Tekst źródłowy strony Hiszpania

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:
Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.
Blokada została nałożona przez ‪EPIC‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Początek blokady: 09:48, 2 lip 2024
Zakończenie blokady: 09:48, 2 lip 2025
Twój obecny adres IP to 206.189.44.186. Zablokowany zakres to 206.189.32.0/20.
Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.
Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.
Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.
{{inne znaczenia|państwa|[[Hiszpania (województwo wielkopolskie)|Hiszpania]] – wieś w województwie wielkopolskim}}
{{Państwo infobox
 |nazwa                  = Królestwo Hiszpanii
 |nazwa oryginalna       = {{K|es|Reino de España}}
 |dopełniacz nazwy       = Hiszpanii
 |lata istnienia         = 
 |herb                   = Escudo de España (mazonado).svg
 |godło                  = 
 |flaga                  = Flag of Spain.svg
 |dewiza                 = {{J|la|Plus Ultra}}<br />(Wciąż dalej)
 |hymn                   = [[Hymn Hiszpanii|{{J|es|Marcha Real}}]]<br />(Marsz Królewski)
 |hymn audio             = Marcha Real-Royal March by US Navy Band.ogg
 |ustrój polityczny      = [[monarchia parlamentarna]]
 |konstytucja            = [[Ustrój polityczny Hiszpanii#Konstytucja|Konstytucja Hiszpanii]]
 |stolica                = [[Madryt]]
 |data powstania         = 
 |data likwidacji        = 
 |władca                 = [[Filip VI Hiszpański|Filip VI]]
 |prezydent              = 
 |premier                = [[Pedro Sánchez]]
 |powierzchnia           = 505 965 km²<ref name="World Data Bank - Surface - Spain">[https://data.worldbank.org/indicator/AG.SRF.TOTL.K2?skipRedirection=true&view=map Worldbank], Dane na 2021.</ref>
 |wysokość               = 
 |rok                    = 2024 IV
 |liczba ludności        = 48 692 804 <ref>{{Cytuj | url=https://www.ine.es/dyngs/INEbase/es/operacion.htm?c=Estadistica_C&cid=1254736177095&menu=ultiDatos&idp=1254735572981 | tytuł=INEbase / Demografía y población /Cifras de población y Censos demográficos /Estadística continua de población / Últimos datos | opublikowany=ine.es | język=es | data dostępu=2024-07-12}}</ref>
 |gęstość zaludnienia    = 96 os./km²
 |ISO 3166               = ES
 |waluta                 = 1 [[euro]] = 100 [[Cent|eurocentów]] (EUR, €)
 |numer kierunkowy       = +34
 |domena                 = [[.es]]
 |kod samochodowy        = E
 |kod samolotowy         = EC
 |strefa czasowa         = [[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]] od 0 do +1 – zima<br />[[Uniwersalny czas koordynowany|UTC]] od +1 do +2 – lato
 |narodowości            = 
 |język urzędowy         = [[Język hiszpański|hiszpański]]{{u|infobox1}}
 |religia dominująca     = [[katolicyzm]] (67,8%)<ref>{{Cytuj |url = http://datos.cis.es/pdf/Es3146mar_A.pdf |tytuł = Barómetro de junio de 2016 |opublikowany = Centro de Investigaciones Sociológicas |data dostępu = 2017-09-01}}</ref>
 |terytoria zależne      = 
 |terytoria autonomiczne = 
 |pkb rok                = 2023
 |pkb                    = 1 492,43 mld<ref name="IMF">Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy|Międzynarodowego Funduszu Walutowego]] na rok 2023: {{cytuj stronę |url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=87&pr.y=6&sy=2016&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=914&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |tytuł = World Economic Outlook Database, April 2023 |autor = International Monetary Fund |język = en |data dostępu = 2023-05-20}}</ref> [[Dolar amerykański|USD]]
 |pkb na osobę           = 31 223<ref name="IMF" /> [[Dolar amerykański|USD]]
 |pkb psn rok            = 2023
 |pkb psn                = 2 363,54 mld<ref name="IMF" /> [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
 |pkb psn na osobę       = 49 447<ref name="IMF" /> [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
 |mapa                   = Sp-map.png
 |alt mapy               = 
 |opis mapy              = 
 |lokalizacja mapa       = EU-Spain.svg
 |nazwa lokalizacji      = 
 |opis lokalizacji       = 
 |kod mapy               = 
 |współrzędne            = 
 |opis miejsca           = 
 |commons                = Category:Spain
 |wikinews               = 
 |wikicytaty             = 
 |wikisłownik            = Hiszpania
}}
'''Hiszpania''', '''Królestwo Hiszpanii''' ({{hiszp.|España}}, {{K|es|Reino de España}}) – państwo w zachodniej części [[Europa Południowa|Europy Południowej]], położone głównie na [[Półwysep Iberyjski|Półwyspie Iberyjskim]], obejmujące także [[Baleary]] na [[Morze Śródziemne|Morzu Śródziemnym]], [[Wyspy Kanaryjskie]] na [[Ocean Atlantycki|Oceanie Atlantyckim]] oraz mniejsze [[Hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej|wysepki i tereny]] w północnej [[Afryka|Afryce]].

Składa się z 17 [[Wspólnoty autonomiczne Hiszpanii|regionów autonomicznych]] i dwóch miast autonomicznych. Stolicą i największym miastem jest [[Madryt]], duże znaczenie mają również [[Barcelona]] i [[Walencja]]. Państwo ma powierzchnię 505 965&nbsp;km²<ref name="World Data Bank - Surface - Spain" />, będąc czwartym co do wielkości państwem w Europie, po Rosji, Ukrainie i Francji. Ludność oscyluje na poziomie 50 mln. Dominuje w nim [[klimat podzwrotnikowy|klimat subtropikalny]]. Na zachodzie Hiszpania graniczy z [[Portugalia|Portugalią]], na południu z należącym do Wielkiej Brytanii [[Gibraltar]]em, oraz przez [[Hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej|''plazas de soberanía'']] z [[Maroko|Marokiem]]. Na północnym wschodzie, przez [[Pireneje]], państwo graniczy z [[Francja|Francją]] i [[Andora|Andorą]]. Północno-zachodnia i południowo-zachodnia część leży nad [[Ocean Atlantycki|Oceanem Atlantyckim]], pozostała część wybrzeża leży nad [[Morze Śródziemne|Morzem Śródziemnym]].

Hiszpania ma [[Historia Hiszpanii|długą historię]] i bogate dziedzictwo kulturowe. Przez setki lat była częścią [[Starożytny Rzym|Starożytnego Rzymu]], w XV wieku stworzyła własne [[Imperium hiszpańskie|Imperium Hiszpańskie]], jedno z największych [[Imperium|imperiów]] w historii świata – [[imperium, nad którym nigdy nie zachodzi słońce]]. Dzisiejsza Hiszpania jest [[Kraj rozwinięty|krajem rozwiniętym]] o bardzo wysokim [[Wskaźnik rozwoju społecznego|wskaźniku rozwoju społecznego]]<ref>[http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-report-en-1.pdf 2014 Human Development Report] – United Nations Development Programme ([[Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju]]).</ref> i dobrej [[Jakość#Jakość życia|jakości życia]] (10. miejsce na świecie)<ref>[http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf Worldwide quality-of-life index] – [[The Economist]], 2005.</ref>. Jest członkiem [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]] (od 1986 roku) oraz kilkudziesięciu organizacji międzynarodowych, w tym [[Organizacja Narodów Zjednoczonych|ONZ]], [[NATO]], [[Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie|OBWE]], [[Światowa Organizacja Handlu|WTO]], [[Organizacja Państw Iberoamerykańskich|OEI]] i [[Unia Łacińska|Unii Łacińskiej]]. Obowiązującą walutą jest [[euro]]. Znajduje się tu 47 obiektów wpisanych na [[Lista światowego dziedzictwa UNESCO|listę światowego dziedzictwa UNESCO]] (3. miejsce na świecie). Jest drugim [[Ranking Światowej Organizacji Turystyki|najczęściej odwiedzanym państwem]] na świecie, w 2017 roku Hiszpanię odwiedziło 82 mln turystów<ref name="WTO Tourism 2018">{{Cytuj |url = https://www.e-unwto.org/doi/book/10.18111/9789284419876 |tytuł = UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition |autor = [[Światowa Organizacja Turystyki]] |język = en}}</ref><ref>{{Cytuj |url = http://www.lamoncloa.gob.es/lang/en/gobierno/news/Paginas/2018/20180110_balancetourist17.aspx |tytuł = Spain posts record number of 82 million inbound tourists in 2017 |data = 2018-01-10}}</ref>.

== Etymologia ==
Nazwa Hiszpania ([[język hiszpański|hiszp.]] {{K|es|España}}) wywodzi się od nazwy ''Hispania'', którą Rzymianie nadali części [[Półwysep Iberyjski|Półwyspu Iberyjskiego]]. Alternatywną nazwą była ''Iberia'' – nazwa preferowana przez greckich pisarzy w odniesieniu do tej samej przestrzeni, wywodziła się ona od rzeki ''Iber'' (hiszp. {{K|es|Ebro}}) lub od słowa, które Grecy słyszeli od miejscowych ludów, również na południu półwyspu. Jednakże łacińskie pochodzenie terminu ''Hispania'' doprowadziło do sformułowania kilku teorii na temat jego pochodzenia.

«Hispania» wywodzi się od fenickiej nazwy ''i-spn-ja'', terminu którego stosowanie jest odnotowane w dokumentach dopiero począwszy od drugiego tysiąclecia p.n.e. [[Fenicja]]nie byli przedstawicielami pierwszej wyższej cywilizacji zamieszkującej Półwysep Iberyjski, przybyli tu z terenów dzisiejszej [[Syria|Syrii]]. To oni założyli na terenie dzisiejszej Hiszpanii miasto ''Gadir'' (dzisiejszy [[Kadyks]]), najstarsze miasto [[Europa Zachodnia|Europy Zachodniej]]<ref>[http://www.spanisharts.com/arquitectura/protohistoria_fenicios.html Según el proyecto de arquitectura protohistórica ibérica (hiszp.)].</ref>. Po pokonaniu [[Kartagina|Kartagińczyków]] przez Rzymian, osadnicy nazwali te tereny ''wyspą [[Góralkowce|góralków/góralkową]]'', gdyż po przypłynięciu zobaczyli tu mnóstwo królików i pomylili je z góralkami, które znali z Afryki, wówczas to wzięli je za znane z Palestyny góralki, które w języku fenickim, należącym do grupy języków semickich, musiały nazywać się, podobnie jak w biblijnym języku hebrajskim właśnie '''{{J|he|אי שפנים}}''' (''{{unicode|ʾÎ-šəpānîm}}''/''Hi-szfanim''), w liczbie mnogiej ''szaphanim''. Określili oni wówczas tereny te jako ''tierra abundante en conejos'' – ziemia bogata w króliki. Na monecie z Galby widnieje uosobienie Hiszpanii z królikiem u stóp. Fenickie ''Iszaphanim'' zlatynizowało się do ''Hispania'' już w czasach starożytnych. Stąd współczesne określenia Hiszpanii, które wyewoluowały od tej właśnie nazwy. Inna teoria pochodzenia nazwy wskazuje na preromańską nazwę [[Sewilla|Sewilli]] – ''Hispalis''. Inne hipotezy zakładają, że zarówno nazwy ''Hispalis'', jak ''Hispania'' pochodzą od nazw dwóch legendarnych królów Hiszpanii – Hispalo i jego syna Hispano lub Hispan<ref>W zależności od źródeł wymieniane są dwie różne nazwy Hispano lub Hispan.</ref>, odpowiednio syna i wnuka [[Herakles]]a<ref>[http://web.archive.org/web/20060722221115/http://descargas.cervantesvirtual.com/servlet/SirveObras/35727252323249052754491/003278_3.pdf Transkrypcja i wydanie katalogu ''Real de Castilla'' Gonzalo Fernándeza – Uniwersytet Kalifornijski].</ref>.

W [[język kataloński|kat.]] i [[Język walencki|wal.]] Królestwo Hiszpanii to {{K|ca|Regne d’Espanya}}, [[język aragoński|arag.]] {{K|an|Reino d’España}}, [[język baskijski|bask.]] {{K|eu|Espainiako Erresuma}}, [[język oksytański|okc.]] {{K|oc|Regne d’Espanha}}, [[język asturyjski|ast.]] {{K|ast|Reinu d’España}}, [[Język estremadurski|est.]] {{K|ext|Réinu d’España}}.

== Historia ==
{{Osobny artykuł|Historia Hiszpanii}}
[[Plik:Merida Roman Theatre1.jpg|thumb|left|Pomnik Teatro Romano w Méridzie]]
[[Plik:Vista de la Alhambra.jpg|thumb|[[Alhambra]] – warowny zespół pałacowy w Grenadzie zbudowany w latach 1232–1273; zabytek arabskiego budownictwa w Europie]]
[[Plik:Panorámica de Las Médulas.jpg|thumb|[[Las Médulas]] w Leonie – teren rzymskiej kopalni złota.]]
[[Plik:Emperor charles v.png|thumb|upright|left|[[Karol V Habsburg]]]]
Począwszy od IX wieku p.n.e. [[Półwysep Iberyjski]] był terenem ekspansji licznych ludów i państw: [[Celtowie|Celtów]], [[Fenicja]]n, [[Grecy|Greków]], czy też [[Kartagina|Kartagińczyków]]. W II wieku p.n.e. na półwyspie pojawili się [[Republika rzymska|Rzymianie]]. W V wieku na tereny obecnej Hiszpanii wdarli się [[Wizygoci]] i stworzyli tam własne królestwo. W roku 711 z obszarów północnej [[Afryka|Afryki]] na Półwysep Iberyjski przedostały się wojska arabskie pod wodzą [[Tarik ibn Zijad|Tarika]], które błyskawicznie podbiły prawie cały półwysep.

