Dryf semantyczny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne |
Trzecimaja (dyskusja | edycje) Ten artykuł wymaga masywnych poprawek i poszerzenia. |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Dryf semantyczny''', '''zmiana znaczeniowa''', '''zmiana znaczenia''' lub '''zmiana semantyczna'''– zjawisko polegające na poszerzeniu [[pole semantyczne|pola semantycznego]] [[słowo|słowa]] lub jego zawężeniu. |
|||
{{Dopracować|styl|źródła=2008-05|czy pojęcie dryfu semantycznego nie oznacza także zmiany znaczenia wyrazu również z innych powodów?}} |
|||
'''Dryf semantyczny''' – zjawisko polegające na niezamierzonym poszerzeniu [[pole semantyczne|pola semantycznego]] znaku językowego za sprawą przekłamania, błędnego odczytania tekstu, nieporozumienia itd. |
|||
== Przyczyny powodujące zmianę semantyczną == |
|||
| ⚫ | Z dryfem semantycznym niezwykle rzadko mamy do czynienia w przypadku [[pismo fonetyczne|pisma fonetycznego]], bo ze względu na małą ilość znaków i względnie ścisłe powiązanie z mową jest ono odporne na zakłócenia. Przykładami dryfu może być „niepoprawna” pisownia niektórych polskich nazwisk utrwalona za sprawą błędu parafialnego kancelisty. Dzięki niej „błędnie” pisane nazwisko staje się nowym, poprawnym znakiem pisanego języka, np. [[kukułka|gżegżółka]] i Grzegrzółka. |
||
Blank<ref>w {{Harvcoltxt|Blank|1997}} and {{Harvcoltxt|Blank|1999}}</ref> podjął się stworzeniu kompletnej listy przyczyn zmiany semantycznej. Podsumował je jako przyczyny: |
|||
*językowe |
|||
*psychologiczne |
|||
*społeczno-kulturowe |
|||
*kulturalne/encyklopedyczne |
|||
Lista ta została poprawiona i poszerzona przez {{Harvcoltxt|Grzega|2004}}:<ref>Por. {{Harvcoltxt|Grzega|2004}} i {{Harvcoltxt|Grzega|Schöner|2007}}</ref> do następujących czynników(w nawiasie termin angielski): |
|||
Stosunkowo często dryf miał i ma miejsce w systemach [[pismo logograficzne|pisma logograficznego]], w których łatwo o pomyłkę. |
|||
* niewyraźność (''fuzziness'') |
|||
* dominacja prototypu (''dominance of the prototype'') |
|||
* powody społeczne (''Social reasons'') |
|||
* instytucjonalne i nie-instytucjonalne normy poprawności językowej (''institutional and non-institutional linguistic pre- and proscriptivism'') |
|||
* pochlebianie (''flattery'') |
|||
* obrażanie (''insult'') |
|||
* ukrywanie znaczenia (''disguising language'') |
|||
* tabu (''taboo'') |
|||
* powody estetyczno-formalne (''aesthetic-formal reasons'') |
|||
* komunikatywno - formalne (''communicative-formal reasons''), np. w celu uniknięcia słowa polisemicznego (wieloznaczeniowego) lub homofona w pewnych kontekstach |
|||
* gry słów (''word play/punning'') |
|||
* zbytnia długość słowa (''excessive length of words'') |
|||
* nadinterpretacja morfrologiczna (''morphological misinterpretation'') |
|||
* powody logiczno-formalne (''logical-formal reasons''; "lexical regularization") |
|||
* dążenie do elastyczności (''desire for plasticity'') |
|||
* antropoligiczna waga koncepcji (''anthropological salience of a concept'') |
|||
* kulturowa waga koncepcji (''culture-induced salience of a concept'', ''cultural importance'') |
|||
* zmiany referentów (''changes in the referents''), np. zmiany na świecie i w otaczającej rzeczywistości |
|||
* zmiany w widzeniu świata (''world view change'') |
