Romèo e Julieta

Romèo e Julieta, cridat Romeo and Juliet en son anglés original, es una tragèdia de William Shakespeare. Una pèça del començament de la carrièra de Shakespeare, conta l’istòria de las amors dels dos joves qu’apertenon a de familhas enemigas fins a la mòrt. Èra una de las pèças mai popularas de la vida de Shakespeare pendent sa quita vida. Amb Hamlet, es una de las pèças mai jogadas. Uèi, Los personatges títol son venguts un arquetipe dels nòvis.

Romèo e Julieta aparten a la tradicion de las romanças venent de l'antiquitat. L'intriga se basa sus un conte italian tradusit en anglés en verses per Arthur Brooke The Tragical History of Romeus and Juliet, e tornat en pròsa dins Palace of Pleasure de William Painter en 1567. Shakespeare utilizèt tant meteis dels dos, mas espandís e desvolopa los personatges segondaris, subretot Mercucio e Paris. Seriá estat escricha entre 1591 e 1595, La pèça foguèt publicada pel primièr còp dins la version in quarto de 1597. Lo tèxte de la primèra version èra de paura qualitat, mas, las edicions seguentas foguèron corrigidas se comformant melhor a l'original Shakespeare.

L'utilizacion de l'estructura dramatica poetica de Shakespeare (subretot d'efièch coma l'aternança entre comèdia e tragèdia per far créisser l'atencion, l'expandiment de personatges segondaris, e l'usatge de sosintrigas per abelir l'istòria) foguèt reconeguda coma un signe precoç de son talent dramatic. la pèça destria diferentas formas poeticas segon los personatges, a vegada cambiant lo biais segon l'evolucion del personatge. Romèo, per example, ven mai baisut en sonet al cors de la pèça.

Romeo and Juliet foguèt adaptat fòrça sus l'empont, en film, comèdia musicala e opèra. Pendent la restauracion anglesa, foguèt relançada e plan revisada per William Davenant. La version de David Garrick al sègle XVIII tanben modifiquèt mai d'unas scènas, levèt de material alara considerat coma indecent, e l'adaptacion operatica de Georg Benda omet fòrça d'accion, e apond una fin astruca. Los jòcs del sègle XIX, amb per exemple Charlotte Cushman, tornan al tèxte original, se centrant mai sul realisme. La version de John Gielgud en 1935 es fòrça pròcha del tèxte de Shakespeare, e se jòga en costumes e mesa en scena Elisabetans per melhorar lo drama. Dins los sègles XX e XXI, la pèça foguèt adapta en version tan diferentas coma aquelas de George Cukor en 1935, de Franco Zeffirelli en 1968 e de Baz Luhrmann en 1996 amb Romeo + Juliet.

Ostal de Verona Prince Escalus, Prince de Verona. Count Paris es un parent d'Escalus que se vòl maridar amb Julieta. Mercucio un autre parent d'Escalus, e amic de Romeo. ostal dels Capulets Capulet, lo patriarc de l'ostal dels Capulets. Dama Capulet, la matriarca de l'ostal dels Capulets. Julieta, filha dels Capulets de 13 ans d'edat, e lo ròtle femenin màger de la pèça. Tibalt, un cosin de Julieta, e lo nebot de Dama Capulet. Noiriça, serviciala de Julieta e confidenta. Rosalina es la neboda de Capulet, e nòvia de Romeo al començament de la pèça. Pèire, Samson e Gregòri, servicials de l'ostal dels Capulets.

Ostal dels Montagues Montague, patriarca de l'ostal dels Montagues. Dama Montague, matriarca de l'ostal dels Montagues. Romèo, filh de Montague, e lo ròtle femenin màger de la pèça. Benvolio, cosin de Romèo e melhor amic. Abram e Baltasar, sevicials de l'ostal dels Montagues. Autres Fraire Laurenç , es un monge Franciscan, e confident de Romèo. Fraire Joan, mandat per Fraire Laurenç de liurar una letra a Romèo. Un Apoticari que vend, a contracòr, un poison a Romèo. lo Còrs legís lo prològ al començament de cadun dels dos actes.

La pèça, se situant a Verona, Itàlia, comença per una batèsta de carrièra entre de sevicials de Montague e Capulet que, coma lors mèstres, son enemics jurats. Lo Prince Escalus de Verona interven e declara que quin mai se trencará la patz serà mòrt en castig. Mais tard, lo Conte Paris parla a Capulet per maridar sa filha Julieta, mas Capulet demanda a Paris d'esperar encara dos ans e l'invita a assistir al previst bal dels Capulets. Dama Capulet e la noiriça de Julieta ensajan de persuadir Julieta d'acceptar la cort de Paris.

Mentretant, Benvolio parla amb son cosin Romèo, lo filh de Montague, de la recenta depression de Romèo. Benvolio descobrís qu'a per causa l'afògament non partejat per una joventa namenada Rosalina, una neboda dels Capulets. Persuadit per Benvolio e Mercucio, Romèo assitís al bal de l'ostal Capulet esperant encontrar Rosalina. Pasmens, Romèo a la plaça encontra e s'enamora de Julieta. lo cosin de Julieta, Tibalt, es furiós que Romèo s’engulhèt dins lo bal, mas es arrestat de tuar Romèo pel paire de Julieta, que vòl pas que raja la sang dins lo sieu ostal. Après lo bal, dins la nomenada "scèna del balcon", Romèo s'engulha dins lo vergièr dels Capulets e suspren Julieta a sa fenèstra jurant son amor per el, malgrat l'òdi de sa familha contra los Montagues. Romeo se fa conéisser a ela e s'acòrdan per se maridar. Amb l'ajuda de Fraire Laurenç, qu'espèra reconciliar ambedoas familhas mejans l'inion dels enfants, son maridat en secret lo jorn seguent.

Tibalt, mentratant, encara furiós que Romèo s'engulhèt al bal dels Capulets, lo provòca en duèl. Romeo, considerant alara Tibalt coma son parent, refusa la lucha. Mercucio es ofensat per l'insoléncia de Tibalt, tot coma la "vila somission" de Romèo,^[1] e accepta lo duèl al nom de Romèo. Mercucio es ferrit a mòrt alara que Romèo ensag de trencar la lucha. Aclapat de dolor e pres deculpabilitat, Romèo confronta e tua Tibalt.

