Makadamia
 Macadamia integrifolia | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
makadamia |
| Nazwa systematyczna | |
| Macadamia F. v. Mueller Trans. & Proc. Philos. Inst. Victoria 2: 72. 1858[3] | |
Makadamia (Macadamia) – rodzaj drzew z rodziny srebrnikowatych (Proteaceae). Należy do niego 9 gatunków[4] i 1 mieszaniec[5]. Występują dziko w Australii, na Nowej Kaledonii (jeden gatunek M. neurophylla)[6] i na Sulawesi (jeden gatunek M. hildebrandii). Uprawiane są obecnie również na Hawajach i w Afryce Południowej. Makadamia została odkryta w Australii w 1857 roku przez botanika Waltera Hilla, który nadał roślinie nazwę Macadamia na cześć swojego przyjaciela, Johna Macadama. Gatunkiem typowym jest M. ternifolia F. v. Mueller[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Wiecznie zielone drzewa o skórzastych, wąskich i całobrzegich lub ząbkowanych liściach, przeważnie wyrastających po 3-4 w okółku na krótkopędach[4]. Kwiaty drobne, zebrane w gęste, cylindryczne kwiatostany. Owocem jest pestkowiec.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Należy do rodziny srebrnikowatych (Proteaceae), która wraz z siostrzaną rodziną platanowatych (Platanaceae) wchodzą w skład rzędu srebrnikowców (Proteales), stanowiącego jedną ze starszych linii rozwojowych dwuliściennych właściwych[2].
- Gatunki[5]
- Macadamia claudiensis C. L. Gross & B. Hyland
- Macadamia erecta J. A. McDonald & R. Ismail
- Macadamia grandis C. L. Gross & B. Hyland
- Macadamia hildebrandii Steenis
- Macadamia hybr.
- Macadamia integrifolia Maiden & Betche
- Macadamia jansenii C. L. Gross & P. H. Weston
- Macadamia ternifolia F. Muell.
- Macadamia tetraphylla L. A. S. Johnson
- Macadamia whelanii (F. M. Bailey) F. M. Bailey
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Makadamia uprawiana jest dla smacznych orzechów, których jądro składa się w 77% z tłuszczów, w tym kwasów jednonienasyconych, białka i innych składników odżywczych[7]. Największym producentem obecnie jest Południowa Afryka produkująca 54 tysiące ton orzechów rocznie[8]. Olej znajduje zastosowanie również do produkcji kosmetyków.
Toksyczność dla psów
[edytuj | edytuj kod]Z nieznanych na razie powodów orzechy makadamii są trujące dla psów. Objawy mogą wystąpić już po podaniu 2,4 g na kilogram masy ciała (kilkanaście łuskanych orzechów dla 10 kg psa[9]) i obejmują wymioty, ataksję, osłabienie, drgawki i możliwą hipotermię. Objawy występują w ciągu 12 godzin i ustępują zwykle samoczynnie do 48 godzin[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-19] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian, National Museum of Natural History. [dostęp 2009-12-26]. (ang.).
- ↑ a b Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-07-20].
- ↑ T. Jaffré i inni, Macadamia neurophylla, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-02-13] (ang.).
- ↑ Macadamia nutrition.
- ↑ Global Macadamia Market | 2022 - 27 | Industry Share, Size, Growth - Mordor Intelligence [online], www.mordorintelligence.com [dostęp 2022-06-03] (ang.).
- ↑ Fat free kitchen - Nuts nutrition. [dostęp 2012-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-20)]. (ang.).
- ↑ Merck Veterinary Manual - Macadamia nuts. [dostęp 2012-01-19]. (ang.).