Pinus krempfii

Pinus krempfii
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	ro��liny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	P. krempfii
	Nazwa systematyczna
	Pinus krempfii Lecomte; Bull. Mus. Hist. Nat. Paris 27: 191-192. 1921
Synonimy
	Ducampopinus krempfii (Lecomte) A.Chev.; Pinus krempfii var. poilanei Lecomte;
	Ducampopinus krempfii (Lecomte) A.Chev.; Pinus krempfii var. poilanei Lecomte;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; narażony na wyginięcie
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pinus krempfii Lecomte – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna ta jest endemitem wietnamskim. Jest to prawdopodobnie najbardziej niezwykły gatunek w rodzaju, ze względu na spłaszczone, żebrowane igły. Uważana jest za starożytny, reliktowy gatunek sosny^[5].

Rozmieszczenie geograficzne

Pinus krempfii występuje w Wietnamie. Większość populacji znajduje się w prowincji Khánh Hòa i Lâm Đồng (głównie w okolicy góry Bi Doup)^[6]^[7]. Niewielkie populacje rosną także w prowincji Ninh Thuận i Đăk Lăk (masyw Chư Yang Sin)^[6].

Zasięg występowania w 2011 r. wynosił ok. 1925 km² i był mniejszy o ok. 30% niż 150 lat wcześniej, na co wskazują dane historyczne. Część stanowisk udokumentowanych przez francuskich botaników w latach 20. XX w. już nie istnieje. Gatunek notowany jest z mniej niż 10 lokalizacji^[4].

Morfologia

Pokrój: Pokrój drzewiasty. Korona drzewa zaokrąglona, szeroka, z wieloma dużymi konarami.
Pień: Pień pojedynczy, osiąga wysokość do 30 m^[6] (35–55 m^[7]) i średnicę do 2 m. Nasada pnia jest rozszerzona i wzmocniona przez wsporniki. Kora szara, łuskowata, pękająca na nieregularne płaty.
Liście: Lancetowate, spłaszczone igły, zebrane w pęczki po 2, skupione są na końcach cienkich gałązek. Na dorosłych drzewach osiągają (4)3–6(7) cm długości i (1)2–4(5) mm szerokości^[6]^[7]. Na młodszych drzewach i gałęziach są znacznie dłuższe, dorastają do 15 cm długości i 15 mm szerokości. Na wątłych gałązkach liście ułożone są w jednej płaszczyźnie (niespotykane u innych sosen), podczas gdy na silniejszych rosną dookoła gałązki.
Szyszki: Szyszki męskie zebrane w grupy na małych, zwisających gałązkach, z kilkoma wiązkami igieł lub bez. Dojrzałe szyszki żeńskie są owalne, zwisające, pojedyncze, długości 4–9 cm, szerokości 3–6 cm. W szyszce znajduje się 12–20 łusek nasiennych z małą, bezkolcową, grzbietową piramidką (umbo) na apofyzie. Nasiona owalne, oskrzydlone^[6]^[7].

Biologia i ekologia

Liście mają jedną wiązkę przewodzącą. Pochewki liściowe są nietrwałe, szybko opadają. Pędy w dolnej koronie starszych drzew i na młodych drzewach rosnących w cieniu, są wątłe i rosną bardzo wolno. Szyszki nasienne otwierają się i uwalniają nasiona od czerwca do września, następnie opadają. Z obserwacji wynika, że słabo odnawia się na stanowiskach naturalnych^[6]^[7].

Analiza pierścieni drzewa wskazuje, że Pinus krempfii może osiągać wiek 1 tys. lat. Długość życia jednego pokolenia szacowana jest na przynajmniej 50 lat^[4].

Występuje głównie na wysokościach 1500–1800 m n.p.m., skrajnie schodząc do 1200 m i osiągając 2000 m n.p.m. Rośnie przeważnie powyżej lasów deszczowych, a niżej niż lasy z udziałem sosny Pinus kesiya. Często występuje razem z Fokienia hodginsii, Pinus dalatensis (na południu jej zasięgu w Wietnamie) i Dacrydium elatum oraz drzewami liściastymi, takimi jak Exbucklandia populnea czy Rhodoleia championii^[6]^[7].

Często rośnie na wilgotnych glebach o dobrze rozwiniętej warstwie humusu. Występuje w strefie górskiego klimatu równikowego z sezonowością monsunową, o średnich rocznych temperaturach powietrza 19–23 °C i poziomie opadów powyżej 1500 mm^[6].

