Przejdź do zawartości

Chełm

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Karolchelm (dyskusja | edycje) o 19:38, 27 lis 2006. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Ten artykuł dotyczy miasta Chełm. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga | class=mw-no-invert]]
Herb Chełma Flaga
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Prezydent miasta

Powierzchnia

35,29 km²

Wysokość

od 80 do 153 m n.p.m.

Populacja (2006)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Chełm (ukr. Холм) - miasto w Polsce, w latach 1975–1998 stolica województwa chełmskiego. Po reformie administracyjnej z 1998 roku Chełm znalazł się w granicach województwa lubelskiego. Położone nad rzeką Uherką, na południowy wschód od Lublina, na północ od Zamościa oraz na południe od Białej Podlaskiej, w odległości 25 km od granicy z Ukrainą.

Chełm jest czwartym co do powierzchni (po Lublinie, Puławach oraz Białej Podlaskiej) oraz drugim co do liczby ludności miastem w województwie lubelskim.


Demografia

  • Powierzchnia: 35,29 km2
  • Liczba mieszkańców: 70.085 (30 XI 2005)
  • Aglomeracja miejska: 78.432 (30 XI 2005)
  • Podział na osiedla\dzielnice: Osiedle Zachód, Osiedle Rejowiecka, Osiedle Działki, Osiedle Bazylany, Osiedle Słoneczne, Osiedle XXX-lecia, Osiedle Dyrekcja Dolna,Osiedle Dyrekcja Górna, Osiedle Cementownia, Osiedle Jordana, Osiedle Zielone, Osiedle Kościuszki, Koniczynka, Sródmieście, Trubaków, Wygon

Historia

Miasto jest położone na jedynych w swoim rodzaju glebach kredowych (ilość kredy w ziemi do 99%). Drugie takie złoża na świecie istnieją tylko w Holandii. Pochodzenie geologiczne kredy - dno morza z czasów kredy. Liczne wykopaliska. Początek osadnictwa sięga IX wieku.

Nazwa miasta pochodzi od "cholm/chelm" - góra (jest wiele wersji co do etymologii, w tym także z celtyckiego) - centralnego wzniesienia Góra Chełmska, będącego być może miejscem kultu pogańskiego (ośrodek pogański mógł funkcjonować w obrębie świętego gaju z drewnianą świątynią-chramem lub tylko z posągami bóstw, przy których palono ogniska i składano ofiary), a od średniowiecza (XII-XVI w.) miejsce kultu chrześcijańskiego.

Według legendy w 981 Włodzimierz Wielki przyłączył Chełm do Rusi Kijowskiej i postawił w Chełmie pierwszy zamek (miało to być w 1001 roku). Ok. 1235 roku książę halicki Daniel Halicki uczynił stolicą Rusi Halicko-Wołyńskiej a następnie księstwa Chełmsko-Bełzkiego. Na Górze Chełmskiej zbudował zamek, a ok. 1240 przeniósł do Chełma biskupstwo prawosławne z Uhruska. W 1272 książę Lew Halicki przeniósł stolicę do Lwowa. W latach 1349-1387 trwały z przerwami walki o Chełm pomiędzy Polakami, Litwinami i Węgrami, zakończone przyłączeniem przez królową Jadwigę Chełma do Polski. W 1375 erygowano w Chełmie biskupstwo rzymskokatolickie. 14 stycznia 1392 roku Chełm otrzymał prawa miejskie magdeburskie.

Najlepsze lata miasta przypadały na XV i XVI wiek. W 1490 siedzibę chełmskiego biskupstwa rzymskokatolickiego przeniesiono do Krasnegostawu. W 1596 chełmski biskup prawosławny Dionizy Zbirujski przystąpił do unii brzeskiej, tym samym powstało biskupstwo unickie. Konflikty z prawosławnymi mieszczanami chełmskimi trwają do 1678 r. W XVII wieku miasto było wielokrotnie niszczone, dlatego do dzisiaj przetrwało niewiele zabytków z dawniejszych czasów. W XVIII wieku sytuacja uległa stabilizacji. Umożliwiało to powolny, lecz spokojny rozwój miasta. Od czasu przyłączenia miasta na stałe do Polski, Chełm stanowił stolicę ziemi chełmskiej (obejmowała ona m.in. Krasnystaw, Hrubieszów, Rejowiec, Zamość i inne). Ziemia chełmska, mimo że wchodziła w skład województwa ruskiego, posiadała autonomię równającą ją w prawach z województwami (odrębni posłowie na Sejm). W 1794 ustanowiono województwo chełmskie. Również w tym roku miała miejsce "Burza Chełmska", ponieważ ziemia chełmska jako jedna z pierwszych przystąpiła do Insurekcji kościuszkowskiej, epizod został zakończony bitwą pod Chełmem 8 czerwca 1794 r. pod dowództwem gen. Józefa Zajączka.

