Den Helder: verschil tussen versies

Voor de gelijknamige watermolen, zie Den Helder (watermolen).

Den Helder

Gemeente in Nederland
(Details) (Details)
Situering
Provincie	Noord-Holland Noord-Holland
COROP-gebied	Kop van Noord-Holland
Coördinaten	52° 57′ NB, 4° 46′ OL
Algemeen
Oppervlakte	178,80 km²
- land	45,25 km²
- water	133,55 km²
Inwoners (1 januari 2024)	56.452? (1248 inw./km²)
Bestuurs­centrum	Den Helder
Naam inwoners	Nieuwedieper
Bijnaam	Jutter
Belangrijke verkeersaders	, spoorlijn K
Station(s)	Station Den Helder, Station Den Helder Zuid
Partnerstad	Lüdenscheid (Noordrijn-Westfalen), sinds 1980
Politiek
Burgemeester (lijst)	J.A. de Boer (D66)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019)	€ 24.900 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019)	€ 153.000
WW-uitkeringen (2014)	30 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	1780-1789
Netnummer(s)	0223
CBS-code	0400
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	www.denhelder.nl
Bevolkingspiramide (2023)
Topografische kaart
Topografische kaart van de gemeente
Portaal    Nederland

Den Helder (uitspraak^ⓘ) is de noordelijkste plaats en gemeente op het vasteland van de Nederlandse provincie Noord-Holland. De gemeente ligt in de regio Kop van Noord-Holland of Noordkop. Ten noordwesten van de stad ligt de zandplaat Noorderhaaks, ten noorden het Marsdiep met aan de overkant het eiland Texel en ten oosten de uitgestrekte waddenplaat Balgzand.

De gemeente telt 56.452 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) op een oppervlakte van 178,83 km², waarvan 133,42 km² water. De gemeente bestaat uit drie kernen; Den Helder (40.710 inwoners), Julianadorp (14.540 inwoners) en Huisduinen (610 inwoners).

Den Helder is de thuishaven van de Koninklijke Marine en een knooppunt in de offshoreactiviteiten op het Nederlandse deel van de Noordzee. Den Helder Airport is een van de grootste offshoreluchthavens in Noordwest-Europa wat personenvervoer van en naar productieplatformen betreft. Er komen pijpleidingen aan land en er is een grote gasbehandelingsinstallatie van de NAM.

Tot 1928 was Helder de officiële naam van de gemeente. Omdat ook naar de plaats werd verwezen met 't Nieuwediep of Willemsoord, en er geen uniformiteit was, werd in 1920 door burgemeester en wethouders aan de minister verzocht erop te wijzen dat de naam van de gemeente Helder was en niet anders. Dit had tot gevolg dat daarna de benamingen 't Nieuwediep en Willemsoord nagenoeg niet meer gebruikt werden om de plaats aan te duiden. Wel werd den Helder, met lidwoord, nog veel gebruikt, voornamelijk door de bevolking zelf. Verder traden er vergissingen op waarbij brieven voor de gemeente Helder in de Limburgse gemeente Helden belandden en andersom. Nadat er vanuit het Rijk een interdepartementale commissie kwam om eenheid te krijgen in aardrijkskundige namen in Nederland werd in 1928 besloten de naam te veranderen in Den Helder.^[1][2][3]

De exacte herkomst van de naam Helder is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk verwijst de naam naar 'helle' of 'helde', wat helling of aflopend stuk land betekent, of 'helre', wat een kleine zandigere rug betekent.^[4] Een andere verklaring kan zijn dat het afstamt van 'Helsdeur', wat de benaming is van het diepste zeegat in het Marsdiep. Wegens de strategische ligging van dit zeegat, zou dit een hel zijn geweest voor de vijandelijke schepen die de Zuiderzee op wilden varen.^[5] Deze verklaring is echter meer dan waarschijnlijk ontstaan uit een sterk verhaal of een enkele gebeurtenis en stamt wellicht uit de 18e of 19e eeuw.

Inwoners van de stad worden Nieuwediepers genoemd, vernoemd naar de geul en haven Nieuwediep en naastgelegen woonkern.^[6] Een bijnaam voor iemand uit Den Helder is Jutter, hiervoor is echter geen eenduidige definitie. Volgens sommigen moet iemand in Den Helder zijn geboren en getogen om te worden aangeduid met Jutter, volgens anderen mogen mensen zich pas Jutter noemen wanneer ook beide ouders in Den Helder zijn geboren en getogen.^[7] De bijnaam Jutter verwijst naar het strandjutten dat in vroegere tijden regelmatig voorkwam. De termen Nieuwedieper en Jutter worden door nieuwsmedia regelmatig door elkaar gebruikt of vervangen door de later bedachte termen Heldernaren of Heldenaren.

Inwoners van de Visbuurt worden Piloërs genoemd^[7] en naar mensen uit Julianadorp wordt met Dorpers verwezen.^[8][9] Inwoners van het nabijgelegen eiland Texel die, vanwege het ontbreken van een ziekenhuis op Texel, zijn geboren in Den Helder worden op het eiland soms (op enigszins pejoratieve wijze) aangeduid als Helderse kraaien.^[10][11][12] Dit stamt van de bijnaam 'kraaien' waaronder zeelieden uit de ouwe Helder bekend stonden.^[7][13][14]

Verouderde locofaulismen waarmee spottend naar lieden uit de ouwe Helder of 't Nieuwediep werd verwezen zijn traanbokken^[15][16], trossensnijders^[17] en dievediepers.^[18]

Voor de geschiedenis van de dorpen Huisduinen en Julianadorp zie het desbetreffende artikel.

Het grondgebied van de huidige gemeente Den Helder behoorde in de vroege middeleeuwen tot de gouw Texla. De oudste kern van de huidige gemeente is Huisduinen, waarvan de oudste vermelding van halverwege de 9e eeuw dateert. Na grote stormvloeden aan het einde van de 12e eeuw bleven Huisduinen en het zuidelijker gelegen Callantsoog achter als eilanden. In het waddengebied ten oosten van Huisduinen ontstonden hoge zandheuvels die bij hoog water droog bleven. Deze nollen hadden de namen De Schooten (tegenwoordig bekend als De Nollen), 't Torp, de Gast, Ringelsant, 't Quelderen, Henesant en Koegras.^[19] In de late middeleeuwen waren de graven van Egmont heren van het gebied.^[20] Het wapen van Den Helder is afgeleid van het wapen van deze graven.

Rond 1500 ontstond die Helder buyrt een paar kilometer ten noorden van Huisduinen, op hetzelfde eiland. Tijdens de Allerheiligenvloed van 1570 werden stukken duin weggeslagen en gingen de kernen van Huisduinen en Helder verloren. De dorpen werden verder landinwaarts opnieuw opgebouwd.^[20] Sinds de aanleg van de Zanddijk tussen Huisduinen en Callantsoog in 1610 is het gebied verbonden met het vasteland.^[21]

Het nieuwe dorp Helder lag ter hoogte van wat nu de wijk Oud-Den Helder is. De bevolking leefde van de visserij en het loodswezen.^[20] De eerste kerk van het dorp werd in 1624 van hout gebouwd op een plaats genaamd "de malle Croft". Door het verdwijnen van kustland kwam deze kerk op het strand te staan; in 1679 heeft men deze protestantse stolpkerk verplaatst naar "de Conijnsbergh".^[22] Later werden een vermaning,^[23] een katholieke schuilkerk, een Oud-Katholieke kerk en een synagoge in gebruik genomen.

Ten oosten van het dorp Helder lag een geul, het Nieuwediep, die door uitdieping uitstekend kon worden omgevormd tot haven. Deze haven zou veel meer bescherming bieden dan de Rede van Texel. In 1779 liet stadhouder Willem V de mogelijkheden van een nieuwe haven onderzoeken. Er was veel tegenstand vanuit de steden Hoorn, Enkhuizen en Medemblik, die in een concurrerende haven een serieuze bedreiging zagen voor de toch al kwakkelende economie in de Zuiderzeehavens. Toch werd in 1781 besloten het Nieuwe Diep voor zeeschepen geschikt te maken en in 1782 waren de eerste werkzaamheden al gedaan. In de jaren erna werd de haven verder uitgediept tot er een moderne getijhaven ontstond.^[24] Er kwam een kielplaats voor oorlogsschepen, genaamd 'Het Nieuwe Werk'. In 1795 gaf de Nederlandse vloot zich op het Nieuwediep over aan de Franse cavalerie die over ijs de schepen kon bereiken. Ruim vier jaar later, in 1799, tijdens de Tweede Coalitieoorlog, werd de Nederlandse vloot in Den Helder door een Brits-Russische invasiemacht veroverd.

Het Nieuwe Diep werd oorspronkelijk ingericht als veilige haven voor de koopvaardij. Hoewel de Helderse bevolking van de nieuwe haven profiteerde, kwam het niet tot een stadsuitbreiding omdat er langs het Nieuwe Diep officieel niet gebouwd mocht worden. In de Franse tijd werd voor het eerst begonnen met de aanleg van een marinehaven. Na een bezoek van Napoleon aan Den Helder in 1811 werd de Stelling Den Helder gebouwd, een retranchement (ring van forten) rond Den Helder en de havens.^[25] Huisduinen viel buiten deze bescherming, maar kreeg een eigen fort, Fort Kijkduin. Na het vertrek van de Fransen in 1814^[26] bleef de marine in Den Helder, die de haven uitbouwde tot haar belangrijkste steunpunt.

In 1824 werd de haven door de aanleg van het Noordhollandsch Kanaal met het binnenland verbonden.^[27] Daardoor werd Den Helder een voorhaven van Amsterdam. De gevolgen bleven beperkt door de status van "onvrij territoir", die in de napoleontische tijd aan Den Helder was gegeven ter voorkoming van smokkel. Goederen mochten alleen uit de zeeschepen worden overgeladen op lichters om dan naar Amsterdam te worden gevaren. Elke andere havenactiviteit was verboden. In 1844 wilde de regering de status opheffen, maar Amsterdam wist een besluit nog te traineren tot 1851.^[28]

Het Helders Kanaal was in 1829 gereed. Het verbond het dorp met het Noordhollandsch Kanaal. Arbeiders hadden zich tijdens de aanleg van beide kanalen langs het kanaal gevestigd waardoor de woonkern Nieuwstad (ook Strooien Dorp genaamd, de huidige Visbuurt) ontstond. De woonkernen Helder en Nieuwstad breidden zich uit langs het kanaal en raakten met elkaar verbonden. Er werden nieuwe kerken gebouwd en het centrum verplaatste zich naar het gebied tussen Willemsoord en de Oude Helder.^[29] In 1845 werd een stoombootdienst naar Amsterdam geopend door Gebr. Zur Mühlen. De adelborstenopleiding van de Koninklijke Marine vestigde zich in Den Helder en in 1865 kwam er op initiatief van koning Willem III een spoorverbinding met Amsterdam.

