Apolinary Jaworski

Apolinary Jaworski

Data i miejsce urodzenia	27 lipca 1825 Lwów
Data i miejsce śmierci	24 października 1904 Lwów
poseł do Sejmu Krajowego Galicji
Okres	od 20 sierpnia 1870 do 24 października 1904
poseł do Rady Państwa
Okres	od 15 września 1870 do 24 października 1904
minister dla Galicji w rządach austriackich Alfreda Windischgrätza i Ericha Kielmansegga
Okres	od 11 listopada 1893 do 29 września 1895
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Apolinary Jakub Jaworski, herbu Sas (ur. 27 lipca 1825 we Lwowie, zm. 24 października 1904 tamże) – ziemianin, prawnik, polityk konserwatywny, minister dla Galicji, poseł do Sejmu Krajowego Galicji i austriackiej Rady Państwa

Osierocony wcześnie, był wychowywany przez swojego krewnego Kazimierza Krynickiego^[1]. Ukończył gimnazjum we Lwowie^[2] i prawo na uniwersytetach lwowskim i wiedeńskim^[3]. Po studiach w latach 1846-1848 pracował w administracji galicyjskiej - był praktykantem konceptowym w Gubernium^[2]. Wkrótce jednak zrezygnował z kariery urzędniczej i osiadł w rodzinnym majątku^[3].

Ziemianin, właściciel dóbr Ordów w pow. kamioneckim oraz Skwarzawa i Trościaniec Mały w pow. złoczowskim^[4]. Podczas powstania styczniowego uczestniczył w organizacji "Białych" Z tego tytułu został w 1864 aresztowany i więziony przez władze austriackie^[3]. Po nastaniu ery autonomicznej był członkiem Rady Powiatu i Wydziału Powiatowego w Złoczowie (1868-1874)^[2][5].

Konserwatysta, był posłem na galicyjski Sejm Krajowy III kadencji (20 sierpnia 1870 - 26 kwietnia 1876), IV kadencji (8 sierpnia 1877 - 21 października 1882), V kadencji (15 września 1883 - 26 stycznia 1889), VI kadencji (10 października 1889 - 17 lutego 1894), VII kadencji (28 grudnia 1895 - 9 lipca 1901), VIII kadencji (28 grudnia 1901 - 24 października 1904)^[6][7]. Wybierany był w kadencjach III-VI z kurii I (wielkiej własności ziemskiej) w obwodzie wyborczym nr 4 (złoczowskim), zaś w kadencjach VII i VIII z kurii IV (gmin wiejskich) z okręgu wyborczego nr 41 (Złoczów), po jego śmierci mandat po wyborach uzupełniających zdobył 10 lipca 1905 Kazimierz Obertyński^[7]. Na forum sejmowym szczególnie aktywny udział brał w pracach komisji drogowej i w komisji dla sprawdzania czynności Wydziału Krajowego^[3].

Znacznie ważniejszą rolę odegrał jednak na terenie austriackiej Rady Państwa, gdzie był posłem III kadencji (15 września 1870 - 10 sierpnia 1871), IV kadencji (28 grudnia 1871 - 21 kwietnia 1873), V kadencji (4 listopada 1873 - 22 maja 1879), VI kadencji (7 października 1879 - 23 kwietnia 1885), VII kadencji (22 września 1885 - 23 stycznia 1891), VIII kadencji (9 kwietnia 1891 - 22 stycznia 1897), IX kadencji (27 marca 1897 - 7 września 1900), X kadencji (31 stycznia 1901 - 24 października 1904)^[8]. Wybierany był w kurii I (wielkiej własności ziemskiej) z okręgu wyborczego nr 13 (Złoczów-Kamionka-Brody), w kadencji IV utracił mandat z powodu niestawienia się. Po jego śmierci mandat pozostał nie obsadzony^[8]. W parlamencie austriackim należał do grupy posłów konserwatywnych "podolaków" w Kole Polskim w Wiedniu. Był jednym z najbliższym współpracowników Kazimierza Grocholskiego. Od 183 jako wiceprezes Koła wobec przewlekłej choroby Grocholskiego faktycznie nim kierował^[3], a po śmierci tego ostatniego był wieloletnim prezesem Koła (15 grudnia 1888 - 11 listopada 1893 i 4 października 1896 - 24 października 1904)^[2][9]. Pełnił także od 11 listopada 1893 do 29 września 1895 funkcję ministra dla Galicji w rządach Alfreda Windischgrätza oraz Ericha Kielmansegga^[5][10]. W tym okresie odgrywał rolę decydującą zarówno wśród konserwatystów jak i w życiu politycznym Galicji - prowadząc politykę ugodową wobec monarchii habsburskiej i rządu. Ta zdecydowanie austrofilska polityka, krytykowana bardzo ostro przez prasę galicyjską, zachwiała ostatecznie jego pozycją polityczną, mimo tego, że w toku swej działalności zdołał uzyskać dla galicyjskiego ziemiaństwa i przemysłowców szereg poważnych ustępstw natury ekonomicznej i fiskalne^[3].