W 1795 Chełm znalazł się w zaborze austriackim, w 1809 został przyłączony do Księstwa Warszawskiego, a 6 lat później znalazł się w zaborze rosyjskim. Początek XIX wieku to znaczny upadek miasta. Chełm po raz pierwszy w swojej historii został administracyjnie "podpięty" do Lublina. W 1805 zostało zlikwidowane chełmskie biskupstwo rzymskokatolickie (na rzecz diecezji lubelskiej). Wkrótce miasto upadło na tyle, że przestało być nawet miastem powiatowym (ponownie stało się powiatem w II połowie XIX w.). W połowie XIX wieku w Chełmie wybudowano koszary, co spowodowało napływ Rosjan do miasta. W 1866 wybudowano prowadzącą do Chełma linię kolejową, co przyczyniło się do rozwoju przemysłu. W 1875 władze rosyjskie zlikwidowały Cerkiew unicką. Chełmskie biskupstwo unickie przestało istnieć, a unitów siłą zmuszano do przejścia na prawosławie. W 1905 utworzono prawosławną diecezję chełmską. W 1912 utworzono Gubernię Chełmską, obejmującą swym zasięgiem część dawnej ziemi chełmskiej.

W 1918 Chełm znalazł się w niepodległej Polsce. W okresie międzywojennym planowano do Chełma przenieść siedzibę dyrekcji kolejowej (Chełm wygrał konkurencyjną walkę z pobliskim Lublinem). Zaowocowało to rozwojem miasta i budową dzielnicy "Dyrekcji", której inwestycja uważana jest za drugą największą inwestycję II RP. Wojna dotarła tu 8 września 1939 roku, kiedy niemieckie lotnictwo przeprowadziło naloty na miasto. Straty z ludziach i budynkach nie okazały się zbyt duże. 11 września pojawił się tutaj oddziały wojskowe, które wcześniej walczyły w Bitwie nad Bzurą. Pod koniec września miasto znalazło się na dwa tygodnie (od 26 września do 8 października) w rękach radzieckich, a od 9 października aż do 22 lipca 1944 roku - w niemieckiej strefie okupacyjnej. W 1940 utworzono prawosławne biskupstwo chełmskie. Podczas wojny istniało w Chełmie getto (krwawo zlikwidowane w październiku 1942 r.) oraz jeden z największych obozów jenieckich na ziemiach polskich - Stalag 319 (około 200.000 jeńców, z tego zginęło w różny sposób ponad 90.000 ofiar).

22 lipca 1944 poinformowano, że w Chełmie powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) oraz że ogłoszono Manifest Lipcowy. W rzeczywistości PKWN i jego Manifest powstały w Moskwie. W Chełmie Manifest wydrukowano 26 lipca, a PKWN dotarł do miasta dopiero 27 lipca. 1 sierpnia 1944 PKWN przeniósł się do Lublina. W okresie powojennym miasto było miejscem wielu inwestycji. Powstało wiele zakładów przemysłowych. W 1975 Chełm stał się ponownie stolicą województwa (wcześniej w 1794 r.) i był nią do 1999.

Z Chełma pochodzą m.in. Michał Hruszewski historyk, prezydent Ukraińskiej Republiki Ludowej, światowej sławy skrzypaczka Ida Haendel, mistrz świata w zapasach Dariusz Jabłoński, piosenkarka Anna Dąbrowska, oraz grupy hip-hopowe "Chłopaki z szarego tłumu", "Awangarda" i "Wchite Chełm Coalition"

