Kino Sztuka w Krakowie

Kino Sztuka – kino istniejące od 1916 roku, znajdujące się przy ul. św. Jana 6 w Krakowie. Następnie w tym miejscu działało Krakowskie Centrum Kinowe ARS z wejściem od ul. św. Tomasza, w skład którego wchodziło m.in. dawne kino „Sztuka” (do 7 maja 2012 roku jedna z kilku sal kinowych w ARS-ie) – najstarsze działające kino w Krakowie. Zakończyło działalność 1 stycznia 2019^[1].

Kino rozpoczęło swoją działalność 26 października 1916 roku^[2]. Liczyło około 400 miejsc. Wejście do kina znajdowało się od ul. św. Tomasza, wyjścia od ul. św. Jana.

Pierwsza prasowa wzmianka na temat kina „Sztuka” pojawiła się w krakowskim „Czasie” 13 grudnia 1916 roku – była to informacja, że kinoteatr ofiarował na rzecz Komitetu gwiazdkowego dla Legionistów połowę dochodu brutto z przedstawienia w dniu 14 grudnia^[3].

W lutym 1929 roku w „Sztuce” jako drugim kinie w Krakowie zainstalowano „rozgłośniki” i rozpoczęto wyświetlanie filmów dźwiękowych. 23 października 1932 roku w kinie wyświetlono eksperymentalny film László Moholy-Nagya Światła i cienie, U wrót śmierci Josefa von Sternberga, jeden akt Gabinetu doktora Caligari Roberta Wiene. Słowo wstępne przed seansem wygłosił działacz Studia Polskiej Awangardy Filmowej (SPAF) Witold Zechenter. 3 czerwca 1933 roku odbył się pokaz polskich filmów awangardowych – słowo wstępne wygłosił Jalu Kurek, wyświetlono także jego eksperymentalny film OR (Obliczenia rytmiczne)^[4], a także Europę Stefana i Franciszki Themersonów. W 1934 roku Jalu Kurek zaprezentował osiągnięcia awangardy czechosłowackiej i angielskiej. Zaprezentowano dorobek m.in. Karela Plicki, Martina Friča, Otakara Vávry oraz dokumentalistów: Basila Wrighta, Harry’ego Watta, Alberta Cavalcantiego, eksperymentatora László Moholy-Nagya i animatora Lena Lye^[2].

Kino uruchomiono w drugiej połowie września 1939 roku. Było premierowym kinem dla publiczności polskiej. Po przeprowadzonym remoncie (od stycznia do września 1940) stało się kinem powtórkowym. Grano wówczas głównie filmy niemieckie, a także polskie, austriackie, amerykańskie, hiszpańskie i włoskie. Kino było czynne do 17 stycznia 1945 roku – miało wówczas w repertuarze Tragedię jednej miłości^[2].

Po wyzwoleniu wznowiło działalność pod koniec stycznia 1945 roku. Na mocy dekretu z 13 listopada 1945 roku o utworzeniu Przedsiębiorstwa Państwowego „Film Polski”^[5] zlikwidowano prywatną własność kin. W 1963 roku placówka zmieniła nazwę na Kino Studyjne „Sztuka”. Na ekranie gościło wiele cykli tematycznych: Adaptacje literackie na ekranie, Amerykański film muzyczny, Kobieta w oczach polskich filmowców i inne. Wydawano miesięczny program kina w nakładzie 4 tysięcy egzemplarzy, zawierający omówienia filmów i artykuły problemowe. W latach 1967–1969 odbywały się prezentacje filmów archiwalnych (cykl Wieczory dla znawców). Przez kilka lat działał Dyskusyjny Klub Filmowy X Muza. Od 1975 roku kino działało jako filia kina Filmoteki Narodowej w Warszawie Iluzjon. Na ostatnim seansie 31 marca 1980 wyświetlono Golema Piotra Szulkina^[2].

Kino zostało zamknięte w roku 1980^[6] i rozpoczęto remont generalny. Nie wznowiono wówczas działalności, a w 1989 roku budynek odzyskali prywatni właściciele.

Kino wznowiło działalność 18 sierpnia 1995 roku^[7]. Jako Krakowskie Centrum Kinowe ARS posiadało następujące sale kinowe^[8]:

• Gabinet – najnowsza sala, działająca od 19.11.2011 roku^[7], 32 miejsca,
• Kiniarnia – 30 miejsc,
• Salon – 20 miejsc,
• Aneks – działa od 1997 roku, 50 miejsc,
• Reduta – kinoteatr (w tzw. sali Saskiej), działa od 1997 roku, 171 miejsc,

do 7 maja 2012 roku działała również

• Sztuka – sala działająca od 1916 roku, miała 237 miejsc.

Wyświetla repertuar studyjny, posiada umowy z sieciami Europa Cinemas w Paryżu i Siecią Kin Studyjnych w Warszawie^[6]. Od 1995 roku organizuje Tajemnicze pokazy specjalne – pokazywany film zawsze jest przedpremierowy i zawsze jest niespodzianką, widzowie nie znają wcześniej tytułu filmu. Do 7 grudnia 2012 roku odbyło się 798 Tajemniczych pokazów specjalnych.

30 kwietnia 2012 roku kino miało przestać istnieć, gdyż kończyła się umowa najmu lokalu, która nie miała być przedłużona^[9]. Powodem było dwukrotne podniesienie czynszu przez właścicieli budynku^[10]. Swój głos w obronie zamykanego kina wyraził m.in. James Hopkin z „The Guardian”^[11].

Ostateczna decyzja odnośnie do przyszłości kina została podjęta 7 maja 2012 roku, do tego czasu kino funkcjonowało normalnie^[12]. Po negocjacjach osiągnięto kompromis – ARS pozostało przy ul. św. Jana 6, ale z wejściem od ul. św. Tomasza i bez sali „Sztuka”^[13]. Kino funkcjonowało na pięciu salach mających nieco ponad 300 miejsc. Sala „Sztuki” na parterze trafiła w ręce innego niż ARS najemcy^[14].

Piotr Lenar (autor zdjęć m.in. do filmów Jana Jakuba Kolskiego) zamierzał nakręcić film dokumentalny o kinie „ARS” – „W starym kinie”. Premiera planowana była na jesień 2012 roku. Jako goście mieli wystąpić filmowcy i ludzie związani z ARS-em, m.in. Krzysztof Globisz, Andrzej Wajda, Krzysztof Krauze, Jan Jakub Kolski, Krzysztof Jasiński i Zygmunt Konieczny^[15][16].

Krakowskie Centrum Kinowe ARS działało w dotychczasowej siedzibie do końca 2018 r. Planowane wznowienie działalności w innej lokalizacji nie nastąpiło^[1].

• Sztuka, Kino. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 410. ISBN 83-01-13325-2.
• Jerzy Semilski, Jerzy Toeplitz: Zakazany owoc. Kraków: DKF „Kinematograf”, 1986. Brak numerów stron w książce

• Strona Krakowskiego Centrum Kinowego ARS (wersja archiwalna)