Zapylenie
Zapylenie – proces dokonujący się w kwiatach roślin nasiennych, polegający na przeniesieniu pyłku i jego rozwoju zakończonym zapłodnieniem komórki jajowej. W przypadku nagonasiennych pyłek przenoszony jest bezpośrednio na zalążek, u okrytonasiennych – na znamię słupka[1]. Zapłodnienie poprzedzone jest rozluźnieniem kontaktu między komórkami tkanki stygmatoidalnej budującej znamię kwiatu oraz rozwojem pyłku, z którego wyrasta łagiewka pyłkowa przenosząca komórki plemnikowe do woreczka zalążkowego[2].
Rodzaje zapylenia
[edytuj | edytuj kod]- samozapylenie (autogamia) – gdy pyłek kwiatowy pochodzi z tego samego kwiatu, lub innego kwiatu, ale tej samej rośliny[3]
- zapylenie krzyżowe (ksenogamia, allogamia) – gdy pyłek pochodzi z kwiatu innej rośliny (tego samego gatunku)[3].
Samozapylenie w istotny sposób utrudnia powstanie u potomstwa nowych kombinacji genów, z tego też powodu u większości roślin istnieją mechanizmy zapobiegające samozapyleniu i ułatwiające zapylenie krzyżowe. Zapylanie pyłkiem pochodzącym od innej rośliny nazywa się obcopylnością, a rośliny te roślinami obcopylnymi[3].
Istnieje wiele sposobów, w jaki pyłek może być przeniesiony z pręcika na znamię słupka i w zależności od tego wyróżnia się wśród roślin obcopylnych następujące rodzaje zapylenia[4]:
- anemogamia (wiatropylność) – zapylenie przez wiatr
- hydrogamia – zapylenie przez wodę
- zoogamia – zapylenie przez zwierzęta, w tym m.in. owadopylność (entomogamia), ornitogamia lub malakogamia.
Najczęściej występującym rodzajem zapylania jest owadopylność, bardzo dużą rolę odgrywa także wiatropylność[5].
Fizjologia i biochemia zapylania
[edytuj | edytuj kod]
Kwiaty posiadają specjalne przystosowania do tego celu. Znamiona ich słupków są kleiste, a pyłek jest zwykle bardzo niewielkich rozmiarów. U roślin wiatropylnych są niewielkie i niepozorne, o uproszczonej budowie, za to wytwarzają ogromną ilość pyłku. Rośliny owadopylne, by zwabić zwierzęta wytwarzają duże i barwne kwiaty. Gdy kwiaty są niewielkie, łączą się w duże kwiatostany, czego doskonałym przykładem jest np. słonecznik. Jego ogromny kwiat to w istocie kwiatostan – koszyczek. U wielu roślin z rodziny astrowatych część kwiatów w kwiatostanie jest bezpłodna i służy wyłącznie do zwabiania owadów swoją barwą. Wiele kwiatów wabi zwierzęta za pomocą zapachu, np. róża, konwalia majowa, fiołek i inne, a niektóre także wytwarzają słodki nektar[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 1021. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Katherine Esau: Anatomia roślin. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 681-691.
- ↑ a b c J. Szweykowska, J. Szweykowski: Botanika. Tom I. Morfologia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-13946-3.
- ↑ Portal wiedzy. Zapylanie. [dostęp 2013-03-15].
- ↑ a b J. Tołpa, S. Radomski: Botanika dla Techników Rolniczych. Warszawa: PWRiL, 1971. ISBN 978-83-89648-71-6.