Niewielkie królestwa chrześcijańskie na północy rozpoczęły [[rekonkwista|rekonkwistę]], która zaowocowała ostatecznym wyparciem [[Maurowie|Maurów]] w 1492. Przywódcą i pierwszym królem, zgodnie z tradycją, był don [[Pelayo]], prawdopodobnie szlachcic wizygocki, który razem z innymi schronił się w górach [[Asturia|Asturii]] przed napierającymi z południa wojskami muzułmańskimi. Jako początek procesu rekonkwisty uznaje się [[Bitwa pod Covadongą|bitwę w wąwozie Covadonga]] (722), w której oddział (około 300 ludzi) pod wodzą don Pelayo pokonał dzięki zaskoczeniu i pułapce kilkukrotnie większe siły przeciwnika. Rozbity oddział muzułmański miał charakter rozpoznawczy, a jego „klęska” nie miała dla najeźdźców większego znaczenia. W ten sposób powstało pierwsze minikrólestwo chrześcijańskie, które rozpoczęło powolne wypieranie najeźdźców muzułmańskich. Z tych drobnych państw chrześcijańskich z czasem wyłoniły się dwa silne królestwa: [[Kastylia]] i [[Aragonia]]. Rozkwit i ekspansja powstałej z połączenia obu tych państw Hiszpanii były przede wszystkim związane z podbojami kolonialnymi w [[Ameryka|Ameryce]] i zdobyciem wielkich bogactw. Dzięki mocarstwowej polityce kraj stał się [[supermocarstwo|supermocarstwem]] w [[Europa|Europie]] Zachodniej. Stracił jednak tę pozycję na skutek osłabienia, upadku gospodarczego i wyniszczających (przegrywanych) wojen z [[Francja|Francją]] [[Ludwik XIV|Ludwika XIV]]. Problemy z następstwem tronu w XVIII wieku doprowadziły do [[wojna o sukcesję hiszpańską|wojny o sukcesję hiszpańską]], która w znacznym stopniu osłabiła państwo.

Około 1825 [[Imperium hiszpańskie|hiszpańskie imperium kolonialne]] przestało praktycznie istnieć. Spowodowane to było długim złym zarządzaniem koloniami i niesprawiedliwym ładem społecznym, a także inwazją [[Napoleon Bonaparte|napoleońską]] w 1808, przez co idee wolnościowe rewolucji francuskiej rozprzestrzeniły się w kraju i w hiszpańskiej Ameryce.

Hiszpania na krótko dostała się pod wpływy [[Francja|Francji]]. Wkrótce powróciła [[Burbonowie|dynastia Burbonów]] i stopniowo kraj stawał się biednym prowincjonalnym królestwem. Na początku XX wieku Hiszpanią rządziło kilku dyktatorów – częste niepokoje społeczne skompromitowały monarchię i w 1931 proklamowano republikę. W latach 1936–1939 kraj ogarnęła [[hiszpańska wojna domowa|wojna domowa]]. W jej wyniku władzę w kraju przejęli nacjonaliści pod wodzą [[generał]]a [[Francisco Franco]].

Po śmierci Franco w 1975, władzę przejął wyznaczony przez niego na następcę książę [[Jan Karol I]] z dynastii Burbonów. Przywrócono monarchię (formalnie istniała już od lat 40., a Franco pełnił funkcję regenta), a król wprowadził w kraju reformy demokratyczne. W 1982 Hiszpania wstąpiła do [[NATO]], a w 1986 stała się członkiem [[Wspólnota Europejska|Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej]] (która później została przekształcona w [[Unia Europejska|Unię Europejską]]).

{{zobacz też|imperium hiszpańskie|hiszpański podbój Ameryki|hiszpańska kolonizacja Ameryki Północnej}}

== Ustrój polityczny ==
[[Plik:Príncipe Felipe en Sevilla.jpg|thumb|Król ''[[Filip VI Hiszpański|Filip VI Burbon]]'' podczas inauguracji kongresu przedsiębiorstw w hiszpańskiej [[Sewilla|Sewilli]]]]
{{Osobny artykuł|Ustrój polityczny Hiszpanii}}
Hiszpania jest dziedziczną [[monarchia parlamentarna|monarchią parlamentarną]]. Do 19 czerwca 2014 roku królem był [[Jan Karol I|Jan Karol]] z dynastii [[Burbonowie|Burbonów]]. Wstąpił na tron w 1975 roku po śmierci generała [[Francisco Franco]]. Król, mimo iż cieszy się ogromnym autorytetem w społeczeństwie (nawet wśród komunistów), zwłaszcza po udaremnieniu próby [[23-F|zamachu stanu]] 23 lutego 1981, nie ma w swych rękach żadnej realnej władzy. Mianuje szefa rządu, który zawsze wywodzi się ze zwycięskiego ugrupowania. W wyjątkowych sytuacjach może wygłaszać orędzia do narodu. Jest również najwyższym dowódcą wojska.

Obecnym królem Hiszpanii jest [[Filip VI Hiszpański|Filip VI]], zaś królową [[Letycja (królowa Hiszpanii)|Letycja]].

[[Władza ustawodawcza]] jest zapewniona przez [[bikameralizm|bikameralny]] parlament – [[Kortezy Generalne]], który składa się z [[Kongres Deputowanych|Kongresu Deputowanych]] (''Congreso de Diputados'') z 350 członków, wybieranego w wyborach powszechnych na okres 4 lat i [[Senat (Hiszpania)|Senatu]], składającego się z 266 członków, z których 208 jest bezpośrednio wybieranych przez ludzi i 58 mianowanych przez regionalne legislatury, na okres również 4 lat.

Premierem Hiszpanii od 2 czerwca 2018 jest [[Pedro Sánchez]].
{{Osobny artykuł|Partie polityczne Hiszpanii}}

=== Siły zbrojne ===
{{Grafika rozwinięta|liczba kolumn = 2|całkowita szerokość=280
| grafika1 = 08.05.11 Las Palmas 001.JPG
| grafika2 = F-102 Almirante Juan de Borbon CSSQT.jpg
| grafika3 = Rayo P42.jpg
| grafika4 = Agrupación Aérea Expedicionaria Red Flag 17-2 (32667860920).jpg
| grafika5 = CASA C-295M, Spain - Air Force AN0695461.jpg
| grafika6 = Eurocopter EC 655 Tigre (cropped).jpg
| grafika7 = Pizarro Desfile de las Fuerzas Armadas - 2008.jpg
| grafika8 = VAMTAC ST5 blindado Ejército español.jpg
| opis = Okręt uniwersalny [[Juan Carlos I (2008)|Juan Carlos I]], pełniący funkcję [[Lotniskowiec|lotniskowca]] i [[Okręt desantowy|desantowca]], [[Fregaty rakietowe typu Álvaro de Bazán|fregaty (niszczyciele) rakietowe typu Álvaro de Bazán]], [[okręty patrolowe typu Meteoro]], myśliwce wielozadaniowe [[Eurofighter Typhoon]], samoloty transportowe [[CASA C-295]], śmigłowce szturmowe [[Eurocopter Tiger]], pojazdy opancerzone [[ASCOD]] oraz wielozadaniowe pojazdy terenowe [[URO VAMTAC]] są produkowane w Hiszpanii i służą w hiszpańskich siłach zbrojnych.
}}

{{Osobny artykuł|Siły Zbrojne Hiszpanii}}
Siły zbrojne istnieją pod nazwą ''Fuerzas Armadas Españolas'', a ich najwyższym dowódcą jest [[król]], natomiast dowódcą operacyjnym jest szef sztabu (''Jefe del Estado Mayor de la Defensa''). Zasadnicza służba wojskowa we wszystkich rodzajach wojsk trwa 9 miesięcy. Siły Zbrojne są aktywnymi członkami [[NATO]], [[Eurokorpus]]u oraz [[Grupy Bojowe Unii Europejskiej|Grup Bojowych Unii Europejskiej]]. Zgodnie z Art. 8 Konstytucji Hiszpańskiej<ref>[http://web.archive.org/web/20090202170322/http://www.boe.es/aeboe/consultas/bases_datos/doc.php?coleccion=iberlex&id=1978/31229 Constitución Española – tekst konstytucji hiszpańskiej na stronie rządu (hiszp.)].</ref> składają się z:
* [[Siły lądowe Hiszpanii|sił lądowych]],
* [[Armada Española|marynarki wojennej (w tym także piechoty morskiej)]],
* [[Hiszpańskie Siły Powietrzne|sił lotniczych]],
* [[Guardia Civil (Hiszpania)|Guardia Civil]].

Budżet wojskowy obejmuje 0,84% PKB<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.defensa.gob.es/Galerias/presupuestos/Proyecto_presupuestos_2010.pdf |tytuł = Statystyki budżetu Departamentu Obrony na rok 2010 |opublikowany = defensa.gob.es |archiwum = https://web.archive.org/web/20120111112050/http://www.defensa.gob.es/Galerias/presupuestos/Proyecto_presupuestos_2010.pdf |zarchiwizowano = 2012-01-11}}</ref>. Liczebność wojska:
* liczba żołnierzy czynnych – 177 950,
* liczba rezerwistów – 328 500,
* liczba jednostek paramilitarnych (jednostki specjalne, Guardia Civil itp.) – 72 600.
Łącznie w armii służy 579 050 żołnierzy<ref>[http://web.archive.org/web/20110728181540/http://gringo.home.pl/dyplomacja/printview.php?t=226&start=0&sid=9abad9731f3041f6b3a98d03a861adfc Dyplomacja PBF: Hiszpania – Siły Zbrojne Królestwa Hiszpanii].</ref>.

=== Polityka społeczna ===
Realizowana w Hiszpanii polityka społeczna obejmuje swym zakresem zabezpieczenie i pomoc społeczną, ochronę zdrowia i politykę oświatową. Zabezpieczeniem społecznym są objęci wszyscy pracujący. Składki na fundusz ubezpieczeniowy są obowiązkowe, także dla pracujących na własny rachunek. Fundusz jest również dotowany z budżetu państwa, są z niego wypłacane emerytury i renty oraz zasiłki macierzyńskie, chorobowe, dla osób bezrobotnych czy ludzi starych oraz na wypadek śmierci. Opieka zdrowotna jest odpłatna, lecz częściowo refinansowana z funduszu ubezpieczeniowego. W przypadku leczenia szpitalnego i stosowania leków zwrot kosztów jest całkowity.

=== Oświata ===
{{Osobny artykuł|Uniwersytety w Hiszpanii}}
Nauczanie jest bezpłatne i obowiązkowe dla dzieci w wieku 6–16 lat. Nauka w szkole podstawowej (''Educación Primaria'') trwa 6 lat, w szkole średniej (''Educación Secundaria'') również 6 lat w dwóch cyklach: I – 4-letni (''Educación Secundaria Obligatoria'' lub ''ESO''), będący kontynuacją szkoły podstawowej i II – 2-letni (''Bachillerato''), przygotowujący do studiów i zakończony maturą (''Prueba de Acceso a la Universidad'', ''PAU'' lub potocznie ''selectividad'')<ref>{{cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20121205032337/http://www.mecd.gob.es/educacion-mecd/areas-educacion/sistema-educativo/ensenanzas.html |tytuł = Enseñanzas del sistema educativo |autor = Ministerio de Educación, Cultura y Deporte |język = es |data dostępu = 2015-09-26}}</ref>.

== Geografia ==
[[Plik:Spain topo.jpg|thumb|Mapa hipsometryczna Hiszpanii]]
{{Osobny artykuł|Geografia Hiszpanii}}
[[Plik:Pedraforca.jpg|thumb|[[Pireneje]]]]
[[Plik:Fermoselle, Los Arribes edited.jpg|thumb|Duero płynąca przez ''Parque Natural de Arribes del Duero'']]
Hiszpania to kraj wyżynny i górzysty. W skład Hiszpanii wchodzą [[Baleary]] na [[Morze Śródziemne|Morzu Śródziemnym]], [[Wyspy Kanaryjskie]] na [[Ocean Atlantycki|Oceanie Atlantyckim]] oraz tzw. ''terytoria suwerenne'' (hiszp.: [[Hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej|plazas de soberanía]]), w skład których wchodzą dwie hiszpańskie posiadłości w [[Afryka Północna|Afryce Północnej]] (enklawy), [[Ceuta]] i [[Melilla]], oraz liczne niezamieszkane wyspy. Do Hiszpanii, a dokładniej do [[Katalonia|Katalonii]], należy także otoczone przez terytorium francuskie miasteczko [[Llívia]].

Najdalej wysuniętym na północ punktem kraju jest przylądek ''Estaca de Bares'' w [[Galicja (Hiszpania)|Galicji]], na południe – ''Punta Saltos'' na [[Wyspy Kanaryjskie|kanaryjskiej]] [[wyspa|wyspie]] [[El Hierro|Hierro]], na wschodzie – ''Punta Esperó'' na [[Minorka|Minorce]].

Długość wybrzeża Hiszpanii wynosi ok. 4900&nbsp;km (2. miejsce w Europie, po Rosji)<ref>[http://www.ine.es/prodyser/pubweb/anuario06/anu06_01entor.pdf Entorno físico y medio ambiente] – [[Instituto Nacional de Estadística]], 2006.</ref><ref name="factbook">{{Cytuj |tytuł = The World Factbook – Central Intelligence Agency |data dostępu = 2017-06-26 |opublikowany = cia.gov |url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sp.html |język = en |archiwum = https://www.webcitation.org/5gsZhjpvP?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sp.html |zarchiwizowano = 2009-05-19}}</ref>. Długość granic: z Andorą – 63&nbsp;km, Francją – 646&nbsp;km, Gibraltarem – 1,2&nbsp;km, Portugalią – 1224&nbsp;km, Marokiem – 18,5&nbsp;km<ref name="factbook" />.

=== Budowa geologiczna ===
Centralna część Hiszpanii zbudowana jest z masywów [[paleozoik|paleozoicznych]], częściowo przykrytych [[skały osadowe|osadami]] [[mezozoik|mezozoicznymi]] i [[kenozoik|kenozoicznymi]], które występują w rozległych nieckach. Od północnego wschodu i południowego wschodu graniczą z nimi [[orogeneza alpejska|alpejskie]] pasma fałdowe [[Pireneje|Pirenejów]] i [[Góry Betyckie|Gór Betyckich]].

