Niańków

Niańków

Нянькава

Dwór w dwudziestoleciu międzywojennym
Państwo	Białoruś
Obwód	brzeski
Rejon	nowogródzki
Sielsowiet	Ostaszyn
Populacja (2009) • liczba ludności	56
Nr kierunkowy	+375 1597
Kod pocztowy	231422
Tablice rejestracyjne	4
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Niańków
Położenie na mapie Białorusi Niańków
53°42′43,8″N 26°00′46,3″E/53,712167 26,012861
Multimedia w Wikimedia Commons

Niańków (biał. Нянькава, ros. Няньково, hist. również Niańkowo^[1]) – wieś na Białorusi, w rejonie nowogródzkim obwodu grodzieńskiego, około 18 km na północny wschód od Nowogródka.

Niańków, podobnie jak sąsiednie Koszelewo, od co najmniej XVII wieku był dziedzictwem rodziny Dunin-Rajeckich herbu Łabędź. Najdawniejszymi właścicielami majątku byli Bogusław i Katarzyna z Obuchowiczów. Ich synami i dziedzicami majątku byli Stanisław, Kazimierz, Dionizy i Wiktor. Ostatnim męskim właścicielem Niańkowa z tego rodu był w XIX wieku Franciszek Dunin-Rajecki, marszałek nowogródzki. Miał on co najmniej czworo dzieci: syna, Ottona, który zmarł w wieku osiemnastu lat, i trzy córki: Aleksandrę Wilhelminę (1819–1881), która odziedziczyła majątek, ale zmarła bezdzietnie, Ludwikę i Józefinę Marię (1814–1877), żonę Kazimierza Umiastowskiego (1804–1863). Po śmierci Aleksandry majątek odziedziczył Władysław Umiastowski (1834–1905), syn Kazimierza i Józefiny. Po śmierci Władysława bezdzietna wdowa po nim Janina (1860–1941) z hrabiów Ostroróg-Sadowskich przekazała cały odziedziczony majątek (kilkanaście tysięcy hektarów) na cele społeczne: założyła „Żemłosławską Fundację Naukową” przy Uniwersytecie Wileńskim oraz w testamencie ustanowiła „Fondazione Romana Marchesa J.S. Umiastowska” – działającą po dziś w Rzymie fundację fundującą stypendia na staże zagraniczne polskich naukowców^[2]. Po 1920 roku majątek został przejęty przez Państwo Polskie w celu przymusowej parcelacji pośród miejscowej ludności w wyniku reformy rolnej przeprowadzonej w Polsce w roku 1920 i 1925^[3][4].

Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Niańków, wcześniej należący do województwa nowogródzkiego Rzeczypospolitej, znalazł się na terenie powiatu nowogródzkiego (ujezdu) guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego^[1]. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Niańków wrócił do Polski, wszedł w skład gminy Lubcz w powiecie nowogródzkim województwa nowogródzkiego, od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi^[5].

We wsi stała wybudowana w 1750 roku cerkiew fundacji Wojniłłowiczów, początkowo unicka, później prawosławna^[1], zburzona w latach 60. XX wieku^[4].

W 2009 roku w Niańkowie mieszkało 56 osób^[6].

Do okresu międzywojennego w Niańkowie stał stary, parterowy, drewniany dwór z pierwszej ćwierci XIX wieku, wybudowany przez marszałka Franciszka Rajeckiego. Dwór stał na wysokiej podmurówce, w jego centrum był portyk, którego trójkątny przyczółek z półokrągłą arkadą był wsparty na czterech filarach. Dwa ganki umożliwiały wejście do domu od strony jego szczytów^[3].

O majątku mówiono, że był „jednym wielkim ogrodem, tak urodzajną pszeniczną ziemią był obdarzony”^[4]. W jego skład wchodziły: dwór, młyn wodny przy wiosce Niańków, młyn wodny przy wiosce Rakiewicze, szachownice pól w wioskach Niańków i Rakiewicze, las Plissa z zaściankiem^[4]. Przy dworze był park, liczne budynki gospodarcze, tory kolejki wąskotorowej prowadzącej do Nowogródka (około 21 km)^[4].

W majątku od około 1880 roku mieszkał Władysław Dybowski, polski biolog, brat Benedykta Dybowskiego^[1]. Pamięci Władysława Dybowskiego poświęcony jest kamień leżący na zachód od wsi, przy drodze Nowogródek–Lubcz^[7]. Grób Władysława Dybowskiego znajduje się na pobliskim cmentarzyku (obecnie pozostałości) przy byłym folwarku Wojnowo, przy drodze Lubcz–Delatycze (zaraz po wyjeździe z Lubczy po lewej stronie).

Nie pozostały żadne ślady żadnych zabudowań folwarku ani cerkwi^[7].

Majątek w Niańkowie jest opisany w 2. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego^[3].