Główne Kwatermistrzostwo Wojska Polskiego

Główne Kwatermistrzostwo Wojska Polskiego – jedna z instytucji centralnych Wojska Polskiego (ludowego). Wchodziło w skład Ministerstwa Obrony Narodowej^[1].

Wraz z rozbudową Wojska Polskiego doskonaliła się struktura organizacyjna organów dowodzenia tyłami operacyjnymi. Rozszerzał się zakres działania tyłów oraz zmieniały się metody kierowania nimi.

Kwatermistrzostwo Naczelnego Dowództwa WP występowało początkowo pod nazwą Szefostwa Zaopatrzenia WP, a dopiero od 10 września 1944 r. występuje jako Główne Kwatermistrzostwo Wojska Polskiego.

Szefostwo Zaopatrzenia WP powstało 8 sierpnia 1944 r. w celu, jak głosił rozkaz Naczelnego Dowództwa WP nr 3 – „zapewnienia ciągłości zaspokajania wszelkich potrzeb wojska”. Utworzono je z byłego Urzędu Zaopatrzenia Materiałowo-Technicznego (UZMT) Głównego Sztabu Formowania Armii Polskiej w ZSRR^[2].

Szefem Zaopatrzenia WP został gen. bryg. Jakub Iszczenko^[2].

Kierownictwo

Sztab:

• oddział organizacyjny
• oddział planowania i statystyki
• oddział administracyjno-gospodarczy
• kancelaria ogólna

Departament intendentury:

• oddział zaopatrzenia żywnościowego:
  • wydział ewidencji i planowania
  • wydział zaopatrzenia w chleb i furaż
  • wydział zaopatrzenia w artykuły kolonialne i jarzyny
  • wydział zaopatrzenia w mięso i tłuszcze
  • wydział transportu i magazynów
  • wydział przetwórczy artykułów rolnych
  • wydział finansów
• oddział zaopatrzenia mundurowego:
  • wydział ewidencji i planowania
  • wydział naprawczy
  • wydział transportu i magazynów
  • wydział organizacji i przedsiębiorstw
  • wydział finansów
• oddział dostaw
• oddział zaopatrzenia taborowo-gospodarczego
• oddział budownictwa, rementu i zakwaterowania:
  • wydział kwaterunkowy
  • wydział budownictwa i remontu
  • wydział eksploatacji
  • wydział opałowy
  • wydział przedsiębiorstw gospodarczych
  • wydział zaopatrzenia
  • wydział finansowy
• oddział finansów:
  • wydział organizacyjny
  • wydział planowania

Departament uzbrojenia:

• oddział organizacji i planowania
• oddział uzbrojenia i przyrządów artyleryjskich
• oddział uzbrojenia strzeleckiego
• oddział amunicji
• oddział remontu i eksploatacji uzbrojenia
• oddział zaopatrzenia i eksploatacji traktorów
• oddział dostaw uzbrojenia
• oddział składów
• oddział inspekcji
• oddział finansów

Departament wojenno-technicznego zaopatrzenia:

• oddział zaopatrzenia wojsk pancernych i zmotoryzowanych:
  • wydział ewidencji i planowania
  • wydział zaopatrzenia
  • wydział remontu i organizacji warsztatów
  • wydział finansów
• oddział samochodowy:
  • wydział ewidencji i planowania
  • wydział eksploatacji
  • wydział remontu i organizacji warsztatów
  • wydział zaopatrzenia
  • wydział finansów
• oddział zaopatrzenia wojsk inżynieryjnych:
  • wydział organizacji planowania
  • wydział zaopatrzenia i dostaw
  • wydział remontu i eksploatacji
  • wydział finansów
• oddział drogowy:
  • wydział organizacji i planowania
  • wydział budowy dróg i mostów
  • wydział zaopatrzenia
  • wydział remontu i dostaw
  • wydział eksploatacji
  • wydział finansów
• oddział zaopatrzenia w sprzęt i środki chemiczne:
  • wydział eksploatacji, remontu i dostaw
  • wydział zaopatrzenia
  • wydział finansów
• oddział zaopatrzenia w środki łączności:
  • wydział organizacji planowania
  • wydział zaopatrzenia
  • wydział remontu, dostaw i eksploatacji
  • wydział finansów
• oddział zaopatrzenia w materiały pędne i smary:
  • wydział ewidencji i planowania
  • wydział zaopatrzenia w smary
  • wydział eksploatacji
  • wydział dyspozytorski
  • wydział finansów

