Tekst źródłowy strony Nikotyna

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:

Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.

Blokada została nałożona przez ‪EPIC‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Początek blokady: 09:48, 2 lip 2024
Zakończenie blokady: 09:48, 2 lip 2025

Twój obecny adres IP to 206.189.44.186. Zablokowany zakres to 206.189.32.0/20.

Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.

Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

{{Związek chemiczny infobox
 |nazwa                      = Nikotyna
 |1. grafika                 = Nikotin - Nicotine.svg
 |opis 1. grafiki            = 
 |rozmiar 1. grafiki         = 140
 |2. grafika                 = 
 |opis 2. grafiki            = 
 |3. grafika                 = 
 |opis 3. grafiki            = 
 |nazwa systematyczna        = (''S'')-3-[2-(''N''-metylopirolidyno)]pirydyna
 |inne nazwy                 = 
 |wzór sumaryczny            = C<sub>10</sub>H<sub>14</sub>N<sub>2</sub>
 |inne wzory                 = 
 |masa molowa                = 162,23
 |wygląd                     = bezbarwna ciecz brunatniejąca na powietrzu{{r|psc}}
 |SMILES                     = CN1CCCC1C2=CN=CC=C2
 |numer CAS                  = 54-11-5
 |PubChem                    = 89594
 |DrugBank                   = DB00184
 |gęstość                    = 1,0097
 |gęstość źródło             = {{r|CRC}}
 |stan skupienia w podanej g = ciecz
 |g warunki niestandardowe   = {{C|20}}
 |rozpuszczalność w wodzie   = [[mieszalność cieczy|mieszalna]]
 |rww źródło                 = {{r|CRC}}
 |rww warunki niestandardowe = 
 |inne rozpuszczalniki       = bardzo dobrze rozpuszczalna w [[etanol]]u, [[eter dietylowy|eterze dietylowym]] i [[chloroform]]ie{{r|CRC}}
 |temperatura topnienia      = −79
 |tt źródło                  = {{r|CRC}}
 |tt warunki niestandardowe  = 
 |temperatura wrzenia        = 246
 |tw źródło                  = {{r|CRC}}
 |tw warunki niestandardowe  = 
 |temperatura krytyczna      = 
 |tk źródło                  = 
 |ciśnienie krytyczne        = 
 |ck źródło                  = 
 |logP                       = 
 |kwasowość                  = 
 |zasadowość                 = pK<sub>a1</sub> = 8,02<br />pK<sub>a2</sub> = 3,12{{r|CRC}}
 |aktywność optyczna         = −169°
 |współczynnik załamania     = 1,5282
 |wz źródło                  = {{r|CRC}}
 |wz warunki niestandardowe  = [[linia D sodu|589 nm]], {{C|20}}
 |lepkość                    = 
 |l źródło                   = 
 |l warunki niestandardowe   = 
 |napięcie powierzchniowe    = 
 |np źródło                  = 
 |np warunki niestandardowe  = 
 |układ krystalograficzny    = 
 |moment dipolowy            = 
 |moment dipolowy źródło     = 
 |karta charakterystyki      = {{Sigma-Aldrich|link=tak|N3876|SIGMA|data dostępu=2016-04-11}}
 |zagrożenia GHS źródło      = {{CLI|48724|CLP=tak|data dostępu=2015-04-10}}
 |piktogram GHS              = {{Piktogram GHS|06|09}}
 |hasło GHS                  = Niebezpieczeństwo
 |zwroty H                   = {{Zwroty H|301|310|411}}
 |zwroty EUH                 = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                   = {{Zwroty P|280|301+310|361|302+350|405|501}}{{r|Alfa}}
 |zagrożenia UE źródło       = {{CLI|48724|CLP=tak|data dostępu=2015-04-10}}
 |piktogram UE               = {{Piktogram ostrzegawczy|T+|N}}
 |zwroty R                   = {{Zwroty R|25|27|51/53}}
 |zwroty S                   = {{Zwroty S|36/37|45|61}}
 |NFPA 704                   = {{NFPA 704|4|1|0}}
 |NFPA 704 źródło            = {{r|SA-US}}
 |temperatura zapłonu        = 
 |tz źródło                  = 
 |tz warunki niestandardowe  = 
 |temperatura samozapłonu    = 
 |ts źródło                  = 
 |ts warunki niestandardowe  = 
 |numer RTECS                = QS5250000
 |dawka śmiertelna           = 
 |pochodne                   = 
 |podobne związki            = [[pirydyna]], [[pirolidyna]], [[kotynina]]
 |ATC                        = [[ATC (N07)|N07BA01]]
 |legalność w Polsce         = nieklasyfikowana
 |stosowanie w ciąży         = 
 |działanie                  = 
 |procent wchłaniania        = 
 |biodostępność              = 
 |okres półtrwania           = 2 h{{r|Nakajima}}
 |wiązanie z białkami osocza = 
 |metabolizm                 = 
 |wydalanie                  = 
 |drogi podawania            = 
 |objętość dystrybucji       = 
 |commons                    = Category:Nicotine
 |wikisłownik                = nikotyna
}}
'''Nikotyna''' – [[związki organiczne|organiczny związek chemiczny]] z grupy [[alkaloidy|alkaloidów]] [[pirydyna|pirydynowych]]. Naturalnie występuje w [[liść|liściach]] i [[korzeń|korzeniach]] [[tytoń szlachetny|tytoniu szlachetnego]] (''Nicotiana tabacum''){{r|psc}}.

