Izvorni kod stranice Islamska arhitektura

Nemate dopuštenje da uređujete ovu stranicu iz sljedećeg razloga:
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Start of block: 2. jula 2024. u 09:48
Expiry of block: 2. jula 2025. u 09:48
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
Uključite sve gornje pojedinosti u sve upite koje postavite. Ako smatrate da ste greškom blokirani, dodatne informacije i uputstva možete pronaći na stranici o globalnoj smjernici "Zabranjeni otvoreni proksiji".
U suprotnom, zahtjev za blokadu postavite na Meta-Wikiju. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
Možete vidjeti i kopirati izvorni kod ove stranice.
{{Islam}}
'''Islamska arhitektura''' ([[Arapski jezik|Arapski]]: عمارة إسلامية) obuhvata širok opseg svjetovnih i religijskih [[arhitektura|arhitektonskih]] stilova od [[Historija Islama|utemeljenja islama]] do današnjice, utjecajući dizajnom i konstrukcijom zgrada i građevina na ukupnu [[islamska kultura|islamsku kulturu]].

Najčešći tipovi građevina na kojima se primječuje [[islam]]ska arhitektura su: [[džamija|džamije]], [[mezar]]i, palače i utvrđenja. Osim ova četiri tipa građevina, u islamskoj arhitekturi postoje i brojne druge građevine i objekti od manje važnosti kao što su javna kupatila, fontane i stambeni objekti, odnosno kuće.<ref name="Cop149">Copplestone, strana 149</ref>

== Historija ==
[[Datoteka:Selimiye Mosque, Dome.jpg|thumb|250px|left|Interijer [[Selimije džamija|Selimije džamije]] u [[Edirne|Edirnu]]]]
[[630]]. godine [[Muhammed]], sa svojim ashabima ponovo ulazi u [[Mekka|Mekku]] i uzima je od plemena Kurejša. Centralno islamsko svetište [[Kaba]] je ponovo obnovljena i ponovo je postala najsvetiji hram [[islam]]a. Obnova je počela prije smrti Muhammeda, [[632]]. godine od strane [[etiopija|etiopskog]] stolara koji je preuređivanje uradio po svom narodnom običaju. Ovo svetište je bilo prvo važno djelo islamske arhitekture. Zidovi su bili ukrašeni slikama [[Isus]]a, Marije, [[Abraham]]a, [[Anđeo|anđela]], [[kršćanstvo|kršćanskih]] proroka (u islamu [[Poslanik|Božijih poslanika]])i drveća. Novi zakoni koji su kasnije uvedeni u [[Šerijat]] u [[9. vijek]]u, zasnovani na [[hadis]]u [[Muhammed]]a, , su zabranjivali upotrebu [[ikona]] te vrste u [[arhitektura|arhitekturi]], posebno one sa ljudima i životinjama.<ref name="Cop149"/>

U [[7. vijek]]u su [[Arapi]] koji su primili islam, osvojili velike teritorije. Nakon što su [[muslimani]] uzeli pod kontrolu skoro cijeli region, jedna od osnovnih potreba im je bilo mjesto gdje bi mogli obavljati [[namaz]], odnosno [[džamija|džamije]]. Jednostavan izgled je morao obezbjediti elemente ugrađene u sve džamije i prve generacije muslimana su gradile jednostavne građevine zasnovane na izgledu [[Muhammed|Poslanikove]] kuće ili su preuređivali i prilagođavali svojim običajima i propisima postojeće građevine, kao naprimjer [[crkva|crkve]].

== Uticaji i stilovi ==
[[Datoteka:Dome of Rock, Temple Mount, Jerusalem.jpg|thumb|right|250px|''Kupola nad Stijenom'' je ključni primjer islamske arhitekture]]
[[Datoteka:TajCalligraphy3.jpg|thumb|150px|left|[[Kaligrafija]] na glavnom ulazu u [[Tadž Mahal]]]]

Specifičan prepoznatljivi stil islamske arhitekture se razvio ubrzo nakon vremena Poslanika Muhammeda, i to iz [[Rimska arhitektura|rimskog]], [[egipat]]skog, [[Perzija|perzijskog]] i [[Bizantija|bizantijskog]] modela. Jedan od najranijih primjera islamske arhitekture je ''Kupola nad Stijenom'', izgrađena [[691]]. godine u [[Jeruzalem]]u. Imao je unutrašnji nadsvođeni prostor, kružnu [[kupola|kupolu]] i koristio je ponavljajuće dekorativne šare ([[arabeska|arabesku]]).

Velika džamija Samarre u [[Irak]]u, završena [[847]]. godine, kombinirala je hipostilizovanu arhitekturu redova i kolona koji su podržavali ravnu podlogu ogromne [[munara|munare]] koja je bila konstruisana iznad same džamije.