Montague argüís que Romèo amb justícia executèt Tibalt pel murtre de Mercucio. Lo Prince, avent ara perdut son parent a causa l'òdi entre ambedoas familhas, exilia Romèo de Verona, jos pena de mòrt se tornesse. Romeo en secret passa la nuèch dins la cambra de julieta, atal consumisson lo maridatge. Capulet, fa confusion sus la pena de Julieta, accepta de la marridar al Conte Paris e menaça de la renegar quand refusa de venir la "nòvia ajoguida" de Paris.^[2] Quand pledeja per retardar lo maridatge sa maire la fòragetar.

Juliet va visitar Fraire Laurenç per ajuda, e li ofrís una pocion que provocarà un comà pareissent a la mòrt per "quaranta e dos oras".^[3] Lo Fraire promés que mandarà un messengièr informar Romèo del plan, alara poirà la rejónher un còp que se desrevelharà. La nuèch abans la boda, pren la dròga e, al descobrir la mòrt aparenta, es pausada dins la cripta familhala.

Pasmens, lo messatgièr capita pas a aténher Romèo e, alara, Romèo apren la mòrt (aparenta) de Julieta de son sevicial Baltasar. Lo còr trencat, Romèo crompa un poison a un apoticari e va a la cripta dels Capulets. Encontra Paris qu'èra vengut plorar Julieta en privat. Cresent que Romèo es un vandal, Paris se confronta a el e, dins la batèsta, Romèo tua Paris. Totjorn cresent morta Julieta, beu lo poison. Julieta alara se desrevelha e, trapa Romèo mòrt, s'escotèla d'una daga. La familhas enemigas e lo Prince s'encontran a la tomba al frent dels tres mòrts. Fraire Laurenç conta l'istòria dels dos "nòvis malaüroses". Las familhas se reconcilian per la mòrt e s'acòrdan per acabar amb lors rivalitats violentas. La pèça s'acaba amb l'elegia del Prince pel amoroses: "For never was a story of more woe/Than this of Juliet and her Romeo.^{[Trad. 1]}"^[4]

Romeo and Juliet seguís una tradicion d'istòria d'amors tragicas venent de l'antiquitat. Una d'aquelas es Piram e Tisbèa, de la Metamorfòsis d'Ovidi, que conten de parallels amb l'istòria de Shakespeare: los parents dels amoroses s'odian caduns, e Piram crei de biais eronèu que son amanta Tisbèa es mòrta.^[5] L'Efesiaca de Xenofon d'Efès, escrich al sègle III, tanben conten de similaritats amb la pèça coma la sepacion dels amoroses, e la pocion qu'indusís un sòm pareissent a la mòrt.^[6]

Una de la primièras referéncias al nom Montague e Capulet ven de la Divina Comèdia de Dante, que menciona los Montecchi (Montagues) e los Cappelletti (Capulets) dins lo cant sièis del Purgatòri:^[7]

Pasmens la referéncia rebat en partida la polemica contra la decadéncia morala de Florença, Lombardia e de la Peninsula Italiana dins son ensems; Dante, mejans sos personatges, castiga lo rei dels romans  Albèrt I d'Alemanha per aver negligit sas responsibilitiats sus Itàlia ("you who are negligent"^{[Trad. 2]}"^[8]), e dels papas successius lor envasiment dels afars sonque esperitalas, memant a un climat incessant de querèla e de guèrra entre de partits politics rivals en Lombardia. L'istòria reten lo nom d'ostal Montague que foguèt donat a un tal partit a Verona, e l'ostal Capulet de Cremona, qu'ambedos joguèron un ròtle dins la Lombardia tota puslèu que confinhat a Verona.^[9] Aliadas a de faccions politicas rivalas, las partidas fan lo dòl ("One lot already grieving"^{[Trad. 3]}) perque lor guèrra sens fin mena a la destruccion d'abedoas partidas,^[9] puslèu que far lo dòlde de lor progenitura malaürosa que la pèça presenta, e qu'aparéis èsser pas qu'una creacion poetica dins aquel contèxte.

La primièra version de l'istròia Romeo and Juliet semblablant a la pèça de Shakespeare es l'istròia de Mariotto e Gianozza de Masuccio Salernitano, dins la 33a novèla de son Il Novellino publicat en 1476.^[10] Salernitano situa l'istòria a Siena e insistís qu'aqueles eveniments se realizan pendent sa vida. Sa version de l'istòria inclusís lo maridatge secret, l'intriga del fraire, la batèsta ont un eminent ciutadan es tuat, l'exili de Mariotto, lo maridatge força de Gianozza, l'intriga de la pocion, e lo messatge crucial que se perd. Dins aquela version, Mariotto es pres e escapitat e Gianozza morrís de pena.^[11]

Luigi da Porto (1485–1529) adaptèt l'istòria de Giulietta e Romeo^[12] l'inclusissent dins Historia novellamente ritrovata di due Nobili Amanti, escrich en 1524 e publicat de potum en 1531 a Venècia.^[13][14] Da Porto s'inspirèt de Piram eTisbèa, del Decameron de Boccacio, e de Mariotto e Ganozza de Salernitano, mas es tanben possible que l'istòria siá autobiografica: present coma soldat a un bal lo 26 de Febrièr de 1511 a la residéncia del clan Savorgnan a Udine, après una ceremonia de patz amb lo clan oposat Strumieri, Da Porta s'enamora de Lucina, la joventa de l'ostal, malas relacions entre lors mentòrs empacha d'anar mai avant. Lo matin seguent, los Savorgans atacan la ciutat, e de membres dels Strumieris son tuats. Quand unes ans mai tard, miègparalizat ferit dins una batèsta, escriu Giulietta e Romeo a Montorso Vicentino (dempuèi ont pòt veire los "castèls" de Verona), dedica la novella a la bellisima e leggiadra madonna Lucina Savorgnan.^[12][15] Da Porto presenta son istòria veraia e afirmant que se passèt un sègle abans qu'a Salernitano, a l'epòca Verona èra dirigida  per Bartolomeo II della Scala (anglicizat en Prince Escalus).

