Przytok (województwo lubuskie)
51°57′28″N 15°37′30″E/51,957778 15,625000| wieś | |
 Pałac w Przytoku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
888[2] |
| Strefa numeracyjna |
68 |
| Kod pocztowy |
66-003[3] |
| Tablice rejestracyjne |
FZI |
| SIMC |
0916839 |
Położenie na mapie gminy Zabór  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego  | |
| 51°57′28″N 15°37′30″E/51,957778 15,625000[1]
| |
Przytok (niem. Prittag) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Zabór.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najprawdopodobniej wieś jest znacznie starsza niż kolonizacja niemiecka na tych obszarach. Przytok po raz pierwszy wymieniony został w 1408 roku[4] w dokumencie żagańskiego Jana I. Należał on do Ulryka von Quossa i jego synów. W 1426 roku bracia Quossowie zostali pojmani i straceni za rozboje. Książę Jan I oddał Przytok, w zamian za pomoc w schwytaniu poprzednich właścicieli, Hinzowi von Schoffowi. Jedna z jego córek. wychodząc za mąż za Benno von Tschammera, posiadła Przytok, przekazując go swoim potomkom. Wieś była w posiadaniu ich rodziny do końca XVI wieku.
W roku 1591 Joachim von Stensch wykupił Przytok od zbankrutowanego Rudolfa von Tschammera. Ród nowego właściciela posiadł wioskę do połowy lat 30. XIX wieku. Po śmierci ostatniego z rodu Stensch, Jana Ernsta, Przytok przypadł jego przybranej córce - Fryderyce Konstancji Joannie von Hessler, która w 1805 roku wyszła za mąż za generała saskiego Ryssela.
W latach 20. XIX wieku pastorem w Przytoku był Gottfried Herzlieb, którego siostra, znana jako Otylia, mieszkała blisko czternaście lat w Przytoku. Jest ona jakoby bohaterką powieści Goethego Powinowactwo z wyboru. W latach 1596–1597 Joachim von Stensch wzniósł w Przytoku późnorenesansowy zamek, który został rozebrany w 1933 roku. W latach 1864–1867 Emil Kracher von Schwarzenfeld buduje neorenesansową rezydencję, w której dziś mieści się placówka oświatowa.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[5]:
- kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP, klasycystyczny z XVIII wieku/XIX wieku
- zespół pałacowy, z połowy XVIII wieku, w XIX wieku:
- pałac w Przytoku, neorenesansowy z XIX w.
- brama wjazdowa
- czworak
- park.
- nieistniejące
- dwór wybudowany przez Joachima von Stentsch w 1596[6] na planie litery „L”, składał się z dłuższego korpusu głównego i skrzydła bocznego. Główne wejście w korpusie umieszczone było centralnie w portalu wykonanym z piaskowca. Dwór został rozebrany w 1933[7]. Portal z herbami znajduje się obecnie w Muzeum Ziemi Lubuskiej[8][a].
-
Portal z herbami -
Zabytkowy kościół w Przytoku
Imprezy sportowe
[edytuj | edytuj kod]Co roku w Przytoku w kwietniu organizowany jest wyścig kolarski Piekło Przytoku[9]. Jest on oparty na słynnym klasyku Paryż-Rubaix, gdzie zawodnicy jadący w wyścigu znaczną część trasy mają do pokonania jadąc brukiem. Trasa wyścigu to 10 okrążeń po 6,7 km. Rok w rok w wyścigu udział bierze prawie 100 kolarzy.
W Przytoku, każdego roku odbywa się także na początku kwietnia bieg na dystansie półmaratonu. Bieg został zainicjowany w roku 2002. W roku 2012 zgromadził na starcie ponad 290 osób.
W roku 2012 zainicjowano Koronę Przytoku, jest to osobna klasyfikacja, w której udział biorą wszyscy uczestnicy Półmaratonu Przytok, oraz wyścigu kolarskiego Piekło Przytoku. Półmaraton ma zawsze miejsce w sobotę, a wyścig kolarski następnego dnia w niedzielę.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 112418
- ↑ Wieś Przytok w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-01-05], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1064 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Przytok / Prittag. zamki, pałace, dworki. [dostęp 2017-12-29].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 113. [dostęp 2013-03-03].
- ↑ Renesansowy portal z Przytoku. [dostęp 2024-01-07].
- ↑ Karolina Idryjan: Zespół pałacowo-parkowy w Przytoku. [dostęp 2024-01-07].
- ↑ Zdzisław Haczek: Nowa część Muzeum Ziemi Lubuskiej już otwarta!. 3 marca 2021. [dostęp 2024-01-07].
- ↑ Szosowy wyścig kolarski „Piekło Przytoku”. TKKF. [dostęp 2017-12-29].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona Korony Przytok, Półmaratonu, oraz Piekła Przytoku. przytok.wlubuskiem.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-08)].
