Kornikowate

Kornikowate

Scolytinae
Latreille, 1804
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Gromada	owady
Podgromada	owady uskrzydlone
Rząd	chrząszcze
Podrząd	chrząszcze wielożerne
Rodzina	ryjkowcowate
Podrodzina	kornikowate
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Kornikowate, korniki (Scolytinae) – podrodzina chrząszczy z rodziny ryjkowcowatych, wcześniej klasyfikowana jako rodzina Scolytidae, syn. Ipidae.

Występowanie: na całym świecie do granicy zasięgu drzew. Niektóre gatunki mają tendencję do masowego pojawiania się i wyrządzania olbrzymich szkód w drzewostanach.

Przedstawiciele rodziny to małe od 0,6 mm do 13 mm owady walcowatego kształtu ciała, koloru brunatnego, szarego lub czarnego. Czułki kończą się zwykle zwartą buławką. Korniki żywią się łykiem i miazgą lub hodowanym przez siebie grzybem. Niektóre odżywiają się tkankami roślin zielnych i nasionami (np. palm, kawy). Inne gatunki rozwijają się na wilczomleczach i kaktusach. Jednak większość korników jest związana z roślinami drzewiastymi. Wbrew utartej opinii nie rozwijają się w przedmiotach wykonanych z drewna np. w meblach (mylone są z kołatkowatymi – Anobiidae).

Część gatunków korników (np. zakorki, cetyńce, ogłodki, korniki, rytowniki, wgryzonie, bruzdkowce) rozwija się w łyku. Zwykle samce drążą w korze lub między korą a drewnem komory godowe. Jeżeli jest to gatunek monogamiczny, od komory godowej odchodzi jeden chodnik macierzysty, drążony przez samicę. W przypadku gatunków poligamicznych, od komory godowej może odchodzić od dwóch do nawet dziesięciu chodników macierzystych. Po obu stronach chodnika macierzystego samica wygryza nyże jajowe, w których składa pojedynczo jaja. Larwy drążą swoje własne chodniki nazywane chodnikami larwalnymi. Chodniki te zakończone są kolebkami poczwarkowymi, które (w zależności od gatunku) mogą być umiejscowione w korze, pomiędzy korą a drewnem lub płytko w drewnie. Gatunki z rodzaju drwalnik, drwalniczek oraz większość korników z rodzaju rozwiertek rozwija się w drewnie. Samice wygryzają chodnik wejściowy i czasami chodniki boczne, gdzie składają jaja. W trakcie drążenia chodników wprowadzają do drewna symbiotyczny grzyb (każdy gatunek chrząszcza wprowadza charakterystyczny dla siebie gatunek grzyba). Larwy drążą krótkie chodniki i odżywiają się strzępkami symbiotycznego grzyba. Po przepoczwarczeniu opuszczają drewno. Samice niektórych gatunków po złożeniu jaj oraz samce odbywają żer regeneracyjny i powtórnie przystępują do rójki, a samice do składania jaj dając początek generacji siostrzanej. Np. kornik drukarz – Ips typographus (L.) odbywa żer regeneracyjny pod korą świerka w żerowisku, cetyniec większy Tomicus piniperda (L.) – w rdzeniu młodych gałązek sosnowych. Młode chrząszcze przed rójką odbywają żer uzupełniający, w trakcie którego rozwijają się ostatecznie narządy rozrodcze. I tak np. ogłodek wiązowiec – Scolytus scolytus (Fabr.) ogryza korę na pędach wiązów.