Da Porto donèt a Romèo e Juliet gaireben sa forma modèrna, coma los noms dels nòvis, las familhas rivalas de Montecchi e Capuleti, e la situacion a Verona.^[10] Nomena lo fraire Laurenç (frate Lorenzo) e introdutz Mercucio (Marcuccio Guertio), Tibalt (Tebaldo Cappelleti), Comte Paris (conti (Paride) di Lodrone), lo sevicial fidèl, e la noiriça de Giulietta. Da Porto es a l'origina dels autres elements de basa de l'istòria: l'òdi entre las familhas, Romèo -abandonat per sa mestressa- encontra Giulietta a un bal a çò d'ela, las scènas d'amor (amb aquela del balcon), los periòdes de desper, Romèo tuant lo cosin de Giulietta (Tebaldo), ela reconciliacion de las familhas après los suicidis dels nòvis.^[16] Dins la version de da Porto Romèo pren lo poison e Giulietta se daga.^[17]

En 1554, Matteo Bandello publica lo segond volum de sa Novelle, inclusissent Giuletta e Romeo,^[14] benlèu escrich entre 1531 e 1545. Bandello alonga e desvolopa l'intriga, tot daissant l'escenari incambiat (sonque introdutz Benvolio).^[16] L'istòria de Bandello foguèt traducha en francés per Pierre Boaistuau en 1559 dins son primièr volum de Histories Tragiques. Boaistuau ampond mai de moralisime e de sentiment, e los personatges se conflan de retorica.^[18]

En1562 dins son poèma narratiu The Tragical History of Romeus and Juliet, Arthur Brooke tradutz Boaistuau fidelament, mas fa d'ajustament per rebatre las partidas de Troilus and Criseyde de Chaucer.^[19] Èra al vam pels autors de romans e de teatre de publicar d'òbras basadas sus denovelles italianas—las istòrias italianas èran fòrça popularas dels amators de teatre—e Shakespeare podava plan conéisser la colleccion d'istòrias italianas Palace of Pleasure (1567) de William Painter.^[20] Aquela colleccion compren una version en pròsa de l'istòria de Romèo e Julieta: "The goodly History of the true and constant love of Romeo and Juliett". Shakespeare seguís aquela popularitat: The Merchant of Venice, Much Ado About Nothing, All's Well That Ends Well, Measure for Measure, e Romeo and Juliet son de novelle italianas. Romeo and Juliet es una adaptacion dramatica de la traduccion de Brooke, e Shakespeare seguís lo poèma de près, mas apond de detalhs als personatges principals e segondaris and minor characters (subretot per la Noiriça e Mercucio).^[21][22][23]

Se sap pas exactament quand Shakespeare escriguèt Romèo e Julieta. La noiriça de Julieta se referís a un tèrratrem que ditz que se debanèt 11 ans abans.^[24] Poiriá èsser aquel de Dovre de 1580, que datariá la frasa de 1591. D'autres tèrratrem—que siá en Anglatèrra o Verona—foguèron prepausats per avançar d'autras datas.^[25] Mas las particularitats estilisticas de la pèça pareisson a aquelas de A Midsummer Night's Dream e d'autras pèças convencionalas fan datar l'escritura  entre 1591 e 1995.^[26] Una conjectura es que Shakespeare auriá començat l'escritura en 1591, e acabat a 1595.^[27]

Lo Romeo and Juliet de Shakespeare foguèt publicat dins doas edicions in quarto abans la publicacion del Primièr Folio de 1623. Que son referits coma Q1 e Q2. La primièra edicion estampas, Q1, apareis al començament de 1597, estampat per John Danter. A causa que conten de diferéncias amb las seguentas edicions, es calificat de 'bad quarto' (in quarto marrit); l'editor del sègle XX T. J. B. Spencer la descriu coma "tèxte detestable, benlèu una reconstruccion de la pèça dempuèi d'imperfèctas memòrias d'un o dos actors", sugerissent que seriá un publicacion pirata.^[28] Una explicacion alternativa per las decas de Q1 es qu'aquela pèça (coma fòrça de l'epòca) podava èsser plan editada abans que siá jogada per las companhias.^[29] Que que siá, son apareisson al començamen de 1597 fa de 1596 la darrièra data possibla per composicion de la pèça.^[25]

La Q2, melhora, nomena la pèça The Most Excellent and Lamentable Tragedie of Romeo and Juliet. Foguèt estampada en 1599 per Thomas Creede e publicada per Cuthbert Burby. Q2 conten 800 verses mai que Q1.^[29] Sa pagina títol la descriu coma "Novelament corrigida, aumentada e modificada". Los savents creson que Q2 se basa sus un projècte de presetacion al public de Shakespeare (nomenat foul papers), car i a d'extravagàncias textualas coma de tiradas variblas pels personatges e de "falsas retiradas" de discors que benlèu foguèron raiats per l'autor mai, per error, conservada pel compausaire. Es un tèxte fòrça mai complèt e fisable, tornèt èsser estampat en 1609 (Q3), 1622 (Q4) e 1637 (Q5).^[28] Alara, totes los in quartos e folios de Romeo and Juliet se basan sul Q2, tot coma totas las edicions modèrnas depuèi que los editors creson que los desviaments al respècte de Q2 dins las edicions seguentas (que sián bonas o marridas) venon dels editors o compausaires, e pas de Shakespeare.^[29]

Lo tèxte del Primièr Folio de 1623 benlèu se basa sus Q3, amb de clarificacions e correccions possiblas venent d'un libre pel bufaire teatral o de Q1.^[28][30] D'autres Folio de la pèça foguèron estampats en 1632 (F2), 1664 (F3), e 1685 (F4).^[31] De versions modèrnas—que prenon en compte diferents Folios e In Quartos—apareisson d'en primièr amb l'edicion de Nicholas Rowe de 1709, siguit per la version d'Alexander Pope de 1723. Pope comença la tradicion d'editar la pèça apondent d'informacions sus la direccion d'actor mancant dins Q2 mas presentas dins Q1. Aquela tradicion contunha dins lo periòde Romantic. La primièra edicion anotada complèta apareis al Periòde Victorian e contunha a èsser realizada fins ara, estampar lo tèxte de la pèça amb notas de bas de pagina descrivent de fons e cultura apiejant la pèça.^[32]