Door de ingebruikname van het Noordzeekanaal in 1876 verloor de stad een groot deel van de inkomsten. De schepen die bestemd waren voor Amsterdam kwamen niet langer langs Den Helder. Het aantal inwoners daalde met bijna 10%.^[30] Na het verlies van de koopvaardij ving de visserij een gedeelte van de verliezen op. Nadat in IJmuiden een nieuwe vissershaven geopend was, vertrokken na de kooplieden ook de vissers. Doordat de marine-instellingen naar Den Helder verhuisden, kwamen er arbeiders naar de stad die op de rijkswerf gingen werken, de "Wervianen". In 1898 opende de tramlijn Helder - Huisduinen naar badplaats Huisduinen, waar een badpaviljoen was. Deze reed tot en met 1917. In 1909 werd Julianadorp gesticht.

Vanwege de mobilisatie van de Eerste Wereldoorlog kwamen er honderden militairen naar Den Helder, wat goed was voor de middenstand. Tussen 1918 en 1921 werd een singel gegraven en in 1922 onthulde koningin Wilhelmina het marinemonument op het Havenplein.^[31] De stad binnen de linie kreeg haar huidige omvang in de jaren 30 van de 20e eeuw. Den Helder was een welvarende stad geworden met een druk uitgaansleven, zoals dat paste bij een havenstad, en een hoog voorzieningenniveau.^[32] De marine was een betrouwbare werkgever, wat juist in de crisistijd veel nieuwe inwoners naar Den Helder trok. Op 1 januari 1940 was het inwoneraantal tot 37.328 gestegen, waarmee Den Helder na Amsterdam, Haarlem, Hilversum en Zaandam de op vier na grootste plaats van Noord-Holland was.^[33]

Aan de bloei van Den Helder kwam een abrupt einde in mei 1940, toen Nederland werd bezet door nazi-Duitsland. De bezetter nam de marinecomplexen in gebruik, wat voor de geallieerden aanleiding was de stad te bombarderen. De nachtelijke bombardementen troffen echter vaak burgerdoelen. De veiligheid van de bewoners kon niet langer worden gegarandeerd. Op 25 juni 1940 werd daarom besloten tot evacuatie. Inwoners moesten 's nachts elders onderdak vinden. Overdag ging, zeker in het begin van de evacuatie, het leven in de stad gewoon door. Maar hoe langer de evacuatie duurde, hoe vaker mensen wegbleven. Grote delen van de stad werden verlaten.

Den Helder werd regelmatig gebombardeerd, eerst door de Duitsers, later door de Engelsen en Amerikanen. Vooral de Marineterreinen waren doelwit, maar veel bommen vielen op de woonbebouwing. Op 19 februari 1943 was er een bombardement op Willemsoord waarbij 39 doden vielen.^[34] De stad werd de meeste gebombeerde plaats van Nederland.^[35][36] Vanaf 1943 werd de hele stad tot Sperrgebiet verklaard.^[37]

Ondertussen begon de afbraak van het oude centrum. De Duitsers hadden een vrij schootsveld nodig voor een eventuele Engelse invasie. De Atlantikwall vereiste de sloop van alle bebouwing langs de zeedijk. Niet alleen 19e-eeuwse panden langs de Kanaalgracht en de Weststraat werden afgebroken, ook de complete Oude Helder – de 18e-eeuwse binnenstad – viel ten prooi aan de slopershamer.

Toen de stad in 1945 bevrijd werd, keerde maar een klein deel van de bewoners terug. Niet alleen was een deel van hen slachtoffer geworden van de oorlogshandelingen en de holocaust, overlevenden stelden hun terugkeer veelal uit. Het was immers niet zeker of de marine – en dus de werkgelegenheid – na de oorlog in de gehavende stad zou terugkeren.

Na de oorlog werd besloten dat Den Helder weer de marinehaven moest worden die het voor de oorlog was geweest. De wederopbouw kon beginnen. De Oude Helder, dat al bijna een eeuw niet meer het commerciële centrum van de stad was, werd nu een woonwijk met een eigentijdse architectuur. Elders werd de oorlogsschade zo goed mogelijk hersteld, al werden enkele belangrijke gebouwen als de Westerkerk en de synagoge niet herbouwd.

In de jaren 50 werd besloten om het centrum van de stad, dat uit 19e-eeuwse straatjes bestond, te moderniseren. Stedenbouwkundige Wieger Bruin bedacht het Centrumplan. Hiervoor werd de spoorlijn ingekort en voor een deel opgebroken, zodat het station zuidelijker kwam te liggen en er een betere verbinding tussen de verschillende wijken ontstond. Het nieuwe kopstation werd geopend in 1958. Ook werd de spoorlijn naar Alkmaar in dat jaar geëlektrificeerd.

De Beatrixstraat werd aangelegd, een moderne stadsstraat die het nieuwe station met de rijkswerf zou verbinden. Hiervoor werd een deel van de oorspronkelijke bebouwing opgeofferd. Nieuwe stedelijke blokken moesten het aanzien van Den Helder gaan bepalen. Niet alle plannen werden uitgevoerd, zodat de binnenstad veel van haar 19e-eeuwse bebouwing heeft behouden.

De stad binnen de linie was voor de oorlog al volgebouwd. Na de oorlog werden de wijken Nieuw-Den Helder en De Schooten aangelegd. Julianadorp groeide uit tot een dorp met veel nieuwbouw. Toen gemeente Callantsoog zich bij gemeente Zijpe voegde kwam een twee kilometer lange strook duinen en strand ten noorden van de Callantsogervaart bij gemeente Den Helder te horen. Zo kreeg de gemeente Den Helder haar huidige vorm.

In het begin van de 21e eeuw maakte men plannen om de binnenstad van Den Helder op te knappen. Doel hiervan was om het centrum van Den Helder levendiger te maken. Om de vernieuwing van de binnenstad slagkracht te geven werd in 2008 Zeestad opgericht. Deze zelfstandige organisatie, met als aandeelhouders de gemeente Den Helder en provincie Noord-Holland, kreeg als opdracht om de stedelijke vernieuwing in Den Helder te ontwikkelen en uit te voeren.^[38] Op diverse plekken in het centrum waren door de sloop van vervallen panden gaten in de bebouwing ontstaan waardoor straten geen geheel meer vormden. Door het opvullen van deze plekken met nieuwbouw, het vervangen van vervallen panden en het in historiserende stijl renoveren van winkelgevels ontstond een aantrekkelijker centrum.^[39] Zeestad werd in 2020 genomineerd voor de Gouden Piramide vanwege de consistente en voortvarende aanpak van het centrumgebied.^[40] Een belangrijk onderdeel van het vernieuwde centrum is de oude rijkswerf Willemsoord. Nadat dit gebied was gerestaureerd in de jaren 90, werd in de 21e eeuw het plan opgevat om er horeca en uitgaansgelegenheden te realiseren. Dit leidde onder andere tot de bouw van een bioscoop en de nieuwe schouwburg.

In de zomer van 2009 was Den Helder in de ban van een aantal grote branden, zo gingen in ruim een maand tijd het replica VOC-schip Prins Willem, een bollenbedrijf^[41] en een grote sporthal van het Lyceum aan Zee in vlammen op. Ook een voormalig Duits logements- of administratiegebouw uit de oorlog, in de volksmond het Casino genoemd brandde af.^[42] In 2019 is de ruïne van het Casino verbouwd tot Atlantikwall Centrum^[43], een informatiecentrum over de Atlantikwall.

Tot omstreeks 2000 was het gebied in en rondom de Falgabuurt in Nieuw-Den Helder een achterstandsgebied. De buurt had te maken met drugsoverlast, werkloosheid, verloedering en misdaad. De overlast door de bewoners liep dermate uit de hand dat de gemeente eind jaren 90 besloot dat het zo niet langer kon. Er werd begonnen met de sloop van veel verpauperde flats. Deze flats werden vervangen door vrijstaande woningen in een duinachtig gebied. Op 18 mei 2011 opende koningin Beatrix het nieuwe winkelcentrum aan de Marsdiepstraat. Het even verderop gelegen winkelcentrum Falga werd opgeknapt, gemoderniseerd en kreeg de naam Duinpassage.^[44]

Rond dezelfde tijd werd begonnen met het opknappen van de Stelling Den Helder. Er was de laatste decennia weinig aan onderhoud gedaan. De gemeente besloot om de Stelling weer zichtbaar te maken. De bunkers en remises die in de linie te vinden zijn waren compleet overgroeid met bomen en struiken. Fort Dirks Admiraal was door vandalisme en het niet plegen van onderhoud in slechte staat; vrijwilligers hebben dit samen met Stichting Stelling Den Helder opgeknapt. Heden is het gedeelte tussen Sportlaan en Middenweg weer zichtbaar als een liniedijk.

Aangrenzende gemeenten
		Texel Texel
		Schagen Schagen		Hollands Kroon Hollands Kroon

Den Helder ligt op het noordelijkste vasteland van de provincie Noord-Holland. Ten zuiden van de gemeente ligt de gemeente Schagen en ten zuidoosten de gemeente Hollands Kroon. In het westen ligt de Noordzee, in het oosten de Waddenzee en in het noorden de zeestraat het Marsdiep met aan de overkant het eiland Texel. Ongeveer twee kilometer noordwestelijk van het vasteland ligt zandplaat Noorderhaaks, ook wel Razende Bol genoemd, behorend tot het grondgebied van de gemeente Texel. Samen met de omliggende gemeenten maakt Den Helder deel uit van de Kop van Noord-Holland.

De gemeente heeft aan de Noordzeekust een duinenrij die ten noorden van Huisduinen overgaat op de zeedijk. In de Waddenzee ten oosten van Den Helder ligt de Laurens Brandligtdam. Het buitengebied van de gemeente is bekend om de in de lente kleurrijke bollenvelden.

Naast de stad Den Helder en de dorpen Huisduinen en Julianadorp heeft de gemeente nog enkele kleinere woonkernen. Ten westen van Julianadorp ligt de badplaats Julianadorp aan Zee, bestaande uit voornamelijk vakantiewoningen. Buurtschappen in de gemeente zijn De Kooy, de Friese Buurt en Noorderhaven.