Zbudowana jest z dwóch pierścieni [[związki heterocykliczne|heterocyklicznych]], [[pirydyna|pirydyny]] i [[pirolidyna|pirolidyny]], której atom węgla w pozycji 2 stanowi [[Centrum stereogeniczne|centrum chiralne]] (naturalnie występująca nikotyna jest [[Enancjomery|enancjomerem]] o [[konfiguracja absolutna|konfiguracji]] ''S'').

== Działanie na organizm ludzki ==
Związek [[Substancja psychoaktywna|psychoaktywny]]<ref>{{Cytuj | tytuł = psychoactive substance | opublikowany = National Cancer Institute | praca = NCI's Dictionary of Cancer Terms}}</ref>. Powszechnie podawaną dawką [[Dawka śmiertelna|LD50]] dla [[człowiek rozumny|człowieka]] jest ok. 0,8 mg/kg masy ciała – doustnie (60 mg przyjęte przez dorosłego). Wartość ta została jednak ustalona jeszcze w XIX wieku, w drodze badań o ograniczonej wiarygodności, może więc odbiegać od rzeczywistości; znane są liczne przypadki przeżycia znacznie większych dawek. W świetle nowszych badań, bardziej prawdopodobna wydaje się LD<sub>50</sub> w przedziale 6,5–13 mg/kg masy ciała, co czyniłoby ją zbliżoną do tej dla [[pies domowy|psów]] (LD<sub>50</sub> dla [[mysz]]y wynosi 3,3 mg/kg masy ciała, a dla [[szczur]]ów – ponad 50 mg/kg)<ref>{{cytuj | autor = Bernd Mayer | tytuł = How much nicotine kills a human? Tracing back the generally accepted lethal dose to dubious self-experiments in the nineteenth century | czasopismo = Archives of Toxicology | data = 2014-01 | data dostępu = 2023-05-16 | wolumin = 88 | numer = 1 | s = 5–7 | doi = 10.1007/s00204-013-1127-0 | pmid = 24091634 | pmc = PMC3880486 | język = en}}</ref>.

Zawartość nikotyny w [[tytoń (produkt)|tytoniu]] [[papieros]]owym jest rzędu 1–2% suchej masy{{r|Ciolino|Lee1097}}, natomiast w dymie papierosowym rzędu 0,2–1 mg/papieros (w zależności od rodzaju i marki papierosów).

Do końca XX w. uważano, że czysta nikotyna nie prowadzi do rozwoju nowotworów{{r|Hecht-1999|Wu-2004}}. W pierwszej dekadzie XXI w. pojawiły się jednak prace podważające ten pogląd{{r|Wu-2004|Ye-2004|Wong-2007|Davis-2009|Chu-2013}}, wywołując debatę wśród naukowców na temat jej [[czynnik rakotwórczy|właściwości rakotwórczych]]{{r|Cardinale-2012}}.

