Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki
Laureaci Nagród Nobla w dziedzinie fizyki
Lata 2001-2007
- Albert Fert (½)
- Peter Gruenberg (½)
- za odkrycie efektu gigantycznego magnetooporu
- John C. Mather (½)
- George F. Smoot (½)
- za odkrycie, że kosmiczne mikrofalowe promieniowanie tła ma postać promieniowania ciała doskonale czarnego i za odkrycie anizotropii tego promieniowania
- Roy Glauber (½)
- za teoretyczny opis zachowania cząstek światła
- John Hall (¼)
- Theodor Hänsch (¼)
- za wkład w rozwój precyzyjnej spektroskopii laserowej
- David J. Gross
- H. David Politzer
- Frank Wilczek
- za opracowanie teorii asymptotycznej swobody w silnych oddziaływaniach między cząsteczkami elementarnymi
- Aleksiej Aleksiejewicz Abrikosow
- Witalij Łazarewicz Ginzburg
- Anthony James Leggett
- za pionierski wkład w rozwój teorii nadprzewodnictwa i nadciekłości.
- Raymond Davis Jr. (¼)
- Masatoshi Koshiba (¼)
- za detekcję neutrin kosmicznych (R.D. - pierwszą; M.K. - ponowną, w szczególności rejestrację neutrin pochodzących z wybuchu supernowej); dało to początek astronomii neutrinowej
- Riccardo Giacconi (½)
- za rozwój astronomii promieniowania X (konstrukcja pierwszych detektorów, odkrycie pozasłonecznych źródeł, wykazanie, że promieniowanie X jest składową promieniowania tła, i in.)
- Eric Cornell
- Wolfgang Ketterle
- Carl E. Wieman
- za uzyskanie nowego stanu materii, tzw. kondensat Bosego-Einsteina, oraz za przeprowadzenie doświadczeń nad zbadaniem jego właściwości.
Lata 1976-2000
- Zhores I. Alferov (¼)
- Herbert Kroemer (¼)
- za osiągnięcia w dziedzinie półprzewodników heterostrukturalnych
- Jack Kilby (½)
- za wkład w wynalezienie układu scalonego
- Gerardus 't Hooft
- Martinus J.G. Veltman
- za wyświetlenie kwantowej struktury oddziaływań elektrosłabych
- Robert B. Laughlin
- Horst Störmer
- Daniel C. Tsui
- za odkrycie cieczy kwantowej ze wzbudzeniami o ładunku ułamkowym
- patrz też: efekt Halla (kwantowy), część "Ułamkowy kwantowy efekt Halla".
- Steven Chu
- Claude Cohen-Tannoudji
- William D. Phillips
- za rozwój metod chłodzenia i pułapkowania atomów laserem
- David M. Lee
- Douglas D. Osheroff
- Robert C. Richardson
- za odkrycie nadciekłości w izotopie helu-3
- Martin L. Perl
- Frederick Reines
- za pionierski wkład do fizyki leptonów
- Bertram Brockhouse
- Clifford Shull
- za pionierski wkład do rozwoju technik rozpraszania neutronów dla badań materii skondensowanej
- Russell A. Hulse
- Joseph H. Taylor Jr.