Den Helder heeft, zoals heel Nederland, een zeeklimaat. Doordat de gemeente aan drie kanten is omgeven door water zijn de temperaturen in de zomer vaak lager en in de winter vaak hoger dan elders in het land. Net ten zuiden van de bebouwde kom, op vliegveld De Kooy, staat een weerstation. Dit verving het weerstation op de dijk die vanwege de dijkverzwaring in 1972 moest wijken.^[45] Den Helder is door het KNMI meermaals aangeduid als zonnigste plaats van Nederland en heeft met 2408.2 zonuren in 2022 het landelijk record van aantal zonuren per jaar in handen.^[46] Dit aantal verbrak het record van 2194 uit 2003 dat ook al in handen was van Den Helder.^[47][48] Gemiddeld scheen de zon 1887,8 uur, en viel er 786.6 mm neerslag per jaar over de periode 1991-2020.^[49]

Binnen woonkern Den Helder wordt in het dagelijks leven onderscheid gemaakt tussen drie woonwijken; Stad Binnen de Linie, Nieuw-Den Helder en De Schooten.^[50]

De Stad binnen de Linie is het oudste deel en wordt in het zuiden en westen begrensd door de verdedigingslinie van Den Helder. In dit stadsdeel bevindt zich de na de oorlog heropgebouwde buurt Oud-Den Helder, het centrum met winkelstraten en horeca, het station en de uitgaansgelegenheden. In het oosten ligt de Visbuurt, een volksbuurt met kleine, lage huisjes.

De wijk Nieuw-Den Helder werd gebouwd vanaf de jaren 50 en is een wederopbouwwijk met flats en lage rijtjeshuizen. Er zijn drie winkelcentra. In de 21e eeuw werden delen van de wijk gesloopt en vervangen door vrijstaande huizen.

Vanaf de jaren 60 werd het land ten oosten van de spoorlijn bebouwd; er kwamen flats en rijtjeshuizen. De wijk De Schooten werd gebouwd rond een gelijknamige boerderij. Naast deze boerderij, die dienstdoet als buurthuis, staat een winkelcentrum. Er wonen overwegend ouderen in de wijk.

Voor een volledig overzicht van wijken en buurten in Den Helder volgens CBS zie: Wijken en buurten in Den Helder

Volgens het CBS telt de gemeente acht wijken, die zijn onderverdeeld in 65 buurten.

Wijk Postcode(s) Inwoners (2023) 1. Stad binnen de Linie-Oost 1781 9.070 2. Stad binnen de Linie-West 1782 10.650 3. Nieuw-Den Helder-West 1783, 1789 3.200 4. Nieuw-Den Helder-Oost 1784 9.265 5. De Schooten 1785 9.135 6. Koegras 1784, 1786, 1787 1.995 7. Duinzoom 1783, 1787 340 8. Julianadorp 1787, 1788 12.870 Totaal 56.539

Indeling volgens het CBS. Sinds 2010 zijn Huisduinen en Julianadorp eigen woonkernen met een eigen postcode (1789 voor Huisduinen, 1787 en 1788 voor Julianadorp).

De duinen in Den Helder zijn onderdeel van een groter Natura 2000-gebied. Tegen de duinen aan ligt het bos de Donkere Duinen. Dit dennenbos is in 1917 aangelegd^[51], in de eerste plaats als werkvoorziening, maar met in het achterhoofd dat de volgroeide dennen mettertijd als stuthout voor de kolenmijnen konden dienen waardoor het bos geld zou opleveren. Anno 21e eeuw zijn naast naaldbomen ook veel loofbomen in het bos te vinden. Naast dit bos ligt het natuur- en recreatiegebied Mariëndal met onder andere een natuur- en milieueducatiefcentrum en kinderboerderij, een openluchttheater en een klimbos. In het oosten van de gemeente ligt natuurgebied Balgzandpolder met de daarin gelegen vogelrots.^[52]

De gemeente heeft zeven kilometer zandstrand waarop meerdere strandpaviljoens te vinden zijn. Bij strandslag Falga is een Naaktstrand. Sinds 2011 staan er in de zomermaanden strandhuisjes van Landal GreenParks bij Julianadorp aan Zee. Het strand werd van 1973 tot 2021 bewaakt door Reddingsbrigade Den Helder, sinds 2010 gebeurde dit in samenwerking met Stichting Strandexploitatie Noordkop (SSN).^[53] In 2021 besloot SSN de strandbewaking zelf op zich te nemen en werd deze stichting, die namens de gemeente ook het beheer over het strand en de strandopgangen uitvoert, lid van Reddingsbrigade Nederland.^[54][55]

De wandelroute Noord-Hollandpad loopt van noord naar zuid door de gemeente en daarbij langs een deel van de kanoroute tussen Den Helder en Julianadorp.^[56] Een lus van het Hollands Kustpad loopt over Helders grondgebied. Ook is het sinds 2019 mogelijk een NS-wandelroute te lopen met de naam Helderse Duinen.^[57] In Nieuw-Den Helder zijn vijf wandelroutes te vinden onder de naam Het Groene Lint.^[58]

Het Julianapark was een 19e-eeuws park bij het oude station van Den Helder. Toen dit station in 1958 werd gesloopt moest ook een groot deel van het park wijken voor nieuwbouwplannen voordat het een decennium later helemaal verdween. In het begin van de 21e eeuw werd begonnen met de aanleg van het nieuwe Stadspark op nagenoeg dezelfde plek als waar het Julianapark lag, tussen het huidige station en de zeedijk. Het in de jaren 30 aangelegde Timorpark ligt aan de westrand van de stad binnen de linie. Tussen 1965 en 2009 was de naam van dit park Churchillpark. In het park staat een muziekkoepel, die is nagemaakt naar voorbeeld van een vroegere muziekkoepel in het oude Julianapark. Andere parken in de gemeente zijn: recreatiepark Quelderduyn, het Rehorstpark en het Schooterduinpark in De Schooten, het Duinpark (op locatie van voormalig Kennedypark) en het Kreekpark in Nieuw-Den Helder en het Loopuytpark in Julianadorp.

In de gemeente staan een vijftal koningsbomen. Deze bomen zijn geplant ter gelegenheid van kroningen of jubilea van het Koninklijk Huis.^[59] Bij bomen die door de gemeente als monumentaal zijn aangewezen staan bordjes.^[60] Er bevinden zich drie Tiny Forests in de gemeente.^[61] In het centrum van Den Helder is Hortus Overzee te vinden.

De gemeente Den Helder heeft per 1 januari 2024 56.452 inwoners (bron: CBS). Zo'n 41.000 inwoners wonen in de gelijknamige stad, de overige inwoners wonen grotendeels in de dorpen Julianadorp en Julianadorp aan Zee (12.870) en in Huisduinen (610). Het aantal inwoners daalde sinds 1985, toen het een piek van 64.000 bereikte. Vanaf 2019 is een lichte stijging in het aantal inwoners te zien.^[62]

Per 2020 is 46,4% van de bevolking tussen de 30 t/m 64 jaar oud. De groep van 29 jaar of jonger bedraagt 31,1% en de groep ouder dan 64 jaar bedraagt 22,5% van de bevolking.^[63]

Van de inwoners in Den Helder heeft anno 2020 20,5% een migratieachtergrond.^[64]

In Den Helder voelt 36,1% van de bevolking zich betrokken bij een geloof of levensbeschouwing. In 2015 was van de inwoners 15,1% katholiek, 6,3% hervormd, 3,2% protestants, 2,9% gereformeerd en 2,5% islamitisch.^[65]

Religieuze kerkstromingen of -genootschappen die binnen de gemeente zijn te vinden zijn de Rooms-Katholieke Kerk, Oud-Katholieke Kerk, Protestantse Kerk in Nederland, Pinksterbeweging, Hersteld Hervormde Kerk, De Deur, Evangelische gemeenten, Rios De Vida^[66], New Song, Baptisme, Gereformeerde Gemeenten, GKv & CGK gezamenlijk, Nieuw-Apostolische Kerk, Apostolisch Genootschap, City Life Church, Leger des Heils en Jehova's getuigen.

Verder zijn er een Ganeshatempel, de moskee Nida ul Islam en een Turkse moskee van Islamitische Stichting Nederland.

Vrijmetselaarsloge Willem Frederik Karel is een vereniging in Den Helder die werd opgericht in 1825 en is vernoemd naar Frederik der Nederlanden.^[67] De vereniging is alleen toegankelijk voor mannen. Een ander genootschap in de stad is de in 1928 opgerichte Odd Fellowloge Neptunus.^[68] Deze is ook enkel toegankelijk voor mannen. In 1959 werd de vrouwenloge Falga Rebekkah opgericht. Deze twee Odd Fellowloges zijn gevestigd in hetzelfde gebouw, het Odd Fellow Huis in Nieuw-Den Helder.^[69]

Binnen de gemeente zijn diverse serviceclubs te vinden, zoals Rotary Club Den Helder-Julianadorp, Lions Club Den Helder en JCI 't Nieuwe Diep. Verder zijn er Soroptimistenclub de Razende Bol, Inner Wheel Den Helder en Nederlandsche Tafelronde RT16. Deze clubs werken samen aan projecten onder de naam Interservice.^[70][71]

Den Helder heeft geen kenmerkend eigen dialect, maar kan tot het West-Friese dialectgebied gerekend worden. Bepaalde woorden uit het West-Fries zijn aanwezig, zoals 'piepers' (aardappels), 'boet' (schuurtje) en 'diggelegoed' (porselein). Daarnaast is de invloed van de marine zichtbaar op de taal. Onder andere de woorden 'eik' (hond, van het Engelse tyke), 'pendek' (onderbroek, Maleis), 'tjetten' (schilderen, Maleis) en 'blauwe hap' (Indische rijsttafel).

Binnen de gemeente zijn Woningstichting Den Helder en Woontij actief als woningcorporaties. In Den Helder zijn 28.390 woningen, waarvan 54,2% koopwoningen en 72,9% eengezinswoningen. Tussen 2012 en 2021 kwamen er 1400 woningen bij. Na de kredietcrisis bleef vanaf 2008 de gemiddelde koopsom van huizen binnen de gemeente schommelen rond de 150.000 euro. Vanaf 2018 is een sterke stijging waarneembaar tot boven de 200.000 euro.

Vier vijfde van de woningen is gebouwd na de Tweede Wereldoorlog, waarvan ongeveer een kwart in de periode 1960-1970. Slechts een kleine 4 procent is gebouwd voor het jaar 1906.

Den Helder is vooral bekend om de vele bezienswaardigheden die met de marine te maken hebben. De stad heeft een aantal 19e-eeuwse kerken en opvallende gebouwen. Een deel van Den Helder is een beschermd stadsgezicht en in de gemeente staan verscheidene gemeentelijke-, provinciale- en rijksmonumenten (in gemeente en stad).

Op het gebied van cultureel erfgoed zijn sinds 1988 de Helderse Historische Vereniging en sinds 2014 Stichting Afgestoft actief. Van 1991 tot in 2022 bestond de Helderse Vereniging voor Sociale Geschiedenis.^[72] Bij Regionaal Archief Alkmaar zijn onder andere het krantenarchief en het gemeentearchief ondergebracht.

Aan de Kerkgracht staat het voormalige raadhuis van Den Helder. Het monumentale pand werd gebouwd in 1851 en deed tot de jaren 1920 dienst als weeshuis. Het gebouw onderging toen een verbouwing tot raadhuis en behield deze functie tot de jaren 80. Op 22 januari 2005 brak er brand uit in het pand; het werd inclusief het karakteristieke torentje in oorspronkelijke staat hersteld. Vanaf 2020 huizen de publieksbalies van de gemeente, tijdelijk, in het pand. Even verderop aan dezelfde gracht staat het gerechtsgebouw uit 1864. Schuin tegenover deze panden staat het Nationaal Monument voor het Reddingswezen, in de volksmond Het Carillon genoemd.