Istnieją bardzo rozbieżne opinie w świecie nauki co do potencjału [[uzależnienie|uzależniającego]] nikotyny. Według niektórych doniesień, właściwości uzależniające wyizolowanej nikotyny nie są znaczące{{r|Guillem-2005}}, a decydujący wpływ na silne uzależnienie od papierosów ma występowanie w dymie tytoniowym [[inhibitory monoaminooksydazy|inhibitorów monoaminooksydazy]] (w szczególności [[harman (związek chemiczny)|harman]] i [[norharman]]). Inne badania zaprzeczają tej tezie<ref>{{cytuj | autor = Kenneth A. Perkins, Joshua L. Karelitz | tytuł = Reinforcement enhancing effects of nicotine via smoking | czasopismo = Psychopharmacology | data = 2013-08 | data dostępu = 2023-05-16 | wolumin = 228 | numer = 3 | s = 479–486 | doi = 10.1007/s00213-013-3054-4 | pmid = 23494236 | pmc = PMC3707934 | język = en}}</ref><ref>{{cytuj | autor = Rachel Grana, Neal Benowitz, Stanton A. Glantz | tytuł = E-Cigarettes: A Scientific Review | czasopismo = Circulation | data = 2014-05-13 | data dostępu = 2023-05-16 | wolumin = 129 | numer = 19 | s = 1972–1986 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.114.007667 | pmid = 24821826 | pmc = PMC4018182 | język = en}}</ref><ref>{{cytuj | autor = Lorena M. Siqueira, Sheryl A. Ryan, Pamela K. Gonzalez, Stephen W. Patrick, Joanna Quigley, Leslie R. Walker | tytuł = Nicotine and Tobacco as Substances of Abuse in Children and Adolescents | czasopismo = Pediatrics | data = 2017 | wolumin = 139 | numer = 1 | s = art. nr e20163436 | doi = 10.1542/peds.2016-3436 | język = en| dostęp = o}}</ref>.

Nikotyna jest silnym [[agonista|agonistą]] [[receptor acetylocholinowy|receptorów N-acetylocholinowych]]. W niskich dawkach (1–3 mg) wykazuje działanie [[stymulanty|stymulujące]], co jest głównym powodem, dla którego [[palenie]] [[Tytoń (produkt)|tytoniu]] sprawia przyjemność. Nikotyna działa na [[organizm]] człowieka na wiele różnych sposobów, gdyż wiąże się trwale i blokuje działanie kilkudziesięciu różnego rodzaju [[enzymy|enzymów]]. W małych dawkach działa ona stymulująco, powodując wzmożone wydzielanie [[adrenalina|adrenaliny]], co powoduje wszystkie związane z tym objawy (zanik [[ból]]u i [[głód|głodu]], przyspieszone bicie [[serce|serca]], rozszerzone źrenice itp). W większych dawkach powoduje trwałe zablokowanie działania [[układ nerwowy|układu nerwowego]], gdyż wiąże się ona trwale z [[receptory nikotynowe|receptorami nikotynowymi]] w komórkach nerwowych zaburzając ich [[metabolizm]]. Pojawia się uczucie lekkości, następnie zmiana percepcji, zmiana postrzegania otoczenia, [[światłowstręt]], zmęczenie, brak energii, uczucie oderwania od rzeczywistości, myślotok, wymioty, biegunka. W jeszcze większych dawkach występuje zamroczenie pola widzenia i pojawić się mogą [[halucynacje]] – zazwyczaj czarno-białe „wizjonerskie” obrazy. W ekstremalnie wysokich dawkach następuje utrata przytomności, drgawki i zgon.

W przypadku palenia [[papieros]]a nikotyna działa niemal natychmiast po zażyciu, ok. 7 sekund (czas potrzebny na przedostanie się nikotyny szlakiem jama ustna – [[Płuco|płuca]] – krew krążenia małego – [[serce]] – [[Aorta człowieka|aorta]] – tętnice mózgu). [[Biologiczny okres półtrwania]] nikotyny w mózgu wynosi ok. 2 h{{r|Nakajima}}. W organizmie człowieka 70–80% nikotyny ulega w wątrobie przemianie do [[kotynina|kotyniny]]. Innymi metabolitami są ''N''-tlenek nikotyny (4–7%) oraz ''N''-tlenek kotyniny{{r|pharmgkb|Piekoszewski}}.