Historia Żydów w Chełmie

Pierwsi Żydzi pojawili się w Chełmie już w 1205, jednakże źródła poświadczają ich obecność dopiero w 1442. W połowie XVI wieku kahał wybudował tu murowaną synagogę. Stąd pochodził sławny reb Juda Aron z Chełma, rabin Lublina, Chełma i Bełżca. Jego synem był Eliasz Baal Szem z Chełma. W 1550 mieszkało w Chełmie 371 Żydów. Nauczycielami w znanej chełmskiej jeszywie byli m.in. Symeon Auerbach i Eliasz ben Salomon Zalman. Rabinem w latach 1606-1615 był Samuel Eliezer ben Judah Edels. W 1648 w czasie powstania Chmielnickiego kozacy wymordowali prawie wszystkich Żydów. Wydarzenia te upamiętnia ułożona wówczas modlitwa El mole rachamim (hebr. Boże, pełen miłosierdzia). Kahał reaktywowano po 1660. W XVIII wieku nastąpił rozwój handlu i rzemiosł, silne wpływy na gminę chełmską wywarł chasydyzm. W 1765 było w Chełmie 1500 Żydów, w 1857 - 2493, a w 1931 - 13 537. W 1849 były tu 2 synagogi i 2 domy modlitwy, a w 1903 - m.in. 45 chederów. W latach 1918 - 1939 ukazywało się tu 5 gazet żydowskich. Tuż przed wybuchem wojny mieszkało tu około 15 000 Żydów. W grudniu 1939 roku Niemcy dokonali deportacji części Żydów do Sokala w sowieckiej strefie okupacyjnej, a w maju 1941 roku przywieźli do Chełma około 2000 Żydów ze Słowacji. W maju 1942 nastąpiła masowa deportacja do obozu zagłady w Sobiborze.