Op het marineterrein aan de Paleiskade/Het Nieuwe Diep staan het commandementsgebouw uit 1823 en het gebouw van het Koninklijk Instituut voor de Marine uit 1870. Aan Het Nieuwe Diep staat ook het gebouw voor het loodswezen uit 1847. Aangrenzend aan het marineterrein ligt de oude rijkswerf Willemsoord. Dit gebied is vanaf 1812 bebouwd voor de Koninklijke Marine en bevat vele bezienswaardige gebouwen.

De Nieuwe Kerk is ondanks de naam thans de oudste kerk van de stad en werd gebouwd in 1839. In de jaren 1860 was dichter Piet Paaltjens predikant van de kerk. Een jaar later werd aan de Kerkgracht de Petrus-en-Pauluskerk ingewijd, de oudste kerk van het Bisdom Haarlem-Amsterdam. Het is de enige katholieke kerk in de Helderse binnenstad sinds de sluiting in 1990 van de Onze-Lieve-Vrouw-Onbevlekt-Ontvangenkerk uit 1876, ontworpen door Theo Asseler. De OLVOO-kerk staat in de Visbuurt en in de voormalige kerk was tot in 2021 een klimmuur gevestigd. Niet ver van de Petrus-en-Pauluskerk aan de Kerkgracht staat de doopsgezinde Driemasterkerk uit 1853. Tot 2015 was deze in gebruik voor kerkdiensten. Hierna kreeg het een bestemming als cultureel centrum en anno 2022 wordt de kerk omgebouwd tot woonhuis.^[73] In september 2013 werd in Nieuw-Den Helder een ruim 17 meter hoge hindoeïstische tempel geopend. Het is de eerste Ganesh-tempel in Europa.^[74]

De vuurtoren van Den Helder heet in de volksmond Lange Jaap en staat bij Huisduinen. Met 63,45 meter is het de hoogste gietijzeren vuurtoren van Europa. De 16-zijdige toren is gebouwd in 1877 en het licht werd op 1 april 1878 ontstoken. In het centrum nabij rotonde De Vijfsprong staat de watertoren. Deze toren is gebouwd in 1908 ter vervanging van de oude watertoren, die werd gebouwd in 1856 als een van de eerste watertorens van Nederland en die werd gesloopt in 1908. In de jaren 1950 kreeg de nieuwe toren een betonlaag aan de buitenkant, in 2005 is hij in oorspronkelijke staat hersteld met bakstenen afwerking.

Zie de Lijst van oorlogsmonumenten in Den Helder voor een overzicht.

• 
  Marinemonument
• 
  Den Vaderlant ghetrouwe
• 
  Vliegersmonument

Sinds 2018 bestaat er een stichting die herdenkingsstenen aanbrengt in trottoirs bij woonadressen van in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden.^[75][76]

Net buiten Huisduinen ligt de Algemene begraafplaats Den Helder uit de 17e eeuw, met onder meer een joodse begraafplaats. Aangrenzend ligt de RK begraafplaats Sint-Jozef. In vroegere tijden was er op de plek waar nu woonwijk De Schooten staat een begraafplaats van de oudkatholieken; die werd tot begin 19e eeuw gebruikt.^[77] De begraafplaats lag op een terp genaamd het Torp, waar in de 16e eeuw een kapel stond. Bij opgravingen en onderzoek in 1965 en 1997 werden er grafstenen en skeletten gevonden.

In de stad zijn voornamelijk nautische musea te vinden. Op de voormalige rijksmarinewerf Willemsoord is het Marinemuseum te vinden. Het laat de geschiedenis van de Koninklijke Marine zien. In het water buiten het museum liggen twee museumschepen en op het land staat onderzeeboot Hr.Ms. Tonijn tentoongesteld. Verder zijn op Willemsoord te vinden het museumlichtschip Texel en het Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers, een museum over het Nederlandse reddingwezen op zee. Ook dit museum heeft museumschepen in het water liggen. Aan de rand van de binnenstad beheert Stichting Afgestoft het Helders Museum.^[78]

In Huisduinen ligt Fort Kijkduin, een in 1811 in opdracht van Napoleon Bonaparte gebouwd fort waar nu een museum is met onder andere een zeeaquarium en het skelet van een potvis. Ook het Atlantikwall Centrum, een museum over de oorlogsgeschiedenis van Den Helder en het Waddengebied, is in Huisduinen te vinden. In Julianadorp bevindt zich agrarisch museum Weten en Werken.^[79]

In natuurgebied De Nollen is een museum in aanbouw naar ontwerp van Ruud van de Wint. De grote kunstwerken van cortenstaal in het duinlandschap van De Nollen waren het levenswerk van deze beeldhouwer. Verspreid over de gemeente zijn meerdere galeries te vinden. Sinds 2016 wordt jaarlijks, in de donkere wintermaanden, een lichtkunstroute georganiseerd door Citymarketing Den Helder.^[80]

In april 2018 werd het Rob Scholte-museum, gevestigd in het voormalige postkantoor naast station Den Helder, ontruimd.^[81] Het internationaal bekende^[82] Käthe Kruse-poppenmuseum sloot in 2013, na 25 jaar, zijn deuren.^[83] Onder het politiebureau aan de Polderweg was het Politiemuseum gevestigd^[84] en in de Molenstraat was tot eind 2012 het Solexmuseum te vinden.^[85][86] In de watertoren bevond zich vanaf 1976 het Mineralogisch Museum.^[87]

Zie ook de artikelen Lijst van beelden in Den Helder en Lijst van gevelkunst in Den Helder voor een overzicht van de kunst in de openbare ruimte.

In de gemeente bevinden zich vier bibliotheekvestigingen. Drie daarvan zijn te vinden in Den Helder en één in Julianadorp. Al deze vestigingen zijn onderdeel van KopGroep Bibliotheken. Bibliotheek School 7 is de hoofdvestiging van deze bibliotheekgroep en opende in 2016 in het centrum van Den Helder. De bibliotheek won in 2018 de internationale titel 'Public Library of the Year 2018' van de IFLA.^[88][89] Naast reguliere bibliotheken zijn er ook meerdere openbare boekenkasten aanwezig in de gemeente.^[90]

Sinds 2004 heeft Den Helder een stadsdichter.^[91] De stadsdichter maakt gedichten over gebeurtenissen in de stad en draagt deze voor tijdens openingen of andere gelegenheden. Vanaf 2012 stonden op diverse locaties in de stad paaltjes met een QR-code, deze konden worden gescand om een gedicht over de diverse locaties te lezen.^[92] Op een aantal gebouwen zijn bij de ingang gedichten van de stadsdichter te vinden in natuursteen.^[93][94]

Sinds 1976 exploiteert Stichting Helderse Draaiorgelvrienden het draaiorgel de Harmonica. Hiermee staan ze onder andere regelmatig op de zaterdagmarkt.^[95]

Rond 1920 telde de stad vijf bioscopen.^[96] Hiervan waren alleen nog Tivoli en de Witte Bioscoop over toen in de jaren 1930 een nieuwe bioscoop met de naam Rialto werd geopend. Dit pand raakte in de oorlog beschadigd en er kwam na de oorlog een nieuw bioscoopgebouw aan het Julianaplein. Na sluitingen van de andere bioscopen bleef Rialto na de jaren 1970 als enige bioscoop over. Deze sloot in 2001 de deuren nadat bekend werd dat er een grote bioscoop in de stad zou komen.^[97] In 2003 opende op Willemsoord multiplex Utopolis met 6 zalen met in totaal 776 stoelen, sinds 2017 bekend onder de naam Kinepolis. Daarnaast is filmhuis Cinema Zevenskoop te vinden in het gebouw van voormalig theater/bioscoop Rialto aan het Julianaplein. Het filmhuis ontleent zijn naam aan voormalig School 7 aan de Weststraat (thans bibliotheek) waar het tot 2009 zijn intrek had. Er worden voornamelijk artistieke en niet-mainstream films gedraaid.

De eerder genoemde bioscoop Tivoli was oorspronkelijk een theater. Daarnaast werden er voorstellingen gegeven in uitgaansgelegenheid Casino. Halverwege de jaren 1960 opende schouwburg De Kampanje aan het Bernhardplein. Sinds 2015 is het onder de naam Theater De Kampanje te vinden op Willemsoord in een voormalig ketelmakerij en machinebankwerkerij uit begin 20e eeuw. Het complex heeft een schouwburgzaal, een hal voor bijvoorbeeld concerten, een kleine zaal met café en een restaurant.

Het uitgaansgebied bevond zich van oudsher in de Koningstraat, er waren kroegen, coffeeshops en een dancing. In 2019 zijn een aantal van de populairste uitgaansgelegenheden verhuisd naar Willemsoord waardoor deze voormalige rijkswerf de uitgaansfunctie van de Koningstraat heeft overgenomen.

Tweemaal per drie jaar worden de Marinedagen gehouden op de Nieuwe Haven, het terrein van de Koninklijke Marine. Tijdens deze open dagen van de Koninklijke Marine zijn marineschepen voor publiek geopend en worden er demonstraties gegeven. In de haven van Den Helder en op Willemsoord heeft een aantal keer Sail Den Helder plaatsgevonden. Dat was in 1993, 1997, 2008, 2013 en 2017. Alle edities van Sail, behalve 2008, vielen samen met de Marinedagen. Op Maritiem Vliegkamp De Kooy wordt om de vijf jaar in september Heldair Show Maritiem gehouden. Het is de gezamenlijke open dag van Den Helder Airport en Maritiem Vliegkamp de Kooy. De hele dag zijn er vliegdemonstraties door teams uit binnen- en buitenland.