=== Góry ===
Hiszpania jest krajem wyżynno-górskim (około 90% obszaru zajmują wyżyny i góry). Centralną część kraju zajmuje wyżyna zwana [[Meseta|Mesetą Iberyjską]], która wznosi się średnio do 600 m n.p.m. [[Góry Kastylijskie]] dzielą ją (najwyższy szczyt [[Almanzor (szczyt)|Almanzor]] – 2592 m n.p.m.) na dwie części: Starą i Nową Kastylię. Mesetę otaczają góry: od północy [[Góry Kantabryjskie]] z najwyższym szczytem [[Torre de Cerredo]] (2648 m n.p.m.), od północnego wschodu [[Góry Iberyjskie]] z kulminacją [[Moncayo]] (2313 m n.p.m.). Na granicy z Francją rozpościerają się niedostępne [[Pireneje]] z kulminacją [[Pico de Aneto|Aneto]] (3404 m n.p.m.), które wraz z Górami Iberyjskimi i niższymi [[Góry Katalońskie|Górami Katalońskimi]] otaczają nizinną [[Kotlina Aragońska|Kotlinę Aragońską]]. Innymi ważniejszymi łańcuchami górskimi są: [[Sierra Morena]], [[Góry Toledańskie]] i [[Góry Betyckie]] z wysoko położonym masywem [[Sierra Nevada (Hiszpania)|Sierra Nevada]].
* '''Najwyższe szczyty w Hiszpanii:'''

{| class="wikitable"
|- style="background:#efefef;"
! Szczyt !! [[Prowincje Hiszpanii|Prowincja]] !! Wysokość [m n.p.m.]
|-
| [[Teide]] || [[Santa Cruz de Tenerife (prowincja)|Santa Cruz de Tenerife]] || 3718
|-
| [[Mulhacén]] || [[Grenada (prowincja)|Grenada]] || 3478
|-
| [[Pico de Aneto|Aneto]] || [[Huesca (prowincja)|Huesca]] || 3404
|-
| [[Veleta]] || [[Grenada (prowincja)|Grenada]] || 3392
|-
| [[Pico Posets]] || [[Huesca (prowincja)|Huesca]] || 3375
|-
| [[Alcazaba (szczyt)|La Alcazaba]] || [[Grenada (prowincja)|Grenada]] || 3366
|-
| [[Monte Perdido]] || [[Huesca (prowincja)|Huesca]] || 3355
|-
| [[Pico Marboré]] || [[Huesca (prowincja)|Huesca]] || 3328
|-
| [[Pico de la Maladeta]] || [[Huesca (prowincja)|Huesca]] || 3309
|-
| [[Vignemale|Pico Viñamala]] || [[Huesca (prowincja)|Huesca]] || 3298
|-
|colspan=3| <small>Według ''Instituto Geográfico Nacional (España)''</small>
|}

=== Wody śródlądowe ===
Głównymi rzekami Hiszpanii są: [[Tag (rzeka)|Tag]], [[Ebro]] (najdłuższa w Hiszpanii), [[Gwadiana]], [[Duero]] i [[Gwadalkiwir]] – płyną one w głębokich dolinach oraz mają zmienne stany wód. Duero jest najobfitszą w wodę rzeką na [[Półwysep Iberyjski|Płw. Iberyjskim]], ale i jej wody znacznie opadają w lecie. Istnienie progów uniemożliwia żeglugę, lecz stwarza możliwości wykorzystania energetycznego. Dopływy są wykorzystywane dla celów irygacyjnych, co jednak możliwe jest dzięki budowie zbiorników retencyjnych. Największy z nich znajduje się na [[Esla|Esli]] w pobliżu jej ujścia do Duero. Tag, z kolei jest najdłuższą rzeką półwyspu (~1010&nbsp;km), lecz jest ona mało zasobna w wodę. Na odcinku 50&nbsp;km tworzy granicę między Hiszpanią a Portugalią. Wody Tagu spływają na zachód głęboko wciętą (100–150 m) doliną. Niskie stany w porze letniej i duże spadki terenu uniemożliwiają żeglugę na tej rzece. Gwadiana w swym górnym biegu jest rzeką typowo krasową – miejscami zanikającą i miejscami pokazującą się w jeziorach krasowych.

=== Gleby ===
Pokrywa [[gleba|glebowa]] Hiszpanii jest bardzo zróżnicowana. Północne obszary pokryte są [[gleby brunatnoziemne|glebami brunatnymi]], a w [[Góry Kantabryjskie|Górach Kantabryjskich]], występuje kompleks [[gleby bielicowe|gleb bielicowych]] o niewykształconym profilu. W wielu miejscach Galicji (zwłaszcza w dorzeczu górnego [[Miño|Minho]], o dużej wilgotności) rozpowszechnione są: gleby piaszczyste, [[gleby szkieletowe|szkieletowe]] i [[gleby bagienne|zabagnione]], a nawet [[Torfowisko|torfowiska]]. Ogromne regiony pozostałej części Hiszpanii pokryte są glebami brązowymi (cynamonowymi) i [[gleby brunatnoziemne|brunatnymi]] śródziemnomorskimi.

=== Flora ===
[[Plik:Echium Wildpretii at The Teide.jpg|thumb|Żmijowiec – ''Echium wildpretii'', charakterystyczna bylina, występująca na szczycie wulkanicznym [[Teide]] na [[Teneryfa|Teneryfie]] – [[Wyspy Kanaryjskie]].]]
Północną część kraju porastają [[Lasy liściaste zrzucające liście na zimę|lasy liściaste]], zaś na południu dominują [[Las iglasty|lasy iglaste]]. Na południu i w środkowej części kraju występuje roślinność śródziemnomorska z enklawami wiecznie zielonych lasów z [[dąb korkowy|dębem korkowym]], oliwką i pinią. Na suchym obszarze południowo-wschodnim rośnie trawa stepowa, głównie ostnica mocna. W górach występują piętra roślinne. Na [[Wyspy Kanaryjskie|Wyspach Kanaryjskich]] roślinność jest swoista, z dużym udziałem [[endemit]]ów, m.in. z [[dracena smocza|draceną smoczą]], roślinami gruboszowatymi i wawrzynowatymi.

=== Fauna ===
{{Osobny artykuł|Karaczany Hiszpanii}}
Podobnie jak w przypadku flory, tak i w faunie znajdują się przedstawiciele środkowoeuropejskiej i północnoafrykańskiej fauny. Na północy kraju przeważają gatunki środkowoeuropejskie. W [[Pireneje|Pirenejach]] można spotkać dzikie świnie, wilki, kozice czy rysie. Z ptaków drapieżnych obecne są orły i sępy. W górach centralnej części Hiszpanii występują lisy, borsuki, krety i różnorodne gryzonie. W tym samym rejonie, na stepowych nizinach występują zające, króliki i populacja różnorodnych gryzoni. Na południu Hiszpanii występują reprezentanci północnoafrykańskiej fauny, zwierzęta takie jak [[Jeżozwierzowate|jeżozwierz]], [[Przepiórka zwyczajna|przepiórka]], [[łasica pospolita]], [[szakal]] oraz wiele gatunków jaszczurek. Na Gibraltarze występuje jedyny gatunek małp europejskich – [[Magoty gibraltarskie|magota gibraltarska]]<ref>[http://www.invia.pl/hiszpania/fauna/ Fauna Hiszpanii – Invia.pl].</ref>. Rzeki kraju obfitują w różnorodne gatunki [[ryby|ryb]] takie jak: pstrągi, łososie – w rzekach w regionie [[Kantabria|Kantabrii]], płocie czy świnki. W przybrzeżnych rejonach mórz napotkać można tu dorsze, makrele i tuńczyki. Miejscowe zwierzęta, niespotykane nigdzie indziej w Europie, to m.in. [[żeneta]] i [[koziorożec pirenejski]]. Licznie występują tu ptaki.

=== Podział administracyjny ===
{{Osobny artykuł|Podział administracyjny Hiszpanii}}
{{Hiszpania wspólnoty autonomiczne|float=right}}
Hiszpania dzieli się na 17 [[Wspólnoty autonomiczne Hiszpanii|wspólnot autonomicznych]] (''Comunidades Autónomas''), które cieszą się dużą autonomią (głównie w kwestiach szkolnictwa, podatków itd.), oraz dwa miasta autonomiczne (''Ciudad Autónoma''). Oto one:
* [[Plik:Bandera de Andalucía.svg|20px]] [[Andaluzja]] (Andalucía)
* {{państwo|Aragonia}} (Aragón)
* {{państwo|Asturia}} (Asturias)
* [[Plik:Flag of the Balearic Islands.svg|20px]] [[Baleary]] (Islas Baleares)
* [[Plik:Flag of Extremadura with COA.svg|20px]] [[Estremadura (Hiszpania)|Estremadura]] (Extremadura)
* [[Plik:Flag of Galicia.svg|20px]] [[Galicja (Hiszpania)|Galicja]] (Galicia)
* {{państwo|Kantabria}} (Cantabria)
* [[Plik:Bandera Castilla-La Mancha.svg|20px]] [[Kastylia-La Mancha]] (Castilla-La Mancha)
* {{państwo|Kastylia i León}} (Castilla y León)
* {{państwo|Katalonia}} (Cataluña)
* {{państwo|Kraj Basków}} (País Vasco)
* [[Plik:Flag of La Rioja (with coat of arms).svg|20px]] [[La Rioja (wspólnota autonomiczna)|La Rioja]] (La Rioja)
* [[Plik:Flag of the Community of Madrid.svg|20px]] [[Madryt (wspólnota autonomiczna)|Madryt]] (Comunidad de Madrid)
* [[Plik:Flag of the Region of Murcia.svg|20px]] [[Murcja (wspólnota autonomiczna)|Murcja]] (Región de Murcia)
* [[Plik:Flag of Navarre.svg|20px]] [[Nawarra]] (Navarra)
* [[Plik:Flag of the Land of Valencia (official).svg|20px]] [[Walencja (wspólnota autonomiczna)|Walencja]] (Comunidad Valenciana)
* [[Plik:Flag of the Canary Islands.svg|20px]] [[Wyspy Kanaryjskie]] (Canarias)

Integralną część Hiszpanii stanowią tzw. [[hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej]]:
* [[Plik:Flag Ceuta.svg|20px]] [[Ceuta]] (Ceuta)
* [[Plik:Flag of Melilla.svg|20px]] [[Melilla]] (Melilla)

Wspólnoty autonomiczne Hiszpanii dzielą się na 50 prowincji.

=== Klimat ===
[[Plik:Tossa de Mar Buchten 1.JPG|thumb|[[Tossa de Mar]], Katalonia]]
Klimat Hiszpanii jest zróżnicowany od chłodnego i deszczowego na północnym zachodzie, po gorący i suchy na równinach [[Andaluzja|Andaluzji]]. Wynika to z ukształtowania terenu. Centrum kraju charakteryzuje się klimatem kontynentalnym. Jest to teren otoczony pasmami górskimi, w związku z czym nie dociera tam wilgotne powietrze i jest bardzo sucho. Występują duże amplitudy temperatur dziennych, jak i rocznych. Latem na całym obszarze kraju z wyjątkiem północnego wybrzeża, jest gorąco i słonecznie. Średnie temperatury wynoszą +12&nbsp;°C w styczniu i +25&nbsp;°C w lipcu, roczna ilość opadów sięga 250&nbsp;mm. [[Madryt]], leżący na wysokości 660 m n.p.m., ma średnie temp. +5&nbsp;°C w styczniu i +24&nbsp;°C w lipcu. Północ kraju jest terenem zdecydowanie wilgotnym. Występują tam spore opady, a temperatury są umiarkowane. Niewielkie amplitudy miesięczne wskazują na łagodne zimy (od +6&nbsp;°C do +10&nbsp;°C) i chłodne lata (średnio poniżej +22&nbsp;°C). Obszar wybrzeża na wschodzie i południu kraju przejawia cechy klimatu śródziemnego z wpływem klimatu morskiego, im bardziej na południe tym bardziej gorący klimat. Jest to teren raczej suchy, z gorącym latem (ponad +22&nbsp;°C) i łagodną zimą (od +6&nbsp;°C na północno-wschodnim wybrzeżu do ponad +10&nbsp;°C na południu).

Strefy klimatyczne w Hiszpanii:
* [[Strefa klimatyczna|Strefy klimatyczne]]: [[Klimat podzwrotnikowy|podzwrotnikowa]] i [[Strefy umiarkowane|umiarkowana]]
* [[Klimat]]y: [[Klimat śródziemnomorski|śródziemnomorski]], [[Klimat kontynentalny|kontynentalny]] i [[Klimat morski|morski]]

== Język ==
[[Plik:Llengües d'Espanya.svg|mały|{{legenda|#ddf1b4|kastylijski (hiszpański)}}
{{legenda|#f59053|kataloński, walencki}}
{{legenda|#808080|baskijski}}
{{legenda|#2b83ba|galisyjski}}
{{legenda|#91cba8|leoński}}
{{legenda|#fede99|aragoński}}
{{legenda|#d7191c|aranejski}}]]
W Hiszpanii status urzędowego ma język: [[język hiszpański|kastylijski]] (potocznie zwany hiszpańskim) oraz regionalnie także: [[język kataloński|kataloński]], [[język baskijski|baskijski]], [[język galicyjski|galicyjski]] i [[Język aranejski|aranejski]]. Zgodnie z zapisem w [[Ustrój polityczny Hiszpanii|konstytucji Hiszpanii]], każdy obywatel tego kraju ma obowiązek znać język kastylijski.

Język kataloński jako urzędowy występuje w [[Katalonia|Katalonii]] i na [[Baleary|Balearach]]. Poza tym używany jest w [[Pas Zachodni|Pasie Zachodnim]] ([[Aragonia]]) i w comarce [[Carche]] na terenie [[Murcja (wspólnota autonomiczna)|Murcji]]. Na terenie wspólnoty autonomicznej [[Walencja (wspólnota autonomiczna)|Walencja]], używany jest wariant języka katalońskiego – [[język walencki|walencjański]]. Język galicyjski jako urzędowy występuje tylko w Galicji. Ponadto używany jest w prowincjach [[León (prowincja)|León]] i [[Zamora (prowincja)|Zamora]], jednak nie ma tam statusu urzędowego. Język baskijski jako urzędowy występuje w [[Kraj Basków|Kraju Basków]] i na północy [[Nawarra|Nawarry]]. W gminach doliny [[Arán]] w katalońskiej [[Lleida (prowincja)|prowincji Lleida]], obowiązuje [[język aranejski]], wariant [[język oksytański|oksytańskiego]].

Występują także liczne języki i dialekty [[języki romańskie|romańskie]], które nie mają statusu urzędowych w żadnej z hiszpańskich gmin. Są to:
* [[język asturleoński|asturleoński]], w skład którego wchodzą: [[język asturyjski|asturyjski]] (używany w [[Asturia|Asturii]]), [[język kantabryjski|kantabryjski]] (używany w [[Kantabria|Kantabrii]]), [[Dialekt leoński|leóński]] (używany w prowincjach: León i Zamora), [[język estremadurski|estremadurski]] (używany w [[Estremadura (Hiszpania)|Estremadurze]])
* [[język aragoński|aragoński]] (używany w [[Aragonia|Aragonii]])
* [[język portugalski|portugalski]] (niegdyś używany w niektórych gminach na terenie Estremadury, graniczących z Portugalią; obecnie praktycznie nieużywany)

== Demografia ==
[[Plik:Densidades de población en España (2008).svg|thumb|Gęstość zaludnienia według prowincji (2008)]]

=== Dane ogólne ===
Hiszpania liczyła 40 499 799 mieszkańców 1 stycznia 2000, zaś 1 stycznia 2009 już 46 661 950. Gęstość zaludnienia wynosi 91,4 os./km², jest niższa niż w większości krajów Europy Zachodniej, a jej rozmieszczenie na terytorium kraju jest nierównomierne. Obszary najgęściej zaludnione znajdują się na wybrzeżu i wokół [[Madryt#Obszar metropolitalny|Obszaru Metropolitarnego Madrytu]], podczas gdy reszta interioru jest słabo zaludniona. Gęstość zaludnienia jest różna w zależności od prowincji. Największa gęstość zaludnienia występuje w granicach wielkich miast.

