Dębe Wielkie
52°11′58″N 21°26′35″E/52,199444 21,443056
| wieś | |
 Widok centrum z lotu ptaka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2023) |
3 946[2] |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
05-311[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WM |
| SIMC |
0670054[4] |
Położenie na mapie gminy Dębe Wielkie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu mińskiego  | |
| 52°11′58″N 21°26′35″E/52,199444 21,443056[1]
| |
Dębe Wielkie – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Dębe Wielkie. Miejscowość jest siedzibą gminy Dębe Wielkie[4][5].
Administracyjnie na terenie miasta funkcjonuje pięć sołectw: Dębe Wielkie Centrum, Dębe Wielkie Północ, Dębe Wielkie Południe, Dębe Wielkie Wschód, Dębe Wielkie Zachód[6].
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość położona jest przy drodze krajowej nr 92, 30 km od Warszawy. Na terenie wsi znajdują się dwa przystanki kolejowe na linii kolejowej nr 2 – Dębe Wielkie oraz Nowe Dębe Wielkie.
Spis powszechny w 2011 ustalił populację wsi na 3084 osoby[7]. Według danych przedstawionych przez władze gminne w 2020 było ich 3746.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najwcześniejsze pisemna wzmianka o wsi, pod nazwą Dambe, pochodzi z 1416 roku. Wieś była wtedy własnością książąt mazowieckich. Po inkorporacji Mazowsza Dębe Wielkie należało do króla i stanowiło ośrodek królewszczyzny obejmującej Puszczę Dębską oraz wsie Kobierne, Rysie, Mrowiska, Wólkę Wybraniecką, Goździówkę, Zalesie oraz puszczańskie Kąty (późniejsze Kątniki i Chobot)[8]. Wieś królewska Dębe położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie garwolińskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego[9]. W XIX wieku było własnością rządową.
Ze względu na położenie przy szosie brzeskiej wielokrotnie dochodziło tutaj do walk i potyczek.
31 marca 1831 r. podczas wojny polsko-rosyjskiej polskie oddziały pod dowództwem gen. Jana Skrzyneckiego odniosły zwycięstwo nad rosyjskim korpusem gen. Grigorija Rosena.
W 1898 podczas wiecu socjalistów SKPiL i PPS-Lewicy w Dębem Wielkim został aresztowany Feliks Dzierżyński. 10 września 1939 roku pociągi ewakuacyjne jadące z Warszawy utknęły w korku w okolicach stacji kolejowej Dębe Wielkie. Dołączył do nich pociąg pancerny nr 52 „Piłsudczyk”, który stał się celem ataku ze strony Luftwaffe. Piłsudczyk bronił swoją załogę oraz ludność cywilną. W 1944 walki pomiędzy Armią Czerwoną a hitlerowcami[10].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.
Instytucje na terenie miejscowości
[edytuj | edytuj kod]- Urząd Gminy Dębe Wielkie (ul. Strażacka 3)
- Szkoła Podstawowa im. "Wołyńskiej Brygady Kawalerii" (ul. Warszawska 78)
- Przedszkole Gminne (ul. Strażacka 3)
- Przedszkole Niepubliczne "Euromisie" (ul. Strażacka 1)
- Parafia Rzymskokatolicka pw. św. apostołów Piotra i Pawła w Dębem Wielkim (ul. Kościelna 2)
- Ochotnicza Straż Pożarna (ul. Strażacka 1)[11]
- Zespół Przychodni Lekarskich (ul. Szkolna 40)[12]
- Urząd Pocztowy Dębe Wielkie (ul. Strażacka 3)[13]
Zabytki i miejsca pamięci
[edytuj | edytuj kod]- zabytkowy kościół rzymskokatolicki Świętych Apostołów Piotra i Pawła zbudowany w 1906 roku w stylu neogotyckim według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego[14]
- grób rodziny Tabiszewskich, ostatnich właścicieli majątku Dębe Wielkie (na cmentarzu parafialnym)[15]
- krzyż na cześć powstańców listopadowych[15]
Znane osoby związane z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]W Dębem Wielkim 3 kwietnia 1886 r. urodził się Stefan Aleksander Okrzeja – robotnik, członek PPS i Organizacji Bojowej PPS, działacz niepodległościowy i socjalistyczny.
W tej miejscowości urodził się Marek Piotrowski – kick-bokser, między innymi mistrz świata według ISKA, PKC i FFKA (full-contact) oraz Karate Kyokushin.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 22922
- ↑ Raport o stanie gminy Dębe Wielkie w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 3
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 219 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Karolina Wanda Gańko, Dzieje Gminy Dębe Wielkie od czasów prehistorycznych do 1831 roku, Dębe Wielkie: Gmina Dębe Wielkie, 2016, ISBN 978-83-932693-5-8, OCLC 968447687 [dostęp 2023-02-22].
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 112
- ↑ SAMORZĄDOWY ZESPÓŁ ADMINISTRACYJNY SZKÓŁ. www.debewielkie.pl. [dostęp 2015-06-16]. (pol.).
- ↑ Przychodnia w Dębem. www.przychodniawdebem.pl. [dostęp 2015-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-17)]. (pol.).
- ↑ Poczta Dębe Wielkie. poczt-online.com. [dostęp 2015-06-17]. (pol.).
- ↑ Kłos 2011 ↓, s. 71.
- ↑ a b Kłos 2011 ↓, s. 70.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karolina Wanda Gańko, Dzieje Gminy Dębe Wielkie od czasów prehistorycznych do 1831 roku, Dębe Wielkie: Gmina Dębe Wielkie, 2016, ISBN 978-83-932693-5-8, OCLC 968447687 [dostęp 2023-02-22].
- Biuletyn Informacyjny Gminy Dębe Wielkie, jednodniówka 600 lat Dębego Wielkiego, wyd. Gmina Dębe Wielkie, Dębe Wielkie, sierpień 2016
- Lilla Małgorzata Kłos: Dębe Wielkie. W: Tradycja Mazowsza – powiat miński. Przewodnik subiektywny. Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Agencja Wydawnicza „Egros”, 2011, s. 69-72.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dębe (7), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 12.
- Dębe Wielkie – plan miejscowości [online], debewielkie.pl [zarchiwizowane z adresu 2007-09-28].
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonie | |
| Integralne części wsi |
|