Op Willemsoord wordt sinds 1996 jaarlijks het Historisch Weekend gehouden met voorafgaand een optocht van oude en opvallende auto's door de stad. Van 2010 tot en met 2015 werden er in augustus de Visserijdagen gehouden. De Clipper Round The World Race heeft Den Helder meerdere keren aangedaan. Sinds augustus 2008 wordt jaarlijks op de dijk het evenement Racing Aeolus gehouden.^[98][99]

Sinds 1995 wordt jaarlijks eind mei of begin juni de Dag van de Muziek gehouden. Op deze dag zijn er, verspreid over circa twintig podia in de binnenstad, optredens van ruim 1800 (amateur)muzikanten.^{[100][101][102]} In juni wordt in Julianadorp het festival Julianapop gehouden. Het festival Last Minute Summer Event vond tot en met 2015 plaats in recreatiepark Quelderduyn. Carnavalsvereniging De Krabbetukkers organiseert jaarlijks een carnavalsfeest waarbij Den Helder de naam Waaienburg krijgt.^[103] Kleinere carnavalsverenigingen in de stad zijn De Bolledammers, De Kroftgeuzen en de Piet Hein Rakkers.^[104]

Sinds 1802 wordt begin juli in het centrum een jaarlijkse zomerkermis gehouden.^[105] Deze kermis concentreerde zich sinds de opening van het Helders Kanaal voornamelijk rond de Kanaalweg en het Koningsplein.^[106] Wegens het verdwijnen aldaar van horecazaken en vanwege ruimtegebrek door stadsontwikkelingen verhuisde de kermis in 2021 naar Willemsoord.^[107] Met Pinksteren is er kermis op het dorpsplein van Huisduinen. De kermis in Julianadorp vindt jaarlijks plaats in augustus.^[108] Op Willemsoord werden onder andere in 2007^[109] en 2009^[110] een voorjaarskermis en in 2016 een paaskermis gehouden.^[111] In 2022 werd er een voorjaarskermis gehouden op het parkeerterrein van FC Den Helder.^[112]

De Helderse Courant is de regionale krant van Den Helder en wordt uitgegeven sinds 1873, tegenwoordig als onderdeel van het Noordhollands Dagblad, een uitgave van Mediahuis Nederland. Vanaf juli 2020 verschijnt iedere vrijdag het Helders Nieuwsblad, uitgegeven door Rodi Media.^[113] Dit huis-aan-huisblad verving het blad Den Helder op Zondag dat sinds 1988 werd uitgegeven.^[114]

Vanaf het midden van de 19e eeuw verschenen diverse kranten en weekbladen in de plaats Helder. Het Weekblad van den Helder en het Nieuwediep verscheen tussen 1843 en 1858 waarna het veranderde in de Heldersche en Nieuwedieper Courant die meerdere keren per week verdscheen. Vanaf 1894 werd de krant uitgegeven onder der naam Dagblad voor Helder en Hollands Noorderkwartier.^[115] De uitgave werd in 1919 stopgezet.^[116] In 1861 verscheen de Nieuwe Courant die vanaf 1866 de naam Heldersche Courant kreeg. Deze krant zou tot 1914 verschijnen, waarna het Vliegend Blaadje, een krant die sinds 1873 te verkrijgen was, de naam Heldersche Courant overnam.^[117] Tussen 1886 en 1914 verscheen ook het Nieuws- en advertentieblad Extra Tijding van Andries Staalman.^[118] Tot 2019 werden het Helders Weekblad en het Zondagochtendblad uitgegeven door HMC en later BDUmedia.^[119][120]

De LOS Den Helder (LOS) is sinds 1988 actief op radio en televisie. Radio wordt uitgezonden in de ether op 105.6 fm in Den Helder en omgeving. Vanaf 2019 werkte LOS samen met RTV Noordkop onder de naam Regio Noordkop met een gedeelde omroepwebsite en tv-kanaal en met gescheiden radiokanalen. Per 1 januari 2023 verkreeg Regio Noordkop de zendmachtiging voor de Noordkop en hielden de omroepen LOS Den Helder en RTV Noordkop op te bestaan.^[121]

Op internet was van 2008 tot en met 2021 de website Den Helder Actueel actief met nieuws en wetenswaardigheden over Den Helder.^[122] De plek die de website binnen de Helderse digitale omgeving innam werd grotendeel overgenomen door Regio Noordkop.

Den Helder heeft een beroepsbevolking van ongeveer 28.000 mensen, hiervan zijn er zo'n 27.000 daadwerkelijk werkzaam.^[123] Er zijn ruim 3.100 bedrijven in de gemeente en ongeveer 26.000 banen.^[124]

Op de verkeerscentrale op Fort Harssens wordt scheepvaartverkeer op diverse vaargeulen rondom Den Helder gecoördineerd.

Scheepsbouwconcern Damen Shipyards Group heeft in Den Helder een scheepswerf. Sinds 1923 hielden de broers Willem en Klaas Visser zich bezig met scheepsonderhoud en -reparatie. De eerste scheepswerf heette De Hoop en in 1928 kwam daar scheepswerf De Lastdrager bij. De werven lagen naast elkaar aan de Koopvaardersbinnenhaven en werden in 1968 samengevoegd tot Scheepswerf Visser. In 1993 werd de werf onderdeel van Damen Shipyards en sinds 2011 draagt de scheepswerf de naam Damen Shipyards Den Helder.^[125]

Sinds de Fransen in 1814 uit Nederland vertrokken, is Den Helder een belangrijke haven voor de Koninklijke Marine. De Nieuwe Haven aan het Marsdiep is de thuishaven van alle Nederlandse marineschepen. Daarnaast is er een (onderhouds-)werf en zijn er diverse werkplaatsen en opleidingen (onder andere het Koninklijk Instituut voor de Marine (K.I.M.) en de Defensie Duikschool). Maritiem Vliegkamp De Kooy is het vliegkamp van de Koninklijke Marine en is de thuisbasis voor de NH90's van Defensie.^[126]

Eeuwen geleden was Huisduinen een walvisvaardersdorp en tegenwoordig wordt er nog steeds visserij bedreven in Den Helder, al zij het op een kleinere schaal. Er zijn nog twee garnalenkotters en vijf kotters die op Noorse kreeft varen actief. De stad had zijn eigen visafslag aan Het Nieuwe Diep waar voornamelijk tong en schol binnenkwam. Op 22 december 2022 werd er voor het laatst vis afgeslagen op de Helderse visafslag. Doordat veel vissers gebruik maakten van de saneringsregeling van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit viel een groot deel van de aanvoer weg en moest de visafslag stoppen. Na de sluiting wordt er nog wel gelost op de Visserijkade in Den Helder, maar de vis wordt vervoerd naar andere plaatsen.^[127]

De visafslag werd in 1995, een jaar nadat de nieuwe visafslag was geopend, door de Helderse Ondernemers Vereniging uitgeroepen tot ondernemer van het jaar. De visafslag bediende destijds dertig Helderse schepen en twintig kotters van Texel.^[127] In 2014 waren er 2.000 visserijscheepsbezoeken in de haven.^[128]

Wageningen Marine Research, een onderzoeksinstituut van de Wageningen Universiteit, heeft een vestiging in de voormalige Zeevaartschool.^[129]

Vanaf vliegveld Den Helder Airport vertrekken veel helikopters naar boorplatformen in de Noordzee. In de haven van Den Helder zijn voornamelijk bedrijven te vinden gericht op offshore. De economie en werkgelegenheid in de offshoresector staat onder invloed van de olieprijs: bij een lage olieprijs zijn er minder helikoptervluchten en is er minder werk in de haven.

Op bedrijventerrein Oostoever heeft de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) een van de grootste gasbehandelingsinstallaties ter wereld. Onder andere de NOGAT- en de BBL-pijpleiding komen er aan land. De NAM behandelt het gas namens verschillende bedrijven die gas produceren op de Noordzee. De capaciteit bedraagt 92 miljoen m³ gas per dag. Na de behandeling wordt het gas aan de Nederlandse Gasunie geleverd.

Sinds bezuinigingen bij de Marine is toerisme een belangrijke inkomstenbron voor inwoners van Den Helder. Tussen 2006 en 2012 waren er gemiddeld zo'n 950.000 toeristische overnachtingen per jaar in de gemeente.^[130] Toeristen overnachten vooral in de badplaats Julianadorp aan Zee. Deze plaats bestaat voor het grootste deel uit vakantiebungalows en bungalowparken. In de vakantieperioden zijn er vooral Duitse toeristen te vinden.

De binnenstad van Den Helder kent een verscheidenheid aan winkels. Net als in andere delen van het land is er sinds de komst van webwinkels en door faillissementen een terugloop van het aantal fysieke winkels.^[131] Onder andere winkelketens zoals de V&D, H&M, Free Record Shop, Schoenenreus en Kijkshop verdwenen uit het straatbeeld. Naast de binnenstad zijn ook in Nieuw-Den Helder, De Schooten en Julianadorp winkelgebieden met detailhandel te vinden. In het winkelgebied Ravelijncenter in De Schooten zijn diverse bouwmarkten en meubelzaken te vinden. Het in Den Helder gestarte RataPlan is uitgegroeid tot een van de grootste kringloopwinkelketens van Nederland.

Den Helder kent drie bedrijven die het predicaat hofleverancier mogen voeren, dit zijn ijzerwarenhandel Buijtendijk, bakkerij Dunselman en ijssalon Wim Laan.^[132] Diverse andere bedrijven met dit predicaat zijn in de loop van de geschiedenis failliet verklaard, gestopt of overgenomen.^{[133][134][135]}

Elke zaterdag is er in de binnenstad een markt in de Beatrixstraat. Deze markt is in de 20e eeuw meermaals verhuisd, vanuit de Molenstraat via het Bernhard- en Julianaplein naar de huidige locatie.^[136] De koopavond in de binnenstad is op donderdag en elke laatste zondag van de maand is er een koopzondag. In de zomermaanden wordt iedere dinsdag de Juttersmarkt georganiseerd in de binnenstad. Deze markt bestaat sinds 1953.^[137] Naast professionele marktlui kunnen particulieren op deze markt hun gebruikte voorwerpen verkopen.

In Nieuw-Den Helder is iedere woensdag een markt in de Marsdiepstraat en in Julianadorp is er op donderdag een markt bij winkelcentrum Dorperweerth. In De Schooten vond tot en met 2020 iedere dinsdag een markt plaats in de Baljuwstraat.^[138] Naast deze markten met kramen worden er, in de zomermaanden, meerdere rommel- en kofferbakmarkten georganiseerd.^[139]

Er zijn in de gemeente meerdere bedrijventerreinen: Het Nieuwe Diep en Het Arsenaal in de Stad Binnen de Linie, Dirks Admiraal en De Dogger in Nieuw-Den Helder, Westoever en de Ambachtsweg in De Schooten en Kooypunt en Oostoever buiten de bebouwde kom van de stad.

De gemeente valt onder het waterschap Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier (HHNK) die op Oostoever een rioolwaterzuiveringsinstallatie heeft. Het huisvuil wordt ingezameld en verwerkt door HVC die een afvalbrengstation nabij bedrijventerrein Westoever beheert.

In de 20e eeuw ontving Den Helder stroom van het Provinciaal Elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland. Door de vele zonuren is de gemeente een geliefde locatie voor zonneparken, anno 2023 zijn er vier zonneparken te vinden.