[[Aja Sofija]] u [[Istanbul]]u je uticala na islamsku arhitekturu. Kada su [[Osmansko carstvo|Osmanlije]] osvojili [[Carigrad]] od [[Bizantija|Bizanta]], baziliku su pretvorili u [[džamija|džamiju]] (sada [[muzej]]) i pripojili elemente bizantijske arhitekture u svoja nova djela (naprimjer [[kupola|kupole]]). Aja Sofija je također služila kao uzor za mnoge [[osmansko carstvo|osmanske]] džamije kao što su Šehzada džamija, [[Sulejmanije džamija]] i Rustem pašina džamija. 
{{clear}}

=== Perzijska arhitektura ===
[[Datoteka:Naghsh-e-jahan masjed-e-shah esfahan.jpg|left|thumb|250px|Kraljeva džamija u [[Isfahan]]u u [[Iran]]u]]

Jedna od prvih civilizacija koja se upoznala sa [[islam]]om i koja ga je primila još za vrijeme prvih generacija je [[Perzija]]. Prestolnica Perzijskog kraljevstva u [[7. vijek]]u je ležala istočno od rijeka [[Tigris]] i [[Eufrat]]. Zbog blizine, islamski [[arhitekta|arhitekti]] nisu samo posuđivali, nego i prisvajali tradiciju propalog Perzijskog carstva.

Islamski arhitekti su mnogo toga posudili iz perzijske arhitekture i često se može zvati nastavak i dalji razvoj i evoluiranje perzijske arhitekture.

Mnogi gradovi kao naprimjer [[Bagdad]], su zasnovani na na gradovima kao što su Firuzabad u [[Iran|Perziji]]. Ustvari, poznato je da su dva dizajnera koja je Al-Mansur zaposlio da osmisle izgled [[grad]]a, bili Naubakht (نوبخت), biviši perzijski [[Zoroastrijanizam|oroastrijanac]] i [[Mašallah]] (ماشاء‌الله), bivši [[jevrej]] iz [[iran]]skog grada, Horasan.
{{clear}}

=== Maurska arhitektura ===
[[Datoteka:Spain Andalusia Cordoba BW 2015-10-27 13-54-14.jpg|thumb|250px|right|Unutrašnjost Abd-ar-Rahmanove džamije]]

Izgradnja Velike džamije [[kordoba|Kordobe]] je započela [[785]]. godine i označava početak islamske arhitekture na [[Pirineji|Pirinejskom poluotoku]] i [[Sjeverna Afrika|Sjevernoj Africi]] (vidi [[Mauri]]). Džamija je poznata po svojim upadljivim [[luk (oblik)|lukovima]]. Maurska arhitektura je dosegla svoj vrhunac sa izgradnjom [[Alhambra|Alhambre]], veličanstvene palače/tvrđave u Grenadi koja zrači sa otvorenošću i svježinom unutrašnjosti ukrašene crvenom, plavom i zlatnom. Zidovi su ukrašeni sa motivima prirode, posebno lišća, [[arapski jezik|arapskim]] natpisima i arabeskom. Zidovi su također obloženi keramikom.

Čak i nakon završetka Rekonkiste, islamski stil je još dugo uticao na arhitekturu [[Španija|Španije]]. Interesantno je da su Španci u [[Srednji vijek|srednjem vijeku]] koristili Mudejar stil, koji je ustvari imitacija stila islamske arhitekture. Jedan od najboljih primjera maurske arhitekture je Alkazar u Sevilji.

=== Timurska arhitektura ===
[[Datoteka:Registan square2014.JPG|thumb|left|250px|Registan je mješavina uticaja sve tri škole]]

Timurska arhitektura je vrhunac [[islamska umjetnost|islamske umjetnosti]] u [[Centralna Azija|Centralnoj Aziji]]. Veličanstvene i impoznatna građevine izdignute od strane [[Timur Lenka|Timura]] i njegovih nasljednika u Samarkandu i Haratu su pomogle rasprostraniti uticaj Ilkhanidske škole [[umjetnost]]i u [[Indija|Indiji]], pa prema tome učiniti poznatom i [[mongol]]sku školu arhitekture. Timurska arhitektura je započela sa svetištem Ahmeda Jasavija u današnjem [[Kazahstan]]u, a doživjela svoj vrhunac sa izgradnjom mauzoleja ''Gur Amir'' u Samarkandu. Stil je uglavnom izveden iz Perzijske arhitekture. Osna simetrija je karakteristična za sve glavne timurske građevine, posebno kod ''Šah Zendah'' u Samarkandu i kod [[džamija|džamije]] ''Govhar Šad'' u Mešhedu. Građevine obiluju različitim oblicima dvostrukih [[kupola]], a sa vanjske strane su prelivene sa blistavim bojama.
{{clear}}

=== Osmanlijska arhitektura ===
[[Datoteka:ac-sultanahmed1.jpg|thumb|right|250px|[[Plava džamija]] u [[Istanbul]]u]]

Arhitektura [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]] je u cjelini specifična i drugačija od ostalih, posebno kada je u pitanju izgradnja džamija u stilu [[Mimar Sinan|Mimara Sinana]], kao [[Sulejmanije džamija]] iz [[16. vijek]]a. Gotovo 500 godina, Bizantska arhitektura je uticala na izgradnju [[crkva|crkvi]] kao što je [[Aja Sofija]], koja je poslužila kao primjer za mnoge osmanlijske džamije kao što je Šehzada džamija, [[Sulejmanije džamija]] i Rustem pašina džamija.

