Herb Koszalina

Herb Koszalina

Typ herbu	miejski
Ostatnie zmiany	1996
Multimedia w Wikimedia Commons

Herb Koszalina – jeden z symboli miasta Koszalin w postaci herbu^[1]. Miasto od czasów lokacji pieczętowało się różnymi godłami. Początkowo była to pieczęć z wizerunkiem biskupa stojącego w bramie miejskiej, później wizerunek ściętej głowy św. Jana Chrzciciela, a w 1959 wprowadzono herb przedstawiający rycerza w srebrnej zbroi na białym koniu.

Herb przedstawia na niebieskiej tarczy rycerza w srebrnej zbroi na białym koniu trzymającego w swym lewym boku czerwoną tarczę rycerską z białym orłem piastowskim o żółtych dziobie i szponach. Po prawej stronie jeźdźca znajduje się biały proporzec z czerwonym gryfem pomorskim^[2][3].

Herb nawiązuje do wizerunku na pieczęci Bogusława II z dokumentu z 1214 roku^[4].

Umieszczenie na tarczy rycerskiej orła piastowskiego a na proporcu gryfa pomorskiego miało za cel podkreślenie związków rodowych i politycznych, jakie łączyły pomorskiego księcia Bogusława II z Polską. Dla odróżnienia barw herbu miejskiego od herbu państwowego przyjęto barwę błękitną pola. Miejska Rada Narodowa w Koszalinie przedstawiła, iż społeczeństwo Koszalina pragnie, aby nowy herb miasta przypominał zamierzchłe czasy władców słowiańskich^[4].

Pierwszy wizerunek, którym posługiwał się Koszalin znajdował się na pieczęci miejskiej z XIII wieku. Jest ona znana z dokumentów z 1286 roku oraz późniejszych. Zakłada się, że pieczęć wykonano po lokacji miasta w 1266 roku i przed 1286 rokiem. Pieczęć przedstawiała wizerunek stojącego biskupa kamieńskiego Hermanna von Gleichena pod trzema kościelnymi łukami w przedstawionej symbolicznie bramie miejskiej. Biskup w stroju pontyfikalnym, miał infułę na głowie, pastorał w lewej ręce, prawą unosił do błogosławieństwa. Nad bramą wznosiła się wieża o dwóch oknach i szerokim trójkątnym daszku. Na obu ścianach bocznych bramy (murach z blankami fortecznymi) znajdowała się tarcza herbowa, przy czym lewa (prawa heraldycznie) miała gryfa, a prawa (lewa heraldycznie) lwa. Gryf nawiązywał do rodu książąt Gryfitów, a lew był herbem Hermana von Gleichen^[5]. Na pieczęci miejskiej był napis SIGILLUM - CIVITATIS - CUSSELIN. Słowo Cusselin odpowiada słowiańskiej (kaszubskiej) nazwie miasta, a nie niemieckiej Coslin^[6].

Według relacji pieczęć znajdowała się na różnych dokumentach pochodzących jeszcze z lat do 1440 roku. Później przestano się nią posługiwać i zagubiono. W 1718 roku w gruzach spalonego wówczas ratusza, przypadkowo odnaleziono stary stempel mosiężny, który następnie do II wojny światowej pozostawał pod opieką miejscowego magistratu. Nie wiadomo, gdzie obecnie się znajduje^[6].

W XIV wieku zmieniono gruntownie pieczęć miejską i obstalowano ją z nowym herbem, który przedstawiał ściętą głowę św. Jana Chrzciciela leżącą w misie. Święty Jan był patronem diecezji pomorskiej (tj. biskupstwa kamieńskiego), do którego Koszalin należał^[6].

• 
  Herb w pełnej oprawie z książki Johanna Ernsta Benno (1840)
• 
  Herb jako pełna oprawa

Na podstawie przywileju menniczego od swoich biskupów bito w XV wieku małe denarki miejskie Koszalina. Monetki te były bez napisów, lecz miały po jednej stronie głowę św. Jana Chrzciciela, a po drugiej literę „Z” z dwoma krzyżykami, pierścieniami lub gwiazdkami po bokach lub miały samą literę „Z”. Znak podobny do litery Z użyto także na kamieniu granicznym w lesie (niem. Hammerwald) rozdzielającym dawniejsze posiadłości miejskie od klasztornych cysterek z Koszalina. Jest to tzw. kamień runiczny. Prof. Marian Gumowski ocenił, że litera „Z” nie miała charakteru heraldycznego dla miasta, lecz była raczej znakiem lub inicjałem snycerza przy pierwszych denerkach z XV wieku, który zniesiono przy dalszych emisjach monet. Znak ten nie był nigdy umieszczony na pieczęciach miejskich^[7]. Podaje się też, że kamień runiczny ustawiono dla zabezpieczenia posiadłości miejskich, a ponieważ wykucie herbu miasta w kamieniu byłoby dość trudne, naniesiono na niego gmerk rzemieślników koszalińskiej mennicy^[8].

31 sierpnia 1938 nazistowskie Niemcy wprowadziły za herb Koszalina tarczę herbową o czerwonym polu ze złotą literą „Z” z dwoma kółkami po bokach.

Projekt nowego herbu wykonał prof. Otto Hupp, który określił ten znak jako znak runiczny o germańskim rodowodzie.

Fritz Treichel stwierdził, że Niemcy widzieli w tej kompozycji stare, nordyckie ślady wikingów^[8]. Naziści często nawiązywali do germańskich, nordyckich symboli i znaków.

Znak „Z” spotykany jest w herbach miast niemieckich, historycy niemieccy nazwali go wolfsangel. Po wojnie dokonano niewielkiej korekty graficznej, prostując poziomo górne ramię symbolicznej litery „Z”.

Nowy herb Koszalina został przyjęty 10 lutego 1959 roku. Autorem projektu był Tadeusz Przypkowski^[9]. Nowy herb miał nawiązywać do pieczęci księcia Bogusława II na dokumencie z 23 października 1214 roku, w którym nadawał osadę Koszalin norbertanom z Białoboków. Pieczęć ta przedstawia jadącego na koniu księcia trzymającego w ręce proporzec o trzech strefach i tarczą na ramieniu, na której widniał bezskrzydły gryf (przyjęto też lwa, jako niedbałość rysownika)^[4].

Logo Politechniki Koszalińskiej zawiera trzy herby Koszalina.

• kalendarium historii Koszalina

• Bolesław Czwójdziński: O koszalińskich herbach, Głos Tygodnia, Koszalin, 1956, nr 11, s.2, il.
• Bolesław Czwójdziński: Jeszcze o herbie Koszalina, Głos Tygodnia, Koszalin, 1956, nr 22, s.2
• Agnieszka Gut Geneza i symbolika herbu Koszalina z 1938 .
• Herb Koszalina - kiedy odwaga była w cenie. koszalin7.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].