Korniki zasiedlają zwykle drzewa osłabione (np. przez zanieczyszczenia powietrza, susze, pożary). I z tego powodu nazywa się je szkodnikami wtórnymi. Niektóre gatunki wyrządzają poważne uszkodzenia drzewostanów. Pospolity w Polsce kornik drukarz, atakuje świerk, rzadko sosnę i modrzew. Kornik sześciozębny i cetyniec większy żerują głównie na sośnie. Jodłowiec krzywozębny rozwija się na jodle. Ogłodek wiązowiec i ogłodek wielorzędowy uszkadzają wiązy i dodatkowo przenoszą groźną chorobę grzybową – grafiozę wiązu (holenderską chorobę wiązów) – Ophistoma ulmi. Leśnicy starają się ograniczyć populacje szkodliwych gatunków przez wyszukiwanie tzw. drzew trocinkowych (zasiedlonych przez chrząszcze), ich ścinkę i wywóz, zanim zdąży wylecieć kolejne pokolenie korników. Liczebność niektórych gatunków (cetyniec większy, kornik drukarz, kornik modrzewiowiec, kornik zrosłozębny rytownik pospolity, drwalnik paskowany) kontroluje się przy pomocy pułapek z syntetycznym feromonem agregacyjnym. W lasach pierwotnych korniki nie wyrządzają szkód i stają się bardzo ważnym elementem łańcucha pokarmowego. W Puszczy Białowieskiej są np. znaczącym składnikiem diety rzadkiego dzięcioła trójpalczastego (Picoides tridactylus). Ich żerowiska penetrowane są przez inne owady, które szukają tam pokarmu np. zoofagi czy saprofagi. W chodnikach korników spotykane są też roztocza i grzyby. Zasiedlając drzewa chore, stare przyczyniają się do ich szybszego zamierania i robią miejsce dla młodego pokolenia jodeł, sosen, świerków. Zmiany klimatu prowadzące do obniżenia wilgotności podłoża mogą osłabić drzewa iglaste czyniąc je wyjątkowo podatnymi osłabiając zdolności regeneracyjne po ataku korników. Problem z kornikami w lasach gospodarczych jest między innymi efektem przekształcenia w przeszłości lasów pierwotnych w monokultury. W takich warunkach często przestają działać mechanizmy kontrolujące liczebność korników i pojawiają się gradacje (masowe pojawy szkodników, w trakcie których dochodzi do uszkodzeń drzew, często na znacznych obszarach). Obecnie leśnicy starają się temu zapobiegać poprzez zwiększanie różnorodności biologicznej w lasach (wprowadzanie roślin nektarodajnych, owocowych, pozostawianie drzew dziuplastych i drewna martwych drzew).

• Hylastes angustatus (Herbst, 1794)
• Hylastes ater (Paykull, 1800) – zakorek czarny
• Hylastes attenuatus Erichson, 1836
• Hylastes brunneus Erichson, 1836
• Hylastes cunicularius Erichson, 1836 – zakorek świerkowiec
• Hylastes linearis Erichson, 1836
• Hylastes opacus Erichson, 1836

• Hylurgops glabratus (Zetterstedt, 1828) – polesiak górski
• Hylurgops palliatus (Gyllenhal, 1813) – polesiak obramowany

• Hylastinus obscurus (Marsham, 1802)

• Hylesinus crenatus (Fabricius, 1787) – jeśniak czarny
• Hylesinus wachtli orni Fuchs, 1906 – jesionowiec rdzawy
• Hylesinus toranio (D'Anthoine, 1788)
• Hylesinus varius (Fabricius, 1775) – jesionowiec pstry

synonim Lepersinus varius (Fabricius, 1775)

• Kissophagus vicinus (Comolli, 1837)

• Pteleobius kraatzii (Eichhoff, 1864) – pstrak Kraatza
• Pteleobius vittatus (Fabricius, 1792) – pstrak wiązowiec

• Dendroctonus micans (Kugelann, 1794) – bielojad olbrzymi

• Hylurgus ligniperda (Fabricius, 1787) – drzewisz owłosiony

• Tomicus minor (Hartig, 1834) – cetyniec mniejszy
• Tomicus piniperda (Linnaeus, 1758) – cetyniec większy

• Xylechinus pilosus (Ratzeburg, 1837) – oszczecik jasny

• Phloeosinus thujae (Perris, 1855)

• Phloeotribus rhododactylus (Marsham, 1802)
• Phloeotribus spinulosus (Rey, 1883) – szczeciniak czarny

• Carphoborus minimus (Fabricius, 1798) – listwiaczek najmniejszy

• Polygraphus grandiclava C.G. Thomson, 1886 – czterooczak limbowiec
• Polygraphus poligraphus (Linnaeus, 1758) – czterooczak świerkowiec
• Polygraphus punctifrons C.G. Thomson, 1886 – czterooczak leżaninowiec
• Polygraphus subopacus C.G. Thomson, 1871 – czterooczak mniejszy