=== Imigracja ===
Hiszpania, podobnie jak prawie wszystkie kraje Europy borykałaby się z ujemnym przyrostem naturalnym, gdyby nie imigranci, których przyciąga dynamicznie rozwijająca się gospodarka tego kraju. Rocznie przybywają ich tysiące – głównie z Afryki i dawnych hiszpańskich kolonii. W 2009 r., 11,4% mieszkańców (5,4 mln) było obcokrajowcami<ref>http://web.archive.org/web/20090611185410/http://www.ine.es/prensa/np551.pdf</ref>. Największymi mniejszościami są: [[Rumunia|Rumuni]] (673,017 tys.), [[Maroko|Marokańczycy]] (769,050 tys.), [[Ekwador]]czycy (135,045 tys.), [[Kolumbia|Kolumbijczycy]] (165,608 tys.), [[Boliwia|Boliwijczycy]] (ok. 99,220 tys.) i [[Wielka Brytania|Brytyjczycy]] (240,934 tys. – 761 tys.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/in_depth/brits_abroad/html/europe.stm Brits Abroad (Spain)] {{lang|en}}.</ref>) oraz ludność z pozostałych krajów afrykańskich, a nawet z krajów dalekiej [[Azja|Azji]] (418,602 tys.), w tym [[Chiny|Chińczycy]] (215,748 tys.). Często próby przedostania się biednych ludzi z Afryki kończą się tragedią – toną w Morzu Śródziemnym lub Oceanie Atlantyckim. W Hiszpanii widoczna jest tendencja przybywania tu i osiedlania się ludności z krajów [[Unia Europejska|UE]] i z całej [[Europa|Europy]], wśród nich są m.in. Brytyjczycy (240 934), [[Francja|Francuzi]] (98 558), [[Niemcy]] (110 852), [[Portugalia|Portugalczycy]] (89 005), [[Włochy|Włosi]] (206 066), [[Polska|Polacy]] (52 212), [[Turcja|Turcy]] (105 tys.), [[Ukraina|Ukraińcy]] (100 tys.), [[Szwecja|Szwedzi]] (60 tys.).

=== Miasta ===
{{Osobny artykuł|Miasta w Hiszpanii}}
[[Plik:Madrid-Azca-Castellana-170913.jpg|thumb|upright=1.2|[[Madryt]]]]
[[Plik:Barcelona desde el mar - panoramio (1a).jpg|thumb|upright=1.2|[[Barcelona]]]]
[[Plik:Valencia west night.jpg|thumb|upright=1.2|[[Walencja]]]]
[[Plik:Panoramica nocturna Guadalquivir en Sevilla.jpg|thumb|upright=1.2|[[Sewilla]]]]
Z wyjątkiem Madrytu, Sewilli i Saragossy, największe aglomeracje miejskie występują wzdłuż wybrzeży Morza Śródziemnego i Atlantyku<ref name="factbook" />. Najludniejsze miasta i aglomeracje Hiszpanii – liczba ludności w zależności od centrum administracyjnego (hiszp. {{K|es|municipio}}), [[zespół miejski|zespołu miejskiego]] i [[obszar metropolitalny|obszaru metropolitalnego (metropolii miejskiej)]]:
{| class="wikitable sortable"
|-
! Miasto
! Centrum<br />administracyjne<ref>{{Cytuj |tytuł = Detalle municipal(Descargar archivo comprimido con los ficheros excel municipales de cada año a nivel nacional) |opublikowany = [[Instituto Nacional de Estadística]] |url = http://www.ine.es/dynt3/inebase/index.htm?padre=525 |język = es}}</ref>
! Zespół<br />miejski<ref name="Demographia">[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf Demographia: World Urban Areas] – Demographia, 08.2023.</ref>
! Region<br />metropolitalny<ref name="Eurostat">[http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=met_pjanaggr3&lang=en Population on 1 January by broad age group, sex and metropolitan regions] – Eurostat, 2016.</ref>
|-
| [[Madryt]]
|3 182 981
|6 798 000
|6 476 838
|-
| [[Barcelona]]
|1 620 809
|5 317 000
|5 474 482
|-
| [[Walencja]]
|787 808
|1 547 000
|2 522 383
|-
| [[Sewilla]]
|689 434
|1 138 000
|1 943 191
|-
| [[Saragossa]]
|664 938
|707 000
|961 518
|-
| [[Malaga]]
|569 002
|692 000
|1 646 777
|-
| [[Murcja]]
|443 243
|525 000
|1 472 991
|-
| [[Palma (Hiszpania)|Palma]]
|406 492
|522 000
|894 897
|-
| [[Las Palmas de Gran Canaria|Las Palmas]]
|377 650
|619 000
|857 702
|-
| [[Bilbao]]
|345 110
|782 000
|1 134 514
|-
| [[Alicante]]
|329 988
|490 000
|1 842 616
|}

=== Osadnictwo ===
Osiedla [[wieś|wiejskie]] odznaczają się w Hiszpanii bardzo dużą różnorodnością; w zależności od okolicy zmieniają się materiał, z którego zbudowane są domy, a także ich wielkość i układ przestrzenny. Z jednej strony występuje więc osadnictwo całkowicie rozproszone, a z drugiej – skupione, w którym nierzadkie są przykłady wsi liczących powyżej 2 tys. domów (np. [[Białe miasta Andaluzji|tzw. ''pueblos blancos'']]). Rozmieszczenie i typy wsi zależą przede wszystkim od warunków przyrodniczych. Możliwość zaopatrzenia w wodę decyduje jednoznacznie o lokalizacji wsi, których większość leży w dolinach rzek. Niekiedy wpływ mają tu także czynniki przyrodnicze, historyczne oraz ekonomiczne. Formy osiedli pochodzą z różnorodnych okresów, a centralnie położonymi ośrodkami są stolice prowincji.

== Religie ==
{{ramka
| 1= {{Wykres:Kołowy|legenda=Religie w Hiszpanii|promień=100|wartości= [
      {"x": "Katolicy 67,4%", "y": 67.4},
      {"x": "Niereligijni i ateiści 27,8%", "y": 27.8},
      {"x": "Inne religie 2,6%", "y": 2.6},
      {"x": "Niezdecydowanych 2,2%", "y": 2.2}
]
}}
| 2= Religie w Hiszpanii (2018)<ref name="CIS2018">{{Cytuj stronę |url = http://datos.cis.es/pdf/Es3219mar_A.pdf |tytuł = Barómetro de julio de 2018 |autor = Centro de Investigaciones Sociológicas}}</ref>
| 4= right
}}
[[Plik:Catedral Santiago060305 050.jpg|thumb|Katedra w Santiago de Compostela – jedna z najważniejszych świątyń pielgrzymkowych na świecie]]
[[Plik:Basílica del Pilar, Zaragoza, Aragón.jpg|thumb|[[Bazylika Nuestra Señora del Pilar]] w Saragossie – największa świątynia barokowa w kraju]]
[[Plik:SF - lago.jpg|thumb|upright|Katedra ''Sagrada Família'' w Barcelonie]]
{{Osobny artykuł|Religia w Hiszpanii}}
Przez wieki Hiszpania uważana była za bastion [[katolicyzm]]u w Europie. Tereny dzisiejszej Hiszpanii były jednymi z najszybciej schrystianizowanych w Europie – w IV wieku. Na początku VIII wieku od strony południa miała miejsce [[Arabskie panowanie w Hiszpanii|inwazja arabska]] obejmująca niemal cały Półwysep Iberyjski. W I połowie VIII wieku od północy rozpoczęła się [[Rekonkwista]] – wypieranie muzułmańskich [[Maurowie|Maurów]] z Półwyspu. Po opanowaniu całej Hiszpanii, czyli po roku 1492 jej monarchowie [[Ferdynand Aragoński|Ferdynand II Katolicki]] i [[Izabela I Katolicka]] rozpoczęli prześladowania [[Muzułmanin|muzułmanów]] i [[judaizm|żydów]] zmuszając ich do konwersji na chrześcijaństwo. Doprowadziło to ostatecznie do wyrugowania wyznawców innych niż [[Kościół łaciński|rzymski katolicyzm]] wyznań<ref>[https://archive.is/20120908075309/http://www.karmel.pl/hagiografia/yepes/baza.php?id=02 Witryna Krakowskiej Prowincji Karmelitów Bosych].</ref>. W XVI wieku do Hiszpanii zaczęły szybko przenikać idee [[Reformacja|Reformacji]], ale władcy opowiedzieli się po stronie Kościoła rzymskokatolickiego. W tym samym czasie rozpoczęły się podboje obu [[Ameryka|Ameryk]] i przymusowe nawracanie lub mordowanie ludności kolonizowanych terenów. Do początku XIX wieku Hiszpania pozostawała bastionem europejskiego katolicyzmu z szeroko praktykowaną [[Inkwizycja|Inkwizycją]], lecz za czasów [[wojna na Półwyspie Iberyjskim|wojen napoleońskich]] i wojen domowych będących jej skutkiem zniesiono ją<ref>[http://historia.gazeta.pl/historia/1,98575,6483253,Rekonkwista_hiszpanska.html Rekonkwista hiszpańska].</ref>.

Republikańskie rządy [[Francja|Francji]] próbowały narzucić laicki model państwa w Hiszpanii, co tylko częściowo się udało. W XIX wieku Hiszpania stała się [[monarchia parlamentarna|monarchią parlamentarną]] z [[Podział władz|trójpodziałem władzy]]. Na skutek trendów [[Modernizacja (technika)|modernizacyjnych]], [[Rewolucja przemysłowa|rewolucji przemysłowej]], upowszechniającego się [[liberalizm]]u polityczno-gospodarczego i [[demokratyzacja|demokratyzacji]] życia społecznego pozycja Kościoła i rola religii zaczęły słabnąć, zwłaszcza w [[Katalonia|Katalonii]], choć procesy te były dużo słabsze, niż w pozostałych krajach europejskich. Na początku XX wieku w północnej, dobrze rozwiniętej gospodarczo i zaawansowanej technologicznie Hiszpanii upowszechniały się: dążenie rewolucyjne, [[socjalizm]], [[antyklerykalizm]] i liberalizm obyczajowy<ref>[https://archive.is/20130504061151/http://www.tezeusz.pl/cms/tz/index.php?id=2840 Home / Miesięcznik „Więź” / Hiszpania: nieudana krucjata].</ref><ref>[http://www.kosciol.pl/article.php/20050123174927938 Islam w Hiszpanii – Kosciol.pl].</ref>. W latach 30. zaostrzył się konflikt między konserwatystami skupionymi wokół monarchii i Kościoła a republikanami opowiadającymi się za [[laicyzm|laicką]] republiką w całej Hiszpanii. Doprowadziło to do wybuchu [[Hiszpańska wojna domowa|wojny domowej]], w czasie której instytucja Kościoła rzymskokatolickiego i duchowieństwo doznały bardzo dużych prześladowań ze strony sił republikańskich, anarchistycznych i socjalistycznych.

Po wygranej przez generała [[Francisco Franco]] wojnie Hiszpania stała się na powrót państwem wyznaniowym, w którym Kościół rzymskokatolicki miał uprzywilejowaną pozycję, a niemal całe życie społeczne i obyczajowe podporządkowane było ideom [[narodowy katolicyzm|narodowego katolicyzmu]]. Przywrócono kary za kontakty homoseksualne. [[rozwód|Rozwody]], [[antykoncepcja]], [[aborcja]] i [[edukacja seksualna]] zostały zakazane. Płacenie podatków na rzecz prywatnych szkół katolickich i nauczanie lekcji religii katolickiej stało się obowiązkowe w szkołach bez względu na wyznanie. Stan ten utrzymywał się do połowy lat 70., kiedy to po śmierci generała Franco przywrócono monarchię konstytucyjną i zagwarantowano wolność sumienia, świeckość i neutralność światopoglądową państwa.

W 1982 roku wybory do parlamentu wygrała [[Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza]] sprawując bez przerwy władzę przez 14 lat. W okresie rządów Partii Socjalistycznej nadal trwał dynamiczny rozwój gospodarki, wzrósł [[konsumpcjonizm]], doszło do [[sekularyzacja|sekularyzacji]] i liberalizacji życia społecznego i obyczajowego. W nowoczesnym i zamożnym społeczeństwie hiszpańskim Kościół i religia przestały być uważane za instytucje zaspokajające potrzeby wiernych. Powszechne były także nastroje antyklerykalne oskarżające Kościół o [[nacjonalizm]] i wspieranie dyktatury Franco. Kościół zaczął systematycznie tracić na znaczeniu, a jego wpływy na życie publiczne i społeczne maleć.

W ostatnich latach procesy laicyzacji i sekularyzacji pogłębiły się. Według Centrum Badań Socjologicznych w 2014 roku 68,8% Hiszpanów zdeklarowało przynależność do Kościoła rzymskokatolickiego (76% w 2006 roku), 1,9% to wyznawcy pozostałych religii (głównie [[protestantyzm]]u, [[prawosławie|prawosławia]], [[islam]]u, [[buddyzm]]u, [[hinduizm]]u i [[sikhizm]]u), a 26,1% zdeklarowało [[ateizm]], [[agnostycyzm]] lub bezwyznaniowość (19% w 2006 roku). Pozostałe 3,1% nie określiło swej przynależności religijnej. W 1975 roku 61% Hiszpanów uczęszczało systematycznie do kościoła na niedzielne nabożeństwa, w 2002 roku 25%, podczas gdy w 2009 roku już tylko 15%. 58% Hiszpanów zdeklarowało, że nigdy nie chodzi do kościoła. Według sondażu [[Eurobarometr]] w 2010 roku 59% Hiszpanów przyznało się do wiary w [[Bóg|Boga osobowego]], 20% do wiary w nieokreśloną siłę wyższą, a 19% zdeklarowało brak wiary. Według tego samego ośrodka badawczego w 2008 roku zaledwie 3% Hiszpanów uznało religię za jedną z trzech najważniejszych wartości, podczas gdy średnia europejska wyniosła 7%. Według [[Instytut Gallupa|Instytutu Gallupa]] aż 59% Hiszpanów przyznało, że religia nie odgrywa ważnej roli w ich życiu. Odbiciem malejącej roli Kościoła i religii w Hiszpanii są drastyczny kryzys powołań i niedobór duchowieństwa, upowszechniający się relatywizm moralny, daleko posunięta tolerancja wobec antykoncepcji, aborcji, [[eutanazja|eutanazji]], [[Konkubinat|kohabitacji]] czy [[Małżeństwo osób tej samej płci w Hiszpanii|małżeństw homoseksualnych]]. Szczególnie młode pokolenie krytyczne jest wobec postaw i doktryn Kościoła odnośnie do etyki seksualnej i życia małżeńsko-rodzinnego. Młode pokolenie także w największym stopniu skłania się ku indywidualnej wierze bądź bezwyznaniowości. W 2005 roku zaledwie połowa młodzieży utożsamiała się z katolicyzmem, z czego jedynie 10% było zaangażowanych religijnie, a niespełna 4% systematycznie praktykowało<ref>[http://www.kosciol.pl/article.php?story=20060806232131186 Światopogląd młodego Hiszpana – Kosciol.pl].</ref><ref>[http://www.kosciol.pl/article.php?story=20060406171011789 Coraz mniej katolików w Hiszpanii – Kosciol.pl].</ref><ref>[https://archive.is/20120910205340/http://www.oecumene.radiovaticana.org/POL/Articolo.asp?c=73752 Hiszpania: młodzież bardziej egoistyczna].</ref>. Z drugiej strony w obliczu gwałtownej laicyzacji życia publicznego, reform rządzącej ówcześnie [[Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza|PSOE]] i napływu muzułmańskich imigrantów, widoczna była także aktywna działalność organizacji katolickich mobilizujących prawicowe ugrupowania polityczne i zwolenników odnowy moralnej i tradycyjnych wartości rodzinnych i katolickich{{fakt|data=2012-12}}. Ruchy te jednak wydają się być w mniejszości.