[[Osmansko carstvo|Osmanlije]] su dostigle najviši stepen arhitekture u islamskim zemljama. Oni su posjedovali tehnike izgradnje nepreglednog unutrašnjeg prostora ograničenog "bestežinskom", ali masivnom [[kupola|kupolom]], i uspjevali su napraviti perfektan sklad između unutrašnjeg i vanjskog prostora, kao i sklad tame i svjetlosti. Islamska religiozna arhitektura se sastojala od izgradnje jednostavnih zgrada sa prostranom dekoracijom, sve dok je nisu preobrazile Osmanlije kroz novi dinamični arhitektonski izražaj koji se ogledao u izgradnji [[luk (oblik)|lukova]], kupola, polukupola i stubova. Džamije, koje su bile male i mračne prostorije sa zidovima pokrivenim arabeskama, su preobražene u svetište estetike i tehnološke ravnoteže, oplemenjene elegancijom i sa nagovještajem dotad neviđene superiornosti.

=== Fatimidska arhitektura ===
U arhitekturi, Fatimidi slijede tehniku Tulunidske dinastije i koriste slične materijale, ali su veliki dio toga sami razvili. U [[Kairo|Kairu]], njihova prva [[džamija]] je bila Al-Azhar džamija, osnovana zajedno sa gradom ([[969]].-[[973]].), koja je zajedno sa obližnjom visokoobrazovnom ustanovom (Al-Azhar [[univerzitet]]), postala duhovni centar za [[Ismailiti|Ismailite]]. Džamija Al-Hakima ([[996]].-[[1013]].), važan primjer fatimidske arhitekture i arhitektonskog ukrašavanja, je odigrala važnu ulogu u fatimidskoj ceremoniji koja naglašava vjersku i političku ulogu fatimidskog [[halifa|halife]]. Pored detaljnih pogrebnih spomenika ([[mezar]]ja), ostale opstale fatimidske građevine uključuju džamiju Al-Akmar ([[1125]].) kao i grandioznu kapiju od zidina [[Kairo|Kaira]] izgrađenu od strane moćnog fatimidskog emira i [[vezir]]a Badr al-Džamalija ([[1073]].-[[1094]].).

Al-Hakim džamija ([[990]].-[[1012]].), renovirana od strane Dr. Sjedna Muhammeda Burhanuddina (vođu Davudi Bohra zajednice) i Al-jame-al-Akmar, poznatog po fatimidskoj [[filozofija|filozofiji]] i simbolici i po tome što je ponovo oživio tu arhitekturu.

=== Arhitektura Memluka ===
[[Datoteka:Emir Qurqumas complex, Northern Cemetery, Cairo.jpg|thumb|250px|left|Kompleks emira Kurkumas]]

Vladavina Memluka] ([[1250]].-[[1517]].) označila je cvjetanje islamske umjetnosti koja se najviše primijeti u starom [[Kairo|Kairu]]. Njihova pobožnost se najviše ogleda u velikim religioznim kompleksima ali i u umjetničkim djelima. Zbog svog religijskog zanosa postali su zaštitnici arhitekture i umjetnosti. Također pod njihovom upravom procvjetla su i [[trgovina]] i [[agrikultura]], a Kairo je postao jedan od najbogatijih gradova [[Bliski Istok|Bliskog Istoka]] ali i centar umjetničkih i intelektualnih djelovanja. Zbog ovoga je po riječima [[Ibn Haldun]]a Kairo postao "centar svemira i bašta svijeta". Memluci su koristili rad u drvetu i tačkaste svjetlosne efekte u svojim zgradama. Dobar primjer toga su prekrasni svodovi, palače, i munare koje postoje po čitavom Kairu.

Historija se dijeli na dva perioda, odnosno dvije [[dinastija|dinastije]]: Bahri Memluci ([[1250]].-[[1382]].) i Burji Memluci ([[1382]].–[[1517]].). Bahri Memluci su porjeklom od Qipchaq Turaka iz južne [[Rusija|Rusije]], a porijeklo Burji dinsatije je Kakuzijsko-Circazijsko.

Umjetnost i arhitektura čitavog memlučkog perioda su definisani tokom Bahri perioda. Dekorativna umjetnost memluka se cijenila po [[Mediteran|mediteranskom području]] i u [[Evropa|Evropi]] gdje je i uticala na mjesnu proizvodnju. Posebno su se isticale dekoracije svjetlucavim staklom, te unutrašnjost ukrašena rezbarenim drvetom, metalom, i tkaninama. Jedan od primjera je i uticaj memlučke staklene robe na Venecijansku industriju stakla.

[[Datoteka:Hassan Mosque.jpg|thumb|250px|right|Džamija sultana Hasana]]
Pod vlašću Baibarovog saveznika i nasljednika Kala’una ([[1280]].–[[1290]].), započeo je [[patronat]] javnih i vjerskih temelja gdje su bile uključene [[medresa|medrese]], mauzoleji, [[munara|munare]] i bolnice. Takvi kompleksi ne samo da bi osiguravali bogatstvo patrona nego bi i ovjekovječili njegovo ime, što je oboje bilo ugroženo pravnim problemima oko nasljedstva i konfiskacijom imovine. Osim Kala’unovog kompleksa druge važne akvizicije [[sultan]]a Bahri Memluka uključuju i ona od al-Nasir Muhammada ([[1295]]. – [[1304]].) i Hasanov kompleks (započet [[1356]]).