Binnen de gemeente bevonden zich gedurende de eeuwen diverse windmolens die uiteindelijk allemaal zijn verdwenen. De Helderse Molenstichting heeft zich gedurende enkele decennia hard gemaakt voor herbouw van een molen binnen de gemeente, in 2023 is begonnen met de bouw van een replica houtzaagmolen.^[140] In natuurgebied Mariëndal bevindt zich een Bosman-molentje om watertoevoer naar het gebied te regelen.^[141] Verder zijn er een handvol windturbines binnen de gemeente waaronder twee in eigendom van HHNK.^[142]

Sinds 1854 is het K.I.M., het opleidingsinstituut voor toekomstige marineofficieren, in Den Helder gevestigd.^[143] Tussen 1933 en 1984 was de Kweekschool, later Pedagogische Academie, in de stad te vinden.^[144] In de jaren 2010 werden door verschillende hogescholen van buiten Den Helder, in samenwerking met de offshore-industrie, minoren verzorgd.^[145][146] Onderwijsorganisatie Vonk biedt diverse mbo-opleidingen aan in de gemeente.^[147]

Den Helder en Julianadorp hebben bij elkaar zo'n 25 basisscholen. Het voortgezet onderwijs in de gemeente wordt verzorgd door Stichting Scholen aan Zee. Onder deze stichting vallen de scholen Beroepsonderwijs aan Zee, Mavo aan Zee, Lyceum aan Zee en het Junior College. In november 2015 opende Schakel aan Zee, een school voor asielzoekersleerlingen. Daarnaast zorgen De Pijler voor praktijkonderwijs en De Spinaker en Antoniusschool de Pionier voor speciaal onderwijs.^[148][149]

Triade is een centrum voor kunsteducatie waar onder andere les wordt gegeven in muziek en dans. Dit centrum ontstond door de fusie in 1985 van de Helderse Muziekschool, een expressiecentrum en de Dienst Kunstzinnige Vorming.^[150] De Helderse Volksuniversiteit biedt als volksuniversiteit cursussen aan.^[151] Het Helderse departement van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen werd in 1822 opgericht met het doel onderwijs te bevorderen.^[67] Het is de oudste nog bestaande vereniging van de marinestad en richt zich tegenwoordig voornamelijk op culturele activiteiten.^[152]

In 1826 kreeg Den Helder zijn eerste ziekenhuis, een drijvend hospitaal: het fregat Zr. Ms. Maria Reigersbergen. In 1842 werd dit hospitaal vervangen door het Marine Hospitaal. Vanaf 1848 werd er gepleit voor een eigen ziekenhuis in de stad. Tot dan toe werden patiënten uit Den Helder opgenomen in het Buitengasthuis in Amsterdam. In 1862 werd er voor het eerst een "echt" ziekenhuis geopend in Den Helder; het telde 24 bedden.

Vanaf 1920 was het voortbestaan van zowel het Gemeentelijk Ziekenhuis als het Marine Hospitaal onzeker. Uiteindelijk werd in 1924 het Gemeente Ziekenhuis gesloten. Na een overeenkomst tussen de gemeente Den Helder en het Rijk mochten burgers ook verpleegd worden in het Marine Hospitaal.

In 1929 werd echter alweer een nieuw ziekenhuis opgericht, het katholieke Lidwina Ziekenhuis. In 1940, bij het begin van de Tweede Wereldoorlog, werd het Marine Hospitaal verwoest door oorlogsgeweld terwijl het Lidwina Ziekenhuis door de Duitsers gevorderd werd. Een noodhospitaal moest daarom uitkomst brengen. Na de oorlog werd in 1965 weer een gemeentelijk ziekenhuis opgericht, het Parkzicht Ziekenhuis.

De Ziekenhuizen Lidwina en Parkzicht fuseerden in 1982 en gingen verder onder de naam Gemini Ziekenhuis. In 2015 ging het Gemini samen met het Medisch Centrum Alkmaar. Deze ziekenhuizen dragen nu de naam Noordwest Ziekenhuisgroep.^[153]

De GGD in de gemeente wordt verzorgd door GGD Hollands Noorden. Den Helder zit samen met zestien andere gemeenten in een verzorgingsregio van 648.000 inwoners.^[154] Deze regio komt overeen met de Veiligheidsregio Noord-Holland-Noord. De GGZ wordt verzorgd door GGZ Noord-Holland-Noord.

De standplaats van de ambulancedienst van de veiligheidsregio is bedrijventerrein Kooypunt.^[155] In 2019 en 2020 had Noordwest Ziekenhuisgroep een zorgambulance beschikbaar voor vervoer van niet-spoedeisende patiënten.^[156]

Het politiebureau van Den Helder bevindt zich sinds 1998 in Nieuw-Den Helder.^[157] Het is gelegen aan de Bastiondreef nabij de invalsweg Waddenzeestraat. Eerder bevond het politiebureau zich sinds de jaren 1960 samen met de brandweerkazerne en de sociale dienst aan de Polderweg. Het hoofdbureau van de politie aan de Prins Hendriklaan werd in de Tweede Wereldoorlog vernietigd tijdens het Grote Bombardement.^[158]

De Helderse brandweerkazerne werd geopend in 2007 naast het politiebureau.^[159] Julianadorp beschikt over een vrijwillige brandweer. Daarnaast is het Korps Marinebrandweer van de Koninklijke Marine in de gemeente actief voor brandbestrijding op de Nieuwe Haven en Maritiem Vliegkamp De Kooy. Deze dienst, die onder meer beschikt over een crashtender, werkt samen met de civiele brandweer en de veiligheidsregio.^[160]

Een reddingstation van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij bevindt zich bij de veerhaven.

Den Helder kent verscheidene sportverenigingen. De basketballers van Den Helder SUNS (heren), die door de jaren heen onder vele namen speelden, wonnen tussen 1989 en 1998 zesmaal het Nederlands kampioenschap.^[161] De basketbaldames, die een aparte vereniging vormen maar ook onder de naam Den Helder SUNS (dames) uitkomen, wonnen vijftien keer het landskampioenschap. Beide profclubs zijn afgesplitst van de amateurbasketbalclub BV Noordkop.

In oktober 1888 werd met de stichting van AFC Concordia de eerste Helderse voetbalclub opgericht, die zeven seizoenen uitkwam in de Tweede Klasse van de NVB. Begin 20e eeuw had de stad Den Helder voor haar grootte bijzonder veel voetbalverenigingen. Er bestond een Heldersche Voetbalbond en een Helders voetbalelftal, waarvan de laatste op traditionele wijze bleef bestaan en het district Den Helder nog altijd vertegenwoordigt in regionale en internationale wedstrijden. De bekendste en succesvolste voetbalclubs waren HFC Helder en HRC, die beiden tussen de jaren 20 en de jaren 50 op een hoog niveau van het Nederlands voetbal uitkwamen. De hedendaagse voetbalclubs in de gemeente zijn FC Den Helder, HCSC, MSV Zeemacht en JVC Julianadorp. Van 1981 tot en met 2012 werd het Maritiem Toernooi georganiseerd waaraan veel nationale en enkele internationale clubs meededen. Sinds 1927 wordt in Den Helder het schoolvoetbaltoernooi georganiseerd.

In het zuiden van de wijk De Schooten heeft wielerclub HRTC DOK een mountainbiketerrein met buitenwielerbaan. Atletiekverenigingen SV Noordkop en SV Sportlust hebben haar thuishaven op Sportpark Ruyghweg. Omnisportverenigingen Marine Sport Vereniging Zeemacht en SV OKK verzorgen trainingen in meerdere takken van sport. Sportcomplex De Dogger en Sportpark Julianadorp zijn de thuisbasis van respectievelijk handbalverenigingen D.S.O. en JHC. Rugby Club Den Helder en hockeyclub HSC Hermes hebben hun thuisbasis op Sportpark De Linie. Diverse verenigingen, waaronder MSV Zeemacht en Reddingsbrigade Den Helder maken gebruik van Zwembad Het Heersdiep.

De gemeente had in het verleden meerdere wandelverenigingen, daarvan is anno 2022 alleen de in 1932 opgerichte Eerste Helderse Wandel Vereniging De Jutter nog over.^[162] Verder zijn tafeltennisvereniging Noordkop, de in 1956 opgerichte Badmintonvereniging Dorus Rijkers^[163] en Golfclub Ooghduyne met golfbaan in de gemeente te vinden. Naast de golfbaan in Julianadorp is er een golfbaan op het terrein van Maritiem Vliegkamp De Kooy. Die wordt bespeeld door Marine Golfclub "Nieuwediep". De adelborsten van de marine hebben een roeivereniging, ARZV Panta Rhei. In park Quelderduyn heeft kanovereniging Phoenix haar thuisbasis. Ook zijn in Den Helder de in 1902 opgerichte schaakclub Morphy Schaakmat Combinatie en de in 1910 opgerichte Helderse Damclub te vinden. In de dartsport worden de Helderse Darts Competitie en het toernooi Marinestad Open georganiseerd. Het Europees kampioenschap bandstoten 1963-1964 vond plaats in Den Helder.

Daarnaast zijn er enkele jaarlijkse sportevenementen in Den Helder. De tweede zondag in april wordt de Halve van Den Helder, een halve marathon, georganiseerd. Sinds 1955 wordt de wielerronde Tour de Lasalle verreden. Op de atletiekbaan wordt in maart de Scholierenveldloop gehouden. Er worden twee avondvierdaagsen georganiseerd in de gemeente, namelijk in mei in Julianadorp en in juni in Den Helder. De ATB-toertocht Noord-Hollands Langste eindigt in Den Helder en de Beachclassic Hoek van Holland - Den Helder eindigt in Huisduinen. De sinds 1959 georganiseerde Strandzesdaagse en de sinds 2016 georganiseerde kitesurfmarathon Hoek tot Holland eindigen ook in Huisduinen.^[164]

Van 2013 tot en met 2017 werd de Ronde van Julianadorp georganiseerd, een fiets- en hardloopwedstrijd.^[165] Tussen 2010 en 2023 werd vijfmaal een strandrit met Friese paarden georganiseerd. Aan de laatste editie van dit evenement deden meer dan 500 ruiters mee uit diverse landen.^[166]

In de gemeente worden sinds de jaren 1970 sportprijzen uitgereikt aan sporters uit Den Helder die succesvol zijn binnen hun sport. Vanaf medio de jaren 00 van de 21e eeuw werd dit het jaarlijkse Sportgala Den Helder waarbij een ieder een Helderse sporter kan aanmelden die een grootse prestatie heeft neergezet binnen de sport.^[167][168]

Den Helder wordt ontsloten door twee rijkswegen, namelijk de N9 naar Alkmaar (en verder als A9 richting Haarlem en Amsterdam) en de N99 naar Den Oever (waar ze aansluiting geeft op de autosnelweg A7). Aangezien dit enkelbaanswegen zijn, pleiten gemeente Den Helder en ondernemers voor een betere bereikbaarheid van Den Helder.^[169] Suggesties hiertoe zijn het opwaarderen van de N9 of N99 tot snelweg en het aanleggen van een geheel nieuwe aftakking vanaf de A7 bij Wieringerwerf richting Den Helder.^[170]

Vanaf de veerhaven naar Texel loopt dwars door Den Helder de provinciale weg N250, die bij De Kooy overgaat in de N9 richting Alkmaar. Deze provinciale weg is het onderwerp geweest van vele onderzoeken naar de doorstroming van Texelverkeer binnen de stad. In 2020 werden intelligente verkeerslichten aangebracht om de doorstroming te verbeteren.^[171] De provinciale weg N502 is een gebiedsontsluitingsweg langs de duinen vanuit het zuiden die eindigt in Julianadorp.

