David Niven
David Niven (1937) | |
Imię i nazwisko |
James David Graham Niven |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
1 marca 1910 |
Data i miejsce śmierci |
29 lipca 1983 |
Zawód | |
Współmałżonek |
Primula Rollo |
Lata aktywności |
1932–1983 |
Odznaczenia | |
David Niven (właśc. James David Graham Niven; ur. 1 marca 1910 w Londynie, zm. 29 lipca 1983 w Château-d’Œx) – brytyjski aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, a także oficer i pisarz.
W 1959 był współgospodarzem 31. ceremonii wręczenia Oscarów i do tej pory jedynym aktorem w historii, który zdobył Oscara w tym samym roku za główną rolę w filmie Delberta Manna Osobne stoliki (1958)[1], pełniąc jednocześnie funkcję gospodarza.
W 1960 otrzymał dwie własne gwiazdy w Alei Gwiazd w Los Angeles znajdujące się przy 1623 Vine Street i 6384 Hollywood Boulevard[2][3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Niven urodził się w Londynie. Jego ojciec, porucznik William Edward Graham Niven, zginął w trakcie bitwy o Gallipoli (21 sierpnia 1915)[4]. David Niven kształcił się między innymi w Stowe School, a od 1928 roku uczęszczał do Royal Military Academy Sandhurst, szkoły kształcącej zawodowych oficerów[5]. Po ukończeniu Sandhurst w 1930 otrzymał stopień podporucznika i przydział w Highland Light Infantry[6]. W kolejnych latach służył na Malcie i w Dover[7], a 30 stycznia 1933 został awansowany na porucznika[8]. Jeszcze w 1933, po kłótni z przełożonym (za co został aresztowany), odszedł z wojska[9]. O rezygnacji ze służby poinformował dowództwo telegramem[7]. Niven wyjechał do USA, w 1934 osiadając w Hollywood, gdzie pracował jako statysta, a następnie podpisał długoletni kontrakt z wytwórnią Samuela Goldwyna. W tym czasie grał głównie role drugoplanowe m.in. w Buncie na Bounty (1935)[10].
Dwa dni po wybuchu II wojny światowej podjął decyzję o powrocie do ojczyzny i ponownym wstąpieniu do British Army[11]. W lutym 1940 otrzymał przydział porucznika w pułku Rifle Brigade (The Prince Consort's Own)[12]. Wkrótce przeniósł się do Commando, gdzie dowodził oddziałem Phanton, a 18 sierpnia 1941 został awansowany na kapitana[13]. Brał udział między innymi w lądowaniu w Normandii i operacji Copperhead; w trakcie służby zagrał także w dwóch filmach propagandowych: The First of the Few (1942) i The Way Ahead (1944)[6]. Niven został zdemobilizowany w stopniu podpułkownika[7]. Po powrocie do USA odznaczony Legią Zasługi[14].
Do kina wrócił tuż po zakończeniu wojny, występował głównie w produkcjach brytyjskich i amerykańskich. Chętnie współpracował z telewizją. W 1971 wydał autobiografię Księżyc jest balonem (The Moon's A Balloon).
Grał w filmach różnorodnych gatunkowo (choć najczęściej komediach) i specjalizował się w rolach dobrze wychowanych Brytyjczyków z wyższych sfer – oficerów, dyplomatów, ekscentrycznych bogaczy i lordów. Oscara otrzymał za pierwszoplanową rolę w dramacie Osobne stoliki w 1959. Najsłynniejszą jego rolą jest kreacja sir Charlesa Lyttona, uroczego złodzieja klejnotów w serii filmów o inspektorze Clouseau. Inne znaczące pozycje filmowe w których wystąpił to m.in.: W 80 dni dookoła świata (1956), Działa Navarony (1961), Casino Royale (1967) czy Ucieczka na Atenę (1979).
W 1981 zdiagnozowano u niego stwardnienie zanikowe boczne (ALS). Zmarł w swoim szwajcarskim domu 29 lipca 1983 w wieku 73 lat. Został pochowany na cmentarzu w Château-d'Œx[15][16][17].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]W 1940 roku zawarł związek małżeński z Primulą Rollo (1918–1946). Para miała dwóch synów, Davida Jr. (ur.1942) i Jamesa Grahama (ur. 1945). Primula zmarła w wieku 28 lat, wskutek złamania podstawy czaszki po upadku ze schodów w rezydencji Tyrone'a Powera w Beverly Hills w Kalifornii[18][16].
W 1948 roku Niven ożenił się z szwedzką modelką Hjördis Pauliną Genberg (1919–1997)[19], z którą adoptował dwie córki Kristinę i Fionę[20].
Filmografia
[edytuj | edytuj kod]- 1936: Szarża lekkiej brygady – kpt. James Randall
- 1936: Rose Marie – Teddy
- 1936: Dodsworth – kpt. Lockert
- 1938: Patrol o świcie – por. Douglas Scott
- 1938: Ósma żona Sinobrodego – Albert De Regnier
- 1939: Wichrowe Wzgórza – Edgar Linton
- 1944: Droga przed nami – por. Jim Perry
- 1946: Sprawa życia i śmierci – Peter Carter
- 1947: Żona biskupa – Henry Brougham
- 1953: Niebieski księżyc – David Slater
- 1955: Królewski złodziej – Duke Brampton
- 1956: W 80 dni dookoła świata – Phileas Fogg
- 1957: Mała chatka – Henry Brittingham-Brett
- 1958: Osobne stoliki – mjr Angus Pollock
- 1958: Witaj, smutku – Raymond
- 1959: Jak zdobyć męża – Miles Doughton
- 1960: Nie jedzcie stokrotek – Lawrence Larry Mackay
- 1961: Działa Navarony – kpr. John Miller
- 1961: Najlepszy z wrogów – mjr Richards
- 1963: 55 dni w Pekinie – sir Arthur Robertson
- 1963: Różowa Pantera – sir Charles Lytton
- 1964: Opowieść do poduszki – Lawrence Jameson
- 1965: Gdzie są szpiedzy – dr Jason Love
- 1965: Lady L – lord Dicky Lendale
- 1966: Oko diabła – Philippe de Montfaucon
- 1967: Casino Royale – James Bond
- 1969: Mózg – płk Carol Matthews/Mózg
- 1969: Zdążyć przed zimą – mjr Giles Burnside
- 1972: Król, dama, walet – Charles Dreyer
- 1974: Vampira – hrabia Dracula
- 1975: Papierowy tygrys – Walter Bradbury
- 1976: Zabity na śmierć – Dick Charleston
- 1977: Candleshoe – płk Dennis/pan Gipping/pan Priory/John
- 1978: Śmierć na Nilu – płk Johnny Race
- 1979: Ucieczka na Atenę – prof. Blake
- 1980: Gruby szlif – inspektor Cyril Willis
- 1980: Wilki morskie – płk W. H. Grice
- 1982: Ślad Różowej Pantery – sir Charles Lytton
- 1983: Klątwa Różowej Pantery – sir Charles Lytton
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]Rok | Nagroda | Kategoria | Film |
---|---|---|---|
1954 | Złoty Glob | Najlepszy aktor w filmie komediowym lub musicalu | Niebieski księżyc (1953) |
1958 | Nagroda Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych | Najlepszy aktor | Osobne stoliki (1958) |
1959 | Nagroda Akademii Filmowej | Najlepszy aktor pierwszoplanowy | |
Złoty Glob | Najlepszy aktor w filmie dramatycznym | ||
1981 | Brytyjska Nagroda Filmowa „Evening Standard” | Nagroda specjalna | – |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ David Niven Awards. FamousFix. [dostęp 2022-08-21]. (ang.).