== Gospodarka ==
{{Osobny artykuł|Gospodarka Hiszpanii}}
[[Plik:Madrid - Skyline desde Juan de Olías 01.jpg|thumb|[[Madryt]] – stolica Hiszpanii]]
[[Plik:Ciutat de les Arts i les Ciències à la noche.jpg|thumb|[[Walencja]] – nowoczesna architektura kompleksu ''[[Ciudad de las Artes y las Ciencias]]'' (''Miasto Sztuki i Nauk'') autorstwa syna miasta, architekta [[Santiago Calatrava|Santiago Calatravy]]]]
Do lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia Hiszpania była jednym z najuboższych krajów Europy Zachodniej. Masowy napływ turystów spowodował wielki wzrost inwestycji i napływ kapitału zagranicznego, który wzmógł się jeszcze po przystąpieniu do [[Unia Europejska|Unii Europejskiej]].

Hiszpania była przez ostatnie pół wieku jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczo państw Europy. W 2009 [[produkt krajowy brutto|PKB]] wyniósł 1052 mld euro, czyli 23,5 tys. euro na mieszkańca. Hiszpania uporała się w ostatnich latach ze zmorą, jaką była znaczna [[inflacja]] (od 1990 spadła z ponad 9% do ok. 2,5–3% w 2011) i masowym bezrobociem. W IV kwartale 2011 wynosiło ono 21,3%<ref>[http://www.ine.es/en/daco/daco42/daco4211/epapro0111_en.pdf],dostęp 2011-04-29.</ref> wobec 21,6% w 1978. Bezrobocie w lipcu 2018 roku wynosiło 15,1%<ref>[http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=teilm020&tableSelection=1&plugin=1 Harmonised unemployment rate by sex] – Eurostat.</ref>.

Hiszpania jest 15. co do wielkości gospodarką na świecie<ref>{{cytuj stronę |url = https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=43&pr.y=19&sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C672%2C914%2C946%2C612%2C137%2C614%2C546%2C311%2C962%2C213%2C674%2C911%2C676%2C193%2C548%2C122%2C556%2C912%2C678%2C313%2C181%2C419%2C867%2C513%2C682%2C316%2C684%2C913%2C273%2C124%2C868%2C339%2C921%2C638%2C948%2C514%2C943%2C218%2C686%2C963%2C688%2C616%2C518%2C223%2C728%2C516%2C558%2C918%2C138%2C748%2C196%2C618%2C278%2C624%2C692%2C522%2C694%2C622%2C142%2C156%2C449%2C626%2C564%2C628%2C565%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C359%2C960%2C453%2C423%2C968%2C935%2C922%2C128%2C714%2C611%2C862%2C321%2C135%2C243%2C716%2C248%2C456%2C469%2C722%2C253%2C942%2C642%2C718%2C643%2C724%2C939%2C576%2C644%2C936%2C819%2C961%2C172%2C813%2C132%2C199%2C646%2C733%2C648%2C184%2C915%2C524%2C134%2C361%2C652%2C362%2C174%2C364%2C328%2C732%2C258%2C366%2C656%2C734%2C654%2C144%2C336%2C146%2C263%2C463%2C268%2C528%2C532%2C923%2C944%2C738%2C176%2C578%2C534%2C537%2C536%2C742%2C429%2C866%2C433%2C369%2C178%2C744%2C436%2C186%2C136%2C925%2C343%2C869%2C158%2C746%2C439%2C926%2C916%2C466%2C664%2C112%2C826%2C111%2C542%2C298%2C967%2C927%2C443%2C846%2C917%2C299%2C544%2C582%2C941%2C474%2C446%2C754%2C666%2C698%2C668&s=PPPGDP&grp=0&a= |tytuł = Report for Selected Country Groups and Subjects (PPP valuation of country GDP) |autor = [[Międzynarodowy Fundusz Walutowy]]}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=74&pr.y=11&sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=998&s=PPPGDP&grp=1&a=1 |tytuł = Report for Selected Country Groups and Subjects |autor = Międzynarodowy Fundusz Walutowy}}</ref><ref>{{cytuj stronę |url = http://databank.worldbank.org/data/download/GDP_PPP.pdf |tytuł = „Gross domestic product 2016, PPP”, World Bank |autor = [[Bank Światowy]]}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = http://databank.worldbank.org/data/download/GDP_PPP.pdf |tytuł = World Bank GDP PPP PDF 2016 |autor = Bank Światowy}}</ref><ref>{{Cytuj stronę |url = https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?year_high_desc=true |tytuł = World Bank, International Comparison Program database |autor = Bank Światowy}}</ref>.

Hiszpania jest znaczącym uczestnikiem handlu zagranicznego, wielkie banki mają swe siedziby gł. w [[Madryt|Madrycie]], [[Barcelona|Barcelonie]], [[Walencja|Walencji]] i [[Bilbao]]. W gospodarce Hiszpanii bardzo dużą rolę odgrywa obcy kapitał zagraniczny – głównie inwestycje [[Stany Zjednoczone|amerykańskie]], [[Wielka Brytania|brytyjskie]], [[Francja|francuskie]], to właśnie one doprowadziły do szybkiego uprzemysłowienia Hiszpanii.
Hiszpania jest zaliczana do grupy państw wysoko rozwiniętych, co potwierdza wysoki [[produkt krajowy brutto|PKB]].
Pod względem potencjału ekonomicznego Hiszpanie stanowią wielką czołówkę Europy wraz z dużymi krajami kontynentu. Są już dziewiątą potęgą gospodarczą świata i stali się ważnym motorem napędowym europejskiej gospodarki. Produkt krajowy brutto Hiszpania ma już wyższy niż należąca do [[G7 (grupa)|G7]] [[Kanada]]. Relatywnie niskie ceny wpływają na wysoką siłę nabywczą porównywalną do Włoch i Francji.

=== Przemysł ===
{{Osobny artykuł|Przemysł w Hiszpanii}}
[[Plik:Tarragona Poligon Nord.png|thumb|Kompleks fabryk w [[La Pobla de Mafumet]]]]
Najważniejszą gałęzią gospodarki jest wysoko rozwinięty przemysł, zgrupowany w kilku wielkich okręgach. Hiszpania jest ważnym producentem samochodów osobowych (m.in. [[SEAT]]) i ciężarowych (Barcelona i Lleida, Walencja, Madryt, Valladolid, La Coruña). Kilka wielkich koncernów ulokowało tutaj swoje zakłady (VW, grupa PSA, Ford). Produkcja samochodów osobowych wyniosła ponad 1,9 mln sztuk (2000). W Walencji, Bilbao, Barcelonie, Kadyksie oraz La Coruñi są duże stocznie, a co za tym idzie, jest tutaj wysoko rozwinięty przemysł stoczniowy (3% produkcji światowej – 6. miejsce). Rozwinięty jest przemysł metalurgiczny (huty w Oviedo, Gijón, El Ferrol de Caudillo koło Bilbao i in.), w Asturii kopalnie węgla. Różnorodny przemysł elektrotechniczny (sprzęt gospodarstwa domowego, komputery, półprzewodniki) rozwinął się w większych miastach (np. Barcelona, Madryt, Sewilla, Malaga). Dzięki importowi paliw płynnych oraz znacznym zasobom energii wodnej Hiszpania produkuje ok. 185 TWh energii elektrycznej (4612 kWh na mieszkańca). Wielkim atutem jest rozwinięty przemysł włókienniczy oraz rolno-spożywczy (produkcja cukiernicza; [[wina hiszpańskie|wina]] – ponad 34 mln hl, 4. miejsce w świecie; konserw rybnych itp.), rozrzucony po całym kraju.

=== Energia ===
[[Plik:PS10 solar power tower.jpg|thumb|Elektrownia słoneczna w [[Sanlúcar la Mayor]]]]
Hiszpania to jeden z liderów w produkcji [[energetyka słoneczna|energii słonecznej]]. Wsparcie rządu i obowiązywanie tzw. systemu ''feed-in tariff'', dzięki któremu producenci energii ze źródeł odnawialnych mogą ją odsprzedawać po z góry ustalonych, preferencyjnych cenach, sprawiły, że na Półwyspie Iberyjskim w szybkim tempie powstawały w ostatnich latach nowe elektrownie słoneczne. W 2011 roku moc zainstalowanych elektrowni słonecznych wyniosła 4,2 [[wat|GW]]<ref name="epia">{{cytuj |tytuł = EPIA-market-report-2011 |url = http://www.epia.org/index.php?eID=tx_nawsecuredl&u=0&file=fileadmin/EPIA_docs/publications/epia/EPIA-market-report-2011.pdf&t=1330608964&hash=63b6f91da0ed866e0fa26306107c04b4 |wydawca = European Photovoltaic Industry Association |data = styczeń 2012 |język = en |data dostępu = 2012-02-29}}</ref>. Sektor energetyczny wytwarza około 5% [[Produkt krajowy brutto|PKB]] brutto kraju. Zapotrzebowanie na energię w Hiszpanii począwszy od 2002 r. wzrosło o około 3,5% rocznie, z niewielkimi zmianami, jak w 2003 roku zanotowano wzrost o około 7%. Wraz ze wzrostem konsumpcji wzrasta zapotrzebowanie na energię od 211.500 GWh w 2002 r. do 253.600 w roku 2006<ref>[http://www.ree.es/ Informacje na podstawie Red Eléctrica Española (REE)].</ref>. W 2008 roku 50% energii produkowanej w Hiszpanii było pochodzenia jądrowego 15 368 [[Tona oleju ekwiwalentnego|toe]], 15% pochodziło z węgla, 6% z energii mechanicznej płynącej wody i 29% z pozostałych źródeł energii odnawialnej<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.mityc.es/energia/balances/Balances/LibrosEnergia/ENERGIA_2008.pdf |tytuł = Sekretarz Stanu ds. Energii – Centrum Publikacji, Ministerstwo Przemysłu, Turystyki i Handlu (hiszp.) |opublikowany = mityc.es |archiwum = https://web.archive.org/web/20131104124746/http://www.mityc.es/energia/balances/Balances/LibrosEnergia/ENERGIA_2008.pdf |zarchiwizowano = 2013-11-04}}</ref>. W 2009 r. Hiszpania była największym producentem energii słonecznej oraz na trzecim miejscu wśród państw wytwarzających energię wiatrową. Produkcja energii wodnej w Hiszpanii osiągnęła w 2010 r. wartość 2220 MW i była to druga co do wielkości wartość produkcji w UE po [[Włochy|Włoszech]]<ref>[https://archive.is/20120702210419/http://www.energiasrenovables.ciemat.es/suplementos/sit_actual_renovables/hidraulica.htm Energía hidráulica en el mundo, Unión Europea y España (hiszp.)].</ref>. Według raportu koncernu [[Ernst & Young]] Hiszpania wraz z takimi państwami jak m.in.: [[Stany Zjednoczone|USA]], [[Chiny]] i [[Indie]] znalazła się w gronie państw najbardziej atrakcyjnych na świecie pod względem inwestowania w odnawialne źródła energii<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.energias-renovables.com/energias/renovables/ |tytuł = ''Renewable Energy Magazine (ang.)''; ''Energías Renovables, el periodismo de las energías limpias'' (hiszp.) |opublikowany = energias-renovables.com |archiwum = https://web.archive.org/web/20120513033047/http://www.energias-renovables.com/energias/renovables/ |zarchiwizowano = 2012-05-13}}</ref>.

=== Rolnictwo ===
{{Osobny artykuł|Rolnictwo w Hiszpanii}}
W rolnictwie dominującą rolę odgrywają hodowla [[bydło|bydła]], [[Świnia domowa|trzody]] i [[drób|drobiu]] na rozległych pastwiskach ([[Kastylia|Kastylii]], [[Asturia|Asturii]] czy [[Estremadura (Hiszpania)|Estremadury]]), a także uprawa winorośli, zbóż, [[Oliwka europejska|oliwek]] oraz owoców cytrusowych. Pod względem eksportu owoców cytrusowych Hiszpania znajduje się w ścisłej światowej czołówce. Poza innymi owocami cytrusowymi, tj. pomarańczami i mandarynkami prowadzi się uprawy kasztanów, migdałów, granatów i bananów, głównie na obszarach śródziemnomorskich. Lasy (głównie w regionach górskich) dostarczają drewna i owoców leśnych. Rolnictwo przynosi 8% dochodu narodowego brutto. Produkty pochodzenia rolniczego stanowią poważną pozycję eksportową Hiszpanii dostarczając niemalże 1/5 wpływów z eksportu. Na płaskowyżu [[Meseta]] uprawia się: [[pszenica zwyczajna|pszenicę]] i [[jęczmień]]. [[Kukurydza zwyczajna|Kukurydza]] rośnie dobrze na wilgotniejszych terenach północnego zachodu, a na terenach, na których możliwe jest nawadnianie, uprawia się [[ryż]]. Warzywa hodowane są w nawadnianych dolinach, wzdłuż nizinnego wschodniego wybrzeża. Gaje oliwne rosną na suchych obszarach na południu kraju. Hiszpania jest drugim na świecie producentem oliwy z oliwek. [[Winorośl właściwa|Winogrona]] uprawiane są w dolinie rzeki [[Ebro]], na Mesecie, na nizinach śródziemnomorskich oraz wewnątrz kraju m.in. w [[Andaluzja|Andaluzji]]. Hodowla jest stosunkowo mniej ważną gałęzią produkcji rolnej, chociaż i ona ma w kraju wielowiekowe tradycje. Największe pogłowie posiadają stada owiec, znacznie mniejsze zaś bydła i kóz.