In Den Helder begint de landelijke fietsroute 1, die de Noordzee volgt naar Boulogne-sur-Mer. Ze is onderdeel van de Internationale Noordzeeroute. De gemeente heeft in 2020 een fietsvisie opgesteld met als doel de beste fietsstad van Nederland te worden.^[172]

Zie Openbaar vervoer in Den Helder voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In de gemeente Den Helder zijn twee stations te vinden. Het hoofdstation station Den Helder is kopstation van de spoorlijn Den Helder - Amsterdam. Het andere station is station Den Helder Zuid aan de westrand van de wijk De Schooten. Elk halfuur rijdt er een intercity van Den Helder naar station Nijmegen. Deze trein stopt tussen Den Helder en Alkmaar in alle stations.

Tussen Den Helder en 't Horntje op het eiland Texel onderhoudt de TESO een veerbootdienst. In Den Helder rijden bussen van station Den Helder naar de veerhaven en verder naar station Den Helder Zuid en Julianadorp via Nieuw-Den Helder en naar De Schooten.

Daarnaast vertrekken vanuit Den Helder drie door Connexxion geëxploiteerde regionale bussen. Dit zijn vanaf station Den Helder: lijn 135 (naar Hoorn), lijn 652 (naar Schagen, scholierenlijn) en in de zomermaanden lijn 851, de kustbus naar Petten.

Bij gemaal De Helsdeur is het begin van het Noordhollandsch Kanaal dat loopt via Alkmaar en Purmerend en eindigt in Amsterdam-Noord in het IJ. In de gemeente liggen twee bruggen over het kanaal, de Kooybrug en de Koegras-spoorbrug. Tussen de Rijksweg ter hoogte van Noorderhaven vaart veerboot Westeinde over het kanaal naar de Molenvaart in de gemeente Hollands Kroon. In de stad zelf is het Helders Kanaal gelegen. Via de Kooysluis en het Balgzandkanaal is het Amstelmeer te bereiken.

Over het Marsdiep tussen Den Helder en Texel onderhoudt de TESO sinds 1908 een veerdienst. Voor die tijd werd een veerverbinding door rederijen uitgevoerd, waaronder Zur Mühlen & Co. en Alkmaar Packet. Zur Mühlen voer ook op Amsterdam over het Noordhollandsch Kanaal. Tussen 1870 en 1879 voer de Stoomvaart-Maatschappij Nederland vanuit 't Nieuwediep naar Nederlands-Indië.

Naast de veerhaven is een reddingstation van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij gevestigd. Het georganiseerde reddingwezen vindt zijn oorsprong in 1824 toen een schip verging voor de kust van Huisduinen. Vanaf 1826 bestond er een stoomsleepbootdienst om schepen veilig de haven binnen te loodsen.^[173]

De luchthaven Den Helder Airport ligt net ten zuiden van Den Helder. Verschillende bedrijven verzorgen chartervluchten en rondvluchten vanaf deze luchthaven. Zweefvliegclub Den Helder was sinds 1955 gevestigd in Den Helder maar huist sinds 1998 in de Wieringermeerpolder.

Zie ook de artikelen Lijst van schouten van Huisduinen en Helder en Lijst van burgemeesters van Den Helder.

Toen Huisduinen in 1805 de uitoefening van haar eigen recht verloor werd Helder verheven tot zetel van het bestuur. In 1824 werd Jan in 't Velt benoemd tot schout en op 21 december 1825 tot eerste burgemeester van, wat toen nog heette, gemeente Helder en Huisduinen. Hij was tevens opperstrandvonder.^[174] In 1835 verdween de naam Huisduinen definitief uit de gemeentenaam.^[175] In 't Velt was 25 jaar lang burgemeester, tot zijn dood in 1850.

In 1943, tijdens de Tweede Wereldoorlog, werd burgemeester Govert Ritmeester vervangen door Engelbert Frinking van de NSB. Na de oorlog trad Ritmeester weer aan. In 1968 en 1986 werden nieuwe ambtsketens in gebruik genomen.^[3]

De gemeenteraad van Den Helder kwam in 2005 landelijk in het nieuws toen burgemeester Staatsen een motie van wantrouwen niet overleefde nadat alle wethouders hun ontslag hadden ingediend.^[176] In 2009 trad burgemeester Hulman af nadat hij in opspraak was gekomen door zijn woonkostenvergoeding en zijn declaratiegedrag.^[177] In augustus 2010 stapte wethouder Paul Walgering op.^[178] Wethouder Geurt Visser werd in 2015 ontslagen nadat hij in opspraak was gekomen.^[179] Nadat wethouder Lolke Kuipers in september 2017 een motie van wantrouwen overleefd had,^[180] wilde hij in maart 2018 een nieuwe motie van wantrouwen niet afwachten. Hij nam daarom op 12 maart 2018, na ophef over een vergunning voor een coffeeshop, ontslag als wethouder.^[181] Na forse kritiek door de gemeenteraad stapte wethouder Chris de Koning in januari 2023 op.^[182] In het coalitieakkoord van 2022 was afgesproken dat wethouder Michiel Wouters na twee jaar vervangen zou worden voor Remco Duijnker. Tijdens twee stemronden in 2024 waren hiervoor te weinig voorstemmen waardoor de coalitie sneuvelde.^[183]

In Huisduinen stond een in 1683 gebouwd raadhuis, dit pand deed ook dienst als rechthuis. Nadat het dorp Helder groeide werden er vanaf de jaren 1750 ook in die plaats vergaderingen gehouden, dit gebeurde in herberg De Roode Leeuw. In 1805, toen de Fransen het voor het zeggen hadden ging het raadhuis definitief naar Den Helder en het raadhuis in Huisduinen werd uiteindelijk in 1863 gesloopt.^[184] In de ouwe Helder was het raadhuis gevestigd in de Smidstraat en vanaf 1836 aan de Dijkstraat.^[20] Het raadhuis zou in de Dijkstraat blijven tot 1927.^[185] De gemeente verhuisde toen, na een renovatie, naar het voormalige weeshuis aan de Kerkgracht. Na de oorlog waren er plannen om een groot nieuw stadhuis te bouwen midden in het centrum van de stad, dit ging niet door. In de jaren 80 verhuisde de gemeente naar voormalige serviceflat Zuyderhorn in Nieuw-Den Helder.^[186]

Vanaf 2004 werd er gedacht over een nieuwe locatie voor het stadhuis.^[187] Vanaf 2010 waren er concrete plannen om een nieuw stadhuis op de locatie van het station te bouwen. Deze plannen gingen in 2014, nadat er een nieuwe coalitie aan de macht kwam, niet door. Vanwege de slechte staat van het gemeentehuis werd besloten tot renovatie.^[188] Na een mislukte aanbesteding en afstel verhuisde een groot deel van de gemeentemedewerkers in juli 2018 naar een gebouw van de Rabobank nabij De Kooy.^[189] Dit als tijdelijke oplossing, de publieksbalies bleven in het oude pand achter. In 2019 werd na vele jaren van discussie besloten om het nieuwe stadhuis van de gemeente op Willemsoord te vestigen. De publieksbalies verhuisden in mei 2020 tijdelijk naar het voormalige raadhuis aan de Kerkgracht. In september 2023 verhuisde de gemeente naar twee gerenoveerde gebouwen op Willemsoord. De publieksbalies en onder andere de raad- en trouwzaal bevinden zich in voormalige mastenloods en rijksmonument gebouw 66. In het ertegenover gelegen gebouw 72, de voormalige zeilmakerij, bevindt zich het stadskantoor. De officiële opening vond plaats op 28 september 2023.^[190] Het stadhuisproject won in mei 2024 de Herengracht Industrie Prijs.^[191]

• 
  Stadhuis op Willemsoord
• 
  Kantoor voor gemeentepersoneel
• 
  De raadzaal
• 
  De trouwzaal
• 
  Panorama met beide gebouwen

Het college van burgemeester en wethouders werd gevormd in augustus 2022 en viel in april 2024. Het bestond uit een coalitie van de partijen Beter voor Den Helder, VVD, CDA, D66, GroenLinks, de Stadspartij Den Helder, PvdA en de Seniorenpartij.^[192]

Het college van B&W bestond tot april 2024 uit de volgende personen:^[193]

• Burgemeester:
  • Jan de Boer (burgemeester, D66); openbare orde en veiligheid, toezicht en handhaving (alleen wettelijke taken burgemeester), bestuurlijke coördinatie op aanpak van ondermijning en regionale samenwerking, herdenken en onderscheiden

• Wethouders:
  • Michiel Wouters (1e locoburgemeester, Beter voor Den Helder); Willemsoord, Zeestad (2.0), omgevingsvisie (lange termijn), horeca, detailhandel, personeel en organisatie, juridische zaken, HVC, vergunningen, vastgoed en grondzaken en projectwethouder van; ontwikkeling Stadspark, ontwikkeling Bijlweg, Spoorhaven, Dijkzone, maritiem cluster
  • Petra Bais (2e locoburgemeester, VVD); ruimtelijke ordening, wonen, gebiedsontwikkelingen, openbare ruimte en projectwethouder van; ONS, Tillenhof en Station Zuid, Waddenzee
  • Fotigui Camara (3e locoburgemeester, CDA); arbeidsmarkt, Helders perspectief, cultuur en erfgoed, evenementen, jongerenparticipatie, toerisme en recreatie, sport
  • Peter de Vrij (PvdA); wmo, volksgezondheid, armoede, integratie, wijkgericht werken, kwetsbare wijken
  • Pieter Kos (Stadspartij Den Helder); onderwijs, participatiewet, jeugdzorg, haven
  • Tessa Augustijn (GroenLinks); mobiliteit (verkeer en vervoer), hub / transferium, economie, coördinerend wethouder inclusie, bestuurlijke vernieuwing, communicatie, energietransitie
  • Peter van Diepen (D66); financiën, duurzaamheid

• Interim gemeentesecretaris:
  • Koen van Veen, gemeentesecretaris; Hoofd van de gemeentelijke organisatie, De verbinding tussen het college van B en W en het ambtelijk apparaat

De uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen in aantallen zetels.^[194][195]

* Nam deel aan de verkiezingen maar behaalde geen zetel.
** Deed in 2006 en 2010 mee onder de naam PRINS-voor Behoorlijk Bestuur.

