Sobór św. Katarzyny w Jekaterynburgu
sobór | |||||||||||||||||||||||
Archiwalne zdjęcie | |||||||||||||||||||||||
Państwo | |||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Miejscowość | |||||||||||||||||||||||
Wyznanie | |||||||||||||||||||||||
Kościół | |||||||||||||||||||||||
Eparchia | |||||||||||||||||||||||
Wezwanie |
św. Katarzyny | ||||||||||||||||||||||
Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||||||||||||
Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||||||||||||||
Relikwie | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Jekaterynburga | |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Rosji | |||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie obwodu swierdłowskiego | |||||||||||||||||||||||
56°50′18″N 60°36′24″E/56,838333 60,606667 | |||||||||||||||||||||||
Strona internetowa |
Sobór św. Katarzyny Aleksandryjskiej (ros. Собо́р во и́мя свято́й великому́ченицы Екатери́ны), zwany popularnie Soborem Jekatierińskim (ros. Екатерининский собор) – nieistniejący prawosławny sobór Jekaterynburga. Wzniesiony w latach 1758–1768, w czasach Imperium Rosyjskiego jeden z symboli miasta, wysadzony w 1930 r. przez władze bolszewickie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Cerkiew św. Katarzyny (1723–1747)
[edytuj | edytuj kod]Początki soboru sięgają pierwszych dziesięcioleci istnienia samego Jekaterynburga. W 1723 r. na prawym brzegu rzeki Iset powstały pierwsze manufaktury zajmujące się obróbką miedzi i żelaza, których patronką ogłoszona została św. Katarzyna Aleksandryjska[1]. Święto dla pracowników fabryki, które później przekształcić się miało w ogólnomiejskie święto, obchodzono 7 grudnia – w dzień wspomnienia liturgicznego św. Katarzyny[1]. 1 października 1723 roku[b], kapelan regimentu tobolskiego, Iwan Jefimow, poświęcił (do oficjalnej konsekracji miało dojść później[2]) budynek cerkwi dedykowanej św. Katarzynie[1][3]. Prace przy jej wznoszeniu rozpoczęły się jeszcze w styczniu tego samego roku[3]. Pierwsza świątynia powstała w zasadzie bez żadnego skomplikowanego planu architektonicznego, a wzniesiona została przez pracowników wspomnianej manufaktury[1]. Materiały jakich użyto do budowy to przede wszystkim drewno i cegła, obok budynku cerkiewnego wzniesiono także dzwonnicę[1]. Cały rok zająć miał proces kompletowania wszystkich najważniejszych sprzętów liturgicznych i innych przedmiotów, potrzebnych do prowadzenia regularnych nabożeństw – młode miasto oraz jego mieszkańcy nie posiadali niezbędnych środków do szybkiego wyposażenia świątyni[1]. Przez następne dwadzieścia lat cerkiew ta miała być jednym z nielicznych obiektów kultu religijnego w Jekaterynburgu[1].
Pierwszym duszpasterzem świątyni został Fieodosij Wasiljewicz Florowski[4]. 27 lutego 1726 r. z błogosławieństwem metropolity syberyjskiego i tobolskiego Antoniego, archimandryta monasteru Ikony Matki Bożej „Znak” w Tobolsku konsekrował cerkiew św. Katarzyny w Jekaterynburgu[1][3]. Sprawujący zarząd nad miastem Georg Wilhelm de Gennin, wystarał się w międzyczasie o dostarczenie do świątyni potrzebnych ksiąg, paramentów oraz szat liturgicznych, pochodzących głównie z Tobolska[2]. Pod koniec czerwca 1726 roku cesarzowa Katarzyna I przysłała świątyni w darze kolejne księgi, szaty, a także naczynia liturgiczne[1][5]. Cesarski dar składał się z Ewangeliarza ozdobionego srebrem, zestawu dwudziestu pięciu ksiąg oraz srebrnych naczyń liturgicznych[5]. W pobliskiej manufakturze z czerwonej miedzi wykonano żyrandol na 36 świec oraz inne przedmioty mające oświetlać cerkiew[1]. Ikony oraz ikonostas zostały dostarczone przez miejscowych mnichów i artystów, ale zdaniem współczesnych nie przedstawiały one większej wartości, a sposób ich wykonania był raczej marny[1]. W cerkiewnej dzwonnicy umieszczono 9 różnej wielkości dzwonów[6].
Już w pierwszych latach działalności cerkwi duchowieństwo, obok posługi liturgicznej, zaangażowało się w działalność charytatywną. We wrześniu 1736 r. przy parafii otwarto dom opieki, w którym schronienie znaleźli starzy, schorowani lub niezdolni już do pracy, robotnicy z pobliskich zakładów, a także ubodzy weterani miejscowego garnizonu wojskowego[7]. Pośpiech z jakim wznoszono świątynię, kiepska jakość materiałów budowlanych oraz ciężkie warunki klimatyczne panujące na tym obszarze – wszystko to sprawiło, że stan techniczny obiektu zaczął szybko się pogarszać[4]. Jeszcze w 1732 r. Georg de Gennin ogłosił zamiar rozebrania rozpadającej się cerkwi i postawieniu na jej miejscu nowej, tym razem już murowanej budowli[1]. Rozpoczęto prace przygotowawcze, ale zostały one przerwane przez zmianę na najwyższym szczeblu jekaterynburskiej administracji. Nowy zarządca miasta, Wasilij Tatiszczew anulował plany swego poprzednika i zarządził uprzątnięcie terenu wokół cerkwi św. Katarzyny[1]. Zamiast budowy nowego obiektu kultu, polecił remont starego budynku. W czerwcu 1737 r. zarządził wymianę dachu cerkwi oraz naprawę innych elementów budowli, które tego wymagały[2]. W kolejnych latach dokonywano jeszcze szeregu remontów oraz prowizorycznych napraw w świątyni.
Wszystkie te problemy z utrzymaniem rozpadającej się cerkwi spowodowały, że w 1742 r. powrócono do pomysłu zastąpienia jej nową budowlą[1]. W 1743 r. architekt Johann Werner Miller opracował plan budowy nowego obiektu[1]. Wzorował się na budowanych w tym czasie w stołecznym Petersburgu świątyniach, a sama cerkiew wzniesiona miała zostać w stylu rosyjskiego baroku[1]. 13 lutego 1744 roku projekt został przesłany z Moskwy do Jekaterynburga, a zakładał on m.in. wykorzystanie 800 648 cegieł jakie potrzebne były do wzniesienia budynku[1]. W 1746 r. metropolita syberyjski i tobolski Antoni polecił ogłoszenie wiernym w Jekaterynburgu prośby o wsparcie dzieła budowy nowych cerkwi, gdyż zdaniem biskupa mieszkańcy miasta nie wywiązywali się należycie ze pomocy Kościołowi Prawosławnemu[1]. Uważał on, że w Jekaterynburgu istniało wciąż za mało cerkwi i parafii[1]. 26 września 1747 r. jekaterynburska cerkiew św. Katarzyny spłonęła[1].