Los savents capitan pas a destriar un tèma especific de la pèça. De proposions per de tèmas màger intègran una descobèrta pels personatges que los èssers umans son ni bons nimai mals, mas puslèu son mai o mens los meteisses,^[33] se desrevelhant d'un sòmi cap a la realitat, lo dangièr de l'accion subte, o lo poder del destin tragic. Pas cap d'aqueles an un sosten unanim. Pasmens, se pas cap de tèma pòt èsser màger, la pèça es plena de segondaris, d'elements tematics que s'entrelaçan d'un biais complèxe. Mai d'uns mai sovent debatuts son:^[34]

Romèo e Julieta es a vegada considerat coma avent un tèma unic, levat l'amor naissent.^[33] Romèo e Julieta ven un arquetipe de l'amor dels jovents e de l'amor malaürós. Coma es un subjècte evident de la pèça, fòrça universitaris explorèron lo langatge e lo contèxte istoric sostenent la romança de la pèça.^[35]

Dins lor primièr encontra, Romèo e Julieta utilizan una forma de comunicacion recomendat per fòrça autors de l'etiqueta a l'epòca de Shakespeare: la metafòra. Utilizant de metafòras de sants e pecats, Romèo pòt testar los sentiments de Julieta al respècte d'el d'un biais non menaçant. Aquel metòde èra recomandat per Baldassare Castiglione (qu'aviá estat traduch en anglés a l'epòca). Mòstra qu'un òme utiliza una metafòra per una invitacion, la femna pòt pretendre lo comprene pas, e el pòt se retirar sens perdre son onor. Julieta, d'esperela, participa a la metafòra e s'alarga sus ela. Las metafòras religiosas de "sanctuari", "pelegrin" e "sant" èran al vam de la poetica de l'epòca e fòrça mai vist coma romantic puslèu que blasfematòri, que lo concèpte e santetat èra associat al Catholicisme dels primièrs temps.^[36] Mai tard dins la pèça, Shakespeare leva las allusions mai evidentas a la resureccion del Crist dins la tomba qu'existís dins lo libre font: Romeus and Juliet de Brooke.^[37]

Dins la scèna del balcon de Shakespeare, Romeo suspren lo monològ de Julieta, mas dins la version de l'istòria de Brooke la declaracion se fa d'esperela. Tornant Romeo sus l'empont per escochar, Shakespeare trenca l'òrdre moral de la cort. Normalament una femna deuriá èsser modèsta e reservada per s'assegurar que sa seguida siá sincèra, mas trencar las règlas sèrv a accelerar l'intriga. Los amoroses pòdon alara passar de cortejar, per ne venir a parlar francament de lor relacion— s'acordar per se maridar e lo consumir en una sola nuèit.^[35] Dins la scèna finala del suicidi, i a una contradiccion dins lo messatge—dins la religion Catholica, los suicidis menan a l'infèrn, alara que las gents que morisson dins lor amor jol "Fin' amor" son units per lor amor al paradis. L'amor de Romèo e Julieta sembla una expression del "Fin' amor" puslèu qu'una vision Catholica de l'amor. Un autre punt es que pasmens se lor amor es afogat, es consomat sonque dins lo maridatge, çò qu'empacha que se perdre a simpatia del public.^[38]

Benlèu la pèça assimila l'amor e lo sèxe amb la mòrt. Tot lo long de l'istòria, a l'encòp Romèo e Julieta, e d'autres personatges, fantasman sus la mòrt coma o fan per l'amor. Capulet, per example, quand descobrís Julieta mòrta (en aparéncia), o descriu coma s'èra estat desflorada sa filha.^[39] Mai tard Julieta compara de biais erotic Romèo e la Mòrt. Just abans son suicidi pren la daga de Romèo e ditz:"O happy dagger! This is thy sheath. There rust, and let me die."^{[Trad. 4][40][41]}

Los savents son divisats sul ròtle del destin dins la pèça. I a pas de consens sul fach que los personatges son vertiadiement destinats a morrir ensems o se los eveniments se realizant per una seriá de causidas malastrucas. Los arguments en favor del destin a vegada se referisson a la descripcion dels nòvis coma la descripcion d'astres contrapassats. Aquela afirmacion sembla far allusiona al fach que las estelas predestinan a l'avenir.^[42] John W. Draper fa lo parallel entre l'Elisabetan que crei dins la teoria de las umors e los personatges principals de la pèça (per exemple, Tibalt es coleric). Interpretant lo tèxte a la lutz de las umors merma l'importança l'airal atributit al destin pel public modèrne.^[43] D'autres savents veson la pèça coma una seria de causidas malastrucas —fins a que la veson pas cap coma una tragèdia, mas coma un melodrama emocional.^[43] Ruth Nevo crei que lo nivèl naut que la fortuna soslinhada dins lo raconte fa de Romèo e Julieta una "tragedia menora" d'escasença, non de personatges. Per exemple, La provocacion de Romèo contra Tibalt es pas impulsiva; es, après la mòrt  Mercucio, lo biais esperat que torne l'accion. Dins aquela scena, Nevo imterpreta Romèo coma avertit dels dangièrs de mespresar las mormas socialas, identitats e obligacions. Fa la causida de tuar, pas per Hamartia, mas a causa de las escasenças.^[44]