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[8]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
  - podsekcja Krempfianae
    - gatunek P. krempfii

Ze względu na wyjątkową w obrębie rodzaju budowę morfologiczną igieł i anatomiczną drewna, gatunek ten jest obiektem zainteresowania wielu botaników. Na podstawie tych różnic rozważano umieszczenie go w trzecim podrodzaju Ducampopinus, ale wyniki badań genetycznych i pewne cechy (jedna wiązka przewodząca w liściu) sugerują, że powinien być umieszczony w podrodzaju Strobus. Dalsze genetyczne badania porównawcze m.in. z gatunkami sosen z obydwu podrodzajów, potwierdzają przynależność do podrodzaju Strobus i umiejscawiają gatunek w monotypowej podsekcji Krempfianae, z tą różnicą, że raczej w sekcji Parrya niż jak przyjęto Quinquefoliae^[9].

Wyróżniona niegdyś odmiana Pinus krempfii var. poilanei Lecomte (1924), miała mieć dłuższe i szersze igły, niż pierwotnie opisany gatunek (Lecomte 1921). Dokładniejsze poznanie wzorców wzrostu tego gatunku pozwoliło stwierdzić, że próbki pochodziły z różnych etapów rozwoju drzew, więc nie ma przesłanek do wyodrębniania odmiany^[7].

Zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, uznając go w 1998 i następnie w 2011 r. za narażony na wyginięcie i przyznając kategorię zagrożenia VU (vulnerable, wersja 2.3 i 3.1 systemu oceny)^[4].

Część populacji objęta jest ochroną na terenie wietnamskich parków narodowych Bidoup Núi Bà i Chư Yang Sin^[6] oraz rezerwatu Deo Ngoan Muc.

Zastosowanie

Drewno jest miękkie, jasne, lekko żywiczne. Może być wykorzystywane jako budulec, jednak nie stanowi istotnego źródła surowca, ze względu na rzadkie występowanie. Niewiele okazów spotykanych jest w uprawie, więc brak szerszych danych o wymaganiach tego gatunku i możliwości wykorzystania go w leśnictwie^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d P.P. Thomas P.P. i inni, Pinus krempfii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-10-04] (ang.).
↑ Luu, Thomas: Cay La Kim Vietnam. Conifers of Vietnam. 2004, s. 8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Nguyen Duc To Luu, Philip Ian Thomas: Cay La Kim Vietnam. Conifers of Vietnam. Darwin Initiative, 2004, s. 45–47. ISBN 1-872291-64-3. [dostęp 2009-08-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Christopher J. Earle: Pinus krempfii. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).
↑ Xiao-Ru Wang, Alfred E. Szmidt, Hoang Nghia Nguyen. The phylogenetic position of the endemic flat-needle pine Pinus krempfii (Lec., Pinaceae) from Vietnam, based on PCR-RFLP analysis of chloroplast DNA. „Plant Systematics and Evolution”. 220, s. 21–36, 2000.

Bibliografia

Nguyen Duc To Luu, Philip Ian Thomas: Cay La Kim Vietnam. Conifers of Vietnam. Darwin Initiative, 2004, s. 45–47. ISBN 1-872291-64-3. [dostęp 2009-08-06].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] P.P. Thomas P.P. i inni, Pinus krempfii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-10-04] (ang.).

[Luu-8-5] Luu, Thomas: Cay La Kim Vietnam. Conifers of Vietnam. 2004, s. 8.

[Luu-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Nguyen Duc To Luu, Philip Ian Thomas: Cay La Kim Vietnam. Conifers of Vietnam. Darwin Initiative, 2004, s. 45–47. ISBN 1-872291-64-3. [dostęp 2009-08-06].

[Gymn2-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Christopher J. Earle: Pinus krempfii. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).

[Gymn-8] Christopher J. Earle: Pinus. [w:] The Gymnosperm Database [on-line]. [dostęp 2009-08-06]. (ang.).

[Wang2000-9] Xiao-Ru Wang, Alfred E. Szmidt, Hoang Nghia Nguyen. The phylogenetic position of the endemic flat-needle pine Pinus krempfii (Lec., Pinaceae) from Vietnam, based on PCR-RFLP analysis of chloroplast DNA. „Plant Systematics and Evolution”. 220, s. 21–36, 2000.

[1]