Monety próbne mosiężne (seria monet)

Monety próbne mosiężne – seria monet próbnych bitych w mosiądzu przez Mennicę Państwową w Warszawie^[1][2][3].

Pierwszymi monetami PRL uznawanymi w XXI w. przez rynek kolekcjonerski za próbne były nominały od 1 grosza do 1 złotego, które powstały poprzez dobicie na egzemplarzach obiegowych wklęsłego napisu „PRÓBA”^[4]. W drugim dziesięcioleciu XXI w. ani w Narodowym Banku Polskim, ani w Mennicy Polskiej nie odnaleziono żadnych oficjalnych dokumentów dotyczących tej inicjatywy. Można się jedynie opierać ma wspomnieniach ludzi z tą historią związanych, z których najbardziej wiarygodna wydaje się być relacja Mieczysława Czerskiego^[4]:

Po raz pierwszy oficjalna informacja o monetach obiegowych z wklęsłym napisem „PRÓBA” i datą 1949 pojawiła się w: „Ilustrowanym katalogu monet polskich bitych w okresie 1916–1958" Władysława Terleckiego z 1960 r. Były to jednak jedynie monety bite w mosiądzu. Pierwsze odniesienie do monet aluminiowych z wklęsłym napisem „PRÓBA” pojawiło się w drugim wydaniu katalogu Władysława Terleckiego z 1965 r., jednak autor jednoznacznie nie uznawał ich jako monety próbne^[4].

Seria w wariancie podstawowym składa się z trzynastu wersji mosiężnych monet obiegowych od 1 grosza do 5 złotych, oznakowanych napisem „PRÓBA”. Na jedenastu monetach jest to napis wklęsły, na dwóch, o najwyższych nominałach 2 i 5 złotych – wypukły^[5]. Wklęsły napis „PRÓBA” na monetach od 1 grosza, do 1 złotego był dobijany ręcznie, stąd możliwe są różnice w jego położeniu. Istnieją również egzemplarze bez napisu „PRÓBA”^[4].

Wg katalogów z początku XXI w. każda moneta została wybita w nakładzie 100 sztuk^[5]. Mieczysław Czerski w swoich wspomnieniach nie podaje jednak żadnych dat, ani okresu kiedy monety te mogły zostać wybite. Również w Mennicy Polskiej w materiałach opisujących wybijane monety próbne nie ma po tych monetach śladu. Stąd przyjęty nakład (100 kompletów) należy uznać za niepewny i niepotwierdzony^[4].

W skład serii wchodzą^[5]:

Lp.	Nominał	Rok	Średnica (mm)	Masa (g)	Napis „PRÓBA”	Projekt	Uwagi	Zdjęcie
1	1 grosz	1949	14,7	1,3	wklęsły	Andrej Peter	istnieje moneta próbna niklowa
2	2 grosze	1949	16	1,6	wklęsły	Andrej Peter	istnieje moneta próbna niklowa
3	5 groszy	1949	20	3	wklęsły	Andrej Peter	istnieje moneta próbna niklowa istnieje bardzo zbliżona w wyglądzie moneta próbna technologiczna w tombaku o masie 3,1 grama, z wklęsłym napisem „PRÓBA”
4		1958	16	1,8				awersrewers
5	10 groszy	1949	17,6	2,1	wklęsły	Andrej Peter	istnieje moneta próbna niklowa istnieje moneta próbna technologiczna w tombaku z poziomym, wklęsłym napisem „PRÓBA”
6	20 groszy	1949	20	3,1	wklęsły	Andrej Peter (awers) Josef Koreň i Anton Hám (rewers)	istnieje moneta próbna niklowa
7		1957						awersrewers
8	50 groszy	1949	23	4,9	wklęsły	Andrej Peter (awers) Josef Koreň i Anton Hám (rewers)	istnieje moneta próbna niklowa istnieje bardzo zbliżona w wyglądzie moneta próbna technologiczna w tombaku z wklęsłym napisem „PRÓBA”
9		1957					istnieje moneta próbna niklowa	awersrewers
10	1 złoty	1949	25	6,7	wklęsły	Andrej Peter (awers) Josef Koreň i Anton Hám (rewers)	istnieje moneta próbna niklowa
11		1957					istnieje moneta próbna niklowa	awersrewers
12	2 złote	1958	27	8,4–8,9	wypukły	Wojciech Jastrzębowski		awersrewers
13	5 złotych	1959	27	9,9–10,1	wypukły	Wojciech Jastrzębowski (awers) Józef Gosławski (rewers)	istnieje moneta próbna niklowa	awersrewers

Na rynku kolekcjonerskim można czasami spotkać wersje próbne bite w mosiądzu innych monet niż wymienione powyżej. W takich przypadkach w katalogach nie podaje się zazwyczaj nakładów, a samo powstanie monet nie do końca jest jasne^[1]. Jako przykłady monet próbnych mosiężnych spoza podstawowej serii można wymienić 10 i 20 złotych z 1989 roku^[6].

• moneta próbna
• monety próbne niklowe
• monety próbne II Rzeczypospolitej i Generalnego Gubernatorstwa
• monety próbne kolekcjonerskie (1964–1991)
• monety polskie