Sultani Burji Memluka su slijedili umjetničku tradiciju svojih Bahri prethodnika. Memlučke tkanine su bile iznimno cijenjene u međunarodnoj trgovini. U arhitekturi su i dalje favorizirali temelje javnih i vjerskih objekata. Najznačajnija akvizicija ranog Burji perioda u [[Egipat|Egiptu]] uključivala je komplekse koje su izgradili Barkuk (r. [[1382]] – [[1399]].), Faraj (r. [[1399]]. – [[1412]].), Šejh Mu’ayyad (r. [[1412]].–[[1421]].), i Baibars (r. [[1422]].–[[1438]].).

U istočnim mediteranskim provincijama, unosna trgovina tkaninama izmađu [[Iran]]a i [[Evropa|Evrope]] omogućila je oživljavanje [[Ekonomija|ekonomije]]. Značajne su bile i komercijalne aktivnosti [[hadž]]ija na ruti između [[Meka|Mekke]] i [[Medina|Medine]]. Velika skladišta, poput Han al-Kadi ([[1441]].), su podizana da bi zadovoljila zahtjeve trgovine. Ostali javni temelji u regiji su uključivali džamije Aqbugha al-Utrush (Aleppo, [[1399]] – [[1410]]) i Sabun ([[Damask]], [[1464]]) i medresu Jaqmaqiyya (Damask, [[1421]]).

U drugoj polovini [[15. vijek]]a umjetnost je procvala pod patronatom Qa’itbay (r. [[1468]]–[[1496]]), najvećim vladarom kasih memlučkih sultana. Tokom njegove vladavine svetišta u Mekki i Medini su značajno obnovljena. Najznačajniji gradovi su bili preplavljeni trgovačkim kućama, religijskim objektima i mostovima. U [[Kairo|Kairu]] na Sjevernom groblju se nalazi Qa’itbay kompleks koji je najpoznatije i najcjenjenije djelo ovog perioda.

Gradnja se nastavljala i za vrijeme posljednjeg memlučkog sultana, Qansuh al-Ghawri (r. [[1501]].–[[1517]].) koji je podigao i vlastiti kompleks ([[1503]].-[[1505]].) ali konstrukcijske metode su odražavale finansijsko stanje zemlje. Iako je memlučko carstvo ubrzo postalo dio [[Osmansko carstvo|Osmanskog carstva]] ([[1517]].), vizualna kultura memluka je nastavila inspirisati Osmanlije i ostale islamske umjetničke tradicije.

=== Mogulska arhitektura ===
[[Datoteka:Badshahi Mosque July 1 2005 pic32 by Ali Imran.jpg|thumb|left|300px|Badšahi mesdžid, doslovno 'Kraljeva džamija' je izgrađen [[1674]]. od strane Aurangzeba. To je jedan od najpoznatijih znamenitosti [[Lahor]]a i jedan je od najljepših i najgrandioznijih predstavnika [[Mogulsko carstvo|Mogulske ere]].]]

[[Datoteka:Taj Mahal in March 2004.jpg|thumb|250px|[[Tadž Mahal]] u [[Agra|Agri]], izgrađen od Šah Džehana kao mazolej za svoju suprugu, predstavlja vrhunac Mogulske islamske arhitekture u [[Indija|Indiji]] i jedna je od najznamenitijih građevina u svijetu.]]

Još jedan karaterističan podstil islamske arhitekture je [[arhitektura]] [[Mogulsko carstvo|Mogulskog carstva]] u [[Indija|Indiji]] u [[16. vijek]]u koja predstavlja spoj [[Perzija|perzijskih]] i [[Hinduizam|hinduističkih]] elemnata. Mogulski vladar [[Akbar Veliki]] je [[1500te|1500ih]] izgradio kraljevski grad Fatehpur Sikri, udaljen 42 [[kilometar|kilometra]] od [[Agra|Agre]].

Najpoznatiji primjer Mogulske arhitekture je [[Tadž Mahal]], ''"Suza vječnosti"'', izgrađen [[1648]]. od strane vladara Šaha Džehana u znak sjećanja na svoju suprugu Mumtaz Mehel koja je umrla tokom porođaja njihovog četranestog djeteta. Velika upotreba dragog i poludragog kamena, ugrađenog u Tadž Mahal i velika količina bijelog mramora su skoro dovele do bankrota [[Mogulsko carstvo]]. Tadž Mahal je savršeno simetričan, izuzev sarkofaga Šaha Džehana, koji nije postavljen na centru grobnice, jedan sprat ispod prizemlja. [[Džamija]] od ogledala je izgrađena od crvenog pješćara (pješćanog kamena) da upotpunjuje sa vanjske strane sličnu džamiju iz [[Mekka|Mekke]] i ova džamija je u cjelosti simetrična. Drugi objekat koja je izgrađen da pokaže veličinu mugalskog uticaja su Šalmarski vrtovi.