=== Lasy ===
[[Plik:Arcoiris en el Palmeral de Elche.jpg|thumb|[[Gaj palmowy w Elche|Las palmowy w okolicach Elche]], we wschodniej Hiszpanii]]
31% powierzchni kraju, szczególnie na terenach górzystych, zajmują lasy. Największe kompleksy leśne znajdują się w północnej, wilgotnej części Hiszpanii (lasy liściaste i mieszane), zaś na południowym zachodzie przeważają lasy dębowe z dębem korkowym. W Hiszpanii funkcjonuje wiele tartaków, na szeroką skalę produkowana jest również [[żywica]]. W kraju znajduje się 13 parków narodowych (hiszp. {{K|es|parque nacional}}), największym z nich jest [[Park Narodowy Doñana|Doñana]], który obejmuje jedyne w swoim rodzaju siedliska ptaków wędrownych z południa Afryki, zaś [[Park Narodowy Cabañeros|Cabañeros]] chroni unikatowe w Europie lasy wiecznie zielonych dębów ostrolistnych i korkowych. W Hiszpanii znajduje się także największy w Europie las palmowy – [[Gaj palmowy w Elche|El Caracol]] niedaleko [[Elche]].

=== Rybołówstwo ===
Duże znaczenie posiada rybołówstwo (1,4 mln ton ryb), zwłaszcza na wybrzeżu atlantyckim – La Coruña w Galicji, Jerez de la Frontera w Andaluzji, ale także [[Malaga|Málaga]]. W [[Vigo]], w północnej części kraju znajduje się ''Agencja Kontroli Rybołówstwa'' UE, której zadaniem jest szkolenie inspektorów oraz organizacja wspólnych inspekcji z kilku państw członkowskich, a także ma ona zapewnić zgodność z wymogami dotyczącymi połowów, wprowadzonymi w trosce o zachowanie zasobów rybnych<ref>{{Cytuj stronę |url = http://europa.eu/pol/fish/index_pl.htm |tytuł = Europa.eu – Gospodarka morska i rybołówstwo |opublikowany = europa.eu |archiwum = https://web.archive.org/web/20060613082003/http://europa.eu/pol/fish/index_pl.htm |zarchiwizowano = 2006-06-13}}</ref>. Prawie połowę ryb i owoców morza (''mariscos'') łowionych w Hiszpanii dostarcza flota galicyjska. Hiszpania wspólnie z [[Francja|Francją]], [[Dania|Danią]], [[Wielka Brytania|Wielką Brytanią]] oraz [[Holandia|Niderlandami]] dokonuje 60% połowów całej UE. Ponadto Hiszpanii przypada w udziale 25% łącznego tonażu rybackiej floty wspólnotowej (481 000 ton)<ref>{{Cytuj stronę |url = http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/fisheries/article_7225_pl.htm?menu_lang=article_7225_pl.htm |tytuł = Rybołówstwo europejskie w liczbach |opublikowany = infoeuropa.sliven.bg |archiwum = https://web.archive.org/web/20110929052456/http://infoeuropa.sliven.bg/eu_fact_sheets/policies/fisheries/article_7225_pl.htm?menu_lang=article_7225_pl.htm |zarchiwizowano = 2011-09-29}}</ref>. Największe porty rybackie znajdują się nad [[Zatoka Biskajska|Zatoką Biskajską]] i na terenie Galicji.

=== Transport ===
[[Plik:A-7 Benalmádena 2.jpg|thumb|Autostrada A-7 w Andaluzji]]
[[Plik:AVE Tarragona-Madrid.jpg|thumb|AVE-Szybka hiszpańska kolej]]
{{Osobny artykuł|Transport w Hiszpanii}}
Sieć transportowa Hiszpanii uległa znaczącym przeobrażeniom po [[II wojna światowa|II wojnie światowej]], dzięki dewizom napływającym od turystów zagranicznych. Drogi liczą ogółem ponad 370 tys. km – 73,2&nbsp;km na 100&nbsp;km² powierzchni. Wielki postęp zanotowano w budowie nowoczesnych magistral obsługujących narastający ruch turystyczny – 31 grudnia 2007 było w Hiszpanii 14 689&nbsp;km autostrad (''autopistas'') i dróg ekspresowych (''autovías''), co łącznie sprawia, że państwo to ma największą sieć w Europie i trzecią co do wielkości na świecie po [[Stany Zjednoczone|USA]] i Chinach<ref>{{Cytuj stronę |url = http://www.dgt.es/was6/portal/contenidos/es/seguridad_vial/estadistica/publicaciones/princip_cifras_siniestral/cifras_siniestralidadl008.pdf |tytuł = Informacje o stanie obecnych i będących w budowie autostrad i dróg szybkiego ruchu (hiszp.) |opublikowany = dgt.es |archiwum = https://web.archive.org/web/20101122172845/http://www.dgt.es/was6/portal/contenidos/es/seguridad_vial/estadistica/publicaciones/princip_cifras_siniestral/cifras_siniestralidadl008.pdf |zarchiwizowano = 2010-11-22}}</ref>. Hiszpania jest krajem wysoko zmotoryzowanym – w tym samym czasie było ponad 14,7 mln samochodów osobowych (36,7 pojazdu na 100 mieszkańców) oraz ponad 1,8 mln ciężarowych. Długość linii kolejowych wynosi obecnie ~16 tys. km, w tym 8,5 tys. km linii zelektryfikowanych, hiszpańskie koleje [[Renfe Operadora|Renfe]] również obejmują [[kolej dużych prędkości]] – [[Alta Velocidad Española|AVE]]. Wraz z otwarciem trasy dla pociągów dużej prędkości na linii Madryt – Walencja w grudniu 2010 Hiszpania stała się krajem, który ma najdłuższą sieć kolei dużej prędkości w Europie, a drugi co do wielkości system kolei dużej prędkości na świecie<ref>[http://forsal.pl/artykuly/472466,hiszpania_ma_najdluzsza_siec_szybkich_kolei_w_europie_zdjecia.html Hiszpania ma najdłuższą sieć szybkich kolei w Europie], forsal.pl.</ref>. Transport morski odgrywa dużą rolę w gospodarce kraju, zwłaszcza w handlu zagranicznym, gdyż większość towarów jest przywożona lub wywożona drogą morską. Najważniejsze porty morskie to: [[Algeciras]], [[Kadyks]], Kartagena, [[Walencja]], Tarragona, [[Barcelona]], [[Bilbao]], [[A Coruña|La Coruña]]. Bezprecedensowy rozwój nastąpił w dziedzinie przewozów lotniczych. [[Port lotniczy Madryt-Barajas]] i [[port lotniczy Barcelona]] są jednymi z najważniejszych portów lotniczych w Europie, każdy z nich obsługuje ok. 50 mln pasażerów rocznie. Inne ważniejsze lotniska to [[port lotniczy Palma de Mallorca]] (28 mln pasażerów), [[port lotniczy Malaga]] (19 mln pasażerów), [[Port lotniczy Alicante-Elche|port lotniczy Alicante]] (14 mln pasażerów), [[port lotniczy Gran Canaria]] (13 mln pasażerów) i [[port lotniczy Tenerife Sur|port lotniczy Teneryfa-Południe]] (11 mln pasażerów). Łącznie 25 portów lotniczych w Hiszpanii obsługuje powyżej 1 mln pasażerów rocznie, natomiast wszystkie 49 portów lotniczych obsługiwanych przez [[Aena]] obsłużyło w 2017 roku ponad 249 mln pasażerów<ref>{{cytuj stronę |url = http://web.archive.org/web/20180612140435/http://www.aena.es/csee/ccurl/948/460/Anual_2017.pdf |tytuł = Passenger traffic at Spanish Airports – 2017 (provisional) |autor = AENA}}</ref>.

{{mapa lokalizacyjna
 |mapa        = Hiszpania
 |rozmiar     = 600
 |wyrównanie  = center
 |podpis      = Lotniska w Hiszpanii
 |punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°16′56″N 00°33′29″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=14|opis=[[Port lotniczy Alicante-Elche|Alicante]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°17′49″N 02°04′02″E|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=20|opis=[[Port lotniczy Barcelona|Barcelona]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|40°29′16″N 03°33′38″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=20|opis=[[Port lotniczy Madryt-Barajas|Madryt-Barajas]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|36°40′30″N 04°29′27″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=15|opis=[[Port lotniczy Malaga|Malaga]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|39°33′06″N 02°44′20″E|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=16|opis=[[Port lotniczy Palma de Mallorca|Palma de Mallorca]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|43°18′07″N 08°22′38″W|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy La Coruña|La Coruña]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|36°50′38″N 02°22′12″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy Almería|Almería]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|43°33′49″N 06°02′05″W|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy Asturia|Asturia]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|43°18′04″N 02°54′38″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=11|opis=[[Port lotniczy Bilbao|Bilbao]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°54′03″N 02°45′38″E|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy Girona|Girona]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|37°11′19″N 03°46′38″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=8|opis=[[Port lotniczy Grenada-Federico García Lorca|Grenada]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°52′22″N 01°22′23″E|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=12|opis=[[Port lotniczy Ibiza|Ibiza]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|36°44′41″N 06°03′36″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy Jerez|Jerez]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°43′40″N 00°32′09″E|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Lleida-Alguaire|Lleida]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|39°51′45″N 04°13′07″E|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=10|opis=[[Port lotniczy Menorka|Menorka]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|37°46′29″N 00°48′44″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy Murcja-San Javier|Murcja]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°08′51″N 01°10′02″E|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy Reus|Reus]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|43°25′37″N 03°49′12″W|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=8|opis=[[Port lotniczy Santander|Santander]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|42°53′47″N 08°24′55″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=10|opis=[[Port lotniczy Santiago de Compostela|Santiago de Compostela]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|37°25′05″N 05°53′56″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=11|opis=[[Port lotniczy Sewilla-San Pablo|Sewilla]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|39°29′22″N 00°28′54″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=12|opis=[[Port lotniczy Walencja|Walencja]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°42′22″N 04°51′07″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=<small>[[Port lotniczy Valladolid|Valladolid]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|42°13′55″N 08°37′37″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy Vigo|Vigo]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°39′58″N 01°02′30″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=<small>[[Port lotniczy Saragossa|Saragossa]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|43°21′23″N 1°47′26″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=<small>[[Port lotniczy San Sebastián|San Sebastián]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|37°50′36″N 4°50′31″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Kordoba|Kordoba]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|42°04′51″N 0°19′24″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Huesca|Huesca]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|42°21′27″N 3°36′49″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Burgos|Burgos]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|42°35′20″N 5°39′20″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy León|León]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|40°57′07″N 5°30′07″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Salamanka-Matacán|Salamanka]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°56′53,99″N 1°51′47,99″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Albacete|Albacete]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°51′23″N 3°58′12″W|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Ciudad Real|Ciudad Real]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|42°53′01″N 2°43′28″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Vitoria|Vitoria]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|41°31′00″N 2°06′00″E|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Sabadell|Sabadell]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|40°12′35″N 0°04′11″E|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=10|opis=<small>[[Port lotniczy Castellón-Costa Azahar|Castellón]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|40°22′14″N 3°47′06″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Madryt-Cuatro Vientos|Madryt-Cuatro Vientos]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|38°53′29″N 6°49′17″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Badajoz|Badajoz]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|42°27′37″N 2°19′13″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Logroño-Agoncillo|Logroño]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|35°16′47″N 2°57′23″W|pozycja=top|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Melilla|Melilla]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|35°53′33″N 5°18′21″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Heliport Ceuta|Ceuta]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|42°46′12″N 1°38′49″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy Pampeluna|Pampeluna]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|36°07′44″N 05°26′28″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Heliport Algeciras|Algeciras]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|36°09′04″N 5°20′54″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=6|opis=<small>[[Port lotniczy Gibraltar|''Gibraltar'']]</small>}}
}}
{{mapa lokalizacyjna
 |mapa        = Wyspy Kanaryjskie
 |rozmiar     = 500
 |wyrównanie  = center
 |podpis      = Porty lotnicze na Wyspach Kanaryjskich
 |punkty mapy =
{{mapa lokalizacyjna/punkt|28°27′10″N 13°51′50″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=10|opis=[[Port lotniczy Fuerteventura|Fuerteventura]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|28°56′43″N 13°36′18″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=10|opis=[[Port lotniczy Lanzarote|Lanzarote]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|27°55′56″N 15°23′03″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=12|opis=[[Port lotniczy Gran Canaria|Gran Canaria]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|28°37′35″N 17°45′20″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=7|opis=<small>[[Port lotniczy La Palma|La Palma]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|28°29′00″N 16°20′05″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=9|opis=[[Port lotniczy Tenerife Norte|Teneryfa-Północ]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|28°02′40″N 16°34′21″W|pozycja=bottom|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=11|opis=[[Port lotniczy Tenerife Sur|Teneryfa-Południe]]}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|27°48′53″N 17°53′13″W|pozycja=right|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=4|opis=<small>[[Port lotniczy El Hierro|El Hierro]]</small>}}
{{mapa lokalizacyjna/punkt|28°01′47″N 17°12′53″W|pozycja=left|znak=Airplane silhouette.svg|rozmiar znaku=5|opis=<small>[[Port lotniczy La Gomera|La Gomera]]</small>}}
}}

=== Górnictwo i energetyka ===
Hiszpania jest krajem obfitującym w rudy i kruszce. Kopaliny użyteczne są różnorodne i dość znaczne. W [[Góry Kantabryjskie|Górach Kantabryjskich]] na północy znajdują się złoża [[węgiel kamienny|węgla kamiennego]] i wysokiej jakości [[Żelazo|rudy żelaza]], dzięki czemu w miastach leżących na wybrzeżu rozwinął się przemysł ciężki. [[Węgiel brunatny]] wydobywa się we wschodniej części kraju – centralna Katalonia. W górach [[Sierra Morena]] i [[Sierra Nevada (Hiszpania)|Sierra Nevada]] eksploatuje się złoża [[ruda|rud metali]], przede wszystkim: [[miedź|miedzi]], [[cynk]]u ([[Chalkopiryt]]y) i [[galena|ołowiu]]. Dzięki bogatym złożom [[rtęć|rtęci]] w okolicach [[Almadén]], Hiszpania zajmuje 1. miejsce na świecie w jej wydobyciu. Na tym samym obszarze wydobywa się również [[Tytanit|rudy tytanu]], [[Antymonit|antymonu]] i manganu. Ponadto rudy manganu występują także w Górach Kantabryjskich i [[Góry Iberyjskie|Iberyjskich]]. W [[Galicja (Hiszpania)|Galicji]] znajdują się [[Wolframit|rudy wolframu]]. Na wybrzeżach znajdują się też niewielkie złoża ropy naftowej. [[Sole potasu|Sole potasowe]] występują głównie w północno-wschodniej Katalonii, a także w północno-zachodniej części Kotliny Aragońskiej. 43% energii kraju pochodzi z [[elektrociepłownia|elektrociepłowni]] wykorzystujących paliwa importowane: 41% produkowane jest przez hydroelektrownie w [[Pireneje|Pirenejach]] i inne; 16% energii pochodzi z elektrowni atomowych.

