Jodłownica górska

Jodłownica górska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	jodłownicowate
Rodzaj	Bondarzewia
Gatunek	jodłownica górska
	Nazwa systematyczna
	Bondarzewia mesenterica (Schaeff.) Kreisel; Feddes Repert. Spec. Nov. Regni Veg. 95(9-10): 699 (1984)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jodłownica górska, bondarcewia górska (Bondarzewia mesenterica (Schaeff.) Kreisel) – gatunek grzybów należący do rodziny jodłownicowatych (Bondarzewiaceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Bondarzewia, Bondarzewiaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1774 r. Jacob Christian Schaeffer nadając mu nazwę Boletus mesentericus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1984 r. Hanns Kreisel przenosząc go do rodzaju Bondarzewia^[1].

Synonimy naukowe:

Boletus mesentericus Schaeff. 1774
Bondarzewia mesenterica (Schaeff.) Kreisel 1984
Cerioporus montanus Quél. 1888
Cladomeris montanus (Quél.) Bigeard & H. Guill. 1909
Grifola mesenterica (Schaeff.) Murrill 1920
Grifola montana (Quél.) Pilát, Beih. bot. Zbl. 1934
Polyporus anax Berk. ex Cooke 1883
Polyporus montanus (Quél.) Ferry 1891^[2].

Nazwę polską (jodłownica górska) podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1985 r., przez S. Domańskiego gatunek ten opisywany był w 1967 r. jako bondarzewia górska^[3].

Morfologia

Owocniki

Jednoroczne, duże. Tworzą zwykle rozetkowe skupienia pojedynczych, zrośniętych dachówkowato kapeluszy, wyrastających ze wspólnego trzonu. Pojedyncze kapelusze są językowate lub wachlarzowate, mierzące od 10 do 30 cm średnicy. Powierzchnia matowa, aksamitna, nieznacznie pręgowana. Młode kapelusze są barwy jasnożółtej, starsze ciemniejsze – orzechowe do orzechowobrunatnych. Trzony bardzo krótkie, wyrastające ze wspólnej podstawy^[4]. Cały owocnik może osiągać rozmiary do 50 cm średnicy i ważyć do 10 kg^[5].

Rurki

O długości 4–10 mm, zbiegające, białawe do słomkowożółtych. Pory duże, nierówne, kanciaste^[4] zwykle w liczbie 1–2 na mm^[5].

Miąższ

Elastyczny, mięsisty, białawy, na przekroju nie ciemnieje. Suchy barwy słomkowożółtej. Zapach grzybowy, smak gorzkawy, piekący^[4].

Wysyp zarodników

Biały, amyloidalny. Zarodniki kulistawe, o bardzo charakterystycznej brodawkowato-żeberkowanej powierzchni, o średnicy 5–6,5 µm^[4].

Występowanie i siedlisko

Jodłownica górska występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji^[6]. W Polsce podano 59 jej pewnych stanowisk i 2 wątpliwe. W latach 1995–2004 objęta była ochroną częściową, od roku 2004 do 2014 ochroną ścisłą, a od roku 2014 ponownie ochroną częściową^[5]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status V – gatunek narażony na wymarcie^[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Niemczech, Danii, Czechach^[3].

Nadrzewny grzyb pasożytniczy i saprotrof. Rozwija się na korzeniach, nabiegach korzeniowych, pniakach, podstawie pni żywych, zamierających i martwych jodeł, bardzo rzadko u innych drzew iglastych. Po obumarciu drzewa rośnie na murszejących pniach. Pasożyt powodujący białą zgniliznę drewna; w górach dość rzadki, na nizinach nie występuje. Wytwarza owocniki od sierpnia do października^[5].

Gatunki podobne

Flagowiec olbrzymi (Meripilus giganteus), który rośnie na drzewach liściastych.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ ^a ^b ^c ^d AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
↑ Mapa występowania jodłownicy górskiej na świecie [online], gbif.org [dostęp 2013-03-05] .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[ger-4] E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .

[och-5] AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .

[gbif-6] Mapa występowania jodłownicy górskiej na świecie [online], gbif.org [dostęp 2013-03-05] .

[mirek-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[1]