zabytki Zabytki

Bazylika NMP
Brama Uściługska
Plik:Klasztor bazylianow.JPG
Budynek Cerkiewnego Bractwa Bogarodzicy
Kościół p.w. Rozesłania św. Apostołów
  • Grodzisko (Wysoka Górka, Górka Chełmska, Wzgórze Widokowe - pomnik przyrody) - pochodzi z wczesnego średniowiecza. Pod ziemią znajdują się pozostałości m.in. cerkwi p.w. św. Jana Złotoustego, wybudowanej przez księcia Daniela Romanowicza.
  • Bazylika mniejsza p.w. Narodzenia NMP - pierwsza świątynia zbudowana została w XIII w. przez księcia Daniela Romanowicza jako cerkiew prawosławna. Obecna barokowa świątynia zaprojektowana przez Pawła Fontanę powstała jako katedra unicka (grecko-katolicka) w latach 1736-1757. W latach 1875-1915 prawosławna. Od 1919 kościół rzymsko-katolicki. W latach 1940-1944 ponownie cerkiew prawosławna. Tytuł bazyliki mniejszej nadał świątyni papież Jan Paweł II.
  • Dzwonnica - zbudowana w 1878 r., przebudowana w 1939 r.
  • Brama Uściługska (zwana inaczej Bramą Bazyliańską, Klasztorną lub Zamkową) - brama z okresu wczesnego baroku z 1616 roku. Jedyna (z 5-6) zachowana do naszych czasów brama miejska Chełma.
  • Klasztor oo. bazylianów - zbudowany w latach 1640-1649, wielokrotnie przebudowywany. Obecnie plebania.
  • Pałac biskupów unickich - zbudowany w latach 1711-1730. Przebudowany 1876-1886 i 1920.
  • Budynek Bractwa Bogarodzicy - zbudowany w 1904 roku.
  • Organistówka - niewielki obiekt z 1875 roku. Obecnie siedziba Państwowego Konserwatora Zabytków w Chełmie.
  • Dom Pielgrzyma - miejsce noclegu pielgrzymów zmierzających do Chełma. Dawne budynki gospodarcze.
  • Kościół p.w. Rozesłania św. Apostołów - bezcenny zabytek Chełma. Zaprojektowany przez Pawła Fontanę późnobarokowy kościół. Został wybudowany w latach 1753 - 1763. Posiada ciekawe wnętrze, niezmieniane od czasu budowy, jedynie kilkakrotnie odnawiane.
  • Klasztor pijarów - wybudowany w latach 1720-1726. Obecnie plebania parafii p.w. Rozesłania Świętych Apostołów.
  • Kolegium pijarów - wybudowane równolegle z klasztorem. Obecnie muzeum miasta Chełma. Posiada ono zbiory archeologiczne, militaria i wiele innych.
  • Kościół i klasztor oo. reformatów - kościół barokowy p.w. św. Andrzeja Apostoła, zbudowany w latach 1737-1750, wielokrotnie przebudowywany. Świątynia była także użytkowana przez prawosławnych (1868-1915) i ewangelików (1915-1918 i 1939-1944).
  • Cerkiew p.w. św. Mikołaja - cerkiew wzmiankowana w XV w. Obecny budynek z lat 1721-1727. Obecnie sala koncertowa i Oddział Sztuki Dawnej Muzeum Chełmskiego.
  • Seminarium unickie - kompleks budynków wzniesiony przy cerkwi św. Mikołaja w latach 1769-1800.W PRL-u mieściła się tu szkoła kształcąca przyszłe przedszkolanki. Obecnie mieści się tu IV Liceum Ogólnokształcące im. dr Jadwigi Młodowskiej.
  • Cerkiew prawosławna p.w. św. Jana Teologa - wybudowana w latach 1846-1849, ostatnio wyremontowana.
  • Mała Synagoga w Chełmie - wybudowana w latach 70-tych XIX wieku.
  • Stara Synagoga w Chełmie - zbudowana w 1584 roku, obecnie jedynie fundamenty.
  • Ruiny ratusza - obecnie zarys fundamentów dawnego ratusza z XIV wieku na pl. Edwarda Łuczkowskiego. Ratusz został rozebrany w 1820 roku w wyniku groźby zawalenia.
  • Podziemia kredowe w Chełmie - jedyne na całym świecie podziemia kredowe, powstałe prawdopodobnie już w XII wieku, eksploatowane do XIX wieku. Dawniej każdy dom w centrum miasta posiadał tylne wejście do podziemi. Później z powodu groźby zapadnięcia się miasta zakazano eksploatacji podziemi. W latach sześćdziesiątych znaczna część podziemi została zasypana i pozostawiono 2 kilometry trasy podziemnej dla turystów. Najlepsze lata dla podziemi kredowych przypadały w XVI wieku. Główną atrakcją jest spotkanie z duchem Bieluchem, wizyta w Komnacie Życzeń, oraz wiele innych. Zwiedzanie odbywa się jedynie z przewodnikiem.
  • Dom Kretzschmarów - eklektyczny pałacyk z 1880 roku. Dawniej mieścił się tam urząd poczty, obecnie Urząd Stanu Cywilnego.
  • Zespół Szkół Mechanicznych - stary budynek szkolny, położony przy ul. Pocztowej. Został wybudowany w 1878 roku. Obecnie siedziba PWSZ w Chełmie.[1]
  • Dawne seminarium prawosławne - zbudowane w latach 1888-1890. Obecnie siedziba I LO im. Stefana Czarnieckiego.
  • Budynek Dyrekcji - zbudowany w latach 1920-1939. Planowana siedziba Wschodniej Dyrekcji Kolei Państwowej. W 1944 roku siedziba Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Obecnie siedziba Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego Delegatura w Chełmie.
  • Wieża w Bieławinie - ruiny wieży prawdopodobnie z XI w. /Ostatnie badania/
  • Kamienica mieszczańska - kamienica z 1875 roku. Obecnie muzeum.
  • Magistrat - został wybudowany w 1926 roku. Obecnie mieści się tam kino "Zorza" oraz Urząd Miasta.
  • Cmentarz przy ul. Lwowskiej (rzymskokatolicki i prawosławny) - stary cmentarz założony w 1790 roku. Zabytkowe kaplice ("Biała" - rodziny Bielskich z końca XVIII w., w której znajduje się mauzoleum Chełmian poległych i zamordowanych przez okupanta hitlerowskiego w okresie II wojny światowej; "Czerwona" - rodziny Zajdlerów z 1908 roku). Znajdują się tam mogiły żołnierzy poległych w walkach 1919-1920 oraz wielu zasłużonych dla Chełma kapłanów, nauczycieli, dwukrotnego Prezydenta Miasta Chełma Stanisława Gutta i in.
  • Cmentarz żydowski w Chełmie - założony na przełomie XV/XVI wieku.
  • Cmentarz prawosławny - założony na stoku Chełmskiej Górki w 1867 roku, zdewastowany. Znajduje się tu m.in. grób Filipa Filipczuka, premiera Ukraińskiej Republiki Ludowej.
  • Cmentarz wojenny, na stoku Chełmskiej Górki poniżej cmentarza prawosławnego - założony w okresie I wojny światowej, obecnie miejsce pochówku żołnierzy polskich (z września 1939 roku oraz 1944-1945) i radzieckich oraz partyzantów z II wojny światowej (wśród nich słynny Kawaler Orderu Virtuti Militari i Bohater Związku Radzieckiego ppłk Nikołaj Fiodorow, który zginął w największej bitwie partyzanckiej na Ziemi Chełmskiej, stoczonej pod Wojsławicami w dniu 17 kwietnia 1944 roku).
  • Cmentarz wojenny (okolica lasu Borek, koło wsi Strupin Łanowy) - założony w okresie I wojny światowej, pochowani są na nim żołnierze z okresu I wojny światowej oraz z okresu międzywojennego i II wojny światowej.
  • Cmentarz jeniecki z okresu II wojny światowej - założony w czasie wojny przez hitlerowców na potrzeby Stalagu 319. Pochowanych zostało tam od 30 do 100 tysięcy ludzi, głównie żołnierzy radzieckich i Włochów.
  • Park miejski - park założony na początku XX wieku. Do lat osiemdziesiątych istniał tam staw.
  • Dziewicza Góra - stare grodzisko w miejscowości Horodyszcze koło Chełma