=== Turystyka ===
{{Osobny artykuł|Turystyka w Hiszpanii}}
[[Plik:Benidorm2.jpg|thumb|[[Benidorm]] – [[Costa Blanca]]]]
[[Plik:South majorca in winter.jpg|thumb|[[Majorka]]]]
Burzliwa historia, która pozostawiła ślad w postaci bardzo wielu zabytków i licznych, bogatych w eksponaty muzeów oraz jeden z najcieplejszych klimatów na kontynencie sprzyjają masowej turystyce, która stanowi jeden z filarów gospodarki przynoszących znaczne dochody. Liczba turystów zagranicznych odwiedzających Hiszpanię systematycznie wzrasta. Wypoczywają oni głównie na wybrzeżu śródziemnomorskim ([[Costa de la Luz]] – [[Costa del Sol]] – [[Costa Blanca]] – [[Costa del Azahar]] – [[Costa Dorada]] – [[Costa Montanesa]] – [[Costa Vasca]] – [[Costa Verde]] – [[Rías Altas|Rias Altas]] – [[Rías Baixas|Rias Bajas]]) czy na [[Baleary|Balearach]]. Dużą popularnością cieszą się także [[Wyspy Kanaryjskie]] z ich subtropikalną roślinnością i interesującymi zjawiskami wulkanicznymi. Ponadto ożywiony ruch turystyczny spowodował, że [[lotnisko|porty lotnicze]] w [[Las Palmas de Gran Canaria|Las Palmas]] i na [[Majorka|Majorce]] stały się jednymi z największych portów lotniczych Europy. Najcenniejsze zabytki posiadają miasta: [[Madryt]] (obok zabytków architektonicznych mieszczą się tu liczne zbiory sztuki, czy słynne muzeum [[Prado]]), [[Toledo (Hiszpania)|Toledo]], [[Barcelona]], [[Burgos]], [[Salamanka]] (z najstarszym [[Uniwersytet w Salamance|uniwersytetem]] w kraju), [[Saragossa]]. W zabytki z czasów rzymskich obfitują [[Tarragona]] i [[Sagunto]], z czasów arabskich [[Sewilla]], [[Kordoba]], a szczególnie [[Grenada (miasto w Hiszpanii)|Grenada]] ([[Alhambra]]) i [[Generalife]] – perła architektury mauretańskiej. Ośrodkiem pielgrzymkowym o europejskiej sławie jest [[Santiago de Compostela]]. Z dochodów z turystyki sfinansowano m.in.: budowę dróg oraz przemysł lokalny.

W 2017 roku kraj ten odwiedziło 82 mln turystów (8,6% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 68 mld [[dolar amerykański|dolarów]]. Tym samym Hiszpania jest drugim [[Ranking Światowej Organizacji Turystyki|najczęściej odwiedzanym państwem]] przez turystów na świecie (po Francji) i także na drugim miejscu pod względem przychodów z turystyki (po USA)<ref name="WTO Tourism 2018" />.

=== Przedsiębiorstwa ===
[[Plik:ZARA Poznan.jpg|thumb|Sztandarowa hiszpańska marka – Zara]]
[[Plik:Edificio CEPSA (Campo de las Naciones, Madrid) 01.jpg|thumb|Siedziba przedsiębiorstwa CEPSA w Madrycie]]
Poniższa tabela przedstawia największe firmy hiszpańskie w 2011, według ranking5000.com<ref>[https://archive.is/20130427184225/http://www.ranking5000.com/top100-ranking-empresas-espana-2011/ Ranking 5000 Mayores Empresas España – AE – Iberinform – 2010].</ref>:
{| class="wikitable sortable"
|- bgcolor="#cccccc"
! Poz.
! Nazwa firmy
|-
| 1 || [[Cepsa]]
|-
| 2 || [[Repsol|Repsol Petroleo]]
|-
| 3 || [[Mercadona]]
|-
| 4 || [[Repsol|Repsol Comercial]]
|-
| 5 || [[El Corte Inglés]]
|-
| 6 || [[Telefónica]]
|-
| 7 || [[Dia (przedsiębiorstwo)|Dia]]
|-
| 8 || [[Endesa]]
|-
| 9 || [[Movistar]]
|-
| 10 || [[Eroski]]
|}

== Kultura ==
{{Dopracować|sekcja|próżne wyrażenia}}

=== Malarstwo ===
Do wybitnych malarzy hiszpańskich należą m.in. [[Pablo Picasso]], [[Francisco Goya]], [[Diego Velázquez]] czy [[Salvador Dalí]].

=== Literatura ===
[[Plik:Cervantes Jáuregui.jpg|thumb|upright|left|Miguel de Cervantes]]
Dzieje literatury hiszpańskiej są ściśle związane z historią ziem położonych na [[Półwysep Iberyjski|Półwyspie Iberyjskim]]. Okres tworzenia pisanych dzieł kultury obfitował w pojawianie się w tekstach literackich różnorodnych wpływów. Panowanie rzymskie, arabskie, czy też literatura przybyłych na półwysep Żydów kształtowało w pewnym stopniu przyszłą literaturę hiszpańską. Przed powstaniem pierwszych dzieł w [[język hiszpański|języku hiszpańskim]] na terenie współczesnej Hiszpanii rozwijały się literatura w języku łacińskim, a także literatura hispano-arabska oraz judeo-arabska. Początek literatury hiszpańskiej stanowi bogata twórczość wędrownych żonglerów (anonimowy epos rycerski [[Poemat o Cydzie|Pieśń o Cydzie]] z ok. 1140 r.) i wykształconych klerków (głównie duchownych, poezja [[Gonzalo de Berceo]]). Na rozwój prozy w XIII wieku wpłynął król [[Alfons X Mądry]]. Poezję XIV wieku reprezentowali: J. Ruiz i P. López de Ayala, prozę – Juan Manuel, zaś XV wieczna [[proza]] miała charakter satyr. Ukształtował się też romans rycerski (''Amadís de Gaula''). Rozwinęła się anonimowa twórczość poetycka w formie [[Romanca|romancy]]. Następnie w literaturze hiszpańskiej rozwijały się takie kierunki jak: romans przygodowo-sentymentalny czy teatr. W II połowie XVI wieku w poezji hiszpańskiej zapanował duch ascezy i mistycyzmu, pojawiły się 2 szkoły: salamantyjska, której przedstawicielem był [[Luis de León (pisarz)|Luis de León]] i sewilska, którą reprezentował [[Francisco de Herrera (starszy)|Francisco de Herrera]] starszy. W epoce wielkich odkryć geograficznych i podbojów kolonialnych powstawała literatura związana z podbojem [[Ameryka|Ameryki]]: kroniki [[Hernán Cortés|Hernána Cortésa]] czy [[Bernal Díaz del Castillo|Bernala Díaz del Castillo]]. Na przełomie XVI i XVII w. tworzył [[Miguel de Cervantes]] – autor [[Don Kichot (powieść)|Don Kichota]] – pierwszej wybitnej powieści nowożytnej, która do dziś uważana jest za najważniejszą książkę kręgu kulturowego języka hiszpańskiego. Ogólnie podsumowując cała literatura hiszpańska przedstawia niezwykłe bogactwo literackie. Niemalże co roku na Półwyspie pojawiają się nowe sensacje literackie, takie jak m.in.: [[Klub Dumas]] czy Flamandzka szachownica [[Arturo Pérez-Reverte|Arturo Péreza]]. Inni współcześni twórcy literatury hiszpańskiej to m.in.: [[Matilde Asensi]], [[Julia Navarro]], urodzony na [[Kuba|Kubie]] [[José Carlos Somoza]] czy [[Carlos Ruiz Zafón]]. Jednym z najbardziej znanych bestsellerów hiszpańskich jest powieść ''Żołnierze spod Salaminy'' [[Javier Cercas|Javiera Cercasa]]. Wciąż tworzą tacy autorzy jak [[Javier Marías]], czy [[Enrique Vila-Matas]]. Bardzo dobrze ma się też nurt tzw. literatury kobiecej, reprezentowany przez [[Rosa Montero|Rosę Montero]], [[Lucía Etxebarría|Lucíę Etxebarríę]], [[Almudena Grandes|Almudenę Grandes]] czy [[Soledad Puertolas]], tworzące teksty skupiające się na problemach współczesnych kobiet.

=== Muzyka ===
[[Plik:LANCETOROS.jpg|thumb|Corrida de toros]]
{{osobny artykuł|Muzyka hiszpańska}}
Muzyka hiszpańska przez wiele stuleci kształtowana była przez liczne, zmieniające się wraz z upływem czasu, wpływy kulturowe. W epoce średniowiecza tzw. śpiew wizygocki (liturgiczny) przeobraził się w tzw. mozarabski, aż ostatecznie przeważyły w nim elementy muzyki chrześcijańskiej. W XVI wieku nastąpił rozkwit religijnej polifonii wokalnej, a także muzyki organowej i lutniowej. W XVII wieku powstała forma opery tzw. zarzuela, która podlegała ciągłym ewolucjom w następnych stuleciach w popularną hiszpańską [[Tonadilla|tonadillę]] i [[sainete]]. Muzyka hiszpańska poddana była w owym czasie oddziaływaniu trendów neapolitańskich (działalność włoskiego śpiewaka, kastrata – Farinellego). Dopiero w XIX wieku muzycy hiszpańscy podjęli próbę wyzwolenia się spod obcych wpływów i wskrzeszenia tradycyjnej, narodowej opery (F. Pedrell). Powstawały liczne konserwatoria, które kontynuowały rozwój szkoły narodowej. Jej cechami charakterystycznymi są powrót do korzeni ludowych oraz specyficzne dla muzyki hiszpańskiej zróżnicowanie regionalne, wynikające z przemieszania kulturowego w Hiszpanii (m.in. kultura arabska, żydowska czy cygańska). Powstało wiele narodowych tańców, charakterystycznych dla Hiszpanii takich jak: [[flamenco]], czy [[paso doble]]. Hiszpania słynie także ze znanych na cały świat wykonawców operowych, np. [[José Carreras]], [[Plácido Domingo]] i [[Montserrat Caballé]]. Sławni wokaliści hiszpańscy to [[Julio Iglesias]], [[Enrique Iglesias]] czy w ostatnich latach [[Álvaro Soler]].

=== Film ===
{{osobny artykuł|Kinematografia hiszpańska}}
Filmografia hiszpańska jest bardzo bogata, w kraju powstaje wiele bardziej czy mniej znanych filmów. Dużym uznaniem na świecie cieszyli i cieszą się hiszpańscy reżyserzy: [[Luis Buñuel]], [[Carlos Saura]], [[Pedro Almodóvar]], [[Víctor Erice]], [[Alejandro Amenábar]], [[Jaume Balagueró]], [[Alberto Rodríguez (reżyser)|Alberto Rodríguez]], [[Fernando León de Aranoa]], [[Imanol Uribe]] czy [[Ramón Salazar]]. Wiele filmów nie tylko hiszpańskich, lecz także produkcji amerykańskiej kręconych jest w Hiszpanii. Znaną hiszpańską aktorką jest [[Penélope Cruz]], natomiast znani aktorzy to [[Antonio Banderas]] czy [[Javier Bardem]]. Obecnie bardzo popularnymi gatunkami filmowymi, których realizacji podejmują się hiszpańscy reżyserzy, są [[horror]] i [[Dreszczowiec|thriller-dreszczowiec]].

W Hiszpanii corocznie odbywają się [[festiwal filmowy|międzynarodowe festiwale filmowe]], z których dwa najważniejsze organizowane są w [[Międzynarodowy Festiwal Filmowy w San Sebastián|San Sebastián]] oraz Valladolid (znany jako [[Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Valladolid|Seminci]]).

=== Media ===
[[Plik:El Pais-Barcelona.jpg|thumb|Siedziba dziennika ''[[El País]]'' w Barcelonie]]
Spośród prasy największym dziennikiem ukazującym się w Hiszpanii jest gazeta o profilu [[socjaldemokracja|socjaldemokratycznym]] ''[[El País]]'', wydawana przez najpotężniejszy koncern mediowy [[Grupo PRISA]], założony przez [[Jesús de Polanco|Jesusa de Polanco]] (inne media należące do koncernu to m.in. [[As (dziennik hiszpański)|dziennik sportowy As]], radio [[Cadena SER]], platforma telewizji cyfrowej [[Canal+ (hiszpańska platforma cyfrowa)|Digital+]]). Innymi największymi dziennikami wydawanymi w kraju są m.in.: [[konserwatyzm|konserwatywno]]-[[liberalizm|liberalne]] [[El Mundo (Hiszpania)|El Mundo]], konserwatywno-[[monarchizm|monarchistyczny]] [[ABC (dziennik hiszpański)|ABC]] oraz [[La Razón]] o zbliżonym do ABC profilu. W [[Barcelona|Barcelonie]] ukazuje się dodatkowo [[La Vanguardia]], redagowana w części po [[język kataloński|katalońsku]]. Wśród prasy sportowej prymat dzierżą dzienniki „[[Marca (gazeta)|Marca]]” oraz wspomniany As. Ponadto w Hiszpanii ukazuje się wiele gazet lokalnych np. [[Diario de Sevilla]], [[Diario de Mallorca]]. Największą hiszpańską stacją telewizyjną jest publiczna [[Televisión Española]] (TVE), emitująca przede wszystkim programy TVE1 oraz TVE2. Do prywatnych stacji telewizyjnych należą m.in.: [[Antena 3 (Hiszpania)|Antena 3]], [[Telecinco]], [[Veo TV]], [[Canal+ (Hiszpania)|Canal+]].

