Walki o Rawicz: Różnice pomiędzy wersjami

Ten artykuł dotyczy powstania wielkopolskiego z lat 1918-1919. Zobacz też: inne powstania wielkopolskie.

Walki o Rawicz

{{{opis grafiki}}}
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	Wielkopolska
Terytorium	Polska
Przyczyna	dążenia niepodległościowe Polaków
Wynik	zwycięstwo powstańców, przyłączenie Wielkopolski do II Rzeczypospolitej
Strony konfliktu
Naczelna Rada Ludowa Armia Wielkopolska Republika Weimarska
Dowódcy
Stanisław Taczak, ppor. Ignacy Busza,
Siły
ok. 2100 powstańców ok. 2500 żołnierzy
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
Multimedia w Wikimedia Commons

Walki o Rawicz zbrojne wystąpienia polskich mieszkańców Wielkopolski południowej przeciwko państwu niemieckiemu wkrótce po zakończeniu I wojny światowej.

Powstanie wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 w Poznaniu. Przed wybuchem powstania niektóre gminy już wcześniej zniosły władzę niemiecką. Powstańcy w krótkim czasie opanowali Wielkopolskę z wyjątkiem północnych i południowo-zachodnich jej rubieży. Do 5 stycznia powstańcy opanowali: Czarnków, Jutrosin, Kruszwicę, Miejską Górkę, Strzelno, Wolsztyn, okrążyli Rawicz. Dla południowej części Wielkopolski na wniosek Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu utworzono 10 listopada 1918 Powiatową Radę Ludową w Rawiczu. Członkiem Rady był m. in. Ignacy Busza - zastępca komisarza Straży Ludowej, późniejszy dowódca powstania w Rawickiem. Rada prowadziła działalność polityczną i propagandową . Wybuch powstania w Rawickiem zapoczątkowało wystąpienie ludności w Miejskiej Górce 5 stycznia 1919. Dowództwo powstania podjęło decyzję zdobycia powiatowego Rawicza. Rawicz leżał w polu działania wielkopolskiego Frontu Południowego - dowódca Frontu ppor. Władysław Wawrzyniak. Dwie bitwy, stoczone w dniach 3/4 luty, 5/6 luty o Rawicz, zakończyły się niepowodzeniem. Siły powstańcze na Froncie Południowym liczyły ok. 2100 powstańców. Niemcy mieli w Rawiczu ok. 2,5 tys. żołnierzy, na wielkopolskim Froncie Południowym: cały garnizon leszczyński, 6 pułk grenadierów poznańskich, 1 pułk grenadierów wrocławskich, 1 i 4 pułk ułanów w Miliczu. Dysponowali także pociągiem pancernym, patrolującym trasę Leszno - Rawicz, oraz samolotem obserwacyjnym. Łącznie siły niemieckie w rejonie Frontu to ok. 15 tys. żołnierzy. Walki toczyły się w sąsiedztwie miasta, w okolicach Sarnowy, Słupi Kapitulnej, Zielonej Wsi. Dębna Polskiego. Powstańcy byli w okopach blisko miasta, jak mówią historycy widzieli jego zabudowania, słyszeli dźwięk dzwonów, jednak Rawicz do końca Powstania Wielkopolskiego pozostawał pod zarządem niemieckim. 19 lutego 1919 zawarto zawieszenie broni w walkach o Rawicz.

Nie opanowanie przez powstańców centrum powiatu rawickiego - Rawicza, nie zaprzestało walk wokół Rawicza na Froncie Południowym. Walki toczyły się w takich miejscowościach jak: Bojanowo, Kąkolewo, Poniec, Miejska Górka, Gościejewice, Słupia Kapitulna, Sowiny. 9 lutego udało się zatrzymać Niemców na wschód od Trzciela, 10 lutego zatrzymano atak niemiecki którego celem było przebicia pierścienia okrążenia pod Rawiczem, 10 lutego miała też miejsce krwawa bitwa o Słupię Kapitulną.

Walki powstańcze na tym terenie zakończyły się 16 lutego 1919 r. po rozejmie w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu kończącego I wojnę światową z 11 listopada 1918. W połowie lutego 1919 alianci zachodni wymusili w Trewirze na Niemcach wstrzymanie działań przeciw Polakom w Wielkopolsce. Między oddziałami polskimi i niemieckimi wyznaczono linię demarkacyjną ^[1]. Mimo przerwaniu działań dowództwo Polskie nie było pewne sukcesu i wzmacniało w miarę możliwości siły powstańcze na poszczególnych frontach. W połowie marca 1919 roku służbę lotniczą w Wielkopolsce pełniła 2 Wielkopolska Eskadra Lotnicza, pod pod dowództwem podporucznika pilota Edmunda Norwid - Kudła znalazła się na Froncie Południowym. Lotnicy wykonywali loty rozpoznawcze z lotniska Klęka w okolicy Nowego Miasta n/Wartą. Eskadra przekraczała, w celach rozpoznawczych, granicę ze Śląskiem. Piloci w czasie lotów rozrzucali ulotki dla ludności polskiej ^[1]. Na początku czerwca 1919 do działań bojowych przebazowano 3 Wielkopolską Eskadrę Lotniczą z bazowaniem na lotnisku w Górze k/Jarocina. Działała ona na pograniczu wielkopolsko - śląskim, rozpoznając ruchy wojsk niemieckich. Oprócz tego lotnicy zrzucali ulotki dla ludności polskiej na Górnym Śląsku. Eskadra utraciła na tym obszarze dwa samoloty. Załoga jednego z samolotów została wzięta do niewoli, drugiego samolotu zdołała się przedrzeć do wojsk powstańczych < ref name=Bojarski />. Obszary opanowane przez powstańców do 28 czerwca 1919 r. zostały przyznane Polsce, w tym południowe połacie Wielkopolski, jednak dopiero po ratyfikacji Traktatu Wersalskiego. W czasie trwania zawieszenia broni, na wniosek Polaków, w Rawiczu Niemcy usunęli dwa pomniki Wilhelma II i Fryderyka II. 16 stycznia 1920 r. żołnierze i ludność niemiecka demonstracyjnie wyjechali z Rawicza do Wrocławia. 17 stycznia w Rawiczu pojawili się ułani polscy. 17 stycznia 1920 r. po wejściu w życie Traktatu Wersalskiego, miasto Rawicz znalazło się ponownie w granicach Rzeczypospolitej.

Na cześć powstania w Rawickim w 1926 r. odsłonięto w Rawiczu Pomnik Żołnierza (zwany przed wojną "pomnikiem powstańców") u którego stóp, na granitowej płycie umieszczono napis "Bojownikom powstań narodowych o wolna i niepodległą Polskę". Pomnik ten w czasie II wojny okupant zniszczył. Został on odrestaurowany w 1980 r. Na cmentarzu komunalnym w Rawiczu w 1947 r. odsłonięto odbudowany obelisk (także zniszczony w czasie wojny) z napisem " Wyrazy hołdu dla spoczywających tu Powstańców Wielkopolskich z r. 1918 - 19, żołnierzy Wojska Polskiego i byłych więźniów politycznych walczących o wolność Ojczyzny". Na terenie powiatu rawickiego w takich miejscowościach jak: Miejska Górka, Słupia Kapitulna, Golejewko, Zielona Wieś, Zakrzewo, Pakosław, Jutrosin, Szymanów i inne, jest wiele pomników, tablic pamiątkowych, mogił zbiorowych i indywidualnych upamiętniających walki powstańców wielkopolskich.

Walki o Rawicz i okoliczne miejscowości w Powstaniu Wielkopolskim 1918-19 roku upamiętniono na jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie napisem "RAWICZ 9 II 1919"

Powstanie wielkopolskie, Wielkopolski Krzyż Powstańczy

• Zbigniew Pilarczyk, Powstanie Wielkopolskie 1918/19 na ziemi rawickiej, Rawicz 1999.
• Józef Urbanowicz (red), Mała Encyklopedia Wojskowa, wyd. MON Warszawa 1971
• Piotr Bojarski, 97 rocznica powstania wielkopolskiego. Kolebka wielkopolskiego lotnictwa, wyd. Agora alehistoria z 22.12.2015.