Budowa nowej świątyni (1747–1764)
[edytuj | edytuj kod]Pożar z 26 września 1747 r. strawił budynek cerkwi w zaledwie trzy godziny[1]. Chociaż spłonął on do gołej ziemi, to udało się uratować zdecydowaną większość ksiąg, sprzętów i szat liturgicznych[6]. Cerkiew w poprzedniej postaci nie nadawała się do odbudowy, tymczasowo postanowiono wznieść drewnianą cerkiew Objawienia Pańskiego, która obok cerkwi Przemienienia Pańskiego, stała się jedyną czynną prawosławną świątynią Jekaterynburga[6]. W 1756 r. miasto liczyło już ponad tysiąc domostw i zamieszkiwane było przez 5726 osób; władze kościelne i miejskie zdały sobie sprawę, że tak mała liczba miejsc kultu religijnego nie jest w stanie sprostać zapotrzebowaniu wiernych[6]. Dla szybko rozwijającego się miasta budowa reprezentacyjnej i co ważne murowanej świątyni (dotychczasowe były zawsze drewniane) stała się sprawą prestiżową[8]. Także wierni zaczęli domagać się wzniesienia w mieście tego typu świątyni, najlepiej o statusie soboru, który to najlepiej miałby oddawać rosnącą rolę miasta na tym obszarze Imperium Rosyjskiego[9]. Z archiwów wydobyto projekt Johanna Millera, pochodzący z 1742 r., ale szybko zdano sobie sprawę, że nie będzie on w pełni spełniał nowych warunków stawianych przez władze miejskie i kościelne[1]. Został on więc zmodyfikowany przez innego architekta, Afanasija Kiczigina[10].
23 grudnia 1757 r. synod eparchii syberyjskiej i tobolskiej zdecydował o budowie nowego obiektu sakralnego w Jekaterynburgu[6]. 16 sierpnia 1758 r. protojerej Fieodor Koczniew poświęcił kamień węgielny pod przyszły sobór[6]. Jego budowa miała zostać sfinansowana zarówno ze źródeł państwowych, kościelnych, jak i prywatnych ofiar – te ostatnie wyniosły łącznie 9871 rubli i 35 kopiejek[6]. Już z samego początku pojawiły się problemy przy budowie, gdyż wykwalifikowani murarze i robotnicy z Jekaterynburga i Solikamska zażądali zbyt wysokiego wynagrodzenia jak na możliwości fundatorów[1]. Z tej przyczyny ostatecznie sięgnięto po specjalistów z Jarosławia[1], pod kierownictwem I. Dubowa[8]. Jednak jak się okazało jakość wykończenia i prac jakie oni oferowali była zbyt niska, dlatego w 1759 r. zatrudniono ostatecznie miejscowych robotników, na czele których stali pochodzący z Wierchoturia bracia Grigorij i Iwan Tatarinow[1]. W rok później dołączyli do nich murarze solikamscy, którym przewodził Iona Kremlew[6]. Latem na budowie pracowało ponad 250 robotników, a w miesiącach zimowych około 40[6].
W 1761 r., obok wznoszonego budynku przyszłego soboru, otwarty został dom opieki nad biednymi wdowami i sierotami[7]. W tym samym roku zdecydowano u budowie w dzwonnicy kaplicy poświęconej niedawno kanonizowanemu świętemu Dymitrowi z Rostowa[1]. Od 1763 r. rozpoczęto kolekcjonowanie nowego wyposażenia świątyni, oprócz elementów dekoracyjnych, m.in. ksiąg, szat i paramentów liturgicznych[6]. 22 lipca 1763 r. konsekrowano pierwszą północną kaplicę soboru, poświęconą świętemu archidiakonowi i pierwszemu męczennikowi Szczepanowi, a samej uroczystości przewodniczył wspomniany już Fieodor Koczniew (z błogosławieństwem metropolity Pawła)[6]. 23 września 1764 r. Fieodor Koczniew, ponownie z błogosławieństwem metropolity Pawła, konsekrował południową kaplicę soboru, którą dedykowano św. Janowi Teologowi[6]. W październiku tego samego roku konsekrowano kaplicę w dzwonnicy poświęconą Dymitrowi z Rostowa[2]. W obu kaplicach umieszczono czterorzędowe ikonostasy, w każdym z nich znajdowało się ponad 29 ikon[11]. By ukończyć budowę, lokalne władze kościelne musiały zaciągnąć pożyczki, pochodzić one miały zarówno ze źródeł zewnętrznych jak i od innych parafii i cerkwi, pożyczać musiano także materiały budowlane[1]. 21 grudnia 1767 r. metropolita Paweł wydał dekret zapowiadający konsekrację głównej świątyni, a wiadomość ta dotarła do Jekaterynburga w dniu 31 grudnia 1767 r.[1] Przy błogosławieństwie metropolity uroczyste poświęcenie odbyło się ponownie pod przewodnictwem Fieodora Koczniewa[6].
Sobór św. Katarzyny w Jekaterynburgu zbudowany został w stylu rosyjskiego baroku, w tzw. odmianie uralskiej[3] lub według innej terminologii w odmianie syberyjskiej[8]. Elewacje budynku początkowo pomalowano na szaro, lecz później w trakcie kolejnych restauracji świątyni kolory ścian parokrotnie ulegały zmianie[2]. Trzypiętrowa zwarta dzwonnica miała wysokość 56,4 metrów, a umieszczono w niej 9 dzwonów, z których największy o masie 850 pudów i 8 funtów, czyli 13 926 kilogramów[11]. Wieża służyła jako strażnica, z której obserwować można było niemal całe miasto, a także jako miejsce z którego wypatrywano pożarów[2]. Wnętrza były przestronne, ale sobór nie posiadał żadnego systemu ogrzewania, co sprawiało, że z głównej świątyni korzystano jedynie od maja do października[2]. W miesiącach zimowych główne nabożeństwa liturgiczne przenoszone były do pozostałych kaplic, w których temperatury nie były tak niskie jak w głównej nawie świątyni[2].
Sobór w wieku XIX i początkach XX wieku (1764–1917)
[edytuj | edytuj kod]W latach siedemdziesiątych XIX wieku duchowieństwo soboru św. Katarzyny w Jekaterynburgu składało się z jednego protojereja, 3 kapłanów, 3 diakonów i 3 lektorów[6]. Wtedy też przy soborze otwarto cmentarz, na którym to spoczywać mieli szczególnie zasłużeni dla miasta i Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego obywatele[1]. Duchowieństwo zajmowało się także oświatą, nauczało w pobliskim instytucie górniczym, a także w szkołach publicznych[6].
