Aleksander Stanisław Dzieduszycki

Ten artykuł dotyczy polityka galicyjskiego. Zobacz też: Inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Aleksander Stanisław Dzieduszycki

herb Sas
hrabia
Rodzina	Dzieduszyccy
Ojciec	Stanisław Kostka Dzieduszycki
Matka	Marianna z Pietruskich
Żona	Domicela z Pietruskich
Dzieci	Józefa Wodzicka Maria Jabłonowska Olga Skibniewska Wanda Suchodolska Aleksandra Dunin-Borkowska Seweryna Dzieduszycka Edmund Dzieduszycki Izydor Dzieduszycki

Aleksander Stanisław Dzieduszycki herbu Sas (ur. 21 lipca 1813 w Gwoźdźcu (pow. kołomyjski), zm. 12 maja 1879 w Izydorówce) – ziemianin, prawnik, powstaniec listopadowy, polityk demokratyczny potem konserwatywny, poseł do Sejmu Stanowego Galicji, Sejmu Ustawodawczego w Kromieryżu i Sejmu Krajowego Galicji, hrabia.

Otrzymał staranne wykształcenie domowe. Studiował i ukończył prawo na uniw. lwowskim (1836)^[1]. Wraz ze swoim bratem Edmundem uczestniczył w powstaniu listopadowym, gdzie jako ochotnik służył w pułku Legii Nadwiślańskiej z którym odbył całą kampanię 1831 r^[1]. W 1841 osiadł w odziedziczonych dobrach Izydorówka, od 1842 także znaczącego klucza dóbr w Żydaczowskim, który w 1862 zamienił na Dzieduszyce Łany i Sokołów^[2]. Członek galicyjskiego Sejmu Stanowego. W 1845 członek komisji tegoż sejmu do uregulowania stosunków włościańskich^[1].

Aktywny politycznie w okresie Wiosny Ludów. Członek Rady Narodowej Centralnej we Lwowie^[1]. Poseł do Sejmu Ustawodawczego w Wiedniu i Kromieryżu (26 lipca 1848 - 7 marca 1849)^[3] wybranym z okręgu wyborczego Stryj. W parlamencie należał do "Stowarzyszenia" skupiającego polskich posłów demokratycznych^[4]. Mimo to głosował 6 września 1848 przeciw wnioskowi Löhnera o wyjęciu spod sankcji cesarskiej aktów ustawodawczych parlamentu. Opowiedział się jednak 9 września za przyjęciem delegacji węgierskiej^[1]. Zaprzyjaźnił się wówczas z Franciszkiem Smolką.

Po powrocie do Galicji, związany z obozem demokratycznym odbył w 1854 i 1859 podróże do Paryża celem zorientowania się czy powstanie w Polsce może liczyć na pomoc zachodniej Europy. Po powrocie do kraju nie krył swego krytycznego stosunku do Napoleona III a także planów powstańczych^[1]. Mimo tego po wybuchu powstania styczniowego zaangażował się w działalność na jego rzecz. Członek Komitetu Galicji Wschodniej w 1863 roku^[5].

Od 1860 działał w Galicyjskim Towarzystwie Gospodarskim. Związał się wówczas z konserwatystami krakowskimi. Sympatyzował z pomysłami przekształcenia monarchii habsburskiej w państwo federacyjne i był rzecznikiem współpracy Słowian w tej federacji. W latach 1861–1865 był posłem I kadencji galicyjskiego Sejmu Krajowego. Odgrywał także od 1867 główną rolę w radach powiatowych: stryjskiej i żydaczowskiej^[1].

Urodził się w rodzinie ziemiańskiej. Syn Stanisława Kostki Dzieduszyckiego (1776-1841) i Marianny z Pietruskich (1770-1848). Jego bratem był Edmund (1811-1853) ziemianin i powstaniec listopadowy. Z małżeństwa z Domicelą Pietruskich (1815-1886) miał dwóch synów i sześć córek: Izydora (1841-1888), żonatego z Anastazją Jełowicką i Edmunda (1854-1914), żonatego z Aleksandrą Winogrodzką, oraz Józefę (1839-1910) za Kazimierzem Wodzickim, Marię (1850-1880) za Antonim Jabłonowskim, Wandę (1846-1932) za Kornelem Suchodolskim, Olgę (1844-1931) za Bronisławem Skibniewskim, Aleksandrę (1859-1893) za Emanuelem Dunin-Borkowskim i Sewerynę (1852-1925) za Wojciechem Dzieduszyckim^[6][1][2][7].

• Marian Tyrowicz, Dzieduszycki Aleksander Stanisław (1813-1879), Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Kraków 1948, s. 104-106
• Jan Kozik – „Między reakcją a rewolucją. Studia z dziejów ukraińskiego ruchu narodowego w Galicji w latach 1848–1849”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego (Prace historyczne, zeszyt 52), PWN, Kraków-Warszawa 1975