Nikotyna zwiększa wydzielanie [[hormon antydiuretyczny|wazopresyny]]{{r|Marshall2007-s17}} oraz [[angiotensyna|angiotensyny]] II i [[endotelina|endoteliny]]-1, które zwiększają ryzyko stanu [[Zakrzepica żył głębokich|prozakrzepowego]]{{r|Naruszewicz}}.

Mechanizm uzależnienia od nikotyny tłumaczony jest, podobnie jak w przypadku wielu innych substancji uzależniających, od podwyższenia poziomu [[dopamina|dopaminy]] w [[Kresomózgowie|mózgu]]. Potwierdzone to zostało w badaniach na myszach, przy czym zarejestrowano także wpływ tego procesu na procesy decyzyjne<ref>{{cytuj | autor = Malou Dongelmans, Romain Durand-de Cuttoli, Claire Nguyen, Maxime Come, Etienne K. Duranté, Damien Lemoine, Raphaël Brito, Tarek Ahmed Yahia, Sarah Mondoloni, Steve Didienne, Elise Bousseyrol, Bernadette Hannesse, Lauren M. Reynolds, Nicolas Torquet, Deniz Dalkara, Fabio Marti, Alexandre Mourot, Jérémie Naudé, Philippe Faure | tytuł = Chronic nicotine increases midbrain dopamine neuron activity and biases individual strategies towards reduced exploration in mice | czasopismo = Nature Communications | data = 2021-11-26 | data dostępu = 2023-05-16 | wolumin = 12 | numer = 1 | s = 6945 | doi = 10.1038/s41467-021-27268-7 | pmid = 34836948 | pmc = PMC8635406 | język = en}}</ref>.

== Historia ==
Nazwa nikotyny pochodzi od nazwiska dyplomaty [[Jean Nicot|Jeana Nicota]], który w XVI wieku wprowadził tytoń na [[dwór monarszy|dworze]] [[Królestwo Francji (987–1791)|francuskim]]; pierwotnie oznaczała ona gatunek rośliny, nie zaś zawartą w niej substancję<ref>{{Cytuj | autor = [[Mirosław Dworniczak]] | tytuł = Głód nikotyny | czasopismo = Wiedza i Życie | wolumin = 5/2022 | s= 39}}</ref>. Nikotyna została pierwszy raz wyizolowana w 1828 roku{{r|JBudzi}}<ref>{{Encyklopedia PWN | tytuł = Nikotyna | id = 3947755 | data dostępu = 2021-07-30}}</ref>, {{fakt|jej chemiczna budowa odkryta w roku 1843, a otrzymana została po raz pierwszy w 1904 roku|data=2016-04}}.

== Nikotyna jako lek ==
W 1979 roku neurobiolog [[Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles|UCLA]] Marie-Françoise Chesselet wykazała, że nikotyna podwyższa poziomy [[Dopamina|dopaminy]], [[neuroprzekaźnik]]a koniecznego dla wzbudzenia stanu uwagi, a także w kontrolowaniu ruchu{{r|nootropy}}. Chesselet stwierdziła, że nawet niewielka dawka nikotyny stymuluje uwolnienie dopaminy w [[Ciało prążkowane|ciele prążkowanym]], hamując ruchy, które w innym wypadku wymknęłyby się spod kontroli{{r|nootropy}}.

W 2018 roku [[Paul Newhouse]] na wystąpieniu w czasie ''Global Forum on Nicotine'' przedstawił wyniki badań wskazujące, że nikotyna może być stosowana w leczeniu [[Choroby neurodegeneracyjne|chorób neurodegeneracyjnych]] mózgu takich jak łagodne zaburzenia poznawcze, [[choroba Alzheimera]] i [[zespół Downa]]{{r|isbzdrowie}}. Dzięki nikotynie pacjenci mieli lepszą pamięć krótkotrwałą, byli bardziej skoncentrowani i osiągali lepsze wyniki w zadaniach wymagających sprawności intelektualnej{{r|isbzdrowie}}. Poza tym stwierdzono, że nikotyna może działać jak [[Przeciwutleniacze|antyoksydant]], chroniąc komórki mózgu przed szkodliwymi wolnymi [[Rodniki|rodnikami]]{{r|isbzdrowie}}.

