Augustyn Gorzeński

Augustyn Gorzeński
	; Portret Augustyna Gorzeńskiego
	; Nałęcz
Rodzina	Gorzeńscy herbu Nałęcz
Data urodzenia	1743
Data i miejsce śmierci	5 czerwca 1816 ; Warszawa
Ojciec	Antoni Gorzeński
Matka	Ludwika z Błeszyńskich
Żona	Aleksandra ze Skórzewskich
	Odznaczenia

Następująca wersja przejrzana tej strony, którą oznaczono 14 paź 2024, była oparta na tej wersji.

Ignacy Augustyn Michał Gorzeński herbu Nałęcz (ur. w 1743 roku, zm. 5 czerwca 1816 roku w Warszawie) – senator Królestwa Polskiego, senator-wojewoda Księstwa Warszawskiego w 1811 roku, senator-kasztelan Księstwa Warszawskiego w 1807 roku^[1], prezes Izby Administracji Publicznej departamentu poznańskiego w 1808 roku^[2], podkomorzy poznański w latach 1790-1816, chorąży poznański w latach 1787-1790, stolnik poznański w latach 1780-1787^[3], szambelan, adiutant i szef kancelarii wojskowej króla Stanisława Augusta, generał lejtnant Wojsk Koronnych i generał adiutant króla, członek Sztabu Generalnego Wojska Koronnego w 1792 roku^[4], dziedzic dobrzycki, poseł województwa poznańskiego na Sejm Czteroletni w 1788 roku^[5], senator-wojewoda kaliski Księstwa Warszawskiego, współtwórca Konstytucji 3 maja.

Życiorys

Był synem Antoniego, chorążego poznańskiego, i Ludwiki Błeszyńskiej, kasztelanki bydgoskiej. Dokładna data jego urodzenia nie jest znana. Został ochrzczony 7 maja 1743 roku; na chrzcie otrzymał imiona Ignacy Augustyn Michał.

8 lutego 1774 poślubił Aleksandrę Skórzewską z Łabiszyna (1761–1801), córkę generała Franciszka Skórzewskiego i Marianny z Ciecierskich Skórzewskiej, słynnej faworyty Fryderyka II króla Prus.

W 1764 roku podpisał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego z województwa kaliskiego^[6]. Konsyliarz województwa poznańskiego i województwa kaliskiego w konfederacji radomskiej w 1767 roku^[7].

Karierę zaczął od urzędu chorążego poznańskiego. W 1778 roku mimo braku predyspozycji do działalności wojskowej kupił stopień rotmistrza kawalerii narodowej. Poseł na sejm 1778 roku z województwa poznańskiego^[8]. Był posłem poznańskim na sejm 1780 roku^[9], wybrany sędzią sejmowym z Wielkopolski. Był komisarzem komisarzem Komisji Dobrego Porządku w Poznaniu w 1780 roku^[10]. W 1782 roku będąc stolnikiem poznańskim ponownie został posłem poznańskim^[11] i członkiem Rady Nieustającej. Członkostwo w Radzie pełnił do 1786. W 1785 ufundował pierwszy pułk ułanów w dywizji wielkopolskiej i utrzymywał go, pragnąc ażeby został przejęty przez państwo.

W 1786 został marszałkiem sejmiku średzkiego. Poseł na sejm 1786 roku i sędzia sejmowy z województwa poznańskiego^[12]. W 1788 roku był posłem Sejmu Czteroletniego. W czasach Księstwa Warszawskiego mianowany został kasztelanem, a w okresie Królestwa Polskiego senatorem-wojewodą.

18 grudnia 1788 odkupił od gen. Jana Komarzewskiego patent generalski z szefostwem regimentu i wkrótce król Stanisław August Poniatowski mianował go generałem-majorem i powierzył kierownictwo kancelarii wojskowej. 2 maja 1791 roku podpisał asekurację, w której zobowiązał się do popierania projektu Ustawy Rządowej^[13].

Od 1790 do 1793 dowodził regimentem 1 pieszym koronnym, a następnie pułkiem ułanów mirowskich. W dowód zasług 18 kwietnia 1791 został podkomorzym w grodzie warszawskim oraz otrzymał order Orła Białego. Od 1792 generał lejtnant. Związany z królem Stanisławem Augustem pozostał mu wierny do końca, zmieniając jak i on poglądy i orientację. Poparł Konstytucję 3 Maja. W 1792 poplecznik targowiczan. W 1794 poparł insurekcję kościuszkowską. W czasie powstania kościuszkowskiego skierowany na ziemię bielską i Litwę w celu przyspieszenia jej akcesu do insurekcji. Przebywając w otoczeniu T. Kościuszki pilnował interesów monarchy. Pośredniczył w układach z A. Suworowem przy ustalaniu warunków kapitulacji wojsk powstańczych i twardo interweniował aby Rosjanie ich nie naruszali. W wojsku żadnej roli nie odegrał.

W polityce słuchał żony związanej z dworem pruskim. Aby nie stracić majątku dobrzyckiego po III rozbiorze Polski złożył przysięgę poddaństwa i został mianowany honorowym generałem kawalerii pruskiej.

Po 1795 znaczna część swojej aktywności skierował ku rozbudowie rodowej siedziby. Sprowadzony przezeń z Warszawy architekt Stanisław Zawadzki zbudował w końcu XVIII w. klasycystyczny pałac w Dobrzycy (obecnie muzeum). O obliczu rezydencji, zbudowanej na murach wcześniej istniejącego obiektu, sięgającego korzeniami jeszcze połowy XV w., decydowała przede wszystkim bogata polichromowana dekoracja wnętrz autorstwa innych warszawskich artystów z kręgu dworu królewskiego – Antoniego Smuglewicza i Roberta Stankiewicza, uzupełniona sztukateriami Michała Ceptowskiego i nieznanego artysty włoskiego.

Po 1806 pełnił liczne funkcje dworskie i ziemskie: m.in. wojewoda pomorski, od 1806 członek Rządu Tymczasowego Księstwa Warszawskiego, senator-wojewoda w Królestwie Polskim.

Pomimo dwukrotnego małżeństwa (po śmierci pierwszej żony ożenił się pod koniec życia z Salomeą Błońską) nie doczekał się potomstwa i zapisał majątek generałowi Kazimierzowi Turno, synowi swej siostry Korduli Turno z Gorzeńskich. Zmarł w 1816 i pochowany został w Dobrzycy.

Był mecenasem sztuki i kolekcjonerem. Przyjaźnił się m.in. z Józefem Wybickiem (ich żony był ciotecznymi siostrami).

Przypisy

↑ Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 459.
↑ Kalendarzyk Polityczny, Chronologiczny i Historyczny na Rok Panski 1808. Z niektoremi dodatkami i Magistraturami kraiowemi, Warszawa, s. 88.
↑ Urzędnicy wielkopolscy XV-XVIII wieku. Spisy, oprac. Adam Bieniaszewski, 1987, s. 202.
↑ Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, [1792], s. 543.
↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 314.
↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 54.
↑ Aleksander Kraushar, Książę Repnin i Polska, t. I, Warszawa 1900, s. 390.
↑ Witold Filipczak, Sejm 1778 roku, Warszawa 2000, s. 346.
↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg, s. 582.
↑ Tresc Ustaw Dla Miasta J. K. Mci Poznan Przez Kommisyą J.K. Mci Dobrego Porządku Woiewodztwa Poznanskiego w Roku 1780. Uchwalonych, [b.n.s]
↑ Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego warszawskiego szescio=niedzielnego Roru[!] Panskiego MDCCLXXXII, [b.n.s].
↑ Konstytucye Seymu Wolnego Ordynaryinego Warszawskiego Szescio-Niedzielnego Roku Panskiego MDCCLXXXVI. Dnia 2. Miesiąca Pazdziernika Odprawiaiącego Się, Warszawa 1786, s. 6.
↑ Bronisław Dembiński, W przededniu 3-maja 1791 roku, w: Tygodnik Ilustrowany, nr 1, 13 stycznia 1906 roku, s. 10.

Bibliografia

Kowalkowski J., Augustyn Gorzeński – adresat listów Józefa Wybickiego z lat 1774 i 1779, "Genealogia" 8, 1996, s. 47-60.
Senatorowie i posłowie Sejmu Wielkiego, oprac. J. Kowecki, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1991.
Karalus M., Zespół pałacowo-parkowy w Dobrzycy, Kronika Wielkopolski, Nr 2(90)/ 1999.
Kąsinowska R., Dobrzyca. Fotalicja. Pałac. Muzeum, Dobrzyca 2007.
Skałkowski A.M., Augustyn Gorzeński h. Nałęcz, hasło [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959–1960, s. 326-328.

H. P Kosk, Generalicja polska, t. 1 Oficyna Wydawnicza "Ajaks", Pruszków 1998.

Linki zewnętrzne

Mowy Augustyna Gorzeńskiego w bibliotece Polona

[1] Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 459.

[2] Kalendarzyk Polityczny, Chronologiczny i Historyczny na Rok Panski 1808. Z niektoremi dodatkami i Magistraturami kraiowemi, Warszawa, s. 88.

[3] Urzędnicy wielkopolscy XV-XVIII wieku. Spisy, oprac. Adam Bieniaszewski, 1987, s. 202.

[4] Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, [1792], s. 543.

[5] Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 314.

[6] Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 54.

[7] Aleksander Kraushar, Książę Repnin i Polska, t. I, Warszawa 1900, s. 390.

[8] Witold Filipczak, Sejm 1778 roku, Warszawa 2000, s. 346.

[9] Volumina Legum, t. VIII, Petersburg, s. 582.

[10] Tresc Ustaw Dla Miasta J. K. Mci Poznan Przez Kommisyą J.K. Mci Dobrego Porządku Woiewodztwa Poznanskiego w Roku 1780. Uchwalonych, [b.n.s]

[11] Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego warszawskiego szescio=niedzielnego Roru[!] Panskiego MDCCLXXXII, [b.n.s].

[12] Konstytucye Seymu Wolnego Ordynaryinego Warszawskiego Szescio-Niedzielnego Roku Panskiego MDCCLXXXVI. Dnia 2. Miesiąca Pazdziernika Odprawiaiącego Się, Warszawa 1786, s. 6.

[13] Bronisław Dembiński, W przededniu 3-maja 1791 roku, w: Tygodnik Ilustrowany, nr 1, 13 stycznia 1906 roku, s. 10.

[1]