Przemysł

W czasach PRL-u miasto było wysoko uprzemysłowione, co zmieniło się po upadku realnego socjalizmu. Obecnie miasto Chełm ma bardzo duży poziom bezrobocia. Wynosi ono obecnie 21%. 70% ludności jest zatrudniona w usługach.

Najważniejsze zakłady przemysłowe

  • Cementownia "Chełm" S.A. [2]
  • Zakłady Obuwnicze "ESCOTT"
  • Zakłady przemysłu mleczarskiego "Biomlek"
  • Huty Szkła "MARTA II"
  • "Ybbstaler Fruchtsaft" Sp. z o. o.
  • Zakłady Produkcji Spożywczej
  • Zakłady Meblarskie "MEBLOTAP"

Bezrobocie

Bezrobocie w Polsce

Stopa bezrobocia w Chełmie na 28 lutego 2006 wyniosła 24,8% aktywnych zawodowo (najwyższa w woj. lubelskim). Liczba bezrobotnych to 6,4 tysiąca osób. Średnia stopa bezrobocia w województwie lubelskim to 17,6%, a 164,4 osób było bezrobotnych.

Oświata

Przedszkola

  • Przedszkole Miejskie nr 2 (ul. Starościńska 4d)
  • Przedszkole Miejskie nr 5 (ul. Kwiatowa 1)
  • Przedszkole Miejskie nr 6 (ul. Pocztowa 18)
  • Przedszkole Miejskie nr 8 (ul. Mikołaja Reja 54)
  • Przedszkole Miejskie nr 9 (ul. Broniewskiego 14)
  • Przedszkole Miejskie nr 10 (ul. Zachodnia 49)
  • Przedszkole Miejskie nr 11 (ul. Piłsudskiego 25a)
  • Przedszkole Miejskie nr 12 (ul. Powstańców Warszawy 6)
  • Przedszkole Miejskie nr 13 (ul. Połaniecka 5)
  • Przedszkole Miejskie nr 14 (ul. Grota Roweckiego 4a)
  • Przedszkole Miejskie nr 15 (ul. Wieniawskiego 3)
  • Przedszkole Niepubliczne z Oddziałami Integracyjnymi „Razem” w Chełmie (ul. Botaniczna 16) [3]

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Tadeusza Kościuszki (ul. Wołyńska 1) [4]
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Stanisława Staszica (ul. Obłońska 51) [5]
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Adama Mickiewicza (ul. Rejowiecka 76)
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. kardynała Stefana Wyszyńskiego (ul. Wyszyńskiego 15)
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Marii Konopnickiej (ul. I Pułku Szwoleżerów 1)
  • Szkoła Podstawowa nr 7 im. Władysława Sikorskiego (ul. Synów Pułku 15) [6]
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im. Bolesława Wirskiego (ul. Połaniecka 10)
  • Szkoła Podstawowa nr 10 im. ks. Jerzego Popiełuszki (ul. Reformacka 13)
  • Szkoła Podstawowa nr 11 (ul. Wolności 20)(w przyszłości im. Henryka Sienkiewicza)
  • Niepubliczna Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi „Razem” w Chełmie (ul. Mikołaja Reja 54) [7]
  • Pierwsza Społeczna Szkoła Podstawowa w Chełmie (ul. I Pułku Szwoleżerów 17b)

Gimnazja

  • Gimnazjum nr 1 im. Jana Pawła II (ul. Wołyńska 1) [8]
  • Publiczne Gimnazjum nr 2 im. ks. Zygfryda Berezeckiego (ul. Czarnieckiego 8)
  • Gimnazjum nr 3 (ul. Rejowiecka 76)
  • Gimnazjum nr 6 (ul. Powstańców Warszawy 10)
  • Gimnazjum nr 8 (ul. Połaniecka 10)
  • Pierwsze Społeczne Gimnazjum w Chełmie (ul. I Pułku Szwoleżerów 17b)