- za odkrycie nowego typu pulsarów, które otworzyło nowe możliwości badania grawitacji
- Georges Charpak
- za jego wynalezienie i rozwój detektorów cząstek, a zwłaszcza wielodrutowej komory proporcjonalnej
- Georges Charpak
- Pierre-Gilles de Gennes
- za odkrycie, że metody rozwinięte przy badaniu zjawisk uporządkowania w prostych układach mogą być uogólnione do bardziej złożonych form materii, na przykład ciekłych kryształów i polimerów
- Pierre-Gilles de Gennes
- Jerome I. Friedman
- Henry W. Kendall
- Richard E. Taylor
- za ich pionierskie badania dotyczące głęboko nieelastycznego rozpraszania elektronów na protonach i związanych neutronach, co miało istotny wpływ na rozwój modelu kwarkowego w fizyce cząstek
- Norman F. Ramsey(½)
- za wynalezienie metody oscylacyjnych pól i ich użycie w maserach wodorowych i zegarach atomowych
- Hans Georg Dehmelt(¼)
- Wolfgang Paul(¼)
- za rozwój techniki pułapek jonowych
- Norman F. Ramsey(½)
- Leon Max Lederman
- Melvin Schwartz
- Jack Steinberger
- za metodę wiązki neutrinowej i przedstawienie dubletowej struktury leptonów poprzez odkrycie neutrina mionowego
- J. Georg Bednorz
- Karl Alexander Müller
- za postęp w odkryciu nadprzewodnictwa materiałów ceramicznych
- Ernst Ruska(½)
- za jego podstawowe prace z optyki elektronowej i projekt pierwszego mikroskopu elektronowego
- Gerd Binnig(¼)
- Heinrich Rohrer(¼)
- za ich projekt skaningowego mikroskopu tunelowego
- Ernst Ruska(½)
- Klaus von Klitzing
- za odkrycie kwantowego efektu Halla
- Klaus von Klitzing
- Carlo Rubbia
- Simon van der Meer
- za ich decydujący wkład do wielkiego projektu prowadzącego do odkrycia cząstek W i Z
- Subramanyan Chandrasekhar(½)
- za jego badania teoretyczne procesów fizycznych istotnych dla struktury i ewolucji gwiazd
- William Alfred Fowler(½)
- za jego badania teoretyczne i doświadczalne reakcji jądrowych ważnych dla powstania pierwiastków we Wszechświecie
- Subramanyan Chandrasekhar(½)
- Kenneth G. Wilson
- za jego teorię zjawisk krytycznych w przejściach fazowych
- Kenneth G. Wilson
- Nicolaas Bloembergen
- Arthur Leonard Schawlow
- Kai M. Siegbahn
- za ich wkład do rozwoju mikroskopii laserowej i elektronowej wysokiej rozdzielczości
- James Cronin
- Val Fitch
- za odkrycie naruszania jednej z fundamentalnych zasad symetrii w rozpadach neutralnych mezonów K
- Sheldon Lee Glashow
- Abdus Salam
- Steven Weinberg
- za prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząstek elementarnych
- Piotr Kapica(½)
- za odkrycia w fizyce niskich temperatur
- Arno Allan Penzias(¼)
- Robert Woodrow Wilson(¼)
- za odkrycie promieniowania reliktowego
- Piotr Kapica(½)
- Philip Warren Anderson
- Sir Nevill Francis Mott
- John Hasbrouck van Vleck
- za fundamentalne badania teoretyczne struktury elektronowej układów magnetycznych i nieuporządkowanych
- Burton Richter
- Samuel Chao Chung Ting
- za ich (niezależne) odkrycie ważnej podstawowej cząstki elementarnej
Lata 1951-1975
- Aage Niels Bohr
- Ben Roy Mottelson
- Leo James Rainwater
- za odkrycie związku między ruchem kolektywnym i ruchem jednocząstkowym i rozwinięcie teorii budowy jąder atomowych oparte na tym związku
- Sir Martin Ryle (½)
- za pionierskie prace w dziedzinie radioastronomii
- Antony Hewish (½)
- za odkrycie pulsarów
- Sir Martin Ryle (½)
- Leo Esaki (¼)
- za odkrycie tunelowania w półprzewodnikach
- Ivar Giaever (¼)
- za odkrycie tunelowania w nadprzewodnikach
- Brian David Josephson (½)
- za teoretyczne przewidzenie własności przepływu prądu nadprzewodnictwa przez barierę
- Leo Esaki (¼)
- John Bardeen
- Leon Neil Cooper
- John Robert Schrieffer
- za odkrycie teorii nadprzewodnictwa
- Dennis Gabor
- za odkrycie zasad holografii
- Dennis Gabor
- Hannes Olof Gösta Alfvén (½)
- za fundamentalne prace i odkrycia w dziedzinie magnetohydrodynamiki i ich owocne zastosowania do różnych działów fizyki plazmy
- Louis Eugene Félix Néel (½)
- za fundamentalne prace i odkrycia związane z antyferromagnetyzmem i ferrimagnetyzmem, które doprowadziły do ważnych zastosowań w fizyce ciała stałego
- Hannes Olof Gösta Alfvén (½)
- Murray Gell-Mann
- za wkład i odkrycia związane z klasyfikacją ząstek elementarnych i ich oddziaływań
- Murray Gell-Mann
- Luis Walter Alvarez
- za decydujący wkład w fizykę cząstek elementarnych, w szczególności za odkrycie wielkiej liczby stanów rezonansowych, co było możliwe dzięki rozwinięciu techniki korzystania z pęcherzykowej komory wodorowej i analizy danych
- Luis Walter Alvarez
- Hans Albrecht Bethe
- za wkład do teorii reakcji jądrowych, a szczególnie za odkrycia związane z wytwarzaniem energii w gwiazdach
- Hans Albrecht Bethe
- Alfred Kastler
- za odkrycie i rozwinięcie metod optycznych badania rezonansu Hertza w atomach
- Alfred Kastler
- Sin-Itiro Tomonaga
- Julian Schwinger
- Richard P. Feynman
- za ich fundamentalne prace w dziedzinie elektrodynamiki kwantowej, o głębokich konsekwencjach dla fizyki cząstek elementarnych
- Eugene Paul Wigner (½)
- za wkład w teorię jądra atomowego i cząstek elementarnych, a szczególnie za odkrycie i zastosowanie w tych teoriach podstawowych zasad symetrii
- Maria Goeppert-Mayer (¼)
- J. Hans D. Jensen (¼)
- za odkrycia związane z powłokowym modelem jąder atomowych
- Eugene Paul Wigner (½)
- Lew Dawidowicz Landau
- za pionierskie teorie skondensowanej materii, w szczególności ciekłego helu
- Lew Dawidowicz Landau
- Robert Hofstadter (½)
- za pionierskie badania rozpraszania elektronu w jądrach atomowych i dokonane na tej drodze odkrycia związane ze strukturą nukleonów
- Rudolf Mößbauer (½)
- za badania rezonansowej absorpcji promieniowania gamma i odkrycie w związku z tym efektu, który nosi jego imię
- Robert Hofstadter (½)
- Donald Arthur Glaser
- za wymyślenie komory pęcherzykowej
- Donald Arthur Glaser
- Emilio Gino Segrè
- Owen Chamberlain
- za odkrycie antyprotonu
- Paweł Czerenkow
- Ilja Frank
- Igor Tamm
- za odkrycie i wyjaśnienie efektu Czerenkowa
- Chen Ning Yang
- Tsung-Dao Lee
- za wnikliwe zbadanie tak zwanego prawa zachowania parzystości, co doprowadziło do ważnych odkryć w związku z cząstkami elementarnymi
- William Bradford Shockley
- John Bardeen
- Walter Houser Brattain
- za badania półprzewodników i wynalezienie tranzystora
- Willis Eugene Lamb (½)
- za odkrycia związane ze strukturą subtelną widma wodoru
- Polykarp Kusch (½)
- za precyzyjne określenie momentu magnetycznego elektronu
- Willis Eugene Lamb (½)
- Max Born (½)
- za fundamentalne badania w dziedzinie mechaniki kwantowej, szczególnie za statystyczną interpretację funkcji falowej
- Walther Bothe (½)
- za metodę koincydencji i odkrycia dokonane tą metodą
- Max Born (½)
- Frits (Frederik) Zernike
- za przedstawienie metody kontrastu fazowego, szczególnie za wymyślenie mikroskopu fazowo-kontrastowego
- Frits (Frederik) Zernike
- Felix Bloch
- Edward Mills Purcell
- za rozwinięcie nowych metod w obszarze precyzyjnych magnetycznych metod jądrowych i za odkrycia dokonane przy ich zastosowaniu
- Sir John Douglas Cockcroft
- Ernest Thomas Sinton Walton
- za ich pionierskie prace związane z przekształceniem jąder atomowych za pomocą sztucznie przyspieszanych cząstek
Lata 1926-1950
- Cecil Frank Powell
- za rozwinięcie metody (kliszy) fotograficznej badania procesów jądrowych i za odkrycia związane z mezonami, dokonane przy zastosowaniu tej metody
- Cecil Frank Powell
- Hideki Yukawa
- za przewidzenie istnienia mezonów na podstawie teoretycznej pracy dotyczącej sił jądrowych
- Hideki Yukawa
- Patrick Maynard Stuart Blackett
- za rozwinięcie metody komory WiJsona i za odkrycia, przy jej użyciu, w dziedzinach fizyki jądrowej i promieniowania kosmicznego
- Patrick Maynard Stuart Blackett
- Sir Edward Victor Appleton
- za badanie fizyki górnych warstw atmosfery, a szczególnie za odkrycie tak zwanej warstwy Appletona
- Sir Edward Victor Appleton
- Percy Williams Bridgman
- za wymyślenie aparatury do wytwarzania skrajnie wysokich ciśnień i za odkrycia, których dzięki temu dokonał w dziedzinie fizyki wysokich ciśnień
- Percy Williams Bridgman
- Wolfgang Ernst Pauli
- za odkrycie zasady wykluczania, nazwanej również zakazem Pauliego
- Wolfgang Ernst Pauli
- Isidor Isaac Rabi
- za metodę rezonansową obserwacji własności magnetycznych jąder atomowych
- Isidor Isaac Rabi
- Otto Stern
- za wkład w rozwój metody promieni molekularnych i za odkrycie momentu magnetycznego protonu
- Otto Stern
- nie przyznano
- nie przyznano
- nie przyznano
- Ernest Orlando Lawrence
- za wynalezienie i udoskonalenie cyklotronu i za wyniki uzyskane przy jego użyciu, w szczególności odnoszące się do pierwiastków sztucznie promieniotwórczych
- Ernest Orlando Lawrence
- Enrico Fermi
- za pokazanie istnienia nowych pierwiastków promieniotwórczych wytworzonych przez napromieniowanie neutronami i za odkrycie reakcji jądrowych wywołanych przez powolne neutrony
- Enrico Fermi
- Clinton Joseph Davisson
- George Paget Thomson
- za doświadczalne odkrycie dyfrakcji elektronów na kryształach
- Victor Franz Hess(½)
- za odkrycie promieniowania kosmicznego
- Carl David Anderson(½)
- za odkrycie pozytonu
- Victor Franz Hess(½)
- James Chadwick
- za odkrycie neutronu
- James Chadwick
- nie przyznano
- Erwin Schrödinger
- Paul Adrien Maurice Dirac
- za odkrycie nowych płodnych form teorii atomowej
- Werner Karl Heisenberg
- za stworzenie mechaniki kwantowej, której zastosowanie doprowadziło, między innymi, do odkrycia alotropowych postaci wodoru
- Werner Karl Heisenberg
- nie przyznano
- Sir Chandrasekhara Venkata Raman
- za prace dotyczące rozpraszania światła i za odkrycie zjawiska nazwanego jego imieniem
- Sir Chandrasekhara Venkata Raman
- Książę Louis-Victor Pierre Raymond de Broglie
- za odkrycie falowej natury elektronów - patrz - fale materii
- Książę Louis-Victor Pierre Raymond de Broglie
- Owen Willans Richardson
- za prace dotyczące termoemisji elektronów, a w szczególności za odkrycie prawa nazwanego jego imieniem
- Owen Willans Richardson
- Arthur Holly Compton(½)
- za odkrycie zjawiska (Comptona) nazwanego jego imieniem
- Charles Thomson Rees Wilson(½)
- za wynalezienie metody czynienia widzialnymi torów cząstek naładowanych elektrycznie, z wykorzystaniem kondensacji pary - patrz komora Wilsona
- Arthur Holly Compton(½)
- Jean Baptiste Perrin
- za prace dotyczące nieciągłej budowy materii, a szczególnie za odkrycie równowagi w procesach osadzania
- Jean Baptiste Perrin
Lata 1901-1925
- Karl Manne Georg Siegbahn
- za odkrycia i badania w dziedzinie spektroskopii promieni X
- Karl Manne Georg Siegbahn
- Robert Andrews Millikan
- za prace dotyczące elementarnego ładunku elektrycznego i zjawiska fotoelektrycznego
- Robert Andrews Millikan
- Niels Henrik David Bohr
- za badanie i opracowanie modelu budowy atomu w 1913 oraz za rozwinięcie swojej interpretacji mechaniki kwantowej.
- Niels Henrik David Bohr
- Albert Einstein
- za zasługi dla fizyki teoretycznej, szczególnie za odkrycie praw rządzących zjawiskiem fotoelektrycznym w 1905,
- Albert Einstein
- Charles Edouard Guillaume
- za wkład jaki wniósł w precyzyjne pomiary w fizyce dzięki odkryciu anomalii w stopach niklowo-stalowych
- Charles Edouard Guillaume
- Johannes Stark
- za odkrycie efektu Dopplera w promieniach kanalikowych i za odkrycie rozszczepienia linii widmowych w polu elektrycznym (Efekt Starka)
- Johannes Stark
- Max Planck
- za odkrycie kwantów energii
- Max Planck
- Charles Glover Barkla
- za odkrycie charakterystycznego promieniowania rentgenowskiego pierwiastków
- Charles Glover Barkla
- nie przyznano
- Sir William Henry Bragg
- William Lawrence Bragg
- za zasługi w badaniu struktury krystalicznej za pomocą promieni Roentgena
- Max von Laue
- za odkrycie dyfrakcji promieni Roentgena na kryształach
- Max von Laue
- Heike Kamerlingh-Onnes
- za badanie własności materii w niskich temperaturach, które to badania doprowadziły, interalia, do wytworzenia ciekłego helu
- Heike Kamerlingh-Onnes
- Nils Gustaf Dalén
- za wymyślenie automatycznych regulatorów przeznaczonych, w połączeniu z zasobnikami gazu, do zasilania światłem latarni morskich i pław świetlnych
- Nils Gustaf Dalén
- Wilhelm Wien
- za odkrycia dotyczące praw rządzących promieniowaniem cieplnym
- Wilhelm Wien
- Johannes Diderik van der Waals
- za pracę nad równaniem stanu gazów rzeczywistych i cieczy. Patrz Równanie van der Waalsa, Oddziaływania międzycząsteczkowe
- Johannes Diderik van der Waals
- Guglielmo Marconi
- Carl Ferdinand Braun
- za wkład w rozwój telegrafii bezprzewodowej
- Gabriel Lippmann
- za metodę fotograficznego odtwarzania kolorów opartą na zjawisku interferencji
- Gabriel Lippmann
- Albert Abraham Michelson
- za zbudowanie niezwykle precyzyjnych przyrządów optycznych i pomiary metrologiczne przeprowadzone przy ich użyciu.
- Zobacz: Interferometr Michelsona, Doświadczenie Michelsona-Morleya
- Albert Abraham Michelson
- Sir Joseph John Thomson
- za teoretyczne i doświadczalne badania przewodnictwa elektrycznego w gazach
- Sir Joseph John Thomson
- Philipp Eduard Anton von Lenard
- za pracę dotyczącą promieni katodowych
- Philipp Eduard Anton von Lenard
- Lord Rayleigh (John William Strutt)
- za badanie gęstości większości znanych gazów i odkrycie argonu
- Lord Rayleigh (John William Strutt)
- Antoine Henri Becquerel (1/2)
- za odkrycie promieniotwórczości naturalnej.
- Pierre Curie (1/4)
- Maria Skłodowska-Curie (1/4)
- za wspólne badania zjawiska promieniotwórczości odkrytego przez profesora Henri Becquerela
- Antoine Henri Becquerel (1/2)
- Hendrik Antoon Lorentz
- Pieter Zeeman
- za badania wpływu pola magnetycznego na zjawiska promieniowania
- Patrz: Efekt Zeemana
- Wilhelm Conrad Röntgen
- za odkrycie promieni X,
- Patrz: (Promieniowanie rentgenowskie)
- Wilhelm Conrad Röntgen
Zobacz też
- fizyka, przegląd zagadnień z zakresu fizyki
- noty biograficzne
- skarbnica Wikipedii
- Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie ekonomii