• Pityophthorus carniolicus Wichmann, 1910
• Pityophthorus cephalonicae Pfeffer, 1940
• Pityophthorus exsculptus (Ratzeburg, 1837)
• Pityophthorus glabratus Eichhoff, 1878 – bruzdkowiec gładki
• Pityophthorus knoteki Reitter, 1898
• Pityophthorus lichtensteinii (Ratzeburg, 1837) – bruzdkowiec Lichtenstejna
• Pityophthorus micrographus (Linnaeus, 1758) – bruzdkowiec wschodni
• Pityophthorus morosovi Spessivtsev, 1926 – bruzdkowiec Morozowa
• Pityophthorus pityographus (Ratzeburg, 1837) – bruzdkowiec zachodni
• Pityophthorus pubescens (Marsham, 1802)
• Pityophthorus traegardhi Spessivtsev, 1921 – bruzdkowiec Trägardha

• Gnathotrichus materiarius (Fitch, 1858)

• Cryphalus asperatus (Gyllenhal, 1813) – wgryzoń świerkowiec

synonim Cryphalus abietis (Ratzeburg, 1837)

• Cryphalus intermedius Ferrari, 1867 – wgryzoń modrzewiowiec
• Cryphalus piceae (Ratzeburg, 1837) – wgryzoń jodłowiec
• Cryphalus saltuarius Weise, 1891 – wgryzoń północny

• Ernoporicus caucasicus (Lindemann, 1876)
• Ernoporicus fagi (Fabricius, 1798)

• Ernoporus tiliae (Panzer, 1793)

• Trypophloeus alni (Lindemann, 1875)
• Trypophloeus binodulus (Ratzeburg, 1837)

synonim Trypophloeus asperatus (Gyllenhal, 1813)

• Trypophloeus granulatus (Ratzeburg, 1837)
• Trypophloeus rybinskii Reitter, 1895

• Crypturgus cinereus (Herbst, 1794) – skrycik szary
• Crypturgus hispidulus C.G. Thomson, 1870 – skrycik owłosiony
• Crypturgus pusillus (Gyllenhal, 1813) – skrycik najmniejszy
• Crypturgus subcribrosus Eggers, 1933

• Dryocoetes alni (Georg, 1856)
• Dryocoetes autographus (Ratzeburg, 1837) – drzewożerek jednożenny
• Dryocoetes hectographus Reitter, 1913 – drzewożerek wielożenny
• Dryocoetes villosus (Fabricius, 1792)

• Lymantor aceris (Lindemann, 1875)
• Lymantor coryli (Perris, 1855)

• Taphrorychus bicolor (Herbst, 1794) – roztoczek bukowiec

• Thamnurgus kaltenbachii (Bach, 1849)
• Thamnurgus varipes Eichhoff, 1878

• Xylocleptes bisipinus (Duftschmid, 1825)

• Ips acuminatus (Gyllenhal, 1827) – kornik ostrozębny
• Ips amitinus (Eichhoff, 1872) – kornik drukarczyk
• Ips cembrae (Herr, 1836) – kornik modrzewiowiec
• Ips duplicatus (C.R. Sahlberg, 1836) – kornik zrosłozębny
• Ips sexdentatus (Börner, 1776) – kornik sześciozębny
• Ips typographus (Linnaeus, 1758) – kornik drukarz

• Orthotomicus laricis (Fabricius, 1792) – korniczek wielozębny
• Orthotomicus longicollis (Gyllenhal, 1827)
• Orthotomicus proximus (Eichhoff, 1868) – korniczek płaskozębny
• Orthotomicus starki Spessivtsev, 1926
• Orthotomicus suturalis (Gyllenhal, 1827) – korniczek ostrozębny

• Pityogenes bidentatus (Herbst, 1784) – rytownik dwuzębny
• Pityogenes bistridentatus (Eichhoff, 1878) – rytownik sześciozębny
• Pityogenes chalcographus (Linnaeus, 1760) – rytownik pospolity
• Pityogenes irkutensis monacensis Fuchs, 1911
• Pityogenes quadridenes (Hartig, 1834) – rytownik czterozębny
• Pityogenes saalasi Eggers, 1914 – rytownik Saalasa
• Pityogenes trepanatus (Nördlinger, 1848) – rytownik znaczony