Departament służby zdrowia:

• oddział leczniczo-ewakuacyjny
• oddział sanitarno-epidemiologiczny
• oddział zaopatrzenia
• główna komisja lekarska
• wydział finansów

Oddział weterynaryjny

• wydział leczniczo-ewakuacyjny
• wydział zaopatrzenia

Oddział zbiórki zdobyczy wojennej:

• wydział ewidencji i planowania
• wydział zbiórki uzbrojenia i amunicji
• wydział zbiórki sprzętu intendenckiego
• wydział zbiórki złomu żelaznego
• wydział finansów

Oddział personalny:

• wydział organizacyjny
• wydział ewidencji i oficerów rezerwy
• wydział mianowań, odznaczeń i nagród

Urząd komunikacji wojskowej:

• oddział przewozów
• oddział techniczny
• wydział finansów i kontroli
• wydział ogólny

10 września 1944 r. ukazał się rozkaz Naczelnego Dowództwa WP zmieniający dotychczasową strukturę organizacyjną i zakres działania Szefostwa Zaopatrzenia WP. Nastąpiło to w związku z utworzeniem dowództw poszczególnych rodzajów wojsk i szefostw służb Wojska Polskiego, które przejęły od Szefostwa Zaopatrzenia WP zadania w zakresie zaopatrywania podległych im wojsk w środki bojowe i techniczne^[2].

W ramach ogólnej rozbudowy wojska oraz przechodzenia władz naczelnych i instytucji na etat dowództwa Frontu, również i Główne Kwatermistrzostwo WP formowało się na podstawie tego etatu. Zachowało ono jednak całą specyfikę warunków działania i zakres wykonywanych zadań centralnych organów kwatermistrzowskich w odróżnieniu od zadań wykonywanych przez tyły związku operacyjnego. Struktura organizacyjna Głównego Kwatermistrzostwa WP była więc tworem nietypowym, miała bowiem zarówno cechy organizacji właściwej dla centralnego organu kwatermistrzowskiego, jak i cechy instytucji tyłów operacyjnych^[2].

Rozformowano Departament Zaopatrzenia Wojenno -Technicznego. Część komórek organizacyjnych tego departamentu przekazano właściwym dowódcom rodzajów wojsk i szefom służb, a z pozostałych zaś zorganizowano samodzielne zarządy i oddziały Głównego Kwatermistrzostwa WP.

Ponadto utworzono wydział studiowania doświadczeń wojennych, wydzielono z departamentu intendentury oddziału finansów oraz oddziały budownictwa, remontu i zakwaterowania^[2]. Rozbudowano też departament służby zdrowia oraz zmieniono nazwy wszystkich komórek organizacyjnych i stanowisk służbowych zgodnie z etatem nr 02/401. Reorganizacja Głównego Kwatermistrzostwa WP trwała do połowy października 1944 r.

Dalsze przeobrażenia w strukturze organizacyjnej nastąpiły w styczniu i kwietniu 1945 r. Kolejnymi rozkazami zostały wyłączone z Głównego Kwatermistrzostwa Departament Służby Zdrowia, Departament Uzbrojenia, Oddział ewidencji strat podoficerów szeregowców

Kierownictwo:

• główny kwatermistrz, jednoczenie zastępca Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego do spraw kwatermistrzowskich
• zastępca głównego kwatermistrza WP
• zastępca głównego kwatermistrza WP do spraw polityczno-wychowawczych
• oficer łącznikowy
• adiutant

Sztab:

• oddział organizacyjny
• oddział ewidencji materiałowego zaopatrywania wojsk
  • wydział żywnościowy
  • wydział mundurowy
• oddział planowania przewozów samochodowych i powietrznych
• wydział studiowania doświadczeń wojennych
• oddział ogólnoadministracyjny
  • wydział finansów
• wydział łączności specjalnej
• kancelaria ogólna i tajna

Oddział budownictwa, remontu i zakwaterowania:

• wydział kwaterunkowy
• wydział budownictwa i remontu
• wydział eksploatacji
• wydział opałowy
• wydział budownictwa przedsiębiorstw
• wydział zaopatrzenia,
• wydział finansów.

• Józef Margules (red.): Z zagadnień rozwoju ludowego Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964. Brak numerów stron w książce
• Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958
• Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom III Ludowe Wojsko Polskie 1943-1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1973, wyd. I