Jelita
| Heraldische clan Jelita | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Details | ||||
| Ingevoerd | 1316 (zegel), 1398 (ingevoerd) | |||
| Helmteken | Zilveren halve geit met zwarte hoorns | |||
| Schild | Drie gouden schuine gekruiste lansen in roden schild | |||
| ||||
Jelita (Hastae, Jelito, Koźlarogi, Koźle Rogi, Tres Hastae) was een Poolse heraldische clan (ród herbowy) van middeleeuws Polen en later het Pools-Litouwse Gemenebest. De familienaam van graven Litwicki (Litwifski)[1] die dit wