Przejdź do zawartości

Rudolf Kolisch

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest najnowsza wersja artykułu Rudolf Kolisch edytowana 23:12, 9 lip 2024 przez KamiruK (dyskusja | edycje).
(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Rudolf Kolisch
Data i miejsce urodzenia

20 lipca 1896
Klamm, gm. Schottwien

Pochodzenie

żydowskie

Data i miejsce śmierci

1 sierpnia 1978
Watertown

Instrumenty

skrzypce

Gatunki

muzyka poważna, muzyka współczesna

Zawód

skrzypek, dyrygent, pedagog

Instrument
skrzypce
„Mlynarski” Stradivarius (Cremona, 1718)
Zapowiedź koncertu Kwartetu Kolischa, Berlin, 1929
Grób Rudolfa Kolischa na cmentarzu Grinzing w Wiedniu

Rudolf Kolisch (ur. 20 lipca 1896 w Klamm, w Dolnej Austrii, zm. 1 sierpnia 1978 w Watertown)[1][2]austriacki skrzypek, dyrygent i pedagog; od 1940 działający w USA[3]; szwagier Arnolda Schönberga[1][2][4].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Klamm am Semmering, w gminie Schottwien, w Dolnej Austrii, w rodzinie wyznania judaistycznego[4]. Jego ojciec był lekarzem, a matka pianistką. Od piątego roku życia uczył się gry na skrzypcach[4]. Mając 9 lat uległ wypadkowi i nabawił się trwałej kontuzji lewej ręki, co zmusiło go do wypracowania techniki gry odwrotnej, tj. trzymania skrzypiec prawą ręką, a smyczka lewą[1][2][4].

W 1913 ukończył Konserwatorium Wiedeńskie, studiował tam grę na skrzypcach u Otakara Ševčíka, dyrygenturę u Franza Schalka oraz kompozycję u Franza Schrekera i Arnolda Schönberga. Był też stałym słuchaczem wykładów z zakresu muzykologii prowadzonych przez Guido Adlera na Uniwersytecie Wiedeńskim[1][2][4].

Po służbie wojskowej w czasie I wojny światowej, rozpoczął w Wiedniu karierę koncertową jako wirtuoz skrzypiec i dyrygent. Należał do kręgu uczniów Schönberga, z którym pozostawał w bliskiej przyjaźni (w 1924 Schönberg poślubił siostrę Kolischa – Gertrud). W latach 1919–1921 odgrywał ważną rolę w założonym przez Schönberga w Wiedniu Stowarzyszeniu Prywatnych Wykonań Muzycznych[3]; był tam Vortragsmeisterem („mistrzem prób” odpowiedzialnym za przygotowanie muzyków do koncertów) oraz wykonawcą – występował jako solista lub w duecie m.in. z pianistą Edwardem Steuermannem[1][2].

W 1922 założył Wiener Streichquartett, znany jako Kwartet Kolischa(inne języki). Obok repertuaru klasycznego, zwłaszcza Beethovena, zespół koncentrował się na nowej muzyce współczesnych kompozytorów: Arnolda Schönberga, Albana Berga, Antona Weberna, Béli Bartóka, Dariusa Milhauda i innych. Członkowie Kwartetu początkowo się zmieniali, ale od 1927 występowali w stałym składzie: Rudolf Kolisch (I skrzypce), Felix Khuner (II skrzypce), Jenö (Eugene) Lehner (altówka) i Benar Heifetz (wiolonczela). Zdaniem Schönberga zespół był „najlepszym kwartetem smyczkowym, jaki kiedykolwiek słyszał”, wskazując na jego wirtuozerię, brzmienie, styl i zrozumienie wykonywanych kompozycji[1][2]. Dodatkowo bogactwu tonalnemu pomagały doskonałe instrumenty członków zespołu: Kolisch grał na skrzypcach „Mlynarski” Stradivariusa z 1718 (dostosowanych do jego leworęczności)[5], Lehner na altówce Gasparo da Salò, a Heifetz na wiolonczeli Amatiego. Od 1935 Kwartet Kolischa działał w Stanach Zjednoczonych[1][6], rozwiązał się w 1939 po nieskutecznej próbie reorganizacji składu[1][2].

W latach 1939–1941 Kolisch wykładał w New School for Social Research w Nowym Jorku, a w 1944 w Black Mountain College w Karolinie Północnej. W 1943 opublikował przełomowy artykuł Tempo and Character in Beethoven’s Music[4]. W 1944 założył kwartet Pro Arte, stowarzyszony z Uniwersytetem Wisconsin w Madison, w którym w latach 1944–1967 był profesorem klasy skrzypiec i kameralistyki[1][3][6]. Od 1967 do swojej śmierci w 1978 kierował wydziałem muzyki kameralnej w New England Conservatory of Music w Bostonie. Prowadził tam przede wszystkim mistrzowskie kursy interpretacji kwartetów Beethovena i Schönberga[2][4][7].

Od 1953 był wielokrotnie wykładowcą na Międzynarodowych Letnich Kursach Nowej Muzyki w Darmstadcie. W 1974 w Wiedniu przewodniczył obchodom 100. rocznicy urodzin Arnolda Schönberga. W latach 1974–1977 prowadził letnie seminaria interpretacyjne (wiolinistyczne i kwartetowe) w domu Schönberga w Mödling pod Wiedniem[2][4][7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h i Chłopecki 1997 ↓, s. 151.
  2. a b c d e f g h i Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji Bernard Jacobson: Kolisch, Rudolf. [w:] Oxford Music Online. Grove Music Online [on-line]. 2001-01-20. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)]. via Oxford University Press. (ang.).
  3. a b c Chodkowski 1995 ↓, s. 452.
  4. a b c d e f g h Sophie Fetthauer: Rudolf Kolisch. [w:] Lexikon verfolgter Musiker und Musikerinnen der NS-Zeit (LexM) [on-line]. 2006. [dostęp 2020-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-29)]. (niem.).
  5. Antonio Stradivari, Cremona, 1718, the 'Mlynarski'. [w:] Tarisio [on-line]. [dostęp 2020-03-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-22)]. (ang.).
  6. a b Rudolf Kolisch, the Founder of String Quartet That Specialized in Schoenberg's Compositions. [w:] New York Times [on-line]. 1978-08-02. [dostęp 2020-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-21)]. (ang.).
  7. a b Chłopecki 1997 ↓, s. 152.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Andrzej Chłopecki: Kolisch Rudolf. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 5: KLŁ część biograficzna. Kraków: PWM, 1997, s. 151-152. ISBN 83-224-3303-4. (pol.).
  • Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995, s. 452. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]