- ↑ David Niven. Walk of Fame. [dostęp 2022-08-21]. (ang.).
- ↑ Michael Seiler: Hollywood Star Walk: David Niven. „Los Angeles Times”, 1983-07-30. [dostęp 2022-08-21]. (ang.).
- ↑ We remember William Edward Graham Niven. livesofthefirstworldwar.iwm.org.uk. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ Hugh Massingberd: It’s being so cheerful that keeps me going. spectator.co.uk. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ a b Biography - The Official Licensing Website of David Niven. cmgww.com. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ a b c Sandhurst Trust: David Niven. sandhursttrust.org. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ THE LONDON GAZETTE, 31 stycznia 1933, str. 674. thegazette.co.uk. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ Five Film Stars' Wartime Roles. iwm.org.uk. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ Hal Erickson: David Niven Biography. AllMovie. [dostęp 2022-08-21]. (ang.).
- ↑ Otto Friedrich: City of Nets: A Portrait of Hollywood in the 1940s. books.google.pl. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ SUPPLEMENT TO THE LONDON GAZETTE, 5 kwietnia 1940, str. 1978. thegazette.co.uk. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ The Quarterly Army List (October–December 1943: Part II). London: HM Stationery Office. 1943. str. 1368b. archive.org. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ SUPPLEMENT TO THE LONDON GAZETTE, 8 listopada 1945, str. 5461. thegazette.co.uk. [dostęp 2024-09-12]. (ang.).
- ↑ David Niven | Biography, Movies, & Facts | Britannica [online], www.britannica.com, 25 lipca 2024 [dostęp 2024-08-01] (ang.).
- ↑ a b Karin J. Fowler (1995) David Niven: a Bio-Biography, Greenwood Press. ISBN 978-0313280443
- ↑ Ap, Burial Rites for David Niven Held in Small Swiss Village, „The New York Times”, 3 sierpnia 1983, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-08-01] (ang.).
- ↑ http://nla.gov.au/nla.news-article59355516
- ↑ Charlie Bradley , David Niven wife: Roger Moore claimed Niven's wife 'was b**** to him' [online], Express.co.uk, 27 lutego 2022 [dostęp 2024-08-01] (ang.).
- ↑ A well kept secret, 1964 [online], Hjördis Genberg Niven, 14 czerwca 2016 [dostęp 2024-08-01] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- David Niven w bazie IMDb (ang.)
- David Niven w bazie Filmweb
- David Niven w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000000115717635
- VIAF: 59189997
- ULAN: 500431697
- LCCN: n50005975
- GND: 11858829X
- LIBRIS: rp357w593bn3554
- BnF: 125065124
- SUDOC: 034295747
- SBN: CFIV001592
- NLA: 35388717
- NKC: jo20000082187
- BNE: XX1131770
- NTA: 071364811
- BIBSYS: 90054914
- CiNii: DA09041164
- Open Library: OL1455208A
- PLWABN: 9810659840905606
- NUKAT: n97062616
- OBIN: 31503
- J9U: 987007572240905171
- PTBNP: 456591
- CANTIC: a1172271x
- LNB: 000062186
- CONOR: 30892899
- ΕΒΕ: 65728
- BLBNB: 000278014
- KRNLK: KAC2020L4621
- LIH: LNB:CLkj;=B0
- Brytyjczycy pochodzenia francuskiego
- Brytyjscy aktorzy filmowi
- Brytyjscy aktorzy teatralni
- Brytyjscy aktorzy telewizyjni
- Brytyjscy oficerowie
- Brytyjscy pisarze XX wieku
- Odznaczeni Legią Zasługi
- Laureaci Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego
- Laureaci Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym
- Laureaci Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu
- Ludzie urodzeni w Londynie
- Pisarze związani z Londynem
- Uczestnicy II wojny światowej
- Urodzeni w 1910
- Zmarli w 1983