=== Sino-islamska arhitektura ===
[[Datoteka:Chinese-style minaret of the Great Mosque.jpg|thumb|200px|left|[[Velika Xi'anova džamija]], [[Kina]]]]
[[Datoteka:Tongxin mosque.JPG|right|Velika džamija u Tongksinu, Ningksenija|thumb|200px]]
[[Datoteka:Turpan-minarete-emir-d01.jpg|thumb|right|200px|Turpan džamija]]
[[Datoteka:Great Mosque of Djenné 1.jpg|thumb|right|250px|Velika Djenné džamija u [[Mali]]u je odličan primjer Sudansko-Sahelianskog arhitektonskog stila]]
[[Datoteka:Niujie Mosques02.jpg|left|Niujie džamija u Beijingu|thumb|200px]]

Prva [[Kina|kineska]] [[džamija]] je podignuta u [[7. vijek]]u u vrijeme [[Tang dinastija|Tang dinastije]] u mjestu Xi'an. Velika džamija Xi'ana čije sadašnje zdanje potiče još iz doba [[dinastija Ming|Ming dinastije]] ne odražava glavne karakteristike koje se često povezuju sa tradicionalnim džamijama. Zapravo slijedi tradicionalnu kinesku arhitekturu. Džamije u zapadnoj Kini imaju više elemenata zajedničkih sa džamijama u ostatku svijeta. Džamije zapadne Kine mnogo češće uključuju [[munara|munare]] i kupole, dok džamije u istpčnoj Kini mnogo češće podsjećaju na [[pagoda|pagode]].<ref>Prema knjizi ''Muslimani u Kini:Džamija'', objavljeno od ''Saudi Aramco World'' [http://www.saudiaramcoworld.com/issue/198504/muslims.in.china-the.mosques.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060322154300/http://www.saudiaramcoworld.com/issue/198504/muslims.in.china-the.mosques.htm |date=2006-03-22 }}</ref>

Značajna karakteristika Kineske arhitekture je naglašavanje simetrije koja se veže za osjećaj raskoši. Ovo se odnosi na sve, od palata do džamija. Jedan značajan izuzetak je dizajn bašte koji ima tendenciju asimetrije istaknute što je to više moguće. Kao u kineskom okomitom slikarstvu, glavni princip koji naglašava kompoziciju bašte je dozvoliti vakifu da uživa u bašti bez pravila kao u samoj prirodi.

Kineske džamije mogu biti građene crvenom ili sivom ciglom ali drvene konstrukcije su najčešće jer su one najotpornije da izdrže [[zemljotres]]e. Međutim potpuno su neotporne na požare. Krov tipične kineske građevine je zaobljen; postoje striktne klasifikacije tipa zabat koje se mogu uporediti sa klasičnim redom evropskih kolona.

Većina [[džamija]] imaju određene zajedničke karakteristike, ali kao i u drugim regionima kineska islamska [[arhitektura]] odražava lokalnu arhitekturu. Kina je poznata po svojim prekrasnim džamijama koje odražavaju dvorce. Ipak u zapadnoj Kini džamije podražavaju one sa [[Bliski Istok|Bliskog Istoka]] sa visokim vitkim munarama i kupolastim krovovima. U sjeverozapadnoj Kini postoji kombinacija istočnjačkog i zapadnjačkog stila. Džamije imaju sjajne krovove u [[budizam|budističkom]] stilu iza zazidanih bašta u koje vode ulazi sa lučnim nosačima prema minijaturnim kupolama i munarama. (vidi [[Bejtullahova džamija]]).<ref>Obajvio ''Saudi Aramco World'', [[juli]]/[[august]] [[1985]], strana 3035</ref>

=== Afro-islamska arhitektura ===
Islamska osvajanja Sjeverne [[Afrika|Afrike]] su rezurtirala razvojem islamske arhitekture u tom području koja uključuje i slavnu Kairsku Citadelu.

Južno od [[Sahara|Sahare]] islamski uticaj je uzrokovao značajan razvoj arhitekture u [[Gana|Kraljevstvu Gana]]. Na području Kumbi Saleha mještani su živjeli u kupolastim barakama ali su trgovci imali kamene kuće. Sudansko-Sahelianska arhitektura se prvobitno javila u dva grada [[Djenné]] i [[Timbuktu]]. Sanskorska džamija u Timbuktu koja je sagrađena od blata i iverice je po stilu slična Velikoj Djenné džamiji. Razvoj kraljevine na zapadno-afričkom priobalnom području je za rezultat imao [[arhitektura|arhitekturu]] baziranu na drvetu. Slavni grad Benin kojeg je uništila kaznena ekspedicija je u stvari bio veliki kompleks kuća napravljenih od blata i prekrivenih većinom palminim lišćem. Palata je imala red ceremonijalnih soba i bila je ukrašena bronzanim pločama.
{{clear}}

== Tumačenje ==
[[Datoteka:FaisalMasjid.jpg|thumb|right|210px|Džamija kralja Faisala u Islamabadu, [[Pakistan]]]]
Česta tumačenja islamske arhitekture uključuju sljedeće: koncept [[Allah]]ove beskonačne moći se ističe sa diznajnom ponavljanja tema koje simboliziraju beskonačnost. Ljudi i životnje se rijetko slikaju u dekoratvnoj umjetnosti pošto se Allahova djela smatraju nenadmašnim. Lišće je čest motiv, ali često naslikano na poseban način ili pojednostavljeno iz navedenog razloga.

Arapska kaligrafija služi da poboljša i proširi interijer građevine ispisujući citate iz [[Kur'an]]a. Islamska arhitektura se čestzo naziva "arhitektura iza vela" zato što prava ljepota leži u unutrašnjem prostoru (dvorišta i prostorije) koji nije vidljiv sa vanjske strane. Nadalje, upotreba veličanstvenih [[#Oblici|oblika]] kao što su velike [[kupola|kupole]], visoke [[munara|munare]] i prostrani [[#Vrtovi|vrtovi]] namjenjena je isticanju i izraćavanju moći.
{{clear}}

== Arhitektura džamija i ostalih građevina u islamskim državama ==
{{Glavni|Džamija}}
=== Oblici ===
[[Datoteka:Cordoba moschee innen5 dome.jpg|thumb|250px|right|Interijer Abd-ar-Rahmanove džamije u [[Kordoba (grad)|Kordobi]].]]