|||
* prestiż słów lub moda (''Prestige/fashion'') |
|||
== Przykłady w języku polskim == |
|||
| ⚫ | Z dryfem semantycznym niezwykle rzadko mamy do czynienia w przypadku [[pismo fonetyczne|pisma fonetycznego]], bo ze względu na małą ilość znaków i względnie ścisłe powiązanie z mową jest ono odporne na zakłócenia. Przykładami dryfu może być „niepoprawna” pisownia niektórych polskich nazwisk utrwalona za sprawą błędu parafialnego kancelisty. Dzięki niej „błędnie” pisane nazwisko staje się nowym, poprawnym znakiem pisanego języka, np. [[kukułka|gżegżółka]] i Grzegrzółka. |
||
== Zobacz też == |
|||
Biologiczną analogią tego zjawiska jest [[dryf genetyczny]]. Zwolennicy [[memetyka|memetyki]] dla całej ewolucji kulturowej ukuli pojęcie [[dryf memetyczny|dryfu memetycznego]], w którym zawiera się również dryf semantyczny. |
|||
* [[dryf genetyczny]] |
|||
* [[dryf memetyczny]] |
|||
[[Kategoria:Semiotyka]] |
[[Kategoria:Semiotyka]] |
||
[[Kategoria:Semantyka]] |
|||
[[en:Semantic progression]] |
[[en:Semantic progression]] |
||
Wersja z 18:38, 14 lip 2016
Dryf semantyczny, zmiana znaczeniowa, zmiana znaczenia lub zmiana semantyczna– zjawisko polegające na poszerzeniu pola semantycznego słowa lub jego zawężeniu.
Przyczyny powodujące zmianę semantyczną
Blank[1] podjął się stworzeniu kompletnej listy przyczyn zmiany semantycznej. Podsumował je jako przyczyny:
- językowe
- psychologiczne
- społeczno-kulturowe
- kulturalne/encyklopedyczne
Lista ta została poprawiona i poszerzona przez Szablon:Harvcoltxt:[2] do następujących czynników(w nawiasie termin angielski):
- niewyraźność (fuzziness)
- dominacja prototypu (dominance of the prototype)
- powody społeczne (Social reasons)
- instytucjonalne i nie-instytucjonalne normy poprawności językowej (institutional and non-institutional linguistic pre- and proscriptivism)
- pochlebianie (flattery)
- obrażanie (insult)
- ukrywanie znaczenia (disguising language)
- tabu (taboo)
- powody estetyczno-formalne (aesthetic-formal reasons)
- komunikatywno - formalne (communicative-formal reasons), np. w celu uniknięcia słowa polisemicznego (wieloznaczeniowego) lub homofona w pewnych kontekstach
- gry słów (word play/punning)
- zbytnia długość słowa (excessive length of words)
- nadinterpretacja morfrologiczna (morphological misinterpretation)
- powody logiczno-formalne (logical-formal reasons; "lexical regularization")
- dążenie do elastyczności (desire for plasticity)
- antropoligiczna waga koncepcji (anthropological salience of a concept)
- kulturowa waga koncepcji (culture-induced salience of a concept, cultural importance)
- zmiany referentów (changes in the referents), np. zmiany na świecie i w otaczającej rzeczywistości
- zmiany w widzeniu świata (world view change)
- prestiż słów lub moda (Prestige/fashion)
Przykłady w języku polskim
Z dryfem semantycznym niezwykle rzadko mamy do czynienia w przypadku pisma fonetycznego, bo ze względu na małą ilość znaków i względnie ścisłe powiązanie z mową jest ono odporne na zakłócenia. Przykładami dryfu może być „niepoprawna” pisownia niektórych polskich nazwisk utrwalona za sprawą błędu parafialnego kancelisty. Dzięki niej „błędnie” pisane nazwisko staje się nowym, poprawnym znakiem pisanego języka, np. gżegżółka i Grzegrzółka.