Los savents notan l'utilizacion generalizada per Shakespeare de l'imajaria de la lutz e escur pendent tota la pèça. Caroline Spurgeon considèra lo tèma de la lutz coma "simbolic de la naturala beutat del jove amorós" e las criticas seguentas espandiguèron aquela interpretacion.^[44][45] Per exemple, a l'encòp Romèo e Julieta veson l'autre coma la lutz dins l'escur. Romèo descriu Juliet coma un solelh,^[46], mai lominosa qu'una entorcha,^[47] un joièl belujant dins la nuèch,^[48] e un àngel luminós pels nívols negres.^[49] Quitament se ja mòrta en aparéncia dins la tomba, ditz d'ela "la beautat fa d'aquela cròta una preséncia festiva luminosa."^[50] Julieta descriu Romèo coma "lo jorn dins la nuèch" e "Mai blanc que la nèu sus l'esquina d'un còrb."^[51][52] Aquel contraste entre la lutz e l'escur pòt s'espandre als simbòls —fasent lo contraste entre amor e òdi, jovença e edat d'un biais metaforic.^[44] Aquelas metafòras inceridas crean una ironia dramatica. Per exemple, l'amor de Romèo e Julieta es una lutz dins la bruma e l'escur dins l'òdi a l'entorn d'eles, mas totas lors accions ensems se realizan a l'escur, alara que totas la batèstas se realizan a la lutz del jorn. Aquel parodòxe de l'imajaria apond una atmosfèra al dilèma moral afrontant als dos amoroses: la fidelitat a la familha o la fidelitat a l'amor. A la fin de l'istòria, quand lo matin es mòrne e lo solelh amaga sa fàcia de tristum, la lutz e l'escur torna a las lors plaças, l'escuritat mostrada rebat la vertat, l'escuritat interiora de la familha se desencadenant sus la dolor dels amoroses. Totes los personatges reconeisson lor folia a la lutz dels eveniment recents, e las causas tornan a l'òrdre natural, mercé a la mòrt de Romèo e de Julieta.^[45] La "lutz" tèma dins la pèça es plan conectat al tèma del temps, que la lutz es un mejans practic per Shakespeare d'exprimir lo passatge del temps mejans de descripcions del solelh, de la luna, e de las estelas.^[53]

Lo temps jòga un ròtle important dins lo lengatge e l'intriga de la pèça. A l'encòp Romèo e Julieta resistisson per manténer un mond imaginari void de temps en fàcia a las duras realitats a l'entorn d'eles. Per exeple, quand Romèo jura son amor a Julieta fàcia a la luna, protèsta "O swear not by the moon, th'inconstant moon, / That monthly changes in her circled orb, / Lest that thy love prove likewise variable."^{[Trad. 5][54]} Al començament, los amoroses son designats coma "star-cross'd" (astres contrapassats)^[55] en referéncia a una cresença astrologica associada al temps. Se cresiá que las estelas contrarotlavan lo destin de l'umanitat, e amb lo temps passar, las estelas se movon lo long de lor cors dins lo cèl, atal traçan lo cors de lor vida çai dejós. Romèo parla d'una pressentida que sentís dins lo movement de las estelas al començament de la pèça, e quand apren la mòrt de Julieta, provòca lo cors de las estelas per el.^[43][56]

Un autre tèma central es la cocha: Romeo and Juliet de Shakespeare se passa pendent un periòde de quatre a sièis jorn, en contraste amb lo pèma de Brooke que se passa pendent nòus meses.^[53] De savents coma G. Thomas Tanselle creson que lo temps èra "fòrça important per Shakespeare" dins aquela pèça, perque utiliza de referéncias de "temps cort" pels joves amoroses e a l'oposat de referéncias de "temps long" per la "generacion d'edat" per mostrar "una ronçada cap a la roïna".^[53] Romèo e Julieta lutan contra lo temps per far lor amor eternal. Fin finala, lo sol mejan per véncer lo temps es per la mòrt que los fan venir eternals dins l'art.^[57]

Lo Temps es tanben ligat al tèma de la Lutz e Escur. A l'epòca de Shakespeare, la pèça èran jogadas de miègjorn o de vespre, de plan jorn. Obligant l'autor a utilizar de mots per crear l'illusion del jorn e de la muèch dins las pèças. Shakespeare utiliza de referéncias al jorn e a la nuèch, a las estelas, a la luna, e al solelh per crear l'illusion. E sovent los personatges fan referéncia als jorns de la setmana e precisan las oras per ajudar lo public a comprene lo temps que passa dins l'istròria. En tot, pas mens de 103 referéncias al temps se trapan dins la pèça, apondent l'illusion de son passatge.^[58]

Lo primièr critica conegut de la pèça es lo cronicaire Samuel Pepys, qu'escriguèt en 1662: "Es una quita pèça la pièger que jamai ai entendut de ma vida."^[59] lo poèta John Dryden escriu 10 ans après la sortida de la pèça e son personatge comic Mercucio: "Shakespear mostrèt lo melhor de son talent dins son Mercucio, e diguèt d'esperel, qu'aviá estat foçat de lo tuar dins l'acre Act III, per evitar d'èsser tuat per el."^[59] Las criticas de las pèças del sègle XVIII son mens raras, mas pas mens divisadas. L'editor Nicholas Rowe foguèt lo primièr critica a s'interrogar sul tèma de la pèça, que vesiá sonque coma un castig per la doas familhas enemigas. A la mitat del sègle, l'escrivan Charles Gildon e lo filosòf Lord Kames argüisson que la pèça èra un revèrs perque seguissiá pas las règlas classicas del drama: la tragèdia deu arribar per causa de l'imperfeccion del personatge, non per un accident del destin. L'escrivan e critica Samuel Johnson, pasmens, la considèra coma una pèça de Shakespeare "mai agradabla".^[60]

A la fin del sègle XVII e pendent lo XIX, la critica se concentra suls debats al subjècte del messatge moral de la pèça. L'adaptacion de l'actor e dramaturg David Garrick (1748) exclusís Rosalina: Romèo l'abandonant per Julieta èra vist coma volatge e irresponsable. De criticas coma Charles Dibdin argüisson que Rosalina foguèt volontàriament integrada dins la pèça per mostrar cossí irresponsable èra Romèo, e es la rason que la fin es tragica. D'autres argüisson que Fraire Laurenç poiriá èsser lo pòrtavotz de Shakespeare dins l'avertiment contra la cocha inutila. Amb lo sègle XX, aqueles arguments morals son disputats per de criticas coma Richard Green Moulton: argüissiá qu'es l'accident, e pas un manca de caractèr que menèt a la mòrt los amants.^[61]