=== Sport ===
[[Plik:World Cup celebration - 2.jpg|thumb|Zawodnicy i kibice świętują zdobycie przez Hiszpanię pucharu ''Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej'' w [[Południowa Afryka|Południowej Afryce]]]]
Hiszpania odnosi znaczące sukcesy w piłce nożnej. W [[Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2010|2010]] reprezentacja wywalczyła [[Mistrzostwa świata w piłce nożnej mężczyzn|mistrzostwo świata w piłce nożnej]], a cztery razy ([[Puchar Europy Narodów 1964|1964]], [[Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2008|2008]], [[Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2012|2012]] i [[Mistrzostwa Europy w Piłce Nożnej 2024|2024]]) zdobyła [[Mistrzostwa Europy w piłce nożnej|mistrzostwo Europy]]. Hiszpańska liga [[Primera División]], według [[Współczynnik UEFA#Współczynnik ligowy|rankingu UEFA]], jest najlepszą ligą w europejskiej piłce nożnej<ref>[http://www.wiadomosci24.pl/artykul/liga_hiszpanska_najlepsza_liga_na_swiecie_polska_za_150640.html Liga hiszpańska najlepsza ligą na świecie – Wiadomości24.pl].</ref><ref>[https://archive.is/20130503230718/http://www.sportowefakty.pl/pilka-nozna/261334/ranking-iffhs-liga-hiszpanska-najlepsza-na-swiecie-polska-na-30-miejscu Ranking IFFHS: Liga hiszpańska najlepsza na świecie].</ref>. Najbardziej utytułowanymi klubami z Hiszpanii są [[Real Madryt]], [[FC Barcelona]], [[Atlético Madryt]], [[Valencia CF]], [[Athletic Bilbao]] oraz [[Sevilla FC]]. Z Hiszpanii pochodzą także utytułowani kolarze – [[Alberto Contador]] – trzykrotny zwycięzca [[Tour de France]] (2007, 2009, 2010), [[Giro d’Italia]] (2008, 2011) oraz trzykrotny [[Vuelta a España]] (2008, 2012, 2014), a także [[Miguel Indurain]]. Hiszpanie mają także jedną z najlepszych ekip w [[Reprezentacja Hiszpanii w koszykówce mężczyzn|koszykówce]]. Znanymi graczami są bracia Gasol ([[Pau Gasol|Pau]] i [[Marc Gasol|Marc]]), a także [[Ricky Rubio]], [[José Calderón]], [[Serge Ibaka]] czy [[Sergio Rodríguez]]. Z kraju pochodzi też tenisista [[Rafael Nadal]], rywalizujący z [[Roger Federer|Rogerem Federerem]] i [[Novak Đoković|Novakiem Djokoviciem]] o miano najlepszego tenisisty globu. Hiszpanem jest też [[Fernando Alonso]], kierowca wyścigowy, dwukrotny mistrz świata Formuły 1. W sportach samochodowych należy także wymienić takie nazwisko jak [[Carlos Sainz]]. Hiszpanie mają także długoletnią tradycję [[golf]]a, silnie związaną z regionem [[Murcja (wspólnota autonomiczna)|Murcji]]. Najbardziej utytułowani gracze tej dyscypliny to [[Seve Ballesteros]] oraz [[Sergio García Fernández|Sergio García]]. Nie osiągają dużych sukcesów w sportach zimowych choć zdobywali medale na igrzyskach olimpijskich w narciarstwie alpejskim i snowbardingu.

== Święta ==
[[Plik:Reyes magos.jpg|thumb|''Reyes Magos'' – Trzej Królowie, jedno z najważniejszych świąt w Hiszpanii]]
[[Plik:Cofradia de la Soledad y Santo Sepulcro (Plasencia)-22.jpg|thumb|Wielki Tydzień, Estremadura]]
* Najważniejsze Święta i uroczystości w Hiszpanii:
{| class="wikitable"
! Dzień !! Nazwa polska !! Nazwa hiszpańska !! Opis święta
|-
| [[1 stycznia]]
| [[Nowy Rok]]
| Año Nuevo
|-
| [[6 stycznia]]
| [[Trzej Królowie|Trzech Króli]]
| Los Reyes Magos
| Ważne święto, dzień wolny od pracy. [[Orszak Trzech Króli|Orszaki Trzech Króli]] w wielu miastach. Hiszpańskie dzieci nie otrzymują prezentów 24 grudnia, ale 6 stycznia.
|-
| Luty/marzec
| [[Karnawał]]
| Carnaval
| Karnawał poprzedzający [[wielki post]]. Procesje głównie w: [[Santa Cruz de Tenerife]], [[Kadyks]]ie i [[Sitges]].
|-
| [[19 marca]]
| [[Święto Ognia]]
| Fallas de Valencia
| W czasie tego święta następuje w [[Walencja|Walencji]] palenie setek ogromnych kukieł.
|-
| Marzec/kwiecień
| [[Wielki Tydzień]]
| Semana Santa
| Procesje zakapturzonych pokutników we wszystkich większych miastach Hiszpanii, począwszy od [[Niedziela Palmowa|Niedzieli Palmowej]] aż do [[Wielkanoc|Niedzieli Wielkanocnej]], z najsławniejszą [[procesja|procesją]] w [[Sewilla|Sewilli]] (patrz: [[Wielki Tydzień w Sewilli]]).
|-
| [[25 marca]]
| [[Zwiastowanie Pańskie]]
| Anunciación
|-
| Kwiecień
| Święto wiosny
| Feria de Abril
| Sławna Feria w Sewilli z paradami w kolorowych strojach, z dużą ilością muzyki ''sevillana'' i walkami byków.
|-
| Maj
| Festiwal Patios w Kordobie i targ koni w [[Jerez de la Frontera]]
|
|
|-
| [[15 maja]]
| Święto Izydora Oracza
| Fiesta de San Isidro
| Święto patrona [[Madryt]]u. Walki byków, procesje, koncerty oraz jarmarki w Madrycie.
|-
| Czerwiec
| [[Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa|Boże Ciało]]
| Corpus Christi
| Uroczystości w całym kraju, największe procesje w [[Grenada (miasto w Hiszpanii)|Granadzie]], [[Toledo (Hiszpania)|Toledo]], [[Sitges]] i na [[Wyspy Kanaryjskie|Wyspach Kanaryjskich]]
|-
| [[7 lipca]]–[[14 lipca]]
| [[Sanfermines|San Fermin]]
| San Fermín
| Przepędzanie [[Bydło|byków]], walki byków i uroczystości w [[Pampeluna|Pampelunie]]. Festiwal Muzyki w Granadzie. Festiwal św. Jakuba w [[Santiago de Compostela]] z pokazem sztucznych ogni.
|-
| [[25 lipca]]
| [[Jakub Większy Apostoł|Św. Jakuba]]
| Santiago Apóstol
| Święto Patrona Hiszpanii. Tysiące pielgrzymów na uroczystościach w [[Santiago de Compostela]]
|-
| [[15 sierpnia]]
| [[Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny|Wniebowzięcie NMP]]
| Asunción de la Santísima Virgen María
| Narodowe święto [[15 sierpnia]], obchody w wielu miastach. Tradycyjne uroczystości w La Alberca ([[Salamanka]]) oraz letni jarmark w Maladze. Słynne [[Misterium w Elche]].
|-
| Wrzesień
| Święto winobrania w [[Logroño]], święto [[wino|wina]] w Jerez de la Frontera, Mercé Feria de San Miguel w [[Torremolinos]], Festiwal Meced
|
|
|-
| Październik
| [[Matka Boża z Pilar|Festiwal Pilar]]
| Fiestas del Pilar
| Procesje, walki byków i [[folklor]] w [[Saragossa|Saragossie]]
|-
| [[12 października]]
| rocznica odkrycia Ameryki przez [[Krzysztof Kolumb|Kolumba]] (święto państwowe)
|
|-
| [[1 listopada]]
| [[Uroczystość Wszystkich Świętych|Wszystkich Świętych]]
| Todos los Santos
|
|-
| [[24 grudnia]]
| [[Wigilia]]
| Nochebuena
|
|-
| [[25 grudnia]]
| [[Boże Narodzenie]]
| Navidad
|
|-
| [[28 grudnia]]
| [[Święto Świętych Młodzianków, Męczenników|Noc Rzezi Niewiniątek]]/Dzień Młodzianków
| Día de los Santos Inocentes
| W Hiszpanii i krajach hiszpańskojęzycznych jest ono okazją do żartów i kawałów.
|-
| [[31 grudnia]]
| [[Sylwester]]
| Nochevieja
|
|}

== Zobacz też ==
{{Wikicytaty|o Hiszpanii}}
{{wikinews|Portal:Hiszpania|Hiszpanii}}
{{wikibooks|Wspinaczka/Regiony wspinaczkowe/Europa/Hiszpania|Wspinanie w Hiszpanii}}
* [[władcy Hiszpanii]]
* [[Słupy Heraklesa]]
* [[korrida]]
* [[kuchnia hiszpańska]]
* [[rewolucja hiszpańska 1936 roku]]

== Uwagi ==
{{Uwagi|
<ref name="infobox1">Lokalnie także [[język kataloński|kataloński]], [[język aranejski|aranejski]], [[język baskijski|baskijski]] i [[język galicyjski|galicyjski]].</ref>
}}

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.060.es/ Strona rządu – ''Gobierno de España''] {{lang|es}}
* [https://www.lamoncloa.gob.es/Paginas/index.aspx Oficjalna strona internetowa premiera Hiszpanii i inne oficjalne źródła informacji] {{lang|es|en|ca|gl|eu}}
* [http://www.casareal.es/ Oficjalna strona króla Hiszpanii] {{lang|es}}
* {{Cytuj stronę |url = http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso |tytuł = Strona Kongresu Deputowanych |opublikowany = congreso.es |archiwum = https://web.archive.org/web/20071001083815/http://www.congreso.es/portal/page/portal/Congreso/Congreso |zarchiwizowano = 2007-10-01 |język = es}}
* [http://www.sitiosespana.com/ Strony internetowe poświęcone Hiszpanii] {{lang|es}}

{{Wikiatlas|Spain}}
{{Państwa Europy}}
{{Monarchie}}
{{Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej}}
{{Grupa szablonów
|tytuł = Członkostwo w organizacjach międzynarodowych
|lista =
{{G6}}
{{Unia Europejska}}
{{Strefa euro}}
{{Rada Europy}}
{{OBWE}}
{{NATO}}
{{WTO}}
{{Unia Łacińska}}
{{OECD}}
{{EuroMed}}
}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Hiszpania| ]]
[[Kategoria:Kraje iberyjskie]]
[[Kategoria:Państwa członkowskie Unii Europejskiej]]
[[Kategoria:Państwa należące do NATO]]
[[Kategoria:Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych]]
[[Kategoria:Królestwa]]
[[Kategoria:Państwa w Europie Południowej]]
Szablony użyte w tym artykule:
Szablon:Cytuj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj stronę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Dmbox (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Dopracować (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:EuroMed (edytuj)
Szablon:Fakt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:G6 (edytuj)
Szablon:Grafika rozwinięta (edytuj)
Szablon:Grafika rozwinięta/styles.css (edytuj)
Szablon:Grupa szablonów (edytuj)
Szablon:Hiszp. (edytuj)
Szablon:Hiszpania wspólnoty autonomiczne (edytuj)
Szablon:Ikona (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Image label (edytuj)
Szablon:Image label begin (edytuj)
Szablon:Image label end (edytuj)
Szablon:Image label small (edytuj)
Szablon:Infobox 2x2 (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox 2x2 dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox dwie grafiki (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox grafika (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox mapa lokalizacyjna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox nagłówek (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox nagłówek dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox projekt/projekt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tytuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox tytuł/styles.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox wiersz (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Infobox wiersz dodaj (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Inne znaczenia (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:J (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:K (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Komórka (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Lang (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Legenda (edytuj)
Szablon:Link-interwiki (edytuj)
Szablon:Mapa lokalizacyjna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Mapa lokalizacyjna/punkt (edytuj)
Szablon:Mbox (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Mbox/style.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Monarchie (edytuj)
Szablon:NATO (edytuj)
Szablon:Navbox/styles.css (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:OBWE (edytuj)
Szablon:OECD (edytuj)
Szablon:Osobny artykuł (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Państwa Europy (edytuj)
Szablon:Państwo (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Państwo/core (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Państwo dane Aragonia (edytuj)
Szablon:Państwo dane Asturia (edytuj)
Szablon:Państwo dane CRO (edytuj)
Szablon:Państwo dane CYP (edytuj)
Szablon:Państwo dane Chorwacja (edytuj)
Szablon:Państwo dane Cypr (edytuj)
Szablon:Państwo dane DEU (edytuj)
Szablon:Państwo dane ESP (edytuj)
Szablon:Państwo dane FRA (edytuj)
Szablon:Państwo dane Francja (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Państwo dane GBR (edytuj)
Szablon:Państwo dane GRE (edytuj)
Szablon:Państwo dane Grecja (edytuj)
Szablon:Państwo dane Hiszpania (edytuj)
Szablon:Państwo dane ITA (edytuj)
Szablon:Państwo dane Kantabria (edytuj)
Szablon:Państwo dane Kastylia i León (edytuj)
Szablon:Państwo dane Katalonia (edytuj)
Szablon:Państwo dane Kraj Basków (edytuj)
Szablon:Państwo dane MLT (edytuj)
Szablon:Państwo dane Malta (edytuj)
Szablon:Państwo dane Niemcy (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Państwo dane POL (edytuj)
Szablon:Państwo dane POR (edytuj)
Szablon:Państwo dane Polska (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Państwo dane Portugalia (edytuj)
Szablon:Państwo dane ROU (edytuj)
Szablon:Państwo dane Rumunia (edytuj)
Szablon:Państwo dane SLO (edytuj)
Szablon:Państwo dane Słowenia (edytuj)
Szablon:Państwo dane Wielka Brytania (edytuj)
Szablon:Państwo dane Włochy (edytuj)
Szablon:Państwo infobox (edytuj)
Szablon:Państwo infobox/władca (edytuj)
Szablon:Pierwszy niepusty (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Prezydencja w Radzie Unii Europejskiej (edytuj)
Szablon:Projekt siostrzany (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Rada Europy (edytuj)
Szablon:Ramka (edytuj)
Szablon:Ramka/style.css (edytuj)
Szablon:Strefa euro (edytuj)
Szablon:Szablon nawigacyjny (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Trim (edytuj)
Szablon:U (edytuj)
Szablon:Unia Europejska (edytuj)
Szablon:Unia Łacińska (edytuj)
Szablon:Unicode (edytuj)
Szablon:Uwagi (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:WTO (edytuj)
Szablon:W języku (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Wikiatlas (edytuj)
Szablon:Wikibooks (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Wikicytaty (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Wikinews (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Wykres:Kołowy (edytuj)
Szablon:Zobacz też (edytuj)
Moduł:Arguments (edytuj)
Moduł:Color contrast (edytuj)
Moduł:Color contrast/colors (edytuj)
Moduł:Cytuj (edytuj)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:Cytuj/dostęp (edytuj)
Moduł:Cytuj/firewall (edytuj)
Moduł:Dopracować (edytuj)
Moduł:Dopracować/resources (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Ikona (edytuj)
Moduł:Ikona/dane (edytuj)
Moduł:Infoboksy (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Lang (edytuj)
Moduł:Lang/data (edytuj)
Moduł:Mapa (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Moduł:Mapa/alt (edytuj)
Moduł:Mapa/dane/Hiszpania (edytuj)
Moduł:Mapa/dane/Wyspy Kanaryjskie (edytuj)
Moduł:Multiple image (edytuj)
Moduł:Navbox (edytuj)
Moduł:Navbox/printer/default (edytuj)
Moduł:Navbox/res (edytuj)
Moduł:Przypisy (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:Wikidane (edytuj)
Moduł:Wikidane/data (edytuj)
Moduł:Wikidane/format/string (edytuj)
Moduł:Wikidane/select (edytuj)
Moduł:Współrzędne (edytuj)
Wróć do Hiszpania.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Hiszpania”