== Przypisy ==
<references>
* <ref name="Alfa">{{AlfaAesar|numer=A12398|data dostępu=2016-04-11|nazwa=(<em>S</em>)-(–)-Nicotine}}</ref>
* <ref name="Cardinale-2012">{{cytuj|autor=Cardinale, A.; Nastrucci, C.; Cesario, A.; Russo, P.|tytuł=Nicotine: specific role in angiogenesis, proliferation and apoptosis |czasopismo=Crit Rev Toxicol|wolumin=42|numer=1|s=68–89|data=2012|doi=10.3109/10408444.2011.623150|pmid=22050423 |dostęp=z}}</ref>
* <ref name="Chu-2013">{{cytuj |autor=Chu, K.M.; Cho, C.H.; Shin, V.Y.|tytuł=Nicotine and gastrointestinal disorders: its role in ulceration and cancer development |czasopismo=Curr Pharm Des |wolumin=19|numer=1|s=5–10|data=2013 |doi=10.2174/1381612811306010005|pmid=22950507 |dostęp=z}}</ref>
* <ref name="CRC">{{CRC95|strony='''3'''-408, '''5'''-101}}</ref>
* <ref name="Davis-2009">{{Cytuj |autor = Rebecca Davis, Wasia Rizwani, Sarmistha Banerjee, Michelle Kovacs, Eric Haura |tytuł = Nicotine promotes tumor growth and metastasis in mouse models of lung cancer |czasopismo = PloS One |data = 2009 |wolumin = 4 |numer = 10 |s = e7524 |doi = 10.1371/journal.pone.0007524 |pmid = 19841737 |pmc = 2759510}}</ref>
* <ref name="Lee1097">{{Cytuj |autor = Jae Gon Lee, Chang Gook Lee, Jae Jin Kwag, Moon Soo Rhee, Alan J. Buglass |tytuł = Fast analysis of nicotine in tobacco using double-shot pyrolysis--gas chromatography--mass spectrometry |czasopismo = Journal of Agricultural and Food Chemistry |data = 2007 |wolumin = 55 |numer = 4 |s = 1097–1102 |doi = 10.1021/jf062486u |pmid = 17256957 |dostęp=z}}</ref>
* <ref name="Ciolino">{{cytuj|autor=Ciolino, L.A.; Fraser, D.B.; Yi, T.Y.; Turner, J.A.; Barnett, D.Y.; McCauley, H.A.|tytuł=Reversed phase ion-pair liquid chromatographic determination of nicotine in commercial tobacco products. 2. Cigarettes|czasopismo=J. Agric. Food Chem.|wydanie=9|wolumin=47|s=3713–3717|język=en |data=1999 |doi=10.1021/jf990050r|pmid=10552710 |dostęp=z}}</ref>
* <ref name="Guillem-2005">{{Cytuj |autor = Karine Guillem, Caroline Vouillac, Marc R. Azar, Loren H. Parsons, George F. Koob |tytuł = Monoamine oxidase inhibition dramatically increases the motivation to self-administer nicotine in rats |czasopismo = The Journal of Neuroscience: The Official Journal of the Society for Neuroscience |data = 2005 |wolumin = 25 |numer = 38 |s = 8593–8600 |doi = 10.1523/JNEUROSCI.2139-05.2005 |pmid = 16177026 |pmc = 6725504}}</ref>
* <ref name="Hecht-1999">{{cytuj |autor=S.S. Hecht |tytuł=Tobacco smoke carcinogens and lung cancer |czasopismo=J Natl Cancer Inst|wolumin=91|numer=14 |s=1194–1210 |data=1999 |doi=10.1093/jnci/91.14.1194|pmid=10413421|dostęp=o}}</ref>
* <ref name="JBudzi">{{cytuj |autor=Jaromir Budzianowski|tytuł=Tytoń – niegdyś roślina lecznicza. Czy zawiera substancje o właściwościach leczniczych?|data=2013 |czasopismo=Przegląd Lekarski |wolumin=70|numer=10|s=865–868|pmid= 24501813}}</ref>
