Fumio Hayasaka

Fumio Hayasaka
早坂文雄
Data i miejsce urodzenia	19 sierpnia 1914 ; Sendai
Pochodzenie	japońskie
Data i miejsce śmierci	15 października 1955 ; Tokio
Przyczyna śmierci	gruźlica
Instrumenty	fortepian, organy
Gatunki	muzyka poważna, muzyka filmowa
Zawód	kompozytor
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fumio Hayasaka^[a] (jap. 早坂文雄 Hayasaka Fumio; ur. 19 sierpnia 1914 w Sendai, zm. 15 października 1955 w Tokio) – japoński kompozytor muzyki poważnej i filmowej.

Życiorys

Początki

Urodził się w Sendai na wyspie Honsiu. Pochodził z bogatej rodziny, która po stracie majątku przeniosła się do Sapporo na Hokkaido. Mając 14 lat rozpoczął naukę gry na fortepianie i organach, planował zostać muzykiem. Jednak w wieku 17 lat stracił oboje rodziców. Był zmuszony porzucić szkołę i podjąć pracę w pralni i drukarni, żeby zapewnić utrzymanie sobie i młodszemu rodzeństwu. Mimo przeciwności nadal ćwiczył grę na instrumentach, z książek uczył się teorii muzyki i podstaw kompozycji^[1].

W 1933 wspólnie z kompozytorem Akirą Ifukube i późniejszym krytykiem Atsushi Mitsurą założył Shin Ongaku Renmei (New Music League)^[1]^[2]^[3]. W 1934 grupa dała koncert muzyki współczesnej, podczas którego Hayasaka i Ifukube grali kompozycje Erika Satiego, Igora Strawinskiego, Manuela de Falli, Dariusa Milhauda i in.^[1]^[2]

W 1935 Hayasaka otrzymał posadę organisty w kościele katolickim w Sapporo, mieszkał w nim i studiował gregoriańskie chorały, odkrywając zadziwiające podobieństwo ich harmoniki do japońskiej gagaku. To zrodziło podejrzenie, że geneza muzyki Wschodu i Zachodu jest wspólna. Odtąd harmonika jego kompozycji swobodnie przemieszczała się między skalami modalnymi a pentatoniką, zaś melodyka obfitowała zarówno w kadencje, jak i akordy kwartowe^[1]^[2].

Kariera kompozytorska

Oficjalny debiut kompozytorski Hayasakiego odbył się 1936, gdy jego Prelude to Two Hymns zdobyło nagrodę za najlepszy utwór orkiestrowy w konkursie japońskiego radia NHK^[1]^[2]^[3], a fortepianowy Nocturn został opublikowany przez Aleksandra Czeriepnina w Europie i Ameryce^[1]. W 1938 Ancient Dance zdobył główną nagrodę w konkursie na utwór orkiestrowy dla kompozytorów japońskich, zorganizowanym przez Felixa Weingartnera^[1]^[2]^[3], co ugruntowało w Japonii wysoką pozycję Hayasakiego. Weingartner próbował zorganizować wykonanie nagrodzonej kompozycji w Europie, jednak wybuch II wojny światowej to uniemożliwił. Jednak nagroda Weingartnera zaowocowała zaproszeniem laureata do Tokio przez Tōhō, jedną z czołowych wytwórni filmowych w Japonii^[1]^[2]. Odtąd głównym źródłem utrzymania Hayasakiego stała się muzyka filmowa, choć nadal komponował utwory orkiestrowe, m.in.: Ancient Dances on the Left and on the Right (1942), Four unaccompanied songs do poezji Haruo Satō na sopran solo (1944) i Piano Concerto (1946)^[1].

Po II wojnie światowej Hayasaka, Yasuji Kiyose i Yoritsune Matsudaira wspólnie założyli Shin Sakkyokuha Kyōkai (The New Composers Association), do którego dołączył również młody Tōru Takemitsu^[1]. Na początku lat 50. Hayasaka zaczął odchodzić od uprawianego dotąd stylu i zwrócił się w kierunku atonalności, zachowując jednak własną estetykę (niejednoznaczność, przestrzeń i ciszę oraz linie melodyczne wydające się zmierzać donikąd). Po kilku latach skomentował to następująco: Trzeba wypracować nowy styl muzyki Wschodu, by mógł konkurować z nową muzyką Zachodu. Dlatego ja, japoński kompozytor, chcę tworzyć muzykę, która połączy atonalność z cechami typowo japońskimi^[1]. Na realizację tych zamierzeń zabrakło czasu. Od 1942 Hayasaka chorował na gruźlicę. Zmarł 15 października 1955, zaledwie 4 miesiące po opublikowaniu jego 50-minutowej suity symfonicznej Yūkara opartej na eposie Ajnów, stanowiącej zapowiedź nowego stylu^[1].