U raznim dijelovima islamskog svijeta razvili su se razni oblici islamske arhitekture. Značajni arhitektonski tipovi uključuju rane [[Abasidi|Abasijske]] građevine, džamije T-tipa i džamije sa centralnom kupolom iz [[Anatolija|Anatolije]]. Novac od [[nafta|nafte]] u [[20. vijek]]u je doveo do izgradnje velikog broja džamija po dizajnu modenih [[arhitekta|arhitekata]].

Džamije ''arapskog plana'' ili ''hipostila'' su najraniji tipovi džamija koje je započela [[Dinastija Emevijja]]. Ove džamije imaju oblik kocke ili pravougaonika sa uključenom baštom i pokrivenim područjem za molitvu. Historijski gledani, zahvaljujući toploj [[mediteran]]skoj [[klima|klimi]] dvorište je služilo za prihvatanje velikog broja džematlija tokom [[namaz]]a petkom, [[džuma|džume-namaza]]. Većina ranih džamija hipostila imaju ravne krovove iznad područja za molitvu zbog čega su se morali koristiti brojni stubovi za podržavanje stropa.<ref name="Mesdžidi">''"Mesdžidi u središnjim islamskim zemljama"'', Enciklopedija islama, Hillenbrand, R.</ref> Jedna od najznačajnijih džamija ovog tipa je Velika džamija u [[Kordoba|Kordobi]] u današnjoj [[Španija|Španiji]] čiji strop podržava preko 850 stubova.<ref name="mit-handout">{{cite web|url=http://web.mit.edu/4.614/www/handout02.html |accessdate=[[9. april]]a [[2006]].|publisher=Massachusettsov institut tehnologije |title=Religiozna arhitektura i islamska kultura}}</ref> Ove džamije često imaju vanjske arkade koje omogućavaju posjetiocima uživanje u hladu i sklanjanje od [[Sunce|sunca]]. Džamije s arapskim planom su većinom građene u doba Umajjada i Abasija. Ove džamije su zamjenjene drugim, prvenstveno jer njihova jednostavnost nije dopuštala daljnji razvoj.<ref name="Mesdžidi"/>

[[Osmansko carstvo|Osmanlije]] su uvele džamiju sa centralnom kupolom u [[15. vijek]]u gdje je velika kupola smještena ili iznad centralnog područja za molitvu ili po ostatku džamije, dijelovima gdje se ne obavlja molitva.<ref name="mit-vocab">{{cite web|url=http://ocw.mit.edu/OcwWeb/Architecture/4-614Religious-Architecture-and-Islamic-CulturesFall2002/LectureNotes/detail/vocab-islam.htm#islam6 |accessdate=[[9. april]]a [[2006]]. |title=Riječnik islamske arhitekture |publisher=Massachusettsov institut tehnologije}}</ref> Na ovaj stil su značajno uticali [[Bizantija|Bizantijci]] sa upotrebom centralnih kupola u svojoj religijskoj arhitekturi.<ref name="Mesdžidi"/>

=== Ivan ===
[[Datoteka:TajEntryArch.jpg|thumb|250px|left|Ivan (ulaz) u [[Tadž Mahal]] u Agri]]
Ivan (perzijski: ايوان preuzeto od Pahlavi riječi ''Bān'' što znači kuća) je definisan kao zasvođeni ulaz ili prostor, sa zidovima na tri strane dok je četvrta potpuno otvorena.

Ivani su bili zaštitni znak Sasanidske [[arhitektura|arhitekture]] u [[Perzija|Perziji]], a kasnije su postali dio islamske arhitekture. Ova promjena je doživjela svoj vrhunac za vrijeme ere [[Seldžuci Turci|Seldžuka]] kada su ivani postali jedinstven element islamske arhitekture. Ivani su otvoreni prema središnjem dvorištu i koriste se u izgradnji i javnih i privatnih građevina.

Ivani čine džamije posebno poznatim, a oni predstavljaju nadsvođeni prostor koji je otvoren samo na jednu stranu. U džamijama sa ivanima, jedan ili više ivana gleda ka središnjoj prostoriji u kojoj se obavlja [[namaz]]. Ovaj stil je posuđen iz predislamske [[iran]]ske arhitekture i korišten je skoro vuijek u iranskim [[džamija]]ma. Mnogi [[zoroastrijanizam|zoroastrijanistički]] hramovi vatre u kojima je dvorište služilo kao dom svetoj vatri, su pretvoreni u džamije i te džamije imaju ivane.<ref name="Mesdžidi"/> Danas se više ne grade džamije sa ivanima<ref name="mit-vocab" />.

=== Harem džamije ===
[[Datoteka:Sahn sample.jpg|thumb|right|250px|Jednostavan harem džamije, sa šadrvanom u središtu. Primječuju se bočne kupolne arkade.]]

Skoro svaka džamija i mnoge kuće i i ostale građevine na područijima sa muslimanskim stanovništvom sadrže religiozne vrtove poznate kao haremi džamije ({{arJ|صحن}}), koji su okruženi arkadama (lučnim otvorima) sa svih strana. U haremima se obično nalaze osno simetrični bazeni, poznati kao šadrvani, koji služe za uzimanje [[abdest]]a. Neki haremi sadrže fontane sa česmama.

