Stanisław Trzebunia

Stanisław Trzebunia

Stanisław Trzebunia (przed 1933)
podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia	19 lipca 1888 Zakopane, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	31 grudnia 1960 Warszawa
Przebieg służby
Lata służby	1914–1950
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	Grupa „Stalowa Wola”
Stanowiska	dowódca grupy
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Trzebunia (ur. 19 sierpnia 1888 w Zakopanem, zm. 31 grudnia 1960 w Warszawie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Urodził się 19 sierpnia 1888 w Zakopanem, w ówczesnym powiecie nowotarskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Jana i Anieli z Brzeźniaków^[1]. W latach 1900–1908 uczęszczał do c. k. Wyższego Gimnazjum w Kołomyi, a następnie, w latach 1909–1914, studiował na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Lwowskiej^[1]. W międzyczasie został powołany do c. i k. 20 pułku piechoty, w którym od stycznia do grudnia 1913 ukończył szkołę jednorocznych ochotników i zdał egzamin, uzyskując stopień kadeta rezerwy-zastępcy oficera (niem. Kadett-Offiziersstellvertreter) z lokatą 309 i starszeństwem 1 stycznia 1914^[1][2].

Latem 1914 został zmobilizowany do macierzystego pułku i otrzymał dowództwo plutonu. W listopadzie tego roku, po walkach na Lubelszczyźnie i w rejonie Dęblina, na wniosek dowódcy pułku, płk. Stanisława Puchalskiego, został mianowany na stopień chorążego rezerwy ze starszeństwem z 1 stycznia 1914^[3]. Na początku 1915 został wysłany na front w rejon Gorlic. W działaniach rozpoznawczych prowadzonych w drugiej połowie stycznia 1915, a następnie w szturmie na wzgórze cmentarne w Gorlicach, żołnierze jego plutonu wyróżnili się męstwem, za co c. i k. Naczelne Dowództwo Armii 3 marca 1915 wyróżniło go srebrnym Medalem Waleczności 1 klasy^[2]. Wziął udział w tzw. przełamaniu gorlickim w dniach 2–5 maja 1915. Pod koniec lata tego roku, w rejonie Kowla, dostał się do niewoli rosyjskiej i trafił do oficerskiego obozu jenieckiego w Nierechcie, w guberni kostromskiej^[4]. W obozie jenieckim przebywał do wybuchu rewolucji lutowej w 1917. Po opuszczeniu obozu zgłosił się do służby w Dywizji Strzelców Polskich, a później w I Korpusie Polskim w Rosji^[1]. Początkowo pełnił służbę w 3 pułku Brygady Rezerwowej, a następnie na stanowisku komendanta etapu na stacji kolejowej Dorogobuż^[1]. W lutym 1918, po zawarciu porozumienia z Niemcami, opuścił szeregi korpusu i przez Syberię, Władywostok oraz Szanghaj, a następnie drogą morską udał się do Europy^[1].

W sierpniu 1918, po przybyciu do Francji i odbyciu przeszkolenia, został instruktorem w Centrum Wyszkolenia w Quintin^[1]. W 1919 został wysłany do Polski i Gdańska z misją przygotowania przyjazdu armii gen. Hallera do kraju^[1]. Następnie został wyznaczony do zorganizowania i wyszkolenia batalionu zapasowego 145 pułku strzelców kresowych we Włodzimierzu^[1]. W maju 1920 został wysłany na front do macierzystego 145 pułku strzelców kresowych^[1]. W czasie wojny z bolszewikami wziął udział w wyprawie kijowskiej, walkach odwrotowych, bitwie warszawskiej oraz walkach na Polesiu jako adiutant pułku, dowódca batalionu i zastępca dowódcy pułku^[1]. 19 sierpnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłej armii generała Hallera^[5]. 23 września 1920 dowódca 145 pułku strzelców kresowych, major Witold Wartha we wniosku na odznaczenie kapitana Trzebuni Orderem Virtuti Militari napisał:

Po zakończeniu działań wojennych kapitan Trzebunia pozostał w wojsku jako oficer zawodowy i kontynuował służbę w 72 pułku piechoty w Radomiu, pełniąc kolejno funkcję adiutanta pułku, dowódcy batalionu i kwatermistrza^[1]. 1 czerwca 1921 był przydzielony do Centrum Wyszkolenia Dowództwa Okręgu Generalnego Lwów^[6]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 328. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[7]. 10 lipca 1922 został zatwierdzony na stanowisku dowódcy batalionu^[8]. W 1923 był dowódcą batalionu sztabowego 72 pp^[9]. W 1924 został przydzielony do Departamentu Piechoty Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie na stanowisko referenta wyszkolenia, a następnie kierownika referatu wyszkolenia^[1][10]. 1 grudnia 1924 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika z dniem 15 sierpnia 1924 i 89. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[11]. W maju 1926 został przydzielony do Korpusu Kadetów Nr 2 w Modlinie (od lipca tego roku w Chełmnie) na stanowisko komendanta^[12][13]. 23 grudnia 1927 został przeniesiony do kadry oficerów piechoty z pozostawieniem na dotychczas zajmowanym stanowisku^[14]. W lipcu 1928 został przeniesiony do 37 pułku piechoty w Kutnie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku^[15]. W marcu 1929 został ponownie przeniesiony do kadry oficerów piechoty z równoczesnym przeniesieniem służbowym do Powiatowej Komendy Uzupełnień Kutno na stanowisko pełniącego obowiązki komendanta^[16]. W styczniu 1932 został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr IV^[17], a z dniem 30 kwietnia tego roku przeniesiony w stan spoczynku^[18].

Po zakończeniu służby wojskowej zamieszkał w Warszawie przy ul. Zielnej 13 m. 4^[1]. W 1934, jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”^[19]. W 1937 objął stanowisko szefa bezpieczeństwa w budowanych Zakładach Południowych^[20][21]. Po wybuchu II wojny organizował obronę zakładu i miasta Stalowa Wola. W dalszym ciągu kampanii wrześniowej stanął na czele Grupy „Stalowa Wola”, walczącej na linii Sanu i w rejonie Janowa Lubelskiego^[22]. Po kapitulacji uniknął niewoli i przyjechał do Warszawy^[23]. W kwietniu 1940 przedostał się na Węgry i przez Jugosławię dotarł do Palestyny^[23]. W 1944 wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Zdemobilizowany w 1950 do 1952 przebywał m.in. w Anglii, a następnie wrócił do Polski. Podjął pracę m.in. jako księgowy w Ścinawce, a od 1955 w Warszawie^[2]. Zmarł 31 grudnia 1960 i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera D, rząd 2, miejsce 22,23)^[24].

Był żonaty z Jadwigą (1897–1980), córką Adolfa Suligowskiego (1849–1932) i Wandy (1861–1932)^[24]. Miał córkę Wandę Jadwigę (1929–2021), inżyniera^[1][25].

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 505^[1] – 17 maja 1921^[26][27]
• Krzyż Walecznych^[1][28]
• Medal Niepodległości – 25 stycznia 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[29][30][31]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[1]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[1]
• Medal Zwycięstwa^[1]
• francuski Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny^[1]
• Srebrny Medal Waleczności 1 klasy^[32]

• Ranglisten des kaiserlichen und königlichen Heeres 1918. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1918. (niem.).
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Ludwik Głowacki: Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939. Wyd. 2. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1986. ISBN 83-222-0377-2.
• Stanisław Maksimiec. Działania Grupy „Stalowa Wola” we wrześniu 1939 roku. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 3 (223), 2008. Warszawa: Wojskowe Biuro Badań Historycznych. ISSN 1640-6281.