Muzyka filmowa

Hayasaka napisał muzykę do ponad 90 filmów, wyreżyserowanych m.in. przez takie wielkie postaci światowej kinematografii, jak Akira Kurosawa i Kenji Mizoguchi. Jego pierwsza ścieżka dźwiękowa powstała do filmu Ribbon o musubu fujin (1939) w reż. Satsuo Yamamoto. W 1946 otrzymał nagrodę koncernu prasowego Mainichi (Mainichi Film Award for Best Music) za muzykę do filmu Wróg ludu (Minshū no teki) w reż. Tadashi Imai, a rok później ponownie został nagrodzony tą nagrodą za Aktorkę (Joyū) w reż. Teinosuke Kinugasy.

W 1948 nawiązał współpracę z Akirą Kurosawą, komponując muzykę do filmu Pijany anioł (1948). Pod wpływem tej współpracy Kurosawa zmienił swoje podejście do roli muzyki w filmie. Wolał, by w stosunku do obrazu muzyka była bardziej kontrapunktem niż akompaniamentem^[4]. Dwa lata później powstała muzyka do słynnego Rashōmona (1950), a następnie do Idioty (1951), znakomitego Piętna śmierci (1952) i Opowieści księżycowych (1953) w reż. Mizoguchiego, w którym Hayasaka stworzył niesamowite odgłosy wydawane przez ducha^[1]^[2]^[3]^[5].

Największy sukces odniósł muzyką do filmu Kurosawy Siedmiu samurajów (1954), nagrodzoną Błękitną Wstęgą przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Filmowych Tokio. Wprowadził tam m.in. zabawny temat skomponowany na fagot, flet piccolo i bongosy, podkreślający niepokój postaci granej przez Toshirō Mifune^[3]^[5].

Ważniejsze kompozycje

Utwory orkiestrowe, wokalne i instrumentalne

Futatsu no sanka e no zensōkyoku (Prelude for Two Hymns) na orkiestrę (1936)
Kodai no bukyoku (Ancient Dance) na orkiestrę (1938)
Pastorale of the Night (1938)
Overture in D (1939)
17 Pieces for Piano (1941)
Sahō no mai to uhō no mai (Ancient Dances on the Left and on the Right), na orkiestrę (1942)
Haruo no uta ni yoru yottsu no mubansō no uta (Four unaccompanied songs to poems by Haruo, Cztery pieśni bez akompaniamentu oparte na poezji Haruo, 1944); dot. pisarza i poety Haruo Satō (1892–1964)
koncert fortepianowy (1948)
Capriccio na instrumenty dęte drewniane i fortepian (1949)
kwartet smyczkowy (1950)
Suite in Seven Parts na orkiestrę kameralną (1952)
Movement in Metamorphosis na orkiestrę (1953)
Yukara suita (1955)

Muzyka filmowa

Pijany anioł, reż. Kurosawa, 1948
Zbłąkany pies, reż. Kurosawa, 1949
Skandal, reż. Kurosawa, 1950
Rashōmon, reż. Kurosawa, 1950
Idiota, reż. Kurosawa, 1951
Piętno śmierci, reż. Kurosawa, 1952
Opowieści księżycowe, reż. Mizoguchi, 1953
Siedmiu samurajów, reż. Kurosawa, 1954
Ukrzyżowani kochankowie, reż. Mizoguchi, 1954
Żyję w strachu, reż. Kurosawa, 1955 (po śmierci Hayasaki ścieżka dźwiękowa została dokończona przez Masaru Satō)

Uwagi

↑ W niektórych źródłach jego imię zapisywane jest w nieużywanej już transkrypcji jako Humiwo.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m HAYASAKA: Piano Concerto. [w:] Naxos [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. H. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Fumio Hayasaka. Artist Biography by "Blue" Gene Tyranny. [w:] All Music [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).
↑ Akira Kurosawa. Something Like an Autobiography. [w:] Lenguaje Cinematográfico [on-line]. s. 121. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).
↑ ^a ^b Dmitry Yablonsky: Humiwo Hayasaka: Piano Concerto; Ancient Dances. [w:] All Music [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Fumio Hayasaka w bazie AllMusic (ang.)
Fumio Hayasaka w bazie IMDb (ang.)
Fumio Hayasaka w bazie Filmweb

[a1-1] W niektórych źródłach jego imię zapisywane jest w nieużywanej już transkrypcji jako Humiwo.

[Naxos-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m HAYASAKA: Piano Concerto. [w:] Naxos [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).

[Dictionary_of_Music-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. H. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2.

[AllMusic1-4] Fumio Hayasaka. Artist Biography by "Blue" Gene Tyranny. [w:] All Music [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).

[Kurosawa_Autobiography-5] Akira Kurosawa. Something Like an Autobiography. [w:] Lenguaje Cinematográfico [on-line]. s. 121. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).

[AllMusic2-6] Dmitry Yablonsky: Humiwo Hayasaka: Piano Concerto; Ancient Dances. [w:] All Music [on-line]. [dostęp 2017-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-11)]. (ang.).

[a]