Tijdens de raadsperiode 2006-2010 splitsten drie leden van de SP-fractie^[196] en één lid van de Stadspartij zich af. In de periode 2010-2014 zijn twee leden van Trots overgestapt naar de Stadspartij. Op 1 juni 2014 splitste Helder Onafhankelijk! zich in twee afzonderlijke eenmansfracties, te weten 'Sociaal Lokaal Den Helder' en 'Fractie Vermooten'. In oktober 2015 werden vijf raadsleden uit de Stadspartij gezet, deze gingen met vijf zetels verder onder de naam 'Beter voor Den Helder'.^[197] In januari 2018 splitste een eenmansfractie zich af van 'Beter voor Den Helder'.^[198] In februari 2020 verliet Mirjam Dijk de VVD-fractie en ging zelfstandig verder.^[199] Raadslid Leo van Esdonk van de PVV stapte in juli 2020 over naar Behoorlijk Bestuur.^[200]

In april 2022 werd Kees Bazen uit de Seniorenpartij gezet, hij ging verder als Fractie Bazen.^[201] In juli 2022 gingen drie raadsleden van Behoorlijk Bestuur verder als Fractie Pastoor.^[202] In januari 2023 fuseerden Fractie Bazen en Samen Actief Sr en gingen zij verder als Samen Actief.^[203]

• 2002-2005: VVD (6), CDA (6), Leefbaar Den Helder (5), D66 (3)^[204][205]
• 2006-2010: PvdA (8), VVD (6), CDA (4)^[206]
• 2010-2014: Trots op Nederland (5), VVD (5), D66 (4), CDA (3)^[207]
• 2014-2015: Stadspartij Den Helder (11), GroenLinks (1), ChristenUnie (1), Vrije Socialisten (1), Behoorlijk Bestuur (1), Fractie Vermooten (1)^[208]
• 2015-2017: Stadspartij Den Helder (6), VVD (4), D66 (4), CDA (4), PvdA (2)^[209]
• 2017-2018: Stadspartij Den Helder (6), D66 (4), CDA (4), PvdA (2)^[210]
• 2018-2020: Beter voor Den Helder (6), CDA (5), VVD (4), Seniorenpartij (2), Stadspartij Den Helder (2), ChristenUnie (2), PvdA (2)
• 2020-2020: Beter voor Den Helder (6), CDA (5), VVD (3), Seniorenpartij (2), Stadspartij Den Helder (2), ChristenUnie (2), PvdA (2)^[211]
• 2020-2022: Beter voor Den Helder (6), CDA (5), VVD (3), Stadspartij Den Helder (2), ChristenUnie (2), PvdA (2)^[212]
• 2022-2024: Beter voor Den Helder (4), VVD (3), CDA (3), D66 (2), GroenLinks (2), Stadspartij Den Helder (2), PvdA (2), Seniorenpartij (2)^[213]

Voor de verkiezingen van de Tweede Kamer, de Provinciale Staten en het Europees Parlement is gemeente Den Helder het hoofdstembureau van kieskring 11 (tot 1989 kieskring X). Dit omvat het grootste deel van de stemdistricten ten noorden van Amsterdam. Tussen 1888 en 1918 was Den Helder een kiesdistrict voor de Tweede Kamerverkiezingen, hieronder vielen naast Den Helder ook de gemeenten Anna Paulowna, Callantsoog, Petten, Terschelling, Texel, Vlieland, Wieringen en Zijpe.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1946 tot en met 1977 was de PvdA steeds de grootste partij binnen de gemeente Den Helder. Hierna was dit voornamelijk de VVD afgewisseld met enkele keren PvdA en CDA. Vanaf 2010 was de VVD de grootste partij tijdens de Tweede Kamerverkiezingen tot in 2023 de PVV ruim de grootste werd.^[214]

Enkele politici uit Den Helder die lid zijn geweest van de Tweede Kamer zijn A.P. Staalman, Henri ter Hall, Abraham Staalman, Ybeltje Berckmoes-Duindam en Harmen Krul.

Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 1946 tot en met 1978 was de PvdA de grootste partij, tijdens de verkiezingen hierna was dit tot en met de verkiezingen van 2011 meestal de VVD. Tijdens de Provinciale Statenverkiezingen 2015 werd de PVV nipt de grootste voor de VVD, in respectievelijk 2019 en 2023 haalden FVD en BBB een ruime overwinning.^[215]

Statenleden uit Den Helder waren tot 2023 onder andere Hanneke Kaamer van Hoegee (VVD) en Aukelien Jellema (PvdA).^[216]

De Europese parlementsverkiezingen kenden in Den Helder uitslagen met voornamelijk PvdA als grootste partij. In 1999 (VVD) en in 2009, 2014 en 2024 (PVV) was dit niet het geval.^[217]

In Den Helder wordt tijdens de Waterschapsverkiezingen het bestuur van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier gekozen. In 2015 en 2019 had Groen, Water & Land hierbij de meeste stemmen. In 2023 was de BBB de grootste partij, overeenkomstig met de Provinciale Statenverkiezingen die gelijktijdig werden gehouden.^[218]

Bij het Nederlands referendum over het Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa was 73,1% tegen dit verdrag.^[219] Tijdens het Nederlands referendum over de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en Oekraïne in 2016 waren de stemgerechtigden in Den Helder in meerderheid tegen de wet tot goedkeuring van de Associatieovereenkomst. Bij het Referendum over de Wiv 2017 waren de stemmers in meerderheid voor de wet.

Den Helder heeft sinds 1980 een jumelage met het Duitse Lüdenscheid, gelegen in de deelstaat Noordrijn-Westfalen.

Het wapen van Den Helder vindt zijn oorsprong in het wapen van de graven van Egmond. Het is een rood en goudkleurig schild met een gouden kroon erboven. Het wapen werd in 1816 officieel aan de toenmalige gemeente Helder toegekend; voor die tijd was het al in gebruik als wapen van Huisduinen.

De vlag van Den Helder bestaat uit vier rode en drie gele horizontale banen die elkaar afwisselen, afgeleid van het gemeentewapen, met in de linkerbovenhoek twee gekruiste ankers. De gemeenteraad nam de vlag, naar een ontwerp door Kl. Sierksma uit Groningen, in 1962 aan. In 2017 stemde de gemeenteraad in met een motie om, in navolging van de Tweede Kamer, de Nederlandse vlag in de raadszaal neer te zetten; ook de vlag van Den Helder staat sindsdien in de raadszaal.^[220]

De gemeentelijke organisatie gebruikt daarnaast een beeldmerk in bijvoorbeeld brieven en op bedrijfsauto's. Het huidige logo bestaat uit een interpretatie van het gemeentewapen in verschillende blauwtinten met een goudkleurige kroon en de tekst "gemeente Den Helder". Het logo werd in december 2018 als onderdeel van een nieuwe huisstijl ingevoerd en verving het logo dat in 1997 werd geïntroduceerd.^[221] Het voormalige logo bestaat uit een horizontale blauwe golf en een verticale rode golf welke de contouren van de zuidelijke grens van Nederland en van de kust volgen. De rode golf eindigt bij een zwart vierkant dat de locatie van Den Helder weergeeft. Rechts naast de golven staat de tekst "gemeente Den Helder". De blauwe kleur verwijst naar de connectie met de zee en, samen met de rode kleur, naar de vlag van Nederland.^[222] Tussen 2016 en 2018 gebruikte de gemeente een volledig witte versie van het logo op hun website.^[223]

Vanaf 2002 werd door de gemeente Den Helder de slogan Den Helder, herkenbaar anders gebruikt.^[224] Later werden door Citymarketing Den Helder slogans bedacht om Den Helder te promoten. Zo werd in vanaf 2008 Den Helder kust de zee gebruikt.^[225] Deze slogan werd in 2012 ook op briefpapier van de gemeente gebruikt.^[226] Vanaf 2020 wordt de slogan Dít is Den Helder gebruikt.^[227]

Sinds 2020 kent Den Helder een kinderburgemeester. Een kind uit Den Helder van tussen de 10 en 12 jaar oud bekleedt deze functie met als doel een schakel te vormen tussen het gemeentebestuur en de kinderen in de gemeente.^[228] Kandidaten voor de functie van kinderburgemeester kunnen zelf hun plannen voor Den Helder inbrengen, zoals een schonere stad of meer schoolfruit. Uit de kandidaten voor de functie wordt door leerlingen van Helderse basisscholen een kinderburgemeester gekozen.^[229] De overige kinderen worden kinderambassadeur en vormen de kinderraad. Deze raad komt enkele keren per jaar in een vergadering bijeen met de kinderburgemeester en enkele ambtenaren.^[230] De kinderburgemeester voert ook ceremoniële taken uit zoals het openen van de jaarlijkse kermis of de tijdelijke ijsbaan.^[231] De functie van kinderburgemeester is een initiatief van de gemeente Den Helder in de hoop dat kinderen enthousiast raken voor latere deelname aan bijvoorbeeld een leerlingenraad of politiek.^[229]

Naast de kinderburgemeester is er in Den Helder sinds 2023 ook een klimaatburgemeester. In deze functie zet een inwoner van Den Helder zich in voor vergroening, verduurzaming en gelijkheid binnen de gemeente. Deze functie was in 2023 een initiatief van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat als onderdeel van de Nationale Klimaatweek 2023.^[232]

Zie Lijst van personen uit Den Helder voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Als maritieme stad heeft Den Helder een aantal bekende zeevaarders voortgebracht, waaronder onderzeebootcommandant Jan van Dulm en mensenredder Dorus Rijkers. Rijkers redde honderden schipbreukelingen het leven en was een van de bekendste Nederlanders in de jaren 1920, toen zijn beeltenis bij vele wervingsacties van het Helden der Zee-fonds te zien was. De rechtsgeleerde Eduard Meijers, grondlegger van het huidige Burgerlijk Wetboek, werd in Den Helder geboren. Bekende politici en bestuurders uit Den Helder zijn onder andere Ed Nijpels, Rijkman Groenink, Paul Rosenmöller, Léon de Lange en Ger Klein. Natuurkundige en Nobelprijswinnaar Gerard 't Hooft is in Den Helder geboren. Een aantal kunstenaars, zoals Ruud van de Wint, Anton Pieck en zijn broer Henri en ook muzikanten als Milly Scott, de bandleden van Van Dik Hout en Quintino zijn geboren in Den Helder. Noemenswaardige sporters zijn judoka Edith Bosch, kickbokster Jorina Baars, voetballer Sieme Zijm, roeister Elien Meijer, hockeyster Martine Ohr en rolstoelbasketbalster Mariska Beijer.

Een aantal bekende Nederlanders die in Den Helder hebben gewoond maar er niet zijn geboren zijn predikant en dichter Piet Paaltjens, tv-presentator Jaap Jongbloed, kunstenaar Rob Scholte en voetballer Mark de Vries. Bekende personen die, als adelborst, op de campus van het Koninklijk Instituut voor de Marine hebben gewoond zijn onder andere Karel Doorman en koning Willem-Alexander der Nederlanden.

Zie de categorie Den Helder van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Dit artikel is op 14 juni 2018 in deze versie opgenomen in de etalage.