Dins Romèo e Julieta, Shakespeare utiliza diferentas tecnicas dramaticas que ne reculhèt las lausas de las criticas; subretot lo cambiament subte entre comèdia e tragèdia (un example es l'escambi de jòcs de mots entre Benvolio e Mercucio just abans l'aribada de Tibalt). Abans la mòrt de Mercucio dins l'acte III, la pèça es en granda partida una comèdia.^[62] Après sa mòrt accidentala, subte la pèça ven seriosa e pren un ton tragic. Quand Romèo es fòrabandit, puslèu qu'èsser executat, e Fraire Laurenç ofrís a Julieta un plan per la reünir a Romèo, lo public pòt encara esperar que tot s'acabarà plan. Son dins "un estat de bufejada de suspens" al començament de la darrièra scèna dins la tomba: Se Romèo es retardat pro de temps que lo Fraire arribe, el e Julieta serián alara salvs.^[63] Aqueles cambiaments de l'esper en deseper, respièch, e novèl esper, servisson a soslinhar la tragèdia quand l'esper final cai e los dos amoroses morisson fin finala.^[64]

Shakespeare tanben utiliza de sosintrigas que dona una vision mai clara de las accions dels personatges principals. Per exemple, quand la pèça comença, Romèo es en amor de Rosalina, que refusèt totas sa avanças. L'afògament de Romeo per ela es un contraste evident amb son amor mai tard per Julieta. Aquò permet de far una comparason que lo public pòt veire lo seriós de l'amor e del maridatge de Romèo e Julieta. L'amor de Paris per Julieta tanben pausa un contraste entre los sentiments de Julieta per el e sos sentiments per Romèo. Lo langatge formal qu'utiliza al respècte de Paris, e tanben lo biais que parla d'el a sa Noiriça, mòstra que sos sentiments la liga clarament a Romèo. Mai, la sosintriga del discòrdi entre los Montagues e Capulets passa per tota la pèça, donant una atmosfèra d'òdi qu'es lo principal contributor a la fin tragica de la pèça.^[64]

Shakespeare utiliza una varietetat de formas poeticas tot lo long de la pèça. Comença per un prològ de 14 verses jos la forma d'un sonet shakespearenc, dich per un Còr. Gaireben tot Romèo e Julieta es, pasmens, escrich in vèrs blanc, e una granda partida dins un estricte pentamètre iambic, amb mens de variacion ritmica que dins gaireben totas las pèças seguentas.^[65] Dins la causida de las formas, Shakespeare fa correspondre la poetica al personatge qu'utilza. Fraire Laurenç, per exemple, utiliza la forma del sermon e senténcia, e la Noiriça utiliza sonque la forma de vèrs blanc mai pròche del registre familiar.^[65] Caduna d'auquela forma es tanben faiçonada e adaptada a l'emocion a la scèna que lo personatge ocupa. Per exemple, quand Romèo parla de Rosalina al començament de la pèça, ensag d'utilizar la forma de sonet petrarcan. Los sonets petrarcan son utilizat pels òmes per exagerar la beutat de la femna qu'èra impossible d'aténher, çò que correspnd a la situacion de Romèo amb Rosalina. Aquela forma de sonet es utilizat per Dama Capulet per descriure lo Comte Paris a Julieta coma un bèl òme.^[66] Quand Romèo e Julieta s'encontran, la forma poetica cambia del petrarcan (qu'èra ja arcaïc al temps de Shakespeare) per una forma de sonet mai contemporanèa, utilizant de "pelegrins" e "sants" en metafròra.^[67] Fin finala, quand los dos s'encontran sul balcon, Romèo ensag d'utilizar la forma del sonet per jurar son amor, mas Julieta trenca disent "Dost thou love me?" ^{[Trad. 6]}.^[68] Çò fasent, cerca una expression autentica, puslèu qu'una poetica exagerada de lor amor.^[69] Julieta utiliza de mots monosillabics amb Romèo, mas utiliza un lengatge formal amb Paris.^[70] D'autras formas dins la pèça son l'epitalam per Julieta, l'epopèia dins lo discors a la Reina Mab de Mercucio, e una elegia per Paris.^[71] Shakespeare resèrva la pròsa mai sovent per las gents comunas de la pèça, pasmens se a vegada l'utiliza per d'autres personatges, coma Mercucio.^[72] L'umor tanben, es important: lo savent Molly Mahood identifica fins a 175 jòcs de mots dins lo tèxte.^[73] Fòrça d'aquelas cracas son de natura sexuala, subretot aquelas entre Mercucio e la Noiriça.^[74]

Las primièras criticas psicoaliticas veson lo problèma de Romèo e Julieta segon l'impulsivitat de Romèo, deribat del "marrit contaròtle, en partida desguisada en agression", que mena a l'encòp a la mòrt de Mercucio e al doble suicidi.^[75] Romèo e Julieta es pas considerat coma essent fòrça complèxa picologicament, e las lescturas psicoanaliticas compatissentas de la pèça fan de l'experiéncia tragica del mascle una mena de malautiá.^[76] Norman Holland, escriguèt en 1966, al dubjècte del sòmi de Romèo^[77] coma una metrializacion del "desir fantasmat tot complit a l'encòp al respècte del mond adult de Romèo e son ipotetica enfança a l'estadi oral, fallic e edipan" – reconeissant pasmens qu'un personatge dramatic es pas un èsser uman amb un procediment mental diferent d'aquel de l'autor.^[78] De criticas coma Julia Kristeva se centra sus l'òdi entre las familhas, argüissent que l'òdi es la causa de la passion recipròca entre Romèo e Julieta. Aquel òdi se manifesta d'esperel en directe dins lo lenatge dels amoroses: Julieta, per exemple, parla de "my only love sprung from my only hate"^{[Trad. 7][79]} e a vegada exprima sa passion mejans una anticipacion de la mòrt de Romèo.^[80] Aquò mena a l'especulacion al subjècte de la psicologia de l'autor, subretot una consideracion de la pèna de Shakespeare per la mòrt de son filh, Hamnet.^[81]