• Pityokteines curvidens (Germar, 1824) – jodłowiec krzywozębny
• Pityokteines spinidens (Reitter, 1895) – jodłowiec kolcozębny
• Pityokteines vorontzowi (Jacobson, 1896) – jodłowiec Woroncowa

• Scolytus carpini (Ratzeburg, 1837) – ogłodek grabowiec
• Scolytus ensifer Eichhoff, 1881
• Scolytus intricatus (Ratzeburg, 1837) – ogłodek dębowiec
• Scolytus kirschii Skalitzky, 1876
• Scolytus laevis Chapuis, 1869 – ogłodek czarny
• Scolytus mali (Bechstein, 1805) – ogłodek jabłonowiec
• Scolytus multistriatus (Marsham, 1802) – ogłodek wielorzędowy
• Scolytus pygmaeus (Fabricius, 1787) – ogłodek karzełek
• Scolytus ratzeburgii E.W. Janson, 1856 – ogłodek brzozowiec
• Scolytus rugulosus (P.W.J. Müller, 1818) – ogłodek szorstki
• Scolytus scolytus (Fabricius, 1775) – ogłodek wiązowiec

• Anisandrus dispar (Fabricius, 1792) – nieparek pospolity

synonim Xyleborus dispar (Fabricius, 1792)

• Xyleborinus attenuatus (Blandford, 1894)
• Xyleborinus saxesenii (Ratzeburg, 1837) – drwalniczek Saksesena

• Xyleborus cryptographus (Ratzeburg, 1837)
• Xyleborus dryographus (Ratzeburg, 1837) – rozwiertek mniejszy
• Xyleborus eurygraphus (Ratzeburg, 1837) – rozwiertek sosnowiec
• Xyleborus monographus (Fabricius, 1792) – rozwiertek większy
• Xyleborus pfeilii (Ratzeburg, 1837) – rozwiertek Pfeila

• Xylosandrus germanus (Blandford, 1894)

• Trypodendron domesticum (Linnaeus, 1758) – drwalnik bukowiec
• Trypodendron laeve Eggers, 1939
• Trypodendron lineatum (A.G. Olivier, 1795) – drwalnik paskowany
• Trypodendron signatum (Fabricius, 1792) – drwalnik znaczony

• chrząszcze Polski
• systematyka chrząszczy
• feromony

• Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J. 1992. Ryjkowcowate prócz ryjkowców – Curculionoidea prócz Curculionidae. Chrząszcze – Coleoptera. Katalog Fauny Polski. Część XXIII, tom 18, Warszawa.
• Michalski J., Mazur A. 1999. Korniki. Praktyczny przewodnik dla leśników. Warszawa.
• Mokrzycki T., Hilszczański J., Borowski J., Cieślak R., Mazur A., Miłkowski M., Szołtys H. 2011. Faunistic review of Polish Platypodinae and Scolytinae (Coleoptera: Curculionidae). Polish Journal of Entomology 80: 343-364.
• Nunberg M. 1981. Korniki – Scolytidae, Wyrynniki – Platypodidae. Cz. XIX, Chrząszcze – Coleoptera (99-100).
• Starzyk J. 1996. Wykorzystanie feromonów do prognozowania i zwalczania szkodników wtórnych w lasach górskich. Sylwan 1.
• Witkowski, R., Góral, J., Nowik, K., Rogowski, G., Skałecka, K., & Mazur, A. (2016). Gnathotrichus materiarius (Fitch, 1858) (Coleoptera: Curculionidae, Scolytinae) – new species of beetle in the Polish fauna. Acta Scientiarum Polonorum Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria, 15(1), 43–47. https://doi.org/10.17306/j.afw.2016.1.6^[1]
• Wood S.L., Bright D.E. 1992. A Catalog of Scolytidae and Platypodidae (Coleoptera). Great Basin Naturalist Memoirs, Part 2: Taxonomic Index, Vol. A and B.