Sjå kjelda til J.R.R. Tolkien

Du har ikkje løyve til å endre denne sida av di:

IP-adressa di er i et i et IP-intervall som har blitt blokkert på alle Wikimedia-wikier.

Blokkeringen ble gjort av ‪EPIC‬. Årsaken som ble oppgitt var Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Blokkeringen startet: 2. juli 2024 kl. 09:48
Blokkeringen utløper: 2. juli 2025 kl. 09:48

Din nåværende IP-adresse er 206.189.44.186. Det blokkerte IP-intervallet er 206.189.32.0/20.

⧼blockedtext-includedetails-queries⧽ Hvis du mener du ble blokkert ved en feil kan du finne mer informasjon og instruksjoner i den globale policyen Ingen åpne proxyer.

Du kan også diskutere blokkeringen ved å poste en forespørsel om gjennomgang på Meta-Wiki. Du kan også sende en e-post til forvalternes VRT-kø på stewards@wikimedia.org. Husk å ta med alle detaljene ovenfor.

Du kan sjå og kopiere kjeldekoden til denne sida.

{{infoboks forfattar}}

'''John Ronald Reuel Tolkien''' ({{levde|3. januar|1892|2. september|1973|Tolkien, JRR}}) var ein [[Storbritannia|britisk]] filolog ved Universitetet i [[Oxford]], frå 1925 til 1945 tilsett som professor i [[angelsaksisk]], og frå 1945 til 1959 som professor i [[engelsk språk]] og [[litteratur]]. Han er likevel mest kjend for forfattarskapen sin, og vert i dag rekna som skaparen av moderne [[fantastisk litteratur]], som sidan hans tid har vorte ein umåteleg populær sjanger over heile verda.

== Forfattarskap ==

Dei best kjende Tolkien-bøkene er ''[[The Hobbit]]'' (''Hobbiten''), ''[[The Lord of the Rings]]'' (''Ringdrotten'') og ''[[The Silmarillion]]'' (''Silmarillion''), som til saman skildrar, med enorm detaljrikdom, ei tenkt verd kalla ''[[Middle-earth]]''. [[Lingvistikk|Lingvisten]] Tolkien fann opp eigne språk til den mytiske verda si, han dikta opp ei eiga verdshistorie, og han teikna kart over fantastiske rike der menneske og menneskeliknande skapningar som [[alv]]ar, [[dverg i mytologien|dvergar]] og [[hobbit]]ar lever side om side i [[mellomalder]]aktige samfunn. For alvane sine laga han eit fullstendig språk, som er vel dokumentert.

Tolkien hadde studert [[mytologi]]. Han såg på gamle mytar og gudelære først og fremst som [[kultur]]berarar, og han var imponert over mellom anna [[Norrøn gudelære|den norrøne gudetrua]]. Trass i inngåande kjennskap til ''[[Beowulf]]'' og [[Kong Arthur]]-mytane, syntest Tolkien at [[Storbritannia]] mangla ein eigen mytologi, og han sette seg difor føre å skapa ein. Som ingrediensar i mytologien sin brukte han mellom anna norrøne namn frå ''[[Den eldre Edda|Edda]]'' og historier frå det finske nasjonaldiktverket ''[[Kalevala]]''. Verda i bøkene, Middle-earth, er kalla opp etter [[Midgard]], som var heimen til menneska i [[norrøn mytologi]].

I likskap med forfattarskapet til [[C. S. Lewis]], som Tolkien var venn med, finst det mykje poesi i dei fantastiske bøkene til Tolkien, og han skreiv òg mykje lyrikk.

== Fenomenet Tolkien ==
Då ''Hobbiten'' først vart gitt ut, var det få som venta at ein skulle selja mange kopiar. Salet tok likevel av, og då ''Ringenes Herre'' kom ut om lag femten år seinare var det mange som hadde venta på henne. Populariteten voks heller enn å avta. [[Hippie|Hippiane]] på 70-talet dyrka Tolkien som ein [[guru]], og interessa for skaparverket fekk eit nytt oppsving då filmskaparen [[Peter Jackson]] laga ein filmtrilogi av ''Ringenes Herre'' i 2001–2003.

Ein heil sjanger, [[fantasy]], er vaksen opp inspirert av Tolkien sitt Midgard og kampen mellom det gode og det vonde. Medan dei fleste litteraturkritikarar ikkje kan finna noko særleg av verdi i bøkene hans, har Tolkien fått tittelen «hundreårets forfattar» i fleire lesarkåringar.

== Biografi ==
John Ronald vart fødd i [[Bloemfontein]] i [[Oranjefristaten]] (i dag ein del av [[Sør-Afrika]]), men tre år gammal flytta han med mora og broren til [[England]]. Før faren kunne fara etter dei døydde han, og Tolkien voks dermed opp farlaus. Mesteparten av barndommen budde han i og nær [[Birmingham]] i England, mellom anna i landsbyen [[Sarehole]]. Han gjekk på [[King Edward's School]], [[St. Phillip's Grammar School]] og vann eit stipend til [[Exeter College]] i [[Oxford]] der han tok til å studere i 1911.

Til protestar frå resten av familien og svigerfamilien konverterte mora [[Mabel Tolkien]] til [[Den katolske kyrkja|katolisismen]]. I 1904, då John Ronald var tolv år gammal, døydde ho av [[diabetes]]. Tolkien meinte mora sin sjukdom og død dels kom av dei problema ho fekk med familien og omgivnadene som følgje av at ho konverterte, og han såg ho mesta som ein [[martyr]] for katolisismen, noko som kom til å få stor innverknad på hans eiga religiøse tru. Trua var ein viktig faktor i livet hans, og vart ein av berebjelkane i forholdet hans til [[C. S. Lewis]] (forfattar av bl.a. [[Narnia]]-serien). Samtalar med Tolkien var ein av dei utløysande faktorane som gjorde at Lewis etter ein periode med religiøs tvil sa seg å vera ein [[kristendom|kristen]].