Szkoły ponadgimnazjalne

  • Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 6 (ul. Powstańców Warszawy 10)
  • Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 7 (ul. Synów Pułku 15)
  • Zespół Szkół Ekonomicznych (ul. Sienkiewicza 22)
  • Zespół Szkół Zawodowych nr 4 (ul. Reformacka 13)
  • Zespół Szkół Budowlanych (ul. Batorego 1)
  • Zespół Szkół Technicznych (ul. Graniczna 2)
  • Zespół Szkół Zawodowych (ul. Jagiellońska 29)
  • Centrum Kształcenia Ustawicznego (ul. Batorego 1)

Licea ogólnokształcące

  • I Liceum Ogólnokształcące (ul. Czarnieckiego 8)[9]
  • II Liceum Ogólnokształcące (ul. Szpitalna 14)[10]
  • III Liceum Ogólnokształcące (ul. Sienkiewicza 22)
  • IV Liceum Ogólnokształcące (ul. Świętego Mikołaja 4)[11][12][13]
  • V Liceum Ogólnokształcące (ul. Reformacka 13)
  • VI Liceum Ogólnokształcące (ul. Powstańców Warszawy 10) [14]

Szkoły wyższe

  • Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie (ul. Pocztowa 54) [15]
  • Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych (ul. Mickiewicza 37) [16]
  • Wyższa Szkoła Stosunków Międzynarodowych i Komunikacji Społecznej (ul. Hrubieszowska 102)
  • Szkoła Wyższa imienia Bogdana Jańskiego Wydział Zamiejscowy Chełmie (ul. Batorego 1)
  • Medyczne Studium Zawodowe imienia Władysławy Szoc w Chełmie (ul. Szpitalna 50)

Placówki opiekuńczo-wychowawcze

  • Placówka Opiekuńcza Nad Małym Dzieckiem (ul. Wolności 8)
  • Chełmskie Centrum Pomocy Dziecku i Rodzinie (ul. Jedności 43) w jej skład wchodzą:
    • Dom Dziecka (ul. Jedności 43)
    • Ośrodek Adaptacyjno-Opiekuńczy (ul. Jedności 43)
    • Pogotowie Opiekuńcze (ul. Jedności 43)
    • Świetlica Środowiskowo-Terapeutyczna (ul. Powstańców Warszawy 4)
  • Zespół Wychowania i Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej nr 1 (ul. Trubakowska 59)[17]
  • Zespół Wychowania i Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej nr 2 (ul. Powstańców Warszawy 8) [18]
  • Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji RAZEM w Chełmie (ul. Mikołaja Reja 54)
  • Zespół Przedszkolno-Szkolny (ul. Botaniczna 16)

Turystyka

Miasto znajduje się na pograniczu dwóch kultur, co tylko sprzyja jego rozwojowi i świadczy o kulturze chełmian. Chełm posiada kilka dobrych hoteli oraz nowoczesny punkt informacyjny mieszczący się blisko urzędu miasta. W mieście znajduje się jedno kino "ZORZA" oraz jedna sala kinowa w Chełmskim Domu Kultury ("CHADEK"). W roku 2002 została wybudowana nowoczesna hala sportowa przy ulicy Granicznej. Częściowo w granicach miasta znajduje się las "BOREK" z licznymi ścieżkami zdrowia. W mieście powstaje również wiele ścieżek rowerowych.

Chełmskie Podziemia Kredowe - unikatowy zabytek górnictwa kredowego, jedyny tego typu w Europie. Powstały w średniowieczu na skutek wielowiekowej eksploatacji kredy z zalegających pod miastem pokładów. Mieszkańcy średniowiecznego grodu chełmskiego wykopywali cenny budulec w piwnicach własnych domów, tworząc w ten sposób długie korytarze. Po kilku wiekach eksploatacji, pod miastem powstał pięciopoziomowy labirynt korytarzy. Szacuje się, że mogły one sięgać nawet 40 km długości i głębokości od kilku do prawie 30 metrów. W okresie wojennym w kredowych korytarzach ukrywała się przed niemieckim okupantem ludność polska i żydowska. W 1965 roku zawaliła się część ulicy Lubelskiej wraz z budynkiem przy niej stojącym, a w kilkumetrowym dole znalazła się przejeżdżająca tamtędy ciężarówka. Obecna trasa turystyczna stanowi niewielki, dwukilometrowy fragment pierwotnie istniejących wyrobisk. Oprócz podziwiania wytworu staropolskiego górnictwa, można zobaczyć także kilka wystaw archeologicznych specjalnie tam przygotowanych a odważnych turystów czeka spotkanie z Duchem Bieluchem, który potrafi spełniać życzenia. Jest on strażnikiem skarbu, który prawdopodobnie jest ukryty w jednym z korytarzy. Z podziemiami związane są legendy, podania i baśnie. Czasami można także spotkać białego niedźwiedzia, nową atrakcję turystyczną, który opowiada legendy związane z miastem. Spacer kredowymi korytarzami trwa ok. 50 minut. Wewnątrz panuje stała temperatura +9°C.

