Taksany

Taksany – grupa cytostatyków stabilizujących mikrotubule, stosowanych w monoterapii lub skojarzeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi w leczeniu licznych typów nowotworów złośliwych.

Taksany wiążą się z podjednostką β-tubuliny na obu końcach mikrotubul, co hamuje ich dynamiczną depolimeryzację i stabilizuje je^[1]. Ponadto związanie taksanów z mikrotubulą sprzyja jej polimeryzacji oraz powoduje zmiany konformacyjne, które w nieznanym mechanizmie sprzyjają wiązaniu z sąsiednimi mikrotubulami^[2]. Dochodzi do reorganizacji sieci mikrotubul^[3]. Nadmierna stabilizacji mikrotubul utrudnia przebieg wielu procesów komórkowych w interfazie i mitozie, w tym zaburzenia przebiegu rozdziału wrzeciona podziałowego^[3][2]. Ostatecznie prowadzi to do zablokowania podziału komórki w trakcie przejścia z fazy G2 do M, co indukuje śmierć tej komórki^[4].

Do taksanów zalicza się^[5]:

• paklitaksel oraz nab-paklitaksel,
• docetaksel,
• kabazytaksel.

Paklitaksel znajduje zastosowanie w leczeniu raka piersi, raka jajnika, niedrobnokomórkowego raka płuca, raka przełyku, raka żołądka, raka szyjki macicy, nowotworów głowy i szyi, raka pęcherza moczowego, mięsaka Kaposiego oraz czerniaka^[5][1].

Docetaksel jest wykorzystywany w leczeniu raka piersi, niedrobnokomórkowego raka płuca, raka gruczołu krokowego, raka jajnika, raka żołądka i nowotworów głowy i szyi^[5].

Kabazytaksel podaje się w leczeniu nawrotu raka gruczołu krokowego opornego na kastrację^[5].

Odkrycie leku jest efektem szerokich badań przesiewowych kilkudziesięciu tysięcy ekstraktów roślinnych poszukujących działania cytotoksycznego, które zapoczątkowano na przełomie lat 50' i 60'. W 1964 stwierdzono, że ekstrakt z kory cisu krótkolistnego (Taxus brevifolia) wykazuje aktywność cytostatyczną. W 1966 roku wyizolowano aktywną substancję, którą następnie nazwano taxol (obecnie lek pod nazwą niezastrzeżoną paklitaksel). Wyniki badań opublikowano w 1971 roku^[6][7]. Docetaksel został zsyntetyzowany z niecytotoksycznego prekursora uzyskanego z cisu pospolitego (Taxus baccata) w 1986 roku, a do praktyki klinicznej lek wszedł w 1994 roku^[8][9].

• Ernst Mutschler, Gerd Geisslinger, Heyo K. Kroemer, Peter Ruth, Monika Schäfer-Korting: Farmakologia i toksykologia. Wrocław: MedPharm Polska, 2010. ISBN 978-83-60466-81-0.
• Vincent T. DeVita, Theodore S. Lawrence, Steven A. Rosenberg: DeVita, Hellman, and Rosenberg’s Cancer Principles & Practice of Oncology. Wolters Kluwer Health, 2015. ISBN 978-1-4511-9294-0.
• Wojciech Kostowski, Zbigniew S. Herman: Farmakologia Podstawy farmakoterapii. PZWL, 2008. ISBN 978-83-200-3724-1.