W pierwszej połowie XIX wieku dokonano przebudowy budynku świątyni. Kierował nią architekt Michaił Małachow, którego ślub odbył się w murach soboru[12]. Z polecenia Małachowa dodano do bryły świątyni, szczególnie lubiane przez niego, klasycystyczne portyki[12]. W 1809 r. duchowieństwo soborowe wystąpiło z prośbą do metropolity o zgodę na zamknięcie kaplicy św. Dymitra z Rostowa – z uwagi m.in. na chłód tam panujący oraz kiepskie rozwiązania architektoniczne, które powodowały ciasnotę wiernych i kleru[13]. Kaplica miała zostać powiększona i przebudowana w taki sposób, by w ciągu zimy nie osiągano już tam tak niskich temperatur[13]. W 1810 r. zlikwidowano kaplicę św. Dymitra z Rostowa, a w ciągu kolejnych dwudziestu lat, w wyniku postępujących prac rekonstrukcyjnych, powiększono teren dawnej kaplicy, którą przekształcono w tzw. górną cerkiew dedykowaną Świętej Trójcy[11]. Została ona poświęcona 12 czerwca 1834 r. przez biskupa-wikariusza Jewłampija i umieszczono w niej dwurzędowy ikonostas z 19 ikonami[11][9]. W 1809 r. rekonsekrowano kaplicę św. Jana Teologa, a w 1816 – kaplicę św. Szczepana[11]. W latach czterdziestych podjęto kolejne próby rozwiązania problemu mrozów panujących w soborze, dokonując kolejnej przebudowy wnętrz i zmiany położenia niektórych ścian i łuków – efekty tych prac były niezadowalające[13]. Dopiero w 1896 r. kolejny remont świątyni poprawił sytuację na tyle, że użytkowanie soboru stało się możliwe w miesiącach zimowych[13]. Po przebudowie z początku XIX wieku sobór św. Katarzyny mógł pomieścić łącznie około 8 tysięcy wiernych[12].
Parafia św. Katarzyny w Jekaterynburgu została oficjalnie erygowana jeszcze w 1726 r., w 1747 r. została zlikwidowana po pożarze pierwszej cerkwi, a przywrócono ją w 1763 r.[8] W 1806 r. parafia skupiona wokół soboru liczyła 3326 wiernych[14]. Od lat dwudziestych XIX wieku we wnętrzu soboru przechowywano relikwie św. Symeona Wierchoturskiego, które cieszyły się szczególnym kultem wśród mieszkańców Jekaterynburga i okolic[2]. Znajdował się tu także m.in. znacznej urody kielich, wraz z pateną i asteryskiem wykonanymi z topazu[3]. Duchowieństwo dysponowało krzyżem używanym do błogosławieństw wiernych, wysadzanym m.in. topazami i ametystami[6]. Ewangeliarze ozdobione były jaspisem, łączna liczba ewangeliarzy ozdobionych kamieniami szlachetnymi wynosiła 13[6]. Także darochranitelnica udekorowana była wieloma kamieniami szlachetnymi[3]. Relikwiarz kryjący fragmenty szczątków św. Symeona Wierchoturskiego wykonany był ze srebra[8]. Od 1869 r. w soborze zawieszony był także sztandar jednego z uralskich batalionów, ofiarowanego przez imperatora Aleksandra II 1 stycznia 1861 r. z okazji jego stulecia[11]. 13 listopada 1849 r. Fiodor Aleksiejewicz Michajłow (późniejszy inicjator powstania jekaterynburskiej cerkwi Wszystkich Świętych) ufundował nowe złote dekoracje wnętrz soborowych, a także malowideł, obrazów oraz strojów liturgicznych[6]. W 1879 r. Aleksandr Wołkow także przekazał środki na nowe dekoracje, a zewnętrzne ściany soboru ozdobione zostały kolumnami i portalami, co sprawiło, że uzyskał on swój ostateczny wygląd[6]. Zbiory świątyni zaprezentowano w 1887 r. w czasie Wystawy Uralsko-Syberyjskiej odbywającej się w Jekaterynburgu[6].
W początkach XX wieku parafia obejmowała swoim zasięgiem centralne i wschodnie tereny Jekaterynburga[8]. W 1900 r. liczba parafian soboru wynosiła 4576 osób[14]. Byli to głównie kupcy, bogaci mieszczanie, oficerowie oraz pracownicy administracji publicznej[8]. Od 1887 r. duchowieństwo soboru kierowało szkołą parafialną męską (naukę podjęło 60 uczniów), od 1894 – żeńską (naukę podjęło 65 uczennic), a od 1898 – szkołą mieszaną (św. Eliasza)[8][1]. W 1898 r. otwarto kolejną szkołę żeńską (św. Symeona), a 4 lata wcześniej powołano specjalne parafialne kuratorium, które miało wspierać i rozwijać edukację w mieście[8]. Na jego czele stanął protojerej Michaił Niekrasow, a w 1908 r. pod opieką tego kuratorium znajdowało się łącznie 174 uczniów i uczennic[6]. Czynna była biblioteka, która według kwerendy przeprowadzonej w 1920 r. liczyła 1237 woluminów[6]. Z powodzeniem funkcjonował także chór, składający się z 9 dorosłych mężczyzn i 15 chłopców[6]. Pod sobór podlegało kilka innych cerkwi na terenie miasta, m.in. cerkiew Wszystkich Świętych (do 1904 r.)[15].
Świątynia po wszystkich przebudowach jakie przeszła w XIX wieku miała 55,5 metrów długości i 40,5 metrów szerokości[16]. Była ona ponad dwukrotnie większa od innych najważniejszych soborów miasta[16]. Na jednej z jej wież znajdował się zegar, według którego mieszkańcy miasta regulowali swoje zegarki[17]. Na jego terenie grzebano wybitnych obywateli miasta, odbywały się tu miejskie uroczystości, a oddziały wojskowe i górnicy składali swe przysięgi[18][2]. Sobór św. Katarzyny w Jekaterynburgu do 1917 r. był jednym z najważniejszych symboli miasta i jego największą świątynią, a jego wieża trzecią co do wielkości budowlą (po Wielkim Złatouście i wieży soboru Objawienia Pańskiego)[1][10].
Czasy sowieckie i zniszczenie soboru (1917–1930)
[edytuj | edytuj kod]Wielkie zmiany dla soboru nadeszły wraz z upadkiem Imperium Rosyjskiego. W wyniku Rewolucji lutowej w chaosie pogrążył się nie tylko kraj, ale także eparchia jekaterynburska[19]. Jej ordynariusz, biskup Serafin publicznie poparł dynastię Romanowów i wkrótce znalazł się w otwartym konflikcie, nie tylko z Rządem Tymczasowym, ale także z duchowieństwem własnej diecezji[19]. Spór ten doprowadził do usunięcia Serafina z urzędu biskupiego[19]. Po osadzeniu w areszcie patriarchy Tichona w maju 1922 r. rozpoczął się rozłam w Rosyjskim Kościele Prawosławnym, który wkrótce miał dotknąć także ziem uralskich. 20 sierpnia 1922 r. w soborze św. Katarzyny odbył się zjazd przedstawicieli duchowieństwa prawosławnego, którzy reprezentowali zarówno miejskie jak i wiejskie parafie eparchii[20]. Delegaci wypowiedzieli posłuszeństwo patriarsze i przeszli na stronę tzw. odnowicielstwa (renowacjonistów), ruchu Żywej Cerkwi[20]. Konflikt w łonie rosyjskiego prawosławia sprawił, że wkrótce świątynie eparchii podzielone zostały pomiędzy zwolenników patriarchy Tichona, odnowicielstwa oraz ruchu grigoriewców[20].