Las criticas literàrias feministas argüisson que la responsabilitat de l'òdi per la familha repausa sus la societat patriarcala de Verona. per Coppélia Kahn, per exemple, l'estricte còde masculin de violença impausat a Romèo es la fròça màger movent la tragèdia cap a la fin. Quand Tibalt tua Mercucio, Romèo cambia al violent, deplorant que Julieta lo faguèt tan "efeminat".^[82] Segon aquel vejaire, los jovents "venon òme" se liurant a la violéncia al nom dels sieus paires, o dins lo cas dels servicials, lors mèstres. L'òdi es tanben ligat a la mascle virilitat, coma las nombrosas cracas sus la pròva justa de la viginitat.^[83] Julieta tanben somesa a còde femenin de docilitat permetent a d'autres, coma lo Fraire, de reslòvre los sieus problèmas per ela. D'autras criticas, coma Dympna Callaghan, veson lo feminisme de la pèça segon un angle istoric, mostrant que quand la pèça èra escriha l'òrdre feudal començava a èsser contestat per un govèrn totjorn mai centralizat e l'aveniment de capitalisme. Al meteis temps, espelisson las idèas puritanas sul maridatge essent mens atencionat als "demònis de la sexualitat femenina" que dins los periòdes precedents, e mai compatissent a las unions d'amor: quand Julieta evita l'entrepresa de son paire del maridatge forçat amb un òme qu'estima pas, contesta l'òrdre patriarcal çò qu'auriá estat impossible als temps d'avant.^[84]

De criticas trobèron que lo personatge de Mercucio a un desir omoerotic amagat per Romèo.^[85] Jonathan Goldberg examinèt la sexualitat de Mercucio e de Romèo seguent la "teoria queer" dins Queering the Renaissance, comparant lor amistat amb un amor sexual. Mercucio, dins una conversacion amicala, menciona lo fallus de Romèo, suggerissent de marcas d'omoerotisme.^[86] Un exemple n'es la craca: "To raise a spirit in his mistress' circle ... letting it there stand / Till she had laid it and conjured it down."^{[Trad. 8][87][88]} L'omoerotisme de Romèo se pòt tanben trapar dins son actitud per Rosalina, una femna qu'es freja e pas capabla de donar l'esper de mainada. Coma argüís Benvolio, melhor que se la remplace per qualqu'un invèrs. Los sonets sus la procreacion de Shakespeare describisson un autre jovent que, coma Romèo, a de dificultats a far mainada çò que se pòt veire coma èsser omosexual. Goldberg crei que Shakespeare utilizèt Rosalina per exprimar los problèmas omosexuals per far mainada segon un biais acceptable. Segon aquel vejaire, quand Julieta ditz "...that which we call a rose, by any other name would smell as sweet",^{[Trad. 9][89]} Mòu la question de sapre s'i a una diferéncia entre la beutat d'un òme e la beuta d'una femna.^[90]

La scèna del balcon foguèt introducha per Da Porto en 1524. Èra Romèo passant sovent per l'ostal d'èla, "a vegada escala cap a la fenèstra de sa cambra" e escriguèt "Se passèt una nuèch, atal comanda l'amor, quand la luna escaira fòrça lusenta, alara que Romèo pujava lo balcon, la joventa ... obrís la fenèstra, e gaitant lo vei".^[91] Aquò passat fan una conversa que se declaran lor amor eternal. Un decenat mai tard, Bandello aumenta fòrça la scèna, s'alunha de l'abituala: Julia manda per sa noiriça una letra demandant a Romèo que venga a sa fenèstra amb una escala de còrda, e puja al balcon amb l'ajuda del servicial, Julia e la noiriça (alara s’enanan discretament los servicials).^[16]

Pasmens, en Octobre de 2014, Lois Leveen avança la teoria dins The Atlantic que la pèça originala de Shakespeare conten pas la scèna del balcon.^[92] lo mot, balcone, existís dins la lenga anglesa sonque dos ans après la mort de Shakespeare.^[93] Lo balcon foguèt de segur utilizar dins la pèça de Thomas Otway (1679), The History and Fall of Caius Marius, qu'empruntèt fòrça a l'istòria de Romèo e Julieta e placèt los dos amoroses sus un balcon recitant un discors pareissièr a aquel de Romèo e Julieta. Leveen suggerís que pendent lo sègle XVIII, David Garrick causís d'utilizar lo balcon dins son adaptacion e relanç de Romeo and Juliet dins de modèrnas adaptacions que perpetuan la tradicion.^[92]

Romeo and Juliet e Hamlet son la dos pèças de Shakespeare mai jogada.^[95] Lo nombre de sas adaptacions ne fa una de las istòrias mai renadiva e celèbra.^[95] La data de la primièra performança es desconeguda. Lo primièr In Quarto, estampat en 1597, dich que foguèt jogada publicament "e amb fòrça aplaudiments", situant la primièra abans aquela data. Los Lord Chamberlain's Men èra de segur la primièra tropa a la jogar. Lo Segond In Quarto nomena un dels actors, Will Kemp, coma Peter. Richard Burbage foguèt benlèu lo primièr Romèo, and Master Robert Goffe (un jovent) la primièra Julieta.^[94] La primièra se seriá donada a "The Theatre", e las primièras produccion tanben a "The Curtain".^[96] Romeo and Juliet es la primièra pèça de Shakespeare jogada fòra d'Anglatèrra: una version mai corta e simplificada foguèt jogada a Nördlingen en 1604.^[97]

Totes los teatres foguèron tancats pel govèrn puritan en Setember de 1642. Jos la restauracion de la monarquia en 1660, doas companhias patentadas (the King's Company e the Duke's Company) foguèron establida, e lo repertòri teatral existissent foguèt destriat a caduna.^[98]

Sir William Davenant de la Duke's Company joguèt una adaptacio de 1662 ont Henry Harris èra Romèo, Thomas Betterton èra Mercucio, e la femna de Betterton, Mary Saunderson èra Julieta (es benlèu la primièra actritz femne a jogar lo ròtle)^[99] Una autra version pròcha seguèt l'adaptacion de Davenant e èra regularament jogada per la copanhia Duke. Èra una tragicomèdia de James Howard, ont los dos amoroses subrevivon.^[100]