Kazimierz Chłędowski pozostawił taką jego charakterystykę: Jaworski był z zawodu gospodarzem ziemskim, pochodził z ruskiej rodziny, która - jak mówiono - miała przydomek „Piniszkiewicz”, który nas urzędników bardzo bawił, jak Jawor został ministrem, bo ten przydomek bardzo odpowiadał jego oryginalno-rubasznej osobistości. Mieszkał on za młodu, gdzieś na małej wioseczce na granicy rosyjskiej, w Rawskiem czy Sokalskiem, ograniczony błotami od świata, czytał Homera i Wergiliusza, i studiował lekarskie książki, aby kurować bydło i własne dzieci jak zachorowały, bo daleko było do miasteczka i do doktora. Później przeniósł się do majątku żony [...] do Skwarzawy blisko Złoczowa, gospodarował dobrze, a przede wszystkim zajmował się ogrodem, kwiatami i owocowymi drzewami, które bardzo lubił. Owdowiawszy, ożeniwszy syna, dał się wybrać do Rady Państwa i bardzo gruntownie zajął się publicznymi sprawami. Powierzchowności nie miał szczęśliwej, a tego co się nazywa ułożeniem, żadnego. Dość wysoki, z twarzą czerwoną, nosem porosłym różnymi naleciałościami, jak stare drzewo grzybami, z wąsem na dół obwisłym, kłaniał się jak karbowy ze Skwarzawy, przechylając się naprzód cały tułowiem, i dość komiczne robił wrażenie. Widząc go nikt by nie sądził , że ten człowiek jest prezesem Koła Polskiego, że będzie ministrem, tajnym radca i że osiągnie najwyższe zaszczyty jakie zwykły śmiertelnik mógł w Austrii osiągnąć. Modulacje jego głosu były bardzo nieszczęśliwe, czasem krzyczał jak gdyby go rozbójnicy mordowali, czasem spuszczał głos jak rutynowany śpiewak na scenie. Mimo to słuchano jego mów z uwagą, bo mówił najczęściej krótko i rozumnie. Pan Apolinary przeszedł lisa w sprycie; każdemu coś obiecał, każdego w pole wyprowadził [...] Najzabawniej wyglądał pan Apolinary, gdy szedł Ringstrassą, stawał przed wystawami sklepów z kwiatami i stroił miny swą pąsową twarzą, zapominając o tym, że go ludzie widzą. Widać było na jego twarzy cały wewnętrzny proces myślenia, który się w nim odbywa, wykrzywiał czoło, otwierał szeroko oczy, ruszał ramionami, a bywał tak zamyślony, że nie widział, że mu się ten lub ów ukłonił. Pan Apolinary pracował dużo, czytał każdą rzecz ciekawszą, nawet francuskie romanse, jadał w restauracji u Frankfurta, później w „Erzeherzog Karl”, nie lubił mówić podczas obiadu, więc siadał najczęściej sam przy małym stoliku i stroił swoje grymasy, jak gdyby talerz był zwierciadłem w którym się przegląda [...] Z rodziną mało się pan Apolinary komunikował, synów kochał „z daleka” i mało o nich mówił, żył tylko w swoim Kole Polskim, a umiał tak chodzić koło posłów, że zawsze miał za sobą większość. Nie wdając się z posłami w żadne koleżeńskie zaszłości umiał utrzymać swą wobec nich powagę. Wieczorem szedł na partyjkę taroka czy wista do Herrencassino, gdzie miał już towarzystwo starszych kilku znajomych, z którymi grał nie dla wygranej, ale dla rozrywki. Skromny w przyzwyczajeniach, Jaworski nie miał dużo, ale też i mało wydawał, rządził się dobrze i o przejściach finansowych mowy u niego nie było^[11].

Pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie^[1].

Był synem radcy sądu kryminalnego we Lwowie Teodora (1784-1830) i Józefy z Jaworskich. Ożenił się z Otylią z Malinowskich, mieli synów ziemian: właściciela Ostrowczyka Polnego - Kazimierza Andrzeja (ur. 1851), Wiktora (ur. 1854, zmarł młodo), Ludwika (ur. 1857, zmarł młodo) i dziedzica Skwarzawy - Tadeusza (ur. 1863) oraz córki Józefę Juliannę (ur. 1852) i Annę Joannę (1863-1869)^{[2][3][12][13][14]}.

W r. 1891 otrzymał godność tajnego radcy^[3]. Od 29 maja 1890 był honorowym obywatelem miasta Lwowa^[15]. Odznaczony Wielkim Krzyżem Orderu Leopolda i Orderem Korony Żelaznej II klasy

• Józef Buszko, Jaworski Apolinary Jakub (1825-1904), Polski Słownik Biograficzny, t. 11, Wrocław-Warszawa-Kraków 1964-1965, s.104-105, iPSB - wersja elektroniczna
• Jaworski, Apolinary (1825-1904), Politiker, Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950 1815-1950, Bd. 3 (Lfg. 11, 1961), S. 88, ÖBL - wersja elektroniczna