Po zakończeniu rosyjskiej wojny domowej i ugruntowaniu się władzy bolszewickiej w mieście, władze rozpoczęły różnego rodzaju akcje nieustannych represji skierowanych przeciwko prawosławnemu duchowieństwu i szczególnie zaangażowanym w życie religijne wiernych[20]. W 1920 r. po nacjonalizacji majątków kościelnych, zainicjowano politykę tworzenia rad parafialnych nowego typu, które miały zarządzać świątyniami (i w ten sposób ograniczyć wpływy duchownych na różne decyzje związane z administrowaniem mieniem parafii) – tego rodzaju proces został przeprowadzony także w soborze Jekatierińskim[1]. Jeszcze w 1919 r. zlikwidowano wszystkie szkoły i inne placówki edukacyjne prowadzone przez duchowieństwo[20]. W tym samym roku, w ramach akcji otwarcia relikwii otwarto i sfotografowano relikwie przechowywano w soborze, ale nie doszło jeszcze do ich rekwizycji[1][20]. W 1922 r. przeprowadzono proces konfiskaty majątku Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W jekaterynburskim soborze św. Katarzyny, który uchodził za jeden z najbogatszych w mieście, przejęto łącznie 170 kilogramów srebra i kamieni szlachetnych[8]. Ograbiono ikony i dekoracje, odebrano naczynia liturgiczne i inne cenniejsze przedmioty przechowywane w świątyni[6]. Po przeprowadzonej akcji przez jakiś z powodu braku odpowiedniego wyposażenia w murach soboru nie mogły odbywać się żadne nabożeństwa[16].
W 1924 r. przy poparciu władz sowieckich i służb bezpieczeństwa sobór przeszedł w ręce Odnowicielstwa[6]. Utworzona zostaje parafia na której czele stanął protojerej I. Ufimcew, który skupił wokół siebie grupę około 50 osób[6]. Pozostali wierni, będący w zdecydowanej większości, bo liczący prawie 500 osób oprotestowali tę decyzję władz i eksmitowali Ufimcewa i jego zwolenników z murów świątyni[6]. Stan napięcia przerodził się w otwarty konflikt, podczas którego niezadowoleni wierni blokowali dostęp nie tylko do soboru, ale także pobliskie ulice[1]. Zajścia wokół soboru Jekatierińskiego trwały ponad tydzień[1]. Ostatecznie interweniowała milicja, która przywróciła porządek zgodny z linią polityczną partii bolszewickiej[1]. Władze określiły te wydarzenia jako „działalność kontrrewolucyjną i antysowiecką”, a następnie rozpoczęły represje wobec uczestników zajść[6]. Sam sobór został na jakiś czas zamknięty i był strzeżony przez służby porządkowe[6]. Mimo protestu przeszło 840 osób (wielu z nich było później represjonowanych), sobór św. Katarzyny został ostatecznie przekazany Odnowicielstwu w 1925 r. i stał się siedzibą biskupów tego odłamu prawosławia[6][8]. Mimo państwowego wsparcia dla ruchu Żywej Cerkwi sobór został obłożony wysokimi podatkami, które uniemożliwiały nie tylko przeprowadzanie remontów zabytkowego obiektu, ale także zakupu nowych sprzętów liturgicznych czy prowadzenie stałego chóru[6].
2 października 1929 r. z nakazu władz bolszewickich, lokalna prasa swierdłowska[c] rozpoczęła nagonkę na duchowieństwo soboru, a także podała w wątpliwość sens istnienia świątyni w centrum miasta[1]. W ten sposób rozpoczęła się oficjalna kampania domagająca się „w imieniu ludu robotniczo-chłopskiego” zburzenia świątyni jako symbolu opresji i klerykalizmu[1]. 25 października 1925 r. skonfiskowano przechowywane w soborze relikwie św. Symeona Wierchoturskiego i przekazano je do Swierdłowskiego Obwodowego Muzeum Krajoznawczego[1]. W styczniu 1930 r. rozpoczęto kolejną nagonkę skierowaną przeciwko soborowi św. Katarzyny – tym razem celem ataku stały się dzwony. Zostały one zarekwirowane i miały zostać przetopione by wspomóc politykę forsownej industrializacji prowadzonej w kraju[6]. Jeszcze w lutym władze inspirowały protesty robotników miejskich, którzy zaczęli „domagać się” zamknięcia soboru, a następnie jego wysadzenia i przeznaczenia uzyskanego w ten sposób materiału do celów budowy socjalizmu[6]. 15 lutego 1930 r. Swierdłowska Rada Miejska zdecydowała o zamknięciu soboru i likwidacji parafii – stwierdzono także, że była to wola ponad 37 tysięcy robotników, którzy „żądali” zamknięcia i zniszczenia świątyni[6]. Podobny los spotkał sobór Objawienia Pańskiego, który także został przez władze zamknięty i wysadzony[21]. Decyzja władz sprawiła, że wierni w liczbie około 200 osób (różnych odłamów) mieli przenieść się do cerkwi Wszystkich Świętych[22]. 3 marca 1930 r. z soboru usunięto znaczną część, niezrabowanych dotychczas, sprzętów i ksiąg liturgicznych oraz wyposażenia i przetransportowano je do wspomnianej wyżej cerkwi[22]. 5 kwietnia 1930 r. komisja do spraw rozbiórki obiektów kultu zadecydowała, że zniszczenie soboru ma zakończyć się w przeciągu najbliższych 3 dni[6]. Sobór św. Katarzyny w Jekaterynburgu przestał istnieć 8 kwietnia 1930 r.[1]
Stan obecny
[edytuj | edytuj kod]Kaplica św. Katarzyny
[edytuj | edytuj kod]Po wysadzeniu soboru na jego miejscu powstał plac Pracy, pośrodku którego umieszczoną socrealistyczną fontannę o nazwie Kamienny Kwiat. Wokół niej powstała przestrzeń z terenami zielonymi. 18 sierpnia 1991 r. na miejscu w którym niegdyś znajdował się ołtarz główny soboru Jekatierińskiego postawiono drewniany krzyż, mający przypominać o dawnym przeznaczeniu tego terenu[23][2]. W 1998 r. z okazji 275 rocznicy założenia Jekaterynburga w miejscu tym zbudowaną małą kaplicę poświęconą św. Katarzynie[24][23]. Nieśmiałe pomysły sugerujące możliwość odbudowy całego soboru były wówczas odrzucane[25]. Przeciwko takiej możliwości mieli się wypowiedzieć zarówno gubernator obwodu swierdłowskiego, Eduard Rossiel, jak i przedstawiciele władz miasta z merem, Arkadijem Czernieckim na czele[25].
Propozycja odbudowy soboru
[edytuj | edytuj kod]18 marca 2010 r. ordynariusz jekaterynburski, arcybiskup Wincenty ogłosił, że strona kościelna w porozumieniu z władzami obwodowymi rozważa możliwość odbudowy soboru św. Katarzyny[26]. Władze eparchii stwierdziły, że wzniesienie kaplicy św. Katarzyny pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku było pierwszym krokiem w kierunku odbudowy całej bryły dawnego obiektu sakralnego[26]. Poprzez obecność prawosławnej świątyni teren ten był przez ponad dwa stulecia uświęconą ziemią i ważnym punktem na religijnej mapie miasta, dlatego powinna ona zostać odrestaurowana[26]. Do odbudowy soboru strona kościelna przekonała władze państwowe, reprezentowane przez gubernatora obwodu swierdłowskiego, Aleksandra Miszarina[27]. Już wówczas planowano by kamień węgielny został wmurowany w połowie kwietnia tego samego roku, w czasie wizyty w mieście patriarchy Moskwy i całej Rusi Cyryla I[27]. Arcybiskup Wincenty osobiście przedstawił gubernatorowi Miszarinowi pomysł odbudowy soboru[25]. Plotki głosiły, że gubernator Miszarin chciał odcisnąć swoje piętno na mieście i regionie, gdyż jak się wyrażano: „Gubernator Rossiel zbudował Cerkiew na Krwi, mer Czerniecki Wielki Złatoust, a Miszarin odbuduje sobór św. Katarzyny”[25]. Inne nieprzychylne gubernatorowi źródła twierdziły, że chce on po prostu zbudować większą świątynię niż jego poprzednik[25].
