Piaskówka (gryzoń)

Piaskówka
	Psammomys
	Cretzschmar, 1828
	Okres istnienia: późny plejstocen–holocen PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q ↓
	; Piaskówka tłusta (P. obesus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	myszowate
Podrodzina	myszoskoczki
Plemię	Gerbillini
Rodzaj	piaskówka
	Typ nomenklatoryczny
	Psammomys obesus Cretzschmar, 1828
Synonimy
	Parameriones Tchernov & Chetboun, 1984;
	Parameriones Tchernov & Chetboun, 1984;
Gatunki
	3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	3 gatunki (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Piaskówka^[3] (Psammomys) – rodzaj ssaków z podrodziny myszoskoczków (Gerbillinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w północnej Afryce i na Półwyspie Arabskim^[4]^[5]^[6].

Nazwa zwyczajowa

W polskiej literaturze zoologicznej nazwa „piaskówka” była używana dla oznaczenia gatunku Psammomys obesus^[7]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi temu przypisano oznaczenie piaskówka tłusta, rezerwując nazwę „piaskówka” dla rodzaju Psammomys. Rodzaj obejmuje dwa gatunki: piaskówka tłusta i piaskówka chuda^[3].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 115–185 mm, długość ogona 80–140 mm, długość ucha 10–17 mm, długość tylnej stopy 30–36 mm; masa ciała 82–237 g^[5]^[8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1828 roku niemiecki zoolog Philipp Jakob Cretzschmar w rozdziale poświęconym ssakom opublikowanym w książce autorstwa Eduarda Rüppella o tytule Atlas podróży po Afryce Północnej. Zoologia^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) piaskówka tłusta (P. obesus).

Etymologia

Psammomys: gr. ψαμμος psammos ‘piasek’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[9].
Parameriones: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[10]; rodzaj Meriones Illiger, 1811 (suwak). Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): †Meriones obeidiensis Haas, 1966.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[11]^[8]^[4]^[3]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[3]	Podgatunki^[5]^[4]^[8]	Rozmieszczenie geograficzne^[5]^[4]^[8]	Podstawowe wymiary^[5]^[8]^[b]	Status IUCN^[12]
	Psammomys obesus	Cretzschmar, 1828	piaskówka tłusta	3 podgatunki	Afryka Północna (od Maroka, Sahary Zachodniej i Mauretanii na wschód do Egiptu, północno-wschodni Sudan) i Azja Zachodnia (Syria na południe do środkowej Arabii)	DC: 11,6–18,5 cm DO: 8,8–14 cm MC: 82–237 g	LC
	Psammomys vexillaris	O. Thomas, 1925	piaskówka chuda	gatunek monotypowy	suche regiony w północno-wschodniej Algierii, Tunezji i północno-zachodniej Libii	DC: 11,5–13 cm DO: 8–12 cm MC: brak danych	DD

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia.

Opisano również gatunek wymarły z plejstocenu dzisiejszego Izraela^[13]^[14]:

Psammomys obeidiensis (Haas, 1966)

Uwagi

↑ Młodszy homonim Parameriones Heptner, 1937 (Muridae).
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b P.J. Cretzschmar: Säugethiere. W: E. Rüppell: Atlas zu der Reise im nördlichen Afrika. Zoologie. Frankfurt am Main: Gedruckt und in Commission bei Heinr. Ludw. Brönner, 1826, s. 56. (niem.).
↑ E. Tchernov & R. Chetboun. A new genus of gerbillid rodent from the early Pleistocene of the Middle East. „Journal Journal of Vertebrate Paleontology”. 4 (4), s. 560, 1984. DOI: 10.1080/02724634.1984.10012031. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 262. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 458. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 648. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Psammomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].
↑ Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 293. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 587, 1904. (ang.).
↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 183. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-25]. (ang.).
↑ Taxonomy: Psammomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-25]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Psammomys Cretzschmar, 1828, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-01-25] (ang.).
↑ G. Haas: On the vertebrate fauna of the lower Pleistocene site of ʻUbeidiya. Jerusalem: Israel Academy of Sciences and Humanities, 1966, s. 1–68. (ang.).

[2] Młodszy homonim Parameriones Heptner, 1937 (Muridae).

[13] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Cretzschmar-1] P.J. Cretzschmar: Säugethiere. W: E. Rüppell: Atlas zu der Reise im nördlichen Afrika. Zoologie. Frankfurt am Main: Gedruckt und in Commission bei Heinr. Ludw. Brönner, 1826, s. 56. (niem.).

[Tchernov&Chetboun-3] E. Tchernov & R. Chetboun. A new genus of gerbillid rodent from the early Pleistocene of the Middle East. „Journal Journal of Vertebrate Paleontology”. 4 (4), s. 560, 1984. DOI: 10.1080/02724634.1984.10012031. (ang.).

[Cichocki&inni-4] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 262. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-5] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 458. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Denys&inni-6] Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 648. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-7] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Psammomys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-05].

[Kracz-8] Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[amw-9] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 293. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Palmer-10] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 587, 1904. (ang.).

[jae-11] E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 183. (ang.).

[mdd-12] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-25]. (ang.).

[14] Taxonomy: Psammomys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-25]. (ang.).

[zij-15] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Psammomys Cretzschmar, 1828, Hesperomys project (Version 24.9.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2025-01-25] (ang.).

[haas-16] G. Haas: On the vertebrate fauna of the lower Pleistocene site of ʻUbeidiya. Jerusalem: Israel Academy of Sciences and Humanities, 1966, s. 1–68. (ang.).

[1]