Rudawka (dopływ Wisły)
 Rudawka w Lasku Bielańskim | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Województwo | |
| Lokalizacja | |
| Rzeka | |
| Ujście | |
| Recypient | Wisła |
Rudawka, dawniej Rudawa[1], w górnym biegu nazywana Pisią[1] – częściowo skanalizowana rzeka (potok[2]) w Warszawie, mająca pierwotnie źródła w dzielnicach Wola i Bemowo. Płynąc także przez Żoliborz wpada do Wisły w Lesie Bielańskim, w dzielnicy Bielany.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Topograficzna nazwa Rudawka jest związana z charakterem podłoża – rudą – a w efekcie bagnami rudej barwy[3].
Rudawka miała swój obszar źródliskowy w rejonie Moczydła i Koła[4] (źródła pierwotnie znajdowały się w lasku na Kole, jednak w wyniku przeprowadzonych melioracji zanikły)[5]. Drugi obszar źródliskowy znajdował się w miejscu Muzułmańskiego Cmentarza Tatarskiego na Powązkach[2]. Dalej rzeka płynęła przez Powązki (m.in. przez ogrody Izabeli Czartoryskiej), Słodowiec, Kaskadę, Rudę i wpadała do Wisły[4]. W rejonie Lasku Bielańskiego była zasilana dopływami nieistniejących już potoków, Polkówki i Kaskadowego[6].
W XVIII i XIX wieku nad Rudawką działały młyny, a jej spiętrzone wody tworzyły liczne stawy wykorzystywane do hodowli ryb[4]. Historycznie potok przepływał przez miejscowości: Skalszczyzna, Powązki (Mostki), Izabelin, Czarny Dwór, Buraków, Słodowiec, Marymont, Ruda Fabryczna (Ruda Mintera) i Ruda Ewansa[2]. Spadek rzeki na obszarach wysoczyzny wynosił 3‰[2].
W XX wieku koryto rzeki zostało wyprostowane i z wyjątkiem odcinka w Lesie Bielańskim obudowane krytym kanałem[5][4]. W 1974, w związku z budową nowych osiedli mieszkaniowych na Marymoncie, rozpoczęto prace nad budową nowego, 1,5-kilometrowego koryta Rudawki[7]. Sztuczne koryto zostało zagłębione ok. 0,5 m poniżej naturalnego poziomu dna[5].
Przebieg rzeki został ostatecznie zatarty przez budowę trasy Armii Krajowej. Widoczne są tylko jej dolny, uregulowany prosty odcinek na krańcu ul. Klaudyny przy Podleśnej, a następnie fragment starego koryta (także uregulowany) w Lesie Bielańskim. Pomimo regulacji, Rudawka zachowała na terenie Lasku Bielańskiego, który ma status rezerwatu przyrody[8] i obszaru Natura 2000[9], fragmenty naturalnego przepływu[6]. Na wcześniejszych odcinkach przepływ rzeki jest zarurowany[10]. Płynie kanałami o średnicy od 0,5 do 0,8 m[2].
Pozostałością po przebiegu rzeki jest uformowana przez nią dolina[2]. Jej przebieg widoczny jest w górnym biegu w rejonie glinianek na Kole[2]. Krawędź prawego brzegu widoczna jest w rejonie ulic Kozielskiej i Przasnyskiej, lewa natomiast przebiega zachodnią stroną trasy Armii Krajowej[2]. Szerokość doliny na historycznym przebiegu rzeki waha się w przedziale 150–250 m[2]. Na całym biegu rzeki tworzone były kaskady wodne, które były częścią historycznych założeń rezydencyjnych: Marymontu w XVII wieku, Powązek w XVIII, zespołów wypoczynkowych Rudy Fabrycznej z XIX i Grossowa[2]. W rejonie ulicy Jana Chryzostoma Paska istniał wydłużony staw, na miejscu którego powstała zabudowa mieszkaniowa[2].
Rudawka jest ciekiem o zmiennym przepływie[5]. Zasila w wodę staw w parku Olszyna i starorzecze Łacha Potocka[5]. Jej dopływami są ciek z parku Kaskada[4], a także skanalizowany ciek Kaskada wypływający ze Stawów Kellera[2]; odprowadza także wody z rowów melioracyjnych[6]. Na końcowym odcinku, w okolicy ulicy Wybrzeże Gdyńskie, uchodzi do niej Potok Bielański[10].
W kwietniu 2021, podczas prac ziemnych związanych z układaniem kabla wysokiego napięcia w rejonie skrzyżowania ul. Broniewskiego z al. Armii Krajowej, doszło do uszkodzenia podziemnego kanału Rudawki, co spowodowało podtopienia okolicznych budynków[11]. Sytuacja wywołała dyskusję na temat statusu rzeki Rudawki i trudności z ustaleniem, która z instytucji jest za nią odpowiedzialna[12][13].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Kanał Rudawki w zespole przyrodniczo-krajobrazowym Olszyna -
Trasa AK w dawnej dolinie Rudawki -
Rudawka przy Lasku Bielańskim -
Rudawka przy ul. Klaudyny, w tle Lasek Bielański
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Aleksander Gieysztor: Pradzieje żoliborskie: od wczesnego średniowiecza do połowy XVIII wieku [w:] Żoliborz. Wczoraj. Dziś. Jutro. Warszawa: Książka i Wiedza, 1970, s. 12.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Zdzisław Biernacki: IV. Geomorfologia i wody powierzchniowe. W: Wisła w Warszawie. Warszawa: Biuro Zarządu m.st. Warszawy, Wydział Planowania Przestrzennego i Architektury, Opracowanie graficzne, druk i oprawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, 2000, s. 27, 58, 59. ISBN 83-907333-7-4. [dostęp 2021-04-17].
- ↑ Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 369. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ a b c d e Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 741. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b c d e Maciej Luniak (red.): Przyroda Bielan warszawskich. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2010, s. 45. ISBN 978-83-88147-11-1.
- ↑ a b c Tadeusz Baum, Przemysław Trojan (red.): Las Bielański w Warszawie. Rezerwat przyrody. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 84. ISBN 83-01-02882-3.
- ↑ Danuta Zawierucha. Kronika wydarzeń w Warszawie 1 I–31 III 1974. „Kronika Warszawy”. 3 (19), s. 144, 1974.
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Rezerwat przyrody Las Bielański [online] [dostęp 2021-04-17].
- ↑ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, Obszar Natura 2000 Las Bielański [online] [dostęp 2021-04-17].
- ↑ a b Łukasz Szkudlarek, Analiza powierzchniowa zlewni. Charakterystyka i ocena funkcjonowania układu hydrograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem systemów melioracyjnych na obszarze m.st. Warszawy wraz z zaleceniami do Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy i planów miejscowych [online], 2015, s. 107 [dostęp 2021-04-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-22].
- ↑ Tomasz Urzykowski, Paweł Rutkiewicz: Awaria na Żoliborzu. Od piątku uszkodzony jest kanał rzeki Rudawki, ratusz zwołuje sztab kryzysowy. 14 kwietnia 2021. [dostęp 2021-04-16].
- ↑ Ciężki sprzęt nad kanałem Rudawki. "Koparka rozpoczęła wykop w chodniku". tvn24.pl/tvnwarszawa, 2021-04-17. [dostęp 2021-04-18].
- ↑ Wiceprezydent zarzucał mu "zgubienie rzeki". Prezes odpowiada: rzeka Rudawka nie istnieje. tvn24.pl/tvnwarszawa, 2021-04-15. [dostęp 2021-04-18].