* <ref name="Marshall2007-s17">{{cytuj|autor=Marshall, William J.|tytuł=Clinical Chemistry|data=2007|wydawca=Mosby|miejsce=Edinburgh|isbn=978-0-7234-3328-6|s=17}}</ref>
* <ref name="Nakajima">{{cytuj|autor=Nakajima, M.; Yokoi, T.|tytuł=Interindividual Variability in Nicotine Metabolism: C-Oxidation and Glucuronidation|czasopismo=Drug Metab Pharmacokinet |wolumin=20|numer=4|s=227–235|data=2005 |doi=10.2133/dmpk.20.227|pmid=16141602|dostęp=o}}</ref>
* <ref name="pharmgkb">{{cytuj |url=http://www.pharmgkb.org/do/serve?objId=PA2011|tytuł=Nicotine Pathway, Pharmacokinetics|data dostępu=2011-09-01}}</ref>
* <ref name="Piekoszewski">{{cytuj|autor=Piekoszewski, W.; Florek, E.; Kulza, M.; Wilimowska, J.; Loba, U.|tytuł=Opracowanie metody oznaczanie metabolitów nikotyny w moczu|url=https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/78538/piekoszewski_wilimowska_et-al_opracowanie_metody_oznaczanie_metabolitow_nikotyny_w_moczu_2009.pdf|czasopismo=Przegląd Lekarski| wolumin=66|numer=10|s=593–597|data=2009|pmid=20301889|dostęp=o}}</ref>
* <ref name="psc">{{PSChem|strony=266}}</ref>
* <ref name="SA-US">{{Sigma-Aldrich|MSDS=tak|N3876|SIGMA|data dostępu=2016-04-11|język=en}}</ref>
* <ref name="Wong-2007">{{cytuj|autor=Wong, H.P.; Yu, L.; Lam, E.K.; Tai, E.K.; Wu, W.K.|tytuł=Nicotine promotes colon tumor growth and angiogenesis through beta-adrenergic activation|czasopismo=Toxicol Sci|wolumin=97|numer=2|s=279–287|data=2007|doi=10.1093/toxsci/kfm060|pmid=17369603 |dostęp=o}}</ref>
* <ref name="Naruszewicz">{{cytuj|url=http://www.pamietajosercu.pl/artykuly/czynniki_ryzyka/wplyw_palenia_tytoniu_na_hemostatyczne_czynniki_ryzyka_chorob_sercowo-naczyniowych.html|tytuł=Wpływ palenia tytoniu na hemostatyczne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych|autor=Marek Naruszewicz|opublikowany=Pamiętaj o sercu – Narodowy Program Profilaktyki i Leczenia Chorób Układu Sercowo-Naczyniowego POLKARD|data dostępu=2009-11-30}}</ref>
* <ref name="Wu-2004">{{cytuj|autor=Wu, W.K.; Cho, C.H.|tytuł=The pharmacological actions of nicotine on the gastrointestinal tract|czasopismo=J Pharmacol Sci|wolumin=94|numer=4|s=348–358|data=2004|doi=10.1254/jphs.94.348|pmid=15107574|dostęp=o}}</ref>
* <ref name="Ye-2004">{{cytuj|autor=Ye, Y.N.; Liu, E.S.; Shin, V.Y.; Wu, W.K.; Luo, J.C.|tytuł=Nicotine promoted colon cancer growth via epidermal growth factor receptor, c-Src, and 5-lipoxygenase-mediated signal pathway|czasopismo=J Pharmacol Exp Ther|wolumin=308|numer=1|s=66–72|data=2004|doi=10.1124/jpet.103.058321|pmid=14569062 |dostęp=z}}</ref>
* <ref name="isbzdrowie">{{Cytuj stronę | url = https://www.isbzdrowie.pl/2018/06/nikotyna-moze-leczyc/ | tytuł = Nikotyna może leczyć | data dostępu = 2020-04-24}}</ref>
* <ref name="nootropy">{{Cytuj | url = https://nootropy.pl/2016/06/15/nikotyna-cudowny-lek/ | tytuł = Nikotyna - cudowny lek? | opublikowany= Mootropy.pl | data dostępu = 2020-11-22}}</ref>
</references>

