pentz, Leonora Christina Ulfeldt, Valdemar Christian of Schleswig-Holstein, Elisabeth Augusta Lindenov, Christiane Sehested, Hedevig Ulfeldt, Dorothea Elisabeth Christiansdatter, Hans Ulrik Gyldenløve, Anne Cathrine Christiansdatter, Elisabeth Sophia Gyldenløve, Ulrik Christian Gyldenløve, Christian Ulrik Gyldenløve, Marie Cathrine Christiansdatter
Prethodnik	Frederik II od Danske
Naslednik	Frederik III Danski

Kristijan IV Danski (Hilered, 12. april 1577- Kopenhagen, 28. februar 1648) je bio kralj Danske i Norveške iz dinastije Oldenburg. Bio je sin Frederika II Danskog i Sofije Meklenburške.

Kristijan IV je i Grenlandom, Islandom i južnim delom Švedske, a izvršio je invziju i na ostatak Švedske s ciljem da je pokori, ali bez uspeha. Istovremeno je podupirao je dansku kolonizaciju i u njegovo vreme danski kolonisti došli su Indije.^[1]

Dansko i norveško presto nasledio je 1588. godine, nakon smrti oca, kralja Frederika II. Međutim, budući da je u to vreme bio maloljetan, vlast je preuzelo regentsko veće koje je upravljalo zemljom do njegovog punoletstva 1596. godine, kada je konačno krunisan za kralja. Njegova majka Sofija nije imala udela u radu regentskog veća, ali je postala regentkinja Kneževine Šlezvig-Holštajn u ime svog malodobnog sina.

Kristijan je bio vrlo obrazovan. Naučio je latinski, francuski, italijanski i nemački jezik, a studirao je i matematiku, navigaciju, crtanje, vojnu taktiku i ples.

Posle krunsanja 1597. godine oženio se Anom Katarinom od Brandenburga s kojom je imao sina i naslednika Frederika III. Umrla je 1612. godine, a Kristijan se tri godine kasnije oženio s mladom danskom plemkinjom Kirsten Munk koja mu je rodila dvanaestero djece. Godine 1630. počinila je preljubu sa nemačkim grofom i bila je proterana s dvora.^[2]

Po preuzimanju vlasti oslabio je uticaj parlamenta i sproveo niz reformi u zakonodavstvu i upravi. Podigao je vojnu moć Danske na kopnu i moru, a radio je i na unapređenju trgovine, zbog čega je osnivao nove gradove kao vojno-pomorska uporišta. U sklopu razvitka, obnovio je požarom uništeni grad Oslo i preimenovao ga u Kristijanija.

Za njegove vladavine, 1616. godine, osnovana je prva danska kolonija u Indiji, Trankebar. Uprkos uspešnom ratu protiv Švedske (1611—1613), nije ju uspio do kraja slomiti niti spriječiti njeno jačanje na prostoru severne Evrope.

Kada su 1624. godine postali ugroženi protestantski ciljevi u Svetom rimskom carstvu u vreme Tridesetogodišnjeg rata (1618—1648), Kristijan IV ušao je u rat na strani Protestantske unije, što je naposljetku dovelo do političkog i privrednog sloma Danske. Godine 1629. potpisao je separatni mir sa carem Ferdinandom II i poražen izašao iz sukoba, ali ipak nije pretrpeo teritorijalne gubitke.

Švedska je, uz pomoć Nizozemske republike, napala Dansku u decembru 1643. godine te je do kraja januara 1644. godine zauzela Jiland. Kristijan IV je lično vodio obranu i zadobio teže pobredee. Iako je bitka završila neodlučenim ishodom, kasnije je danska flota bila u potpunosti uništena združenom akcijom švedske i nizozemske mornarice, nakon čega je Krisitijan IV. bio prisiljen sklopiti ponižavajući mirovni sporazum u avgustu 1645. godine, kojim se odrekao teritorija na Baltiku, u Norveškoj i Skaniji.^[3]

• Bain, R. Nisbet (20. 11. 2014). Scandinavia: A Political History of Denmark, Norway and Sweden from 1513 to 1900. Cambridge University Press. str. 174. ISBN 978-1-107-68885-8. 
• Sandemo, Margit (2014). The Ice People 6 - Evil Legacy: Evil Legacy. Jentas. str. 8. ISBN 978-87-7107-335-5. 
• Bellamy, Martin (2006). Christian IV and His Navy: A Political and Administrative History of the Danish Navy 1596-1648. Brill. ISBN 978-90-04-15450-6. 

Christian IV od Danske na Wikimedijinoj ostavi