Szlaki turystyczne

Przez miasto przechodzą 3 szlaki: niebieski, czerwony i zielony. Kilka szlaków przebiega przez atrakcyjne krajobrazowo obszary ziemi chełmskiej. Na terenie miasta wyznaczono dwie ścieżki spacerowe oznakowane kolorem czerwonym i zielonym

  • Ścieżka spacerowa szlakiem chełmskich zabytków architektury - ok. 2 km. Trasa obejmuje 11 najcenniejszych obiektów zabytkowych.
  • Ścieżka spacerowa szlakiem chełmskich pomników przyrody - ok. 6 km. Trasa obejmuje 12 przystanków z pomnikami i obiektami przyrodniczymi Chełma.
  • szlak turystyczny zielony Szlak Rezerwatów Przyrody - zielony, długość 101,3 km.
  • szlak turystyczny niebieski Szlak Bagien i Moczarów - niebieski, długość około 45 km.
  • szlak turystyczny czerwony Szlak I Korpusu Pancernego - czerwony, długość 45,6 km.

Ciekawostki

Niedaleko Chełma, we wsi Depułtycze Królewskie powstaje lotnisko przeznaczone do kształcenia przyszłych pilotów w tutejszej PWSZ oraz dla lądowania małych samolotów pasażerskich, pieniądze na ten cel zostały już przyznane w wysokości 50 milionów złotych. Planowane oddanie inwestycji na 2009 rok.

Owocem pracy Stowarzyszenia Budowy Pomnika Ojca Świętego Jana Pawła II - 16 października 2006r., czyli dokładnie w 28. rocznicę wyboru Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową został zamontowany na pl. Niepodległości pomnik Papieża Jana Pawła II. Uroczyste poświęcenie pomnika Ojca Świętego odbyło się podczas Mszy św. celebrowanej przez Metropolitę Lubelskiego - Arcybiskupa Józefa Życińskiego.

Usługi przewodnickie

  • PTTK oddział Wojskowy, ul. Lubelska 139d/15, tel (082) 565-26-01
  • Chełmskie Podziemia Kredowe "LABIRYNT", ul. Lubelska 55a tel. 082 565 25 30
  • Chełmski Ośrodek Informacji Turystycznej, ul. Lubelska 63 tel. 082 565 36 67

Galeria z Chełma

Transport

Znaczny węzeł drogowy i kolejowy. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:


Linie kolejowe łączą Chełm bezpośrednio z wieloma miastami (połączenia bezpośrednie):

Dużą rolę odgrywa komunikacja autobusowa. Przedsiębiorstwo PKS Chełm zapewnia połączenia z Lublinem, Warszawą, Krakowem, Katowicami, Kielcami, Hrubieszowem, Włodawą, Łęczną i większością okolicznych miejscowości. W Chełmie działa też wielu przewoźników prywatnych, utrzymujących linie do Lublina, Warszawy, Gdańska, Zamościa, Krasnegostawu, Włodawy, Hrubieszowa, Dorohuska i Wojsławic.

Sport

1. Pływalnie

  • Pływalnia odkryta, Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. Przemysłowa 18 tel. (0-82) 563-21-81
  • Pływalnia kryta przy SP nr 8 22-100 Chełm, ul. Połaniecka 10 tel. (0-82) 563-73-11
  • Pływalnia kryta przy l LO 22-100 Chełm, ul. Czarnieckiego 8 tel. (0-82) 564-05-90, 565-38-84

2. Kort tenisowy

  • Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji, ul. I Pułku Szwoleżerów 15a tel. (0-82) 563-00-03

3. Lodowisko

  • Sztuczne lodowisko MOSiR, 22-100 Chełm ul. Sienkiewicza 22, tel. (0-82), 565-45-98 (wypożyczalnia łyżew)

4. Zapasy

  • Miejski Klub Sportowy "CEMENT GRYF", ul. Kąpieliskowa 30, e-mail: cementgryf@wp.pl tel. 082 565 55 97

5. Boks

  • Międzyszkolny Klub Sportowy "II LO Chełm", ul. Szpitalna 14 tel. 082 565 38 88

6. Karate

  • Chełmski Klub Karate "KYOKUSHIN", ul. I Pułku Szwoleżerów 15a tel. 082 565 18 96