Ako je harem u [[džamija|džamiji]], onda služi za uzimanje abdesta, a ako je u tradicionalnoj kući ili privatnom dvorištu onda služi za kupanje ili kao ukras.

=== Vrtovi ===
[[Kur'an]] koristi vrtove kao simboliku za [[džennet]], te zbog toga je širenje [[islam]]a imalo značajan uticaj na izgled vrtova.

=== Arabeska ===
Element islamske umjetnosti najčešće korišten za dekorisanje zidova džamija, muslimanskih kuća i drugih građevina, arabeska je detaljan crtež sa ponavljanjem [[geometrija|geometrijskih]] oblika, odraza [[biljke|biljaka]] i ponekad [[životinje|životinja]] (posebno [[ptice|ptica]]). Odabir geometrijskih oblika koji će se koristiti i načina na koji će se koristiti, zavisi od islamskog pogleda na svijet. Muslimanima, ovi oblici zajedno sačinjavaju beskonačan model koji se proteže i dalje od ovog, materijanog i vidljivog svjeta. Mnogima u islamskom svijetu, oni u stvari simboliziraju beskonačnost, i prema tome i prirodu stvaranja jednog i svemoćnog [[Bog]]a, [[Allah|Allaha, dž.š.]]. Nadalje, umjetnici koji slikaju islamsku arabesku izražavaju jasnu duhovnost bez upotrebe ikonografije [[kršćanstvo|kršćanske]] umjetnosti. Arabeska je korištena u džamijama i građevinama u islamskom svijetu i to je način dekorisanja koristeći ljepotu, ukrašavanje i ponavljanje islamske umjetnosti umjesto korištenja slika ljudi i životinja (to je ''[[haram]]'' u [[islam]]u). 
{{clear}}

=== Kaligrafija ===
[[Arapi|Arapska]] [[kaligrafija]] je povezana sa [[geometrija|geometrijskom]] [[islam]]skom [[umjetnost|umjetnošću]] ([[Islamska arhitektura#Arabeksa|Arabeskom]]), i nalazimo je na zidu i stropu [[džamija]] kao i na papiru. Savremeni umjetnici u islamskom svijetu se često koriste kaligrafijom kada žele upotrijebiti apstrakciju u svom poslu.

Umjesto prisjećanja nečega povezanog sa stvarnošću izgovorene riječi, kaligrafija je za [[muslimani|muslimane]] vidljivi izražaj najuzvišenije umjetnosti od svih, umjetnosti duhovnog svijeta. Kaligrafija je postala najcjenjeniji oblik islamske umjetnosti zato što povezuje [[jezik]] kojim govore muslimani sa islamskom [[religija|religijom]]. Sveta knjiga [[islam]]a, [[Kur'an]], je odigrala važnu ulogu u razvoju i usavršavanju [[arapski jezik|arapskog jezika]] i kaligrafije korištene pri pisanju [[arapsko pismo|arapskog pisma]]. Za [[ajet]]e i [[sura|sure]] iz Kur'ana se još uvijek pri zapisivanju koristi kaligrafija i oni i danas predstavljaju inspiraciju mnogim kaligrafima.

== Elementi islamskog stila ==
Islamska arhitektura se može identifikovati sa sljedećim elementima koji su preuzeti iz prve džamije koju je izgradio [[Muhammed]], , u [[Medina|Medini]], kao i iz predislamskih elemanta prisvojenih iz [[crkva|crkvi]], hramova i [[sinagoga]]. Bizantska arhitektura je imala veliki uticaj na ranu islamsku arhitekturu sa karakterističnim kružnim lukovima, svodovima i kupolama. 
* Velika dvorišta (vrtovi) često spojena sa središnjim prostorijom u kojoj se obavlja [[namaz]] (originalno element sa Poslanikove džamije u [[Medina|Medini]]).
* [[Munara|Munare]] ili kule (one si originalno korištene kao osmatračnice, kao kod Velike [[džamija|džamije]] u [[Damask]]u, odatle potiče [[arapski jezik|arapska]] riječ ''nur'' što znači ''[[svjetlost|"svjetlost"]]'').
* Mihrab je udubljenje sa unutrašnje strane zida i pokazuje pravac [[Mekka|Mekke]]. Ovo je vjerovatno preuzeto od niša iz [[jevreji|jevrejskih]] [[sinagoga]] u kojem se postavljala [[Tora]] ili iz koptskih [[crkva|crkvi]]. 
* [[Svod]]ovi i [[kupola|kupole]].
* Ivani za prijelaz između različitih dijelova džamije.
* Upotreba ponavljanja [[geometrija|geometrijskih]] oblika i repeticije (arabeska).
* Upotreba dekorativne [[#Kaligrafija|islamske kaligrafije]], umjesto slika koje se smatraju zabranjenim ([[haram]]) u arhitekturi [[džamija]]. Međutim, u svjetovnoj [[arhitektura|arhitekturi]], slike su dozvoljene i često se upotrebljavaju.
* Šadrvan (fontana) koji se često, osim kao ukras, koristi za uzimanje [[abdest]]a 
* Upotreba vedrih [[boja]]
* Pridavanje važnosti i unutrašnjem prostoru građevine, ali i vanjskom