Jeszcze tego samego dnia (18 marca 2010 r.) lokalne media podały, że ze swojego stanowiska ustąpił główny architekt obwodu swierdłowskiego Grigorij Mazajew[28]. Oficjalną przyczyną rezygnacji miały być powody zdrowotne, ale dziennikarze sugerowali, że Mazajew sprzeciwił się pomysłowi odbudowy soboru Jekaterierińskiego i w ramach protestu podał się do dymisji[28][29]. 19 marca 2010 r. odbyło się oficjalne posiedzenie miejskiej komisji ds. planowania i zagospodarowania przestrzennego, podczas którego Mazajew zdementował te plotki i poparł ideę rekonstrukcji soboru[30]. Tego samego dnia gubernator Miszarin zapowiedział, że w związku z nadchodzącą wizytą patriarchy Cyryla (rozpoczynającą się 16 kwietnia 2010 r.[31]) władze rozpoczną serię spotkań i publicznych wysłuchań dotyczących sprawy soboru Jekatierińskiego[32]. Pierwszy projekt przedstawiony 19 marca nie przesądzał jeszcze czy zostanie on odbudowany w formie oryginalnej (pochodzącej z XVIII wieku) czy w wersji po przekształceniach do jakich doszło w XIX wieku[33]. Wstępne plany jakie wówczas przedstawiono zakładały także budowę pod soborem podziemnego garażu (dla 110 pojazdów), który rozwiązałby problemy z miejscami postojowymi w tym rejonie miasta[33]. W bryłę świątyni wkomponowana miała zostać już istniejąca kaplica św. Katarzyny, a całość otoczona miała zostać parkanem[33].
Konflikt
[edytuj | edytuj kod]Projekt odbudowy soboru św. Katarzyny w Jekaterynburgu wywołał szeroką dyskusję nie tylko wśród architektów, historyków, przedstawicieli nauki, kultury i sztuki, ale także wśród zwykłych mieszkańców miasta i regionu[25][34]. Przeciwnicy twierdzili, że teren ten jest rzadką oazą zieleni w centrum miasta, a fontanna wrosła przez dziesięciolecia w krajobraz dzielnicy[34]. Podnoszono także argument, że lepiej budować kina lub teatry, które są „lepsze dla społeczeństwa od świątyń”[34]. Entuzjazmu wobec odbudowy nie wykazał także mer miasta, Arkadij Czerniecki[33]. Zdaniem przeciwników rekonstrukcja nie ma sensu, gdyż tkanka miejska na tym obszarze uległa już takim przeobrażeniom, że sobór nie będzie się w nią zupełnie wpisywał, a istniejąca tam już mała architektura czyni to doskonale[33]. Eliminacja terenów zielonych będzie natomiast prawdziwą tragedią dla okolicznych mieszkańców, którzy stracą jedne z niewielu miejsc do spacerów i rekreacji[33]. Wskazywano także na potencjalne problemy komunikacyjne. Budowa może zamknąć ten fragment centrum miasta na lata, a leży ono przy ważnych arteriach i ma szczególne znaczenie transportowe[33]. Problemem będą także wielkie uroczystości religijne, w czasie których okoliczne ulice będą musiały być zamykane, co powodować będzie korki i paraliż transportowy[33]. Zwracano też uwagę na fakt, że w swej obecnej formie plac Pracy i jego okolice są terenem o wartości kulturowej i jako takie podlegają ochronie, wszelka ingerencja będzie wymagać zgody Ministerstwa Kultury Rosji i rządu federalnego[33]. Sobór będzie tylko repliką, nigdy oryginałem, jako taki nie będzie też posiadać większej wartości kulturalno-historycznej[33]. Przeciwnicy odbudowy twierdzili ponadto, że czasy się zmieniły i nowoczesne społeczeństwo wyznające wartości liberalno-demokratyczne nie potrzebuje wracać do przeszłości i do dawnych ideałów związanych z wiarą prawosławną – sobór nie jest więc nikomu do niczego potrzebny[33]. Pojawiły się też głosy, że w centrum uralskiej metropolii istnieje już wystarczająca liczba obiektów kultu, a nowe powinny powstawać na jego obrzeżach i w młodych dzielnicach, czyli tam gdzie są najbardziej potrzebne[35]. Wielu znanych obywateli miasta, związanych z różnego typu dziedzinami życia (od naukowców przez piosenkarzy do pisarzy[36][37]) otwarcie sprzeciwiło się idei. Pojawiły się też znacznie bardziej zdecydowane reakcje. Leonid Wołkow, członek jekaterynburskiej rady miejskiej, nazwał propozycję odbudowy „splunięciem w twarz miasta i jego mieszkańców”, którzy jego zdaniem powinni zaangażować się w ratunek fontanny i skwerów znajdujących się wokół niej[34]. Biskupa i gubernatora określił on mianem średniowiecznych tyranów[34].
Obrońcy rekonstrukcji podkreślali natomiast, że odbudowa soboru będzie naprawieniem barbarzyńskiego aktu dokonanego przez bolszewików[38]. Jest to więc sprawa „historycznej sprawiedliwości”[33]. Odbudowa przywróci tym samym centrum jego historyczny wygląd i stanie się atrakcją turystyczną dla miasta[33]. Argumentowano, że na tym terenie tym grzebani byli wybitni obywatele Jekaterynburga i nie powinno to być miejsce rozrywki i rekreacji[34]. Obrońcy odbudowy przekonywali też, że współczesne pokolenie jest to winne swoim przodkom, bowiem dla nich sobór był ważnym miejscem i jednym z symboli uralskiej metropolii[34]. Świątynia powstała razem z miastem, razem z nim rosła i przez wieki odzwierciedlała jego dumną historię i trwałość[38]. Gubernator Miszarin broniąc pomysłu stwierdził, że Jekaterynburg rozpoczął swoją historię od tamy i świątyni św. Katarzyny, ta pierwsza istnieje, a fakt że drugi symbol miasta został zniszczony jest wielką stratą dla dziedzictwa historycznego[39]. Jednocześnie zapewnił, że żadne decyzje nie powinny być podejmowane w pośpiechu i bez szerokich konsultacji[39]. Strona kościelna wyraziła przekonanie, że fontanna i tereny zielone mimo wszystko nie przedstawiają tak wielkiej historycznej i kulturalnej wartości jak zniszczony sobór, i zawsze mogą zostać przeniesione w inne miejsce[26]. Stwierdzono też, że Jekaterynburg zawdzięcza swą nazwę św. Katarzynie Aleksandryjskiej, a brak jest w tej uralskiej metropolii świątyni jej wezwania[26]. Pomysł odbudowy, podobnie jak w przypadku strony przeciwnej, poparło wielu znanych ludzi nauki, kultury, architektów, dziennikarzy oraz działaczy społecznych i politycznych[40][41][42][43][44][45][46].
