Edward Wania
podpułkownik kawalerii | |
Data i miejsce urodzenia |
13 października 1897 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
wiosna 1940 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1940 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki | |
Stanowiska |
dowódca grupy |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
Odznaczenia | |
Edward Maksymilian Wania (ur. 13 października 1897 w Ottyni, zm. wiosną 1940 w Katyniu) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys
Urodził się 13 października 1897 w Ottyni, w ówczesnym powiecie tłumackim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Jana i Reginy z domu Stachura[1]. Absolwent szkoły powszechnej, gimnazjum i seminarium nauczycielskiego w Krakowie. Należał do Związku Strzeleckiego. Od 16 sierpnia 1914 w Legionach Polskich. Przydzielony do 3 pułku piechoty w składzie II Brygady. Od 1 maja 1915 do 18 lutego 1918 służył w 2 pułku ułanów, z którym odbył kampanię karpacką, w Królestwie Polskim i na Wołyniu. Członek POW.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego, skierowany do 9 pułku ułanów. W stopniu porucznika brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 w szeregach 9 pułku Ułanów Małopolskich i 3 pułku szwoleżerów. W 1923 był zweryfikowany w stopniu porucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[2], a następnie został awansowany na stopień rotmistrza kawalerii ze starszeństwem z 1 lipca 1923[3]. W latach 20. pozostawał oficerem 9 pułku ułanów, stacjonującym w Trembowli[4][5]. Z dniem 28 lutego 1925 roku został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na stanowisko dowódcy 13 Szwadronu Kawalerii[6][7][8]. 2 kwietnia 1929 roku został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 roku i 23. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[9][10]. 31 marca 1930 roku został przesunięty ze stanowiska dowódcy szwadronu liniowego na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego 9 pułku ułanów w Stanisławowie[11][12][13]. 11 kwietnia 1933 roku ogłoszono jego przeniesienie do 3 pułku szwoleżerów na stanowisko kwatermistrza[14]. Skończył kurs kwatermistrzowski przy Wyższej Szkole Wojennej i odbył praktykę w 4 dywizjonie artylerii konnej. W 1935 zamieszkał w Grudziądzu i został tam komendantem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii[15]. Na podpułkownika został awansowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 5. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[10]. W lutym 1936 został przeniesiony do 9 pułku ułanów na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. Od 1937 ponownie komendant Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii.
Po wybuchu II wojny światowej 1939, w okresie kampanii wrześniowej 10 września 1939 został mianowany dowódcą grupy swojego imienia w składzie Grupy Operacyjnej gen. Jana Kruszewskiego. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939, został aresztowany przez Sowietów podczas próby przedostania się do Rumunii. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku. O jego pobycie tam wspomniał w swojej relacji inny jeniec, absolwent grudziądzkiej szkoły podchorążych Zdzisław Peszkowski[16][17], wskazując, że podpułkownik Wania nosił Order Virtuti Militari, oznajmiając także nadzorującym jeńców funkcjonariuszom NKWD, iż odznaczenie otrzymał za wojną polsko-bolszewicką z 1920[18]. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców pod numerem 4030[19]. Przy zwłokach Edwarda Wani zostały odnalezione wizytówki[20].
Jego żoną była Maria, z domu Ujejska (1908–1990), z którą miał syna Andrzeja.
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 3687[1] (1921)[21][22]
- Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)[23][24]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)[25]
- Srebrny Krzyż Zasługi (29 października 1926)[26][27]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[25]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[25]
- Odznaka za Rany i Kontuzje (z dwiema gwiazdkami)[28]
Upamiętnienie
5 października 2007 roku Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika[29]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[30].
W ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia” Edward Wania został uhonorowany poprzez zasadzenie Dębu Pamięci przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 5 w Łopusznie.
Zobacz też
- jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
- obozy NKWD dla jeńców polskich
- ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu
- zbrodnia katyńska
Przypisy
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 682.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 604.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 617.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 559.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 75 z 21 lipca 1925 roku, s. 400.
- ↑ Jednodniówki 2006 ↓, s. 43, 108, 109, 150, 169.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 331, 347.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 3 kwietnia 1929 roku, s. 105.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 376.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 116.
- ↑ Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 22, 76.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 145, 636.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 83.
- ↑ W 70 rocznicę zbrodni katyńskiej. cwk.grudziadz.pl. [dostęp 2014-12-05].
- ↑ Zdzisław Peszkowski: Wspomnienia jeńca z Kozielska. Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej, 1989, s. 15–16. ISBN 83-85015-66-3.
- ↑ Zdzisław Peszkowski: Z grodu nad krętym Sanem w szeroki świat. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 57. ISBN 83-919305-3-X.
- ↑ Zdzisław Peszkowski: Z grodu nad krętym Sanem w szeroki świat. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 61. ISBN 83-919305-3-X.
- ↑ Katyń według źródeł niemieckich – 1943 r.. stankiewicze.com. [dostęp 2014-08-05].
- ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 172. ISBN 83-7001-294-9.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 5.
- ↑ Banaszek, Roman i Sawicki 2000 ↓, s. 310.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 11 listopada 1931, s. 365.
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 252, poz. 706 „za zasługi położone około zabezpieczenia granic Państwa”.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 145.
- ↑ Na podstawie fotografii [1]
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 roku w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Lista osób zamordowanych w Katyniu, Charkowie, Twerze i Miednoje mianowanych pośmiertnie na kolejne stopnie. policja.pl. [dostęp 2014-08-05].
Bibliografia
- Wania Edward. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.19-1274 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-03].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
- Kazimierz Banaszek, Krystyna Wanda Roman, Zdzisław Sawicki: Kawalerowie Orderu Virtuti Militari w mogiłach katyńskich. Kapituła Orderu Wojennego Virtuti Militari, 2000. ISBN 83-87893-79-X.
- Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
- Małgorzata Gwara, Magdalena Lewnau, Beata Czekaj-Wiśniewska: Korpus Ochrony Pogranicza. Jednodniówki w zbiorach Centralnej Biblioteki Wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Polonia Militaris, 2006. ISBN 83-60619-03-4.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
- Żołnierze Niepodległości : Edward Wania. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-05-02].
- Edward Wania. katyn-pamietam.pl. [dostęp 2017-06-04].
- Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej
- Członkowie Związku Strzeleckiego (1910–1914)
- Kwatermistrzowie 3 Pułku Szwoleżerów Mazowieckich
- Ludzie urodzeni w Ottyni
- Ludzie związani z Grudziądzem
- Ludzie związani z Trembowlą
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (dwukrotnie)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Odznaką za Rany i Kontuzje
- Oficerowie Centrum Wyszkolenia Kawalerii
- Oficerowie kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza
- Oficerowie Wojska Polskiego zamordowani w Katyniu
- Pochowani na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu
- Podpułkownicy kawalerii II Rzeczypospolitej
- Uczestnicy kampanii wrześniowej (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Urodzeni w 1897
- Wykładowcy uczelni i szkół wojskowych II Rzeczypospolitej
- Zastępcy dowódcy 9 Pułku Ułanów Małopolskich
- Zmarli w 1940
- Żołnierze II Brygady Legionów Polskich
- Żołnierze kawalerii Legionów Polskich