== Razlika između islamske i perzijske arhitekture ==
Iako je perzijska nacija primila islam, [[#Perzijska arhitektura|perzijska arhitektura]] se ne smije miješati sa ''islamskom arhitekturom'' i ona se ustvari odnosi na neke arhitektonske stilove koji su se koristili u islamskom svijetu. Prema tome, islamska arhitektura ne uključuje direktno i perzijske stilove prije [[islam]]a. Perzijska arhitektura, kao i arhitekture nekih drugih nacija, se razvila prije nestanka islamske i može se protumačiti da je perzijska [[arhitektura]] imala veliki uticaj na [[islam]]sku. Također se može reći da je od pojave islama u [[Perzija|Perziji]], perzijska arhitektura ustvari ogranak islamske arhitekture. Islamska arhitektura se može klasifikovati u skladu sa hronologijom, geografijom i tipovima građevina.

== Bilješke ==
{{Reflist}}
== Vanjske veze ==
{{Commonscat|Islamic architecture}}
* [http://www.fonsvitae.com/archit.html Fons Vitae - Islamic Architecture of Cairo]
* [http://www.islamic-art.org Islamic Art Network - Thesaurus Islamicus Foundation]
* [http://www.islamicity.com/Culture/atm/atm.htm Art of the Mamluks]
* [http://www.osmanlimedeniyeti.com http://www.osmanlimedeniyeti.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050801005725/http://www.osmanlimedeniyeti.com/ |date=2005-08-01 }} Many articles about the Ottoman Turkish Mosques and Mosque architecture (in Turkish)
* [http://islamicart.com/main/architecture/index.html Discussion of Islamic architecture] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070204050530/http://www.islamicart.com/main/architecture/index.html |date=2007-02-04 }}
* [http://www.3dkabah.com http://www.3dkabah.com] A 3D model of the Grand Mosque in Makkah, with pictures and videos
* [http://www.streetphotos.net/pakistan/wazir.htm Photographs from Lahore's Mughal period walled city] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070304050303/http://www.streetphotos.net/pakistan/wazir.htm |date=2007-03-04 }}
* [http://www.islamicity.com/Culture/MOSQUES/Asia/TMp81a.htm Great Mosque of Sammarra]
* [http://www.etereaestudios.com/docs_html/isfahan_htm/isfahan_index.htm Watch "Isfahan the Movie"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190226141817/http://www.etereaestudios.com/docs_html/isfahan_htm/isfahan_index.htm |date=2019-02-26 }} on QuickTime Player to see superb example of Islamic architecture.
* [http://www.islamicarchitecture.org/ Islamic Architecture org.]
* [http://arabworld.nitle.org/gallery.php?module_id=12&gallery_id=7 Gallery of Islamic Architecture] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060927153101/http://arabworld.nitle.org/gallery.php?module_id=12&gallery_id=7 |date=2006-09-27 }}
* [http://arabworld.nitle.org/texts.php?module_id=12&reading_id=115 Article, "What is Islamic Architecture?"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060927152911/http://arabworld.nitle.org/texts.php?module_id=12&reading_id=115 |date=2006-09-27 }}
* [http://www.islamicamagazine.com/content/view/108/62/ Article, "The Mosque of Two Pillars at Georgetown University"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060627075400/http://www.islamicamagazine.com/content/view/108/62/ |date=2006-06-27 }}
* [http://arabworld.nitle.org/introduction.php?module_id=12 Art and architecture of the Arab world and Islam] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070102060135/http://arabworld.nitle.org/introduction.php?module_id=12 |date=2007-01-02 }}
* [http://trboard.org/modules/makale/index.php?cat_id=13 Turkish Architecture - Architect Sinan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929131659/http://trboard.org/modules/makale/index.php?cat_id=13 |date=2007-09-29 }} articles about the Ottoman-Turkish Architecture an Architect Sinan (in Turkish)
* [http://www.muslimphotos.net/gallery High-res pictures of islamic architecture, art and socities]
* [http://www.archnet.org/ ArchNet: Islamic Architecture Community]
* [http://www.rikabi.net Islamic Desigers] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160403053649/http://www.rikabi.net/ |date=2016-04-03 }}

[[Kategorija:Islam]]
[[Kategorija:Sakralna arhitektura]]
Upotrebljeni šabloni (24):
Šablon:ArJ (uredi)
Šablon:Arapsko pismo (uredi)
Šablon:Citation/core (uredi)
Šablon:Citation/make link (uredi)
Šablon:Cite web (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Clear (uredi)
Šablon:Commonscat (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Glavni (uredi)
Šablon:Glavni-drugo (uredi)
Šablon:Islam (uredi)
Šablon:Main other (uredi)
Šablon:Nowrap begin (uredi)
Šablon:Nowrap end (uredi)
Šablon:Reflist (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Reflista (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Reflista/stilovi.css (uredi)
Šablon:Replace (izvorni kod) (poluzaštićeno)
Šablon:Str crop (uredi)
Šablon:Webarchive (uredi)
Šablon:· (uredi)
Šablon:·w (uredi)
Modul:Check for unknown parameters (uredi)
Modul:String (uredi)
Modul:Webarchive (uredi)
Vratite se na stranicu „Islamska arhitektura”.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/wiki/Islamska_arhitektura