{{zastrzeżenia|medycyna}}
{{Klasyfikacja ATC|N07}}
{{Stymulanty}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Alkaloidy]]
[[Kategoria:Insektycydy]]
[[Kategoria:Neurotoksyny]]
[[Kategoria:Nikotynizm]]
[[Kategoria:Pirolidyny]]
[[Kategoria:Pirydyny]]
[[Kategoria:Stymulanty]]
[[Kategoria:Związki optycznie czynne]]

Szablony użyte w tym artykule:

Szablon:AlfaAesar (edytuj)
Szablon:C (edytuj)
Szablon:CLI (edytuj)
Szablon:CRC95 (edytuj)
Szablon:Cytuj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj stronę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Encyklopedia PWN (edytuj)
Szablon:Fakt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Grupa szablonów (edytuj)
Szablon:Infobox 2x2 (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox 2x2 dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox chemia/aktywny (edytuj)
Szablon:Infobox chemia/aktywny/style.css (edytuj)
Szablon:Infobox chemia/niebezpieczeństwa (edytuj)
Szablon:Infobox chemia/temperatura (edytuj)
Szablon:Infobox chemia/właściwości (edytuj)
Szablon:Infobox chemia/źródła (edytuj)
Szablon:Infobox dwie grafiki (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox grafika (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox kreska (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox kreska dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox nagłówek (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox nagłówek dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox projekt/projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tytuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tytuł/styles.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox ukryte (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox ukryte dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox wiersz (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox wiersz dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Klasyfikacja ATC (edytuj)
Szablon:Klasyfikacja ATC/N07 (edytuj)
Szablon:Komórka (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Lang (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:NFPA 704 (edytuj)
Szablon:Navbox/styles.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Odn/id (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:PSChem (edytuj)
Szablon:Piktogram GHS (edytuj)
Szablon:Piktogram GHS/Pliki (edytuj)
Szablon:Piktogram ostrzegawczy (edytuj)
Szablon:Piktogram ostrzegawczy/Pliki (edytuj)
Szablon:R (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Sigma-Aldrich (edytuj)
Szablon:Stymulanty (edytuj)
Szablon:Szablon nawigacyjny (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Zastrzeżenia (edytuj)
Szablon:Związek chemiczny infobox (edytuj)
Szablon:Związek chemiczny infobox/style.css (edytuj)
Szablon:Związek chemiczny infobox/wyjątki (edytuj)
Szablon:Zwroty EUH (edytuj)
Szablon:Zwroty H (edytuj)
Szablon:Zwroty H/Pliki (edytuj)
Szablon:Zwroty H/Tekst (edytuj)
Szablon:Zwroty P (edytuj)
Szablon:Zwroty P/Pliki (edytuj)
Szablon:Zwroty P/Tekst (edytuj)
Szablon:Zwroty R (edytuj)
Szablon:Zwroty R/Pliki (edytuj)
Szablon:Zwroty R/Tekst (edytuj)
Szablon:Zwroty S (edytuj)
Szablon:Zwroty S/Pliki (edytuj)
Szablon:Zwroty S/Tekst (edytuj)
Moduł:Color contrast (edytuj)
Moduł:Color contrast/colors (edytuj)
Moduł:Cytuj (edytuj)
Moduł:Cytuj/czasopisma (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Cytuj/dostęp (edytuj)
Moduł:Cytuj/firewall (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:ISBN/wydawcy (edytuj)
Moduł:Infoboksy (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Lang (edytuj)
Moduł:Lang/data (edytuj)
Moduł:Navbox (edytuj)
Moduł:Navbox/printer/default (edytuj)
Moduł:Navbox/res (edytuj)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:Wikidane (edytuj)
Moduł:Wikidane/data (edytuj)
Moduł:Wikidane/format/string (edytuj)
Moduł:Łatki (edytuj)

Wróć do Nikotyna.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Nikotyna”