Bożków
wieś | |
Pałac w Bożkowie | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (III 2011) |
1580[2] |
Strefa numeracyjna |
74 |
Kod pocztowy |
57-441[3] |
Tablice rejestracyjne |
DKL |
SIMC |
0854038 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowa Ruda | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego | |
50°30′49″N 16°34′31″E/50,513611 16,575278[1] |
Bożków (tuż po wojnie Narożno[4], niem. Eckersdorf[5]) – wieś w Polsce, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Nowa Ruda.
Wieś leży w dolinie Bożkowskiego Potoku, w obniżeniu między trzema pasmami górskimi – Górami Stołowymi, Sowimi i Bardzkimi, na terenie Obniżenia Bożkowa[6].
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0854050 | Bożkówek | przysiółek |
W latach 1945–1954 i 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Bożków. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bożków. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.
Toponimia
[edytuj | edytuj kod]Wieś wzmiankowana w 1348 jako Ekkehardisdorf. Po łacinie Eckardi Villa. Można tę nazwę tłumaczyć jako ‛wieś Eckera’. Nieznana jest nazwa czeska. Po wojnie funkcjonowała przejściowa nazwa Narożno. Obecna została nadana w 1946 roku[9].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Bożków jest jedną z najstarszych osad czeskich na ziemi kłodzkiej. Już w czasie neolitu znajdowały się tutaj osady ludzkie[6].
Pierwsza wzmianka w źródłach pisanych o Bożkowie, zwanym wtedy Ekkehardisdorf (łac. Eckardi Villa) pochodzi z 1348 r., jako dożywociu Eberharda von Maltwitza[10]. W XIV w. istniała już spora wieś, poświadczona w źródłach w 1348 roku. W początkach renesansu został wybudowany pałac, od około 1520 roku w posiadaniu rodziny von Raueck. W XVI w. w Bożkowie zaczęto również eksploatować węgiel kamienny[10]. Po wojnie czesko-palatynackiej posiadłość została skonfiskowana i oddana przybocznemu lekarzowi biskupa wrocławskiego Karola Habsburga (a następnie cesarza Ferdynanda III), Casparowi Jäschkemu von Eisenhutowi. Następnie przeszła w ręce jezuitów, od których wykupił ją Johann Georg von Götzen, który rozbudował pałac i w znacznym stopniu przyczynił się do budowy kościoła w jego obecnym kształcie. Po bezdzietnej śmierci w 1771 r. ostatniego męskiego potomka tego rodu, hrabiego Johanna Josefa von Götzena, majątek przeszedł w 1780 r. na syna jednej z jego sióstr, hrabiego Antona Aleksandra von Magnisa[10]. Od tego czasu do końca II wojny światowej dobra pozostawały we władaniu tego rodu. Anton Aleksander, jeden z wybitniejszych przedstawicieli tej rodziny spowodował rozkwit i powiększenie się majątku – z jego imieniem łączą się barokowo-klasycystyczna rozbudowa pałacu w 1787 r., założenie okazałego parku ze sztucznymi romantycznymi ruinami z płytami nagrobnymi, zbudowanie sztucznych ruin na górze Grodziszcze oraz budynku leśniczówki[10]. W tym czasie wieś posiadała również szkołę, 4 folwarki, 2 młyny wodne, olejarnię, cukrownię, i liczyła 146 domów. Ostatnia przebudowa zamku nastąpiła po jego pożarze w 1870 r. za hrabiego Wilhelma von Magnisa[10].
Wśród gości, którzy odwiedzili pałac w Bożkowie, byli m.in. późniejszy prezydent USA John Quincy Adams[10] oraz królowie Prus Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern z małżonką Luizą i Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern.
W 1918 r. wieś została zelektryfikowana, do zakończenia II wojny światowej wieś stanowiła perłę majątku von Magnisów. W Bożkowie urodził się w 1936 r. Franz von Magnis, znany później jako indonezyjski jezuita Franz Magnis-Suseno. Wraz z włączeniem wsi do Polski w 1945 r. majątek został znacjonalizowany przez państwo polskie i od tego czasu pałac ulega stopniowej dewastacji.
W Bożkowie znajdował się Zespół Szkół Rolniczych, następnie ośrodek zamiejscowy wrocławskiego Uniwersytetu Przyrodniczego[4].
Zdjęcia do filmu Dreszcze kręcone były w pałacu w Bożkowie[11].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty:
- kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, z XVII w., przebudowany w 1708 r.
- zespół pałacowy:
- pałac, z XVI w., przebudowany w latach: 1787–1791, 1871–1877[12]
- park, z XVIII–XIX w.
- sztuczna ruina, z początku XIX w.
- leśniczówka (nr 97), z drugiej połowy XIX w.[13]
- inne
- kamienna figura Jana Nepomucena, położona nad Bożkowem, poniżej drogi 381. W postumencie od frontu nisza a na tylnej ścianie napisy, wyryty w j. niem. erbaut Tobias Jaschke A. 1726 Renovirt Carl Jaschke A. 1870, namalowany Hermens Jaschke 1977 Carl Jaschke[14][15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 9645
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 86 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Bożków. zsp.nowaruda.pl. [dostęp 2024-01-16].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 63, 65. ISBN 83-85773-12-6.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Stanisława Sochacka (red.), Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska. T. 17: Suplement A-Ż, Opole: Wydawnictwo Instytut Śląski : Państwowy Instytut Naukowy - Instytut Śląski, 2016, s. 88, ISBN 978-83-7126-041-4 [dostęp 2024-06-27] (pol.).
- ↑ a b c d e f Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 302. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Ziemia Kłodzka. Przewodnik, Wydawca: Rewasz, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, s. 103.
- ↑ Łuczyński Romuald M., Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica, 2008, s. 33–39.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 78. [dostęp 2012-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ [erbaut Tobias Jaschke A. 1726. Renovirt Carl Jaschke A. 1870. Hermens Jaschke 1977 Carl Jaschke Napis na tylnej ścianie figury.]. [dostęp 2024-12-15].
- ↑ Bożków. [dostęp 2024-12-15].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak , Iwona Chomiak , Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Eckersdorf, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 313 .
- Oberhof, folwark Eckersdorf, pow. kladzki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 321 .
- Bożków. sudety.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-25)].