The History and Fall of Caius Marius Thomas Otway, una de las adaptacions mai extrèma de Shakespeare pendent la Restoration comencèt en 1680. La scèna es transferida de la Renaissança de Verona a la Roma antica; Romeo es Marius, Julieta es Lavinia, l'oposicion familhala es entre patricians e plebeians; Juliet/Lavinia se desrevelha anbans la mòrt de Romeo/Marius. La version d'Otway es un succès e jogada pendent los seentas ans seguents.^[99] Aquel novelum dins la scèma finala foguèt encara mai durabla, e foguèt utilizada dins d'adaptacions pendent mai de 200 ans.^[101] Aquelas versions tanben eliminan d'elements jutjats inapropriats per l'epòca.^[102]

La version de la pèça retocada de Garrick èra fòrça populara, e foguèt jogada pendent gaireben un sègle.^[99] Fins a 1845 que l'original de Shakespeare  tornèt sus l'empont als Estats Units d'America amb las sòrres Susan e Charlotte Cushman essent Julieta e Romèo, respectivement,^[103] e en 1847 en Grand Bretanha amb Samuel Phelps al Sadler's Wells Theatre.^[104] Cushman aderisson a la version de Shakespeare, comançant un torn de nonanta e quatre performanças. Son interpretacion de Romèo èra considerada per fòrça coma geniala^[105]. La reina Victoria escriguèt dins son jornal que "pas degun auriá imaginat jamai qu'èra una femna".^[106] Lo succés de las Cushmans trenca la tradicion de Garrick e dralha d'autras realizacions tornant a l'istòria originala.^[99]

Las realizacions profesionamalas de Shakespeare al sègle XIX an doas particularitats: primièra, èran mai sovent desenhadas per d'estalas, amb los ròtles segondaris trencats o marginalizats per metre de relèu los principals. Segonda, èran "picturalasl", plaçant l'action dins d'espectacular e elaborat postams (obligant a de longa pausas pels cambiaments) e utilizant frequentament de quadres vivents.^[107] La produccion d'Henry Irving 1882 al Lyceum Theatre (d'esperel coma Romèo e Ellen Terry coma Julieta) es considerada coma un arqueetipe d'aquel estil.^[108] En 1895, Sir Johnston Forbes-Robertson succedís a Irving, e realiza las basas d'un jòc natural de Shakespeare que demora popular fins ara. Forbes e Robertson defugisson l'aspècte demostratiu d'Irving e puslèu representan Romèo al natural, disent lo dialòg poetic coma la pròsa realista e evitant lo melodrama florit.^[109]

• 
  Pagina títol del segond In Quarto de Romeo and Juliet publicat en 1599
• 
  Acte I prològ
• 
  Acte I scèna 1: Querèla entre Capulets e Montagues
• 
  Acte I scèna 2
• 
  Acte I scèna 3
• 
  Acte I scèna 4
• 
  Acte I scèna 5
• 
  Acte I scèna 5: Primièr enontre entr Romeo e Juliet
• 
  Acte II prològ
• 
  Acte II scèna 3
• 
  Acte II scèna 5: Julieta suplica sa noiriça
• 
  Acte II scèna 6
• 
  Acte III scèna 5: Romèo quita Julieta
• 
  Acte IV scèna 5: Mòrt aparenta de Julieta
• 
  Acte IV scèna 5: Autra representacion
• 
  Act V scene 3: Julieta sedesrevelha e vei Romeo mòrt

1. ↑ Que jamai èra una istòria de tan gran malaür/Aquela de Julieta e del sièu Romèo.
2. ↑ Vos que sètz negligent.
3. ↑ Un lòt ja de dòl
4. ↑ "Ò daga aurosa! Aquò es ton vagin. alara se rovilha, que ma daisse morrir."
5. ↑ "Ò jura pas per la luna, l'inconstanta luna, / Que cambia cada jorn dins son cerclat òrbe, / De paur que ton amor justifique parelh variable."
6. ↑ m'amas tu?
7. ↑ Mon sol amor espelís de mon sol òdi
8. ↑ Per auçar lo caractèr dins lo cercle de sa mestresa ... alà daisse lo quilhat / Fins qu'ela lo prenga e lo pregue tombat
9. ↑ çò que nomenam rosa, amb un autre nom tan bon flaira

• Romeo and Juliet – Wikipedia book
• Romeo and Juliet Plain vanilla text from Project Gutenberg
• Romeo and Juliet HTML version at MIT
• Romeo and Juliet Complete Annotated Text on One Page Without Ads or Images
• Romeo and Juliet HTML Annotated Play
• Easy Read Romeo and Juliet Full text with portraits and location drawings to make the play easy to follow from the printed page.
• Romeo and Juliet public domain audiobook at LibriVox

v · m William Shakespeare
Las pèças	Tragèdias Antony and Cleopatra  · Coriolanus  · Hamlet  · Julius Caesar  · King Lear  · Macbeth  · Othello  · Romeo and Juliet  · Sir Thomas More*  · Timon of Athens  · Titus Andronicus  · Troilus and Cressida Comèdias All's Well That Ends Well  · As You Like It  · The Comedy of Errors  · Cymbeline  · Love's Labour's Lost  · Measure for Measure  · The Merchant of Venice  · The Merry Wives of Windsor  · A Midsummer Night's Dream  · Much Ado About Nothing  · Pericles, Prince of Tyre*  · The Taming of the Shrew  · The Tempest  · Twelfth Night  · The Two Gentlemen of Verona  · The Two Noble Kinsmen*  · The Winter's Tale  · Cardenio*†  · Love's Labour's Won† Istòrias King John  · Edward III*  · Richard II  · Henry IV, Partida 1  · Henry IV, Partida 2  · Henry V  · Henry VI, Partida 1  · Henry VI, Partida 2  · Henry VI, Partida 3  · Richard III  · Henry VIII* Voses connèxas Pèças a problèma  · Darrièras romanças  · Cronologia  · Publicacions in quarto  · Primièr Folio  · Segond Folio
Poèsia	Los sonets  · Darrièras Romanças  · Venus and Adonis  · The Rape of Lucrece  · The Phoenix and the Turtle  · The Passionate Pilgrim  · A Lover's Complaint
Sa vida e biografia	Globe Theatre