Som foreldrelaus vart Tolkien oppfostra av dader [[Francis Morgan]] ved [[Birmingham Oratory]]. Han budde ein periode på eit slags pensjonat i [[Birmingham]] der han møtte og vart forelska i [[Edith Bratt]] (som seinare vart modell for [[Lúthien]], ei alveprinsesse i ''[[Silmarillion]]''). Forholdet mellom John Ronald og Edith vart hindra av at Tolkien si verje, fader Francis, forbaud at dei møttest. Etter at Tolkien vart myndig, tok han opp att kontakten, og dei vart gifte i 1916.

Under [[første verdskrigen]] slutta Tolkien seg til [[den britiske hæren]] etter å ha avslutta universitetsutdanninga si med eksamen med beste karakter i engelsk språk og litteratur. Han var i [[Lancashire Fusiliers]], den mest dekorerte britiske eininga under krigen. Under krigen opplevde han dei grufulle hendingane og døden i skyttargravene bl.a. i [[slaget ved Somme]], og mista dei fleste av vennene sine frå skoledagane i Birmingham. Sjølv hamna han til slutt på militærsjukehus fordi han leid av [[skyttargravsfeber]], noko som kanskje redda livet hans.

Mens han låg på sjukehus og prøvde å komma seg etter sjukdommen, begynte han å skrive ein syklus av [[mytologi]]sk inspirerte forteljingar under samletittelen ''The Book of Lost Tales''. Forteljingane var dels pastisjar på myter han kjende og likte (f.eks. er forteljinga om [[Túrin Turambar]] ei omarbeiding av forteljinga om [[Kullervo]] i Kalevala). Ein samnemnar eller ei ramme for syklusen skulle vera ei tilknyting til England. Mange meiner at det å skrive [[fantastisk litteratur]] var ein måte å flykte frå den harde røynda i det tjuande hundreåret, med fabrikkar, maskinpistolar og bomber.

Etter krigen fekk Tolkien ei stilling ved ''[[The Oxford English Dictionary]]'', ei av dei høgst akta ordbøkene i verda. I 1920 fekk han ei lektorstilling i [[engelsk språk]] ved Universitetet i [[Leeds]], men han flytta tilbake til Oxford i 1925 då han fekk eit [[professorat]] i gammalengelsk (anglosaksisk). I 1945 bytte han til eit professorat i engelsk språk ved [[Merton College]] i Oxford, ei stilling han hadde til han pensjonerte seg i 1959.

Gravert på gravsteinen på [[Wolvercote kyrkjegard]] i [[Oxford]], der både han og kona er gravlagde, står det «[[Beren]] og [[Lúthien]]». Ei hyllest til ei av dei største kjærleiksforteljingane frå [[Midgard i Tolkien-verda|Midgard]].

Etter Tolkiens død kom au verket ''Silmarillion'' ut. Dette var ei bok Tolkien sjølv ikkje hadde vorte ferdig med, ho vart fullført av son hans.

== Språk ==

[[Filologi]], studiet av språk, var Tolkien sin første akademiske kjærleik, og interessa hans for [[lingvistikk]] inspirerte han til å finne opp femten [[kunstige språk]]. Dei to mest berømte er dei to [[alviske språk]]a frå ''[[Ringdrotten]]'': [[quenya]] og [[sindarin]]. Han utvikla seinare ein heil [[kosmogoni]] og ei [[historie]] for Midgard, som bakgrunn.

Tolkien hadde taleferdigheiter i eit dusin europeiske språk, frå [[gammalengelsk]] og [[gælisk]] til [[fransk]] og [[spansk]], i tillegg til erfaring med andre [[germanske språk]]. Personleg syntest han lydane i det [[Finsk|finske språket]] var dei vakraste.

Populariteten bøkene hans oppnådde, har hatt ein liten, men stabil effekt på bruken av språk i [[fantastisk litteratur]], spesielt i bruken av forma ''dwarves'' i staden for ''dwarfs'' og ''elvish'' i staden for ''elfin'' på [[engelsk]].

== Sjå au ==
* [[Quenya]]
* [[Sindarin]]
* [[Tengwar]]

== Kjelder ==
{{fotnoteliste}}
{{refopning}}
*''Denne artikkelen bygger på «[[:nb:J.R.R. Tolkien|J.R.R. Tolkien]]» frå {{Wikipedia-utgåve|nb}},  den 2. juni 2006.''  
{{refslutt}}
{{refbetre|dato=2023}}

== Bakgrunnsstoff ==
{{commonskat}}
* [http://www.nb.no/nbsok/search?searchString=creator:%22Tolkien,%20J.R.R.%22&page=0 Digitaliserte bøker av J.R.R. Tolkien] hjå Nasjonalbiblioteket
* {{Kjelde bok
| forfattar= Humphrey Carpenter
| utgjeve= 2000
| tittel= J.R.R. Tolkien : en biografi
| stad= Oslo
| forlag= Tiden
| isbn=8210045334
| kommentar= omsett av Per Malde
| url=http://urn.nb.no/URN:NBN:no-nb_digibok_2009022604073
}}

{{Autoritetsdata}}

[[Kategori:Fantasy-forfattarar]]
[[Kategori:J.R.R. Tolkien| ]]
[[Kategori:Språkskaparar]]
[[Kategori:Filologar]]
[[Kategori:Britiske forfattarar]]

Malar som er brukte på denne sida:

Attende til J.R.R. Tolkien.

Henta frå «https://nn.wikipedia.org/wiki/J.R.R._Tolkien»