7. Piłka nożna

8. Kręgielnia

  • Klub K2, ul. Partyzantów 27, czynna w godz. 18.00 - 3.00 tel. 082 562 02 43

9. Wypożyczalnia samochodów

  • ul. 3 Maja 4, tel. (0-82) 563-85-17 tel. kom. O 602 797718, O 603 741574

Szablon:Stubsekcji

Miasta partnerskie

Znane osobistości pochodzące z Chełma

  • Anna Dąbrowska - piosenkarka
  • Efraim ben Józef - autor "Sefer Bakoszaroth" wydanego w Krakowie w roku 1608 (ur. ok. 1572 w Chełmie)
  • Andrzej Głąb - zapaśnik, srebrny medalista Igrzysk Olimpijskich w Seulu, trzykrotny mistrz Polski
  • Stanisław Gutt - dwukrotny Prezydent Miasta Chełma (w okresie międzywojennym oraz w 1944 r.)
  • Ida Haendel - światowej sławy skrzypaczka (ur. 15 grudnia 1928 w Chełmie)
  • Aleksander Hilgier - wielokrotny Burmistrz Miasta Chełma w okresie międzywojennym, we wrześniu 1939 roku - komisaryczny Prezydent Miasta Chełma (do 24 września 1939 roku)
  • Michał Hruszewski ukr. Михайло Грушевський (Mychajło Hruszewśkyj) - historyk, prezydent Ukraińskiej Republiki Ludowej (ur. 29 września 1866 w Chełmie)
  • Dariusz Jabłoński - zapaśnik, startował na Igrzyskach Olimpijskich w Atlancie, Sydney, Atenach, mistrz świata, mistrz Europy, dziewięciokrotny mistrz Polski
  • Piotr Jabłoński - zapaśnik, startował na Igrzyskach olimpijskich a Atlancie, uczestnik Mistrzostw Świata, siedmiokrotny mistrz Polski
  • dr Paweł Kiernikowski - historyk-regionalista, autor pracy doktorskiej pt. "Chełm w latach 1918 - 1939", jedynej tego rodzaju monografii szkolnej zatytułowanej "Szkoła Podstawowa nr 5 im. Marii Konopnickiej w Chełmie (zarys dziejów) oraz ok. 50 artykułów o tematyce regionalnej, sekretarz Zarządu Stowarzyszenia Rocznik Chełmski.
  • Longin Jan Okoń - pisarz, kronikarz, publicysta (stryj Zbigniewa Waldemara)
  • Zbigniew Waldemar Okoń - pisarz, kronikarz, publicysta (bratanek Longina Jana)
  • Paweł Orłowski - historyk wojskowości
  • Radosław Truszkowski - wicemistrz świata w zapasach
  • Piotr Sławiński - gra na trąbce w zespole Blue Cafe


Chełmianin Roku

Tytuł "Chełmianina Roku" ustanowiony w 1997 roku przez ówczesnego prezydenta Chełma Zbigniewa Bajko, reaktywowany przez Krzysztofa Grabczuka, przyznawany jest osobom za szczególną aktywność zawodową, prace społeczną, zaangażowanie działanie na rzecz innych. Ten honorowy tytuł nadawany jest corocznie (zazwyczaj podczas Dni Chełma). Jest nadawany dożywotnio, co oznacza, że osoba uhonorowana tym tytułem nie może otrzymać go ponownie. Dotychczas tytuł ten otrzymali:

  • Krzysztof Grabczuk w 1997,
  • Andrzej Kosior (lekarz z Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego) w 1998,
  • Witold Grela (przedsiębiorca, właściciel znanej w całym regionie piekarni) w 2002,
  • Dariusz Jabłoński w 2003,
  • Wojciech Krawczyk (ordynator Oddziału Wewnętrznego Samodzielnego Publicznego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego) w 2004.
  • Jolanta Lucyna Kropp (wychowawca niezliczonej liczby laureatów olimpiad oraz reprezentantów kraju na międzynarodowych konkursach j. łacińskiego) w 2005

Lokalne media

Prasa

  • Kresy Tygodnik Chełmski [19]
  • Super Tydzień Chełmski [20]
  • Nowy Tydzień - Tygodnik Lokalny [21]


Radio

  • Radio Bon Ton 104,90 FM [22]


Telewizja

  • Telewizja Chełmska (wkrótce w telewizji kablowej MultiMedia)


Oddziały

  • Dziennik Wschodni, Oddział Chełm [23]
  • Radio LUBLIN S.A., Oddział Chełm [24]

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Szablon:Lubelskie powiaty

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Chełm&oldid=5492986”