Badżawowie
 Badżawowie (wieś Sampela, Wakatobi, Indonezja) | |
| Miejsce zamieszkania | |
|---|---|
| Język | |
| Religia |
islam, wierzenia tradycyjne |
| Grupa | |
Badżawowie[1][2] – ludność austronezyjska posługująca się językami sama-bajau, z wysp Azji Południowo-Wschodniej. Ich rozproszone osady są zlokalizowane na obszarze rozciągającym się od południowych Filipin po północne i wschodnie wybrzeża Borneo, a także we wschodniej Indonezji, od wyspy Celebes i okolic po różne zakątki Małych Wysp Sundajskich (w tym wyspy Sumbawa, Sumba, Flores, Adonara, Pantar, Timor)[3] i Moluków (Bacan, Obi, Babar)[4]. Wraz z Orang Laut i Mokenami tworzą grupę tzw. Cyganów Morskich[5].
W piśmiennictwie są znani pod szeregiem nazw, nie zawsze równoznacznych: Sama[3][6], Bajau[3][6], Badjaw[3][6], Badjao[3][6], Bajaw[6], Bajo[3][6], Sama-Bajau[6], Bajau Laut[3], Sama Dilaut[3], Turijene’[3], Luwa’an[3], Pala’au[3]. Sami określają się zwykle jako Sama lub A’a Sama (a’a – „ludzie”)[3][6]. W Malezji i Indonezji określenie „Bajau” odnosi się zarówno do ludów koczowniczych, jak i osiadłych, w tym do niektórych grup lądowych, głównie rolniczych[3]. Na południowych Filipinach określenie „Bajau” (lub „Badjaw”) jest zarezerwowane dla grup tradycyjnie prowadzących nomadyczny tryb życia, natomiast ludność osiadła jest określana jako „Samal” lub „Siyamal”[3][7].
Posługują się szeregiem własnych języków z wielkiej rodziny austronezyjskiej, z grupy sama-bajau[3][7]. W użyciu są te�� różne inne języki, w tym malajski, filipiński i bugijski[4]. Wyznają islam w odmianie sunnickiej. Obecne są również wierzenia tradycyjne[4].
Tradycyjnie zajmują się rybołówstwem[4]. Dawniej byli zaangażowani w piractwo[4]. Według jednej z propozycji indonezyjskie określenie bajak laut („pirat”) pochodzi właśnie od słowa „Bajau”, aczkolwiek nie jest to pewne[8][9]. Część Badżawów żyje na łodziach, jednakże według współczesnych szacunków ich liczba wynosi mniej niż 10 tys.[3] Dziś większość ludności zamieszkuje ląd, częściowo w wybudowanych na palach domach[1]. Część grup zajmuje się rolnictwem (duże znaczenie mają: ryż, maniok, kukurydza, banany, kopra). Pewną rolę odgrywa hodowla zwierząt gospodarskich. Rozwinęli rzemiosło (szkutnictwo, garncarstwo, tkactwo, kowalstwo)[3].
Organizacja społeczna opiera się na patrylinearnym systemie pokrewieństwa[4].
Odrębną grupę tworzy ludność Buton (Butung), która nie jest etnicznie powiązana z Badżawami, lecz bywa z nimi mylona[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Bajau Laut – morscy nomadzi. Świat wpław, 2016-05-24. [dostęp 2020-06-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-22)].
- ↑ Jacques Mayol: Homo Delphinus. Człowiek Delfin. Warszawa: Wielki błękit, 2009, s. 103. ISBN 978-83-61217-08-4. OCLC 829787707.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Clifford Sather: Bajau. W: David Levinson (red.): Encyclopedia of World Cultures. T. 5: East and Southeast Asia. Boston, MA: G.K. Hall, 1993, s. 30–35. ISBN 0-8168-8840-X. OCLC 22492614. [dostęp 2022-12-30]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Michaił Anatoljewicz Czlenow: Badżao. W: Walerij Aleksandrowicz Tiszkow (red.): Narody i rieligii mira: encykłopiedija. Moskwa: Bolszaja rossijskaja encykłopiedija, 1998, s. 72. ISBN 978-5-85270-155-8. OCLC 40821169. (ros.).
- ↑ Sea Gypsies. W: Barbara A. West: Encyclopedia of the Peoples of Asia and Oceania. New York: Infobase Publishing, 2009, s. 717. ISBN 978-1-4381-1913-7. OCLC 370717954. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Matthew Constancio Maglana, Understanding Identity and Diaspora: The Case of the Sama-Bajau of Maritime Southeast Asia, „Jurnal Sejarah Citra Lekha”, 1 (2), 2016, s. 71–80, DOI: 10.14710/jscl.v1i2.12089, ISSN 2443-0110 (ang.).
- ↑ a b Jun Akamine, Sama (Bajau), [w:] K. Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.), The Austronesian languages of Asia and Madagascar, Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 377–396, DOI: 10.4324/9780203821121, ISBN 0-7007-1286-0, OCLC 53814161 (ang.).
- ↑ History of pirates in SEA. Universiti Tunku Abdul Rahman. [dostęp 2024-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-08-10)]. (ang.).
- ↑ Jennifer L. Gaynor, Intertidal History in Island Southeast Asia: Submerged Genealogy & the Legacy of Coastal Capture, Ithaca: Southeast Asia Program Publications, Cornell University Press, 2016, s. 45, DOI: 10.7591/9780877272304, ISBN 978-0-99104-780-2, ISBN 978-0-99104-805-2, ISBN 978-0-87727-230-4, OCLC 967727242, JSTOR: 10.7591/j.ctt20d8b5k [dostęp 2024-08-10] (ang.).
- ↑ David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Wolio, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2019-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).