Protesty i manifestacje
[edytuj | edytuj kod]Różne organy władz miejskich zajmujących się planowaniem i zagospodarowaniem przestrzennym nie były w stanie dojść do porozumienia i wydać jednoznacznej opinii za lub przeciw odtworzeniu soboru[47]. Podziały wśród mieszkańców był tak znaczne, że nawet lokalny oddział Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej nie umiał zająć jednoznacznego stanowiska w tej sprawie[48]. Część przeciwników odbudowy soboru zdążyła złożyć do prokuratury generalnej Federacji Rosyjskiej podejrzenie o popełnieniu przestępstwa jakiego dopuścić by się miały władze obwodowe i kościelne[49]. Uważali oni m.in., że nie tylko brak konsultacji społecznych jest złamaniem przepisów, ale także że budowa tak wysokiego obiektu w tym miejscu miasta i tak blisko okolicznych zabudowań będzie niezgodna z rosyjskim prawem budowlanym[50]. W międzyczasie wspomniany już Leonid Wołkow zapowiedział zwołanie manifestacji wszystkich przeciwników odbudowy[47]. Zaplanowano ją na 10 kwietnia 2010 r., w tygodniu po zakończeniu obchodów prawosławnej Wielkanocy, a odbyć się miała na spornym placu Pracy[51][50]. Jak podkreślali organizatorzy ich protest nie miał mieć wydźwięku antyreligijnego, a głównym powodem ich oburzenia jest podejmowanie tak ważnych decyzji bez konsultacji z mieszkańcami[50]. Ich zdaniem sprawa ta powinna zostać rozstrzygnięta w ogólnomiejskim referendum[49]. Spodziewali się jednocześnie przybycia około 4 tysięcy ludzi[52]. Zapowiedziano też, że w czasie pikiety będą zbierane podpisy pod oficjalnym protestem[52]. Według sond internetowych, w tym na oficjalnym portalu administracji miasta, zdecydowana większość obywateli Jekaterynburga była przeciwna budowie soboru Jekaterińskiego[51][53]. Władze miasta zapowiedziały natomiast przeprowadzenie konsultacji społecznych[53]. Arcybiskup Wincenty stwierdził natomiast, że histeria jaka rozgorzała w mieście jest zdecydowanie przesadzona[54]. Jego zdaniem tak zmasowana opozycja wobec odbudowy jest przejawem antyreligijnej działalności pewnych grup, które są wrogie wierze prawosławnej i chcą zmusić go do ustąpienia ze stanowiska[54]. Biskup wyraził także smutek z faktu, że niektórzy mieszkańcy nie rozumieją historycznej i duchowej wartości jaką sobór był dla ich przodków i jak ważne jest naprawienie krzywdy jaką wyrządzili bolszewicy wszystkim mieszkańcom Jekaterynburga[38]. Zwrócił uwagę, że ktokolwiek walczył z Kościołem i wiarą, zawsze źle kończył i że kara Boska sięgała nawet siódmego pokolenia[38]. Jednoznacznie stwierdził, że nie można wygrać walki z Bogiem[38]. Podkreślił także, że odbudowa soboru św. Katarzyny powinna być dla Jekaterynburga tym czym dla Moskwy była odbudowa soboru Chrystusa Zbawiciela[38][55]. W dzień protestów eparchia zapowiedziała modlitwy w świątyniach miasta w intencji pozytywnego zakończenia sporu i odbudowy soboru[38]. Możliwość mediacji między stronami zaoferował prezydenckim wysłannik do Uralskiego Okręgu Federalnego[56].
Manifestacja jaka zebrała się 10 kwietnia 2010 r. na placu Pracy w Jekaterynburgu (w pobliżu pomnika Tatiszczewa i de Gennina) zgromadziła ponad 6 tysięcy przeciwników odbudowy soboru[57]. Protestujący w rozmowach w mediami zwracali uwagę, że do tej pory wiele prawosławnych cerkwi i soborów w mieście i okolicach, których budowy lub remonty rozpoczęto, nie może się przez lata doczekać zakończenia prac i ciągle brakuje dla nich środków finansowych[57]. Uczestnicy pikiety podkreślali, że ich protest nie ma charakteru ideologicznego, nie jest to walka z religią, lecz rodzaj pragmatyzmu[58]. Ich zdaniem Jekaterynburg nie potrzebuje nowych miejsc kultu religijnego, lecz raczej szkół, przedszkoli i innych obiektów użyteczności publicznej[58]. Zgromadzeniu towarzyszyły koncerty lokalnych zespołów muzycznych, a całości nadano kolorową oprawę[59]. Komentarze arcybiskupa sprzed kilku dni, które tylko zaogniły i tak napiętą już sytuację, odebrano jako groźby i zapowiedziano złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa[60]. Kontrowersje wzbudziło także zamieszczenie w prasie kościelnej listy nazwisk osób publicznych, którzy sprzeciwili się idei odbudowy soboru[60][61]. Listę opatrzono hasłem „historia zapamięta te nazwiska”[61]. W demonstracji wzięli udział nie tylko zwykli mieszkańcy miasta, ale także wspomniani już przedstawiciele świata kultury i nauki[62]. Zebrano łącznie 3591 podpisów pod wnioskiem o rozpisanie referendum w sprawie odbudowy soboru[60]. Służby porządkowe i miejskie, a także strona kościelna podały natomiast, że liczba 6 tysięcy uczestników została zdecydowanie zawyżona przez organizatorów[63]. Zdaniem niektórych zwolenników rekonstrukcji soboru hasła wznoszone w czasie manifestacji miały charakter antyprawosławny, wzywający do przemocy i jako taki mający formę karalnego ekstremizmu[64]. Stanowiło to według nich pogwałcenie artykułu 282 rosyjskiego kodeksu karnego[64]. Zapowiedzieli zwrócenie się do prezydenta Dmitrija Miedwiediewa z wnioskiem o zbadanie sprawy i ewentualne ukaranie sprawców[64]. Protest zbiegł się z osiemdziesiątą rocznicą wysadzenia soboru św. Katarzyny[63].
Wyciszenie sporu
[edytuj | edytuj kod]W kwietniu 2010 r. mer miasta, Arkadij Czerniecki, pierwszy raz oficjalnie wypowiedział się na temat odbudowy soboru św. Katarzyny. Stwierdził, że sam pomysł nie stoi w sprzeczności z literą prawa, ale ewentualna odbudowa będzie wymagała zmiany planu zagospodarowania przestrzennego tego rejonu miasta, gdyż nie przewiduje on na razie możliwości wzniesienia tak wysokiej budowli[65]. Arcybiskup Wincenty ponownie broniąc pomysłu oznajmił, że uralska metropolia potrzebuje większej ilości prawosławnych świątyń. Obecnie (tj. w 2010 r.) jest ich czynnych w mieście zaledwie 20, a zdaniem władz kościelnych i patriarchy Cyryla jedna świątynia powinna przypadać na 10 tysięcy mieszkańców (Jekaterynburg zamieszkuje około 1,3 miliona osób)[66]. Jeszcze raz podkreślił, że nie rozumie zamieszania jakie wybuchło w sprawie planów odbudowy, zwłaszcza że już 5 lat wcześniej pojawiły się takie pomysły i nie spotkały się z żadną reakcją, wprost przeciwnie – z pozytywnym odbiorem specjalistów[66]. W maju 2010 r. władze obwodu swierdłowskiego ogłosiły, że istnieją dwa projekty restauracji świątyni, jeden mniej a drugi bardziej ambitny[67]. Zapowiedziano, że głosy opinii publicznej zostaną wzięte pod uwagę przy podejmowaniu ostatecznej decyzji[67]. Jeszcze w kwietniu Leonid Wołkow ujawnił dokumenty, z których wynikało, że obwód swierdłowski jest gotowy przeznaczyć na odbudowę soboru 325 350 000 rubli[68].
14 maja 2010 r. ulicami Jekaterynburga przeszła procesja wiernych pod przewodnictwem arcybiskupa Wincentego, która zatrzymała się przy najważniejszych świątyniach prawosławnych znajdujących się w centrum miasta[69]. Wzięło w niej udział około 10 tysięcy wiernych, którzy m.in. wyrazili swe poparcie dla pomysłu odbudowy soboru Jekaterierińskiego[69]. Wkrótce ideę rekonstrukcji poparli także Kozacy uralscy, którzy wydali na ten temat specjalne oświadczenie[70]. 17 maja 2010 r. zwolennicy odbudowy zaprezentowali alternatywny projekt restauracji soboru. Przewidywał on przesunięcie spornej fontanny w stronę zachodnią, w kierunku pomnika Tatiszczewa i de Gennina[71]. Dodatkowo projekt ten nie tylko nie zakładał redukcji terenów zielonych, ale ich zwiększenie[71]. 20 maja 2010 r. obwodowy oddział rządzącej partii Jedna Rosja ogłosił swe poparcie dla idei odbudowy soboru Jekatierińskiego[72]. W czerwcu 2010 r. arcybiskup Wincenty oznajmił, że eparchia nie wystąpiła jeszcze z oficjalnym wnioskiem o restaurację świątyni i jak na razie takiego wniosku składać nie będzie[73]. Lokalne media uznały, że oznacza to rezygnację z planów odbudowy[73]. Mimo to działacze organizacji prawosławnych podali do publicznej wiadomości, że referendum w sprawie odbudowy soboru, z uwagi na wysoki koszt takiego przedsięwzięcia (ok. 30 milionów rubli), nie jest potrzebne[74]. Jednocześnie poparli oni ideę kompromisowego projektu, który przewidywałby zarówno odbudowę soboru jak i zachowanie dotychczasowej małej architektury tego miejsca[74]. Z tą opinią nie zgodzili się ich oponenci, reprezentowani przez Wołkowa. Dla nich najlepszym wyjściem z całej sytuacji jest pozostawienie spornego miejsca bez żadnych zmian[74].
11 sierpnia w kaplicy św. Katarzyny odprawiono Boską Liturgię m.in. w intencji odbudowy soboru[75]. Było to nie tylko pierwsze tego typu nabożeństwo odbywające się w kaplicy, ale także pierwsza od osiemdziesięciu lat liturgia odprawiona na terenie dawnego soboru[75]. Jesienią 2010 r. zawiązane zostało Towarzystwo św. Katarzyny, mające na celu oprócz wspierania idei odbudowy soboru, także zacieśnianie współpracy z innymi rosyjskimi miastami, którymi patronuje św. Katarzyna[76]. W listopadzie grupa dziennikarzy (towarzyszyła im żona gubernatora, Inna) z obwodu swierdłowskiego odbyła pielgrzymkę na Górę św. Katarzyny, gdzie odwiedziła klasztor jej poświęcony[77][78]. Zapowiedziano też peregrynację relikwii św. Katarzyny Aleksandryjskiej do Jekaterynburga[77]. Lokalne media podały również, że zwolennicy odbudowy rozpoczną wielostopniowy proces mający doprowadzić do restauracji świątyni[78]. Najprawdopodobniej jednak nie będzie on prowadzony w pośpiechu, a rozwiązanie wszystkich kwestii formalno-prawnych potrwa co najmniej kilka lat[78]. Sprawa konfliktu miała też zostać przedstawiona rosyjskiemu premierowi Władimirowi Putinowi w czasie jego listopadowej wizyty w regionie[79].
W 2011 r. zaszły zmiany na najwyższych szczeblach eparchii jekaterynburskiej. Jej nowym ordynariuszem (w randze metropolity) został arcybiskup Cyryl. Na spotkaniu z gubernatorem swierdłowskim w październiku 2011 r. wyrazić miał przekonanie, że sobór nie musi zostać odbudowany na spornym placu Pracy, lecz może zostać przeniesiony w inne miejsce, które nie będzie prowadzić do konfliktu wśród mieszkańców miasta[80]. Według informacji z czerwca 2012 r. sprawa odbudowy soboru św. Katarzyny została na razie zamknięta[81].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Kaplica św. Katarzyny w Jekaterynburgu
- Sobór Objawienia Pańskiego w Jekaterynburgu
- Plac Pracy w Jekaterynburgu
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ według kalendarza gregoriańskiego
- ↑ Daty z okresu Imperium Rosyjskiego podane w Starym Stylu.
- ↑ W 1924 r. Jekaterynburg przemianowano na Swierdłowsk, a do dawnej nazwy powrócono w 1991 r.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an Orthodox-newspaper.ru: Градо-екатеринбургский Екатерининский собор: храм в сердце и памяти. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Preobrazgenie.org: Панорама Екатеринбурга начала XX века: Екатерининский собор. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d e f Orthodox.etel.ru: 281 Год Назад Был Совершен Чин Закладки Первого Екатеринбургского Храма – Собора Во Имя Святой Великомученицы Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-22)]. (ros.).
- ↑ a b Orthodox.etel.ru: 7 Декабря 1723 Года В Екатеринбурге Впервые Праздновали День Святой Екатерины – Именины Родного Города. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-22)]. (ros.).
- ↑ a b Pravoslavie.ru: 280 Лет Назад Был Освящен Первый Екатерининский Храм Екатеринбурга. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai Orthodox.etel.ru: Градо-екатеринбургский Екатерининский Собор: Храм В Сердце И Памяти. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-05)]. (ros.).
- ↑ a b Orthodox.etel.ru: Все Начинается С Малого: В Сентябре 1736 Года При Мазанковом Храме Во Имя Великомученицы Екатерины Была Открыта Первая В Нашем Городе Богадельня. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-22)]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Ekaterinburg-eparhia.ru: Екатерининский собор. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-18)]. (ros.).
- ↑ a b Russian-church.ru: Екатерининский собор. Екатеринбур город. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Orthodox.etel.ru: 27 Августа 1758 Года В Екатеринбурге Был Заложен Каменный Храм Во Имя Святой Великомученицы Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-22)]. (ros.).
- ↑ a b c d e f M-i-e.ru: Екатерининский горный собор. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ros.).
- ↑ a b c Virlib.eunnet.net: Собор во имя святой великомученицы Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d Ekaterinburg-guide.ru: Екатерининский собор. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Dic.academic.ru: Екатерининский собор. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Тарантин Н.: История Храма Во Имя Всех Святых На Михайловском Кладбище г. Екатеринбурга. Екатеринбург 2006. s. 18. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)]. (ros.).
- ↑ a b c Skyscrapercity.com, Nautilus1.ru: Екатерининский Собор. Реконструкция. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ 1723.ru: План Екатеринбурга 1900 г.. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Архиепископ екатеринбургский и верхотурский Викентий о строительстве храма святой Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c Тарантин Н.: История Храма Во Имя Всех Святых На Михайловском Кладбище г. Екатеринбурга. Екатеринбург 2006. s. 27–37. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)]. (ros.).
- ↑ a b c d e f Sedmitza.ru: К 125-летию Екатеринбургской и Верхотурской епархии. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Ekaterinburg-eparhia.ru: Богоявленский Кафедральный Собоp. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-18)]. (ros.).
- ↑ a b Тарантин Н.: История Храма Во Имя Всех Святых На Михайловском Кладбище г. Екатеринбурга. Екатеринбург 2006. s. 60. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-17)]. (ros.).
- ↑ a b Xрамы-екатеринбурга.рф: Часовня Святой Великомученицы Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox.etel.ru: В Центре Екатеринбурга К 275-летию Города Появится Православная Часовня. [dostęp 2012-10-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-23)]. (ros.).
- ↑ a b c d e f Ura.ru: Мишарин и Викентий предлагают поставить новый храм в центре. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d e Justmedia.ru: Владыка Викентий: На месте фонтана «Каменный цветок» находился первый храм в Екатеринбурге. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Justmedia.ru: РПЦ хочет построить храм на площади Труда в Екатеринбурге. Деятели культуры: «Он задавит всю красоту». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Apiural.ru: Главный архитектор Свердловской области ушел в отставку. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ E1.ru: Главный архитектор Свердловской области ушел в отставку. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Regnum.ru: Бывший главный архитектор Свердловской области одобряет строительство храма. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Patriarchia.ru: Начался Первосвятительский визит Святейшего Патриарха Кирилла в Екатеринбургскую епархию. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Tass-ural.ru: Мишарин поручил организовать общественные слушания по поводу строительства в центре Екатеринбурга храма Святой Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Ura.ru: Вопрос о новом храме в Екатеринбурге расколол общество и власть. Мишарин – за, Чернецкий против. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g Newsland.ru: Екатеринбург. Тролли против храма. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Justmedia.ru: Свердловские ВИПы: все за и против собора Святой Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Regnum.ru: Страсти по храму: быть или не быть новой церкви в Екатеринбурге. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Regnum.ru: На Урале призывают остановить „красное колесо”. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g Ruskline.ru: «Будем молиться, чтобы Господь не допустил беззакония». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Lenty66.ru: Новое заявление Мишарина о строительстве храма в центре Екатеринбурга: спешки быть не должно. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Общественность Екатеринбурга поддерживает строительство храма святой Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Исполняется 80 лет со дня уничтожения Екатерининского собора. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: «Что украшает город? Храмы! Они наиболее всего выражают светлый дух народа! Национальный дух: свободный, легкий, светлый дух российского народа!». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: «Екатерининский собор нужно возродить! И надо было это сделать уже давно!». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Екатерина Васильева: «Благословен тот град, которому великомученица Екатерина может быть покровительницей небесной!». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Екатерина Градова: «Святая Екатерина – земное воплощение идеала женщины». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Екатерина Булатова, вице-президент ассоциации «Бисерная россыпь Урала»: «Святая Екатерина и сейчас поражает воображение». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Kommersant.ru: Площадь Труда праведного. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Regnum.ru: „Коммунистический передел”: свердловский внутрипартийный конфликт. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Ura.ru: «Надоело уже… Теперь они хотят поставить у нас под окнами 30-метровую церковь». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c Justmedia.ru: Противники строительства в парках и скверах приглашают екатеринбуржцев на митинг 10 апреля. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Regnum.ru: В Екатеринбурге готовят митинг против строительства храма на площади Труда. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Uralweb.ru: На митинг против строительства храма на площади Труда собирается прийти более 4 тысяч человек. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Annews.ru: Жители Екатеринбурга взбунтовались против строительства храма. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Ural.kp.ru: Архиепископ Викентий хочет построить в Екатеринбурге 150 храмов. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Мысли вслух. Протоиерей Николай Малета, настоятель Вознесенского Архиерейского подворья г.Екатеринбурга. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ E1.ru: Уральский полпред решил вмешаться в ситуацию вокруг строительства храма Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Rusrep.ru: Храм раздора. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Urbc.ru: Новый храм в центре Екатеринбурга: горожане не в восторге от идеи местной епархии. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Kp.ru: В Екатеринбурге за фонтан против храма высказались пять тысяч человек. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c Kommersant.ru: Храм ведет на улицу. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Orthodox-newspaper.ru: Храм святой Екатерины: пусть история запомнит эти имена…. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Ura.ru: На митинг за сохранение площади Труда пришло порядка 6 тысяч жителей Екатеринбурга. Такой акции протеста в истории города еще не было. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Orthodox-newspaper.ru: В Екатеринбурге прошел второй в новейшей истории антирелигиозный митинг. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c Regnum.ru: Сторонники храма на площади Труда готовят письма президенту РФ. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Uralweb.ru: Мэр Екатеринбурга требует законности при восстановлении собора на площади Труда. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b E1.ru: Архиепископ Викентий высказался о строительстве Екатерининского храма и долгах епархии. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Uralweb.ru: Екатеринбуржцам предложат два проекта храма на площади Труда. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Uralweb.ru: Депутат Волков: Строительство храма на площади Труда – уже вопрос решенный. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Orthodox-newspaper.ru: Около десяти тысяч екатеринбуржцев приняли участие в Крестном ходе с чудотворной иконой Божией Матери «Неупиваемая Чаша». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Уральские казаки выступили за восстановление храма Святой Екатерины. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Uralweb.ru: «Каменный цветок» не уберут с площади Труда. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Uralweb.ru: «Единая Россия» встала на сторону епархии в вопросе восстановления храма на площади Труда. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Uralweb.ru: Екатеринбургская епархия отказалась от планов строительства храма на площади Труда. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c Ural.kp.ru: Екатеринбургские сторонники Храма святой Екатерины: «Референдум нам не нужен!». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Orthodox-newspaper.ru: Многолюдной Божественной литургией у Свято-Екатерининской часовни отмечен День трезвости в Екатеринбурге. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Orthodox-newspaper.ru: Уральские журналисты совершили паломничество по екатерининским местаме. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b Orthodox-newspaper.ru: Инна Анатольевна Мишарина: «Мощи святой Екатерины в России не были ни разу – такое в России происходит впервые». [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ a b c E1.ru: В Екатеринбурге вновь поднимается вопрос о строительстве храма на площади Труда. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Regnum.ru: Что ждёт Владимира Путина на Урале. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ Ura.ru: Архиепископ Кирилл приятно удивляет элиту. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
- ↑ E1.ru: В Екатеринбурге будет построен большой храмовый комплекс. [dostęp 2012-10-29]. (ros.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Sobór św. Katarzyny w Jekaterynburgu na wizualizacjach (w języku rosyjskim)
- Sobór św. Katarzyny w Jekaterynburgu i możliwości jego odbudowy oraz potencjalne wizualizacje (w języku rosyjskim)
- Materiał filmowy dotyczący rekonstrukcji soboru (w języku rosyjskim)
- Zbiór artykułów w lokalnej prasie kościelnej dotyczący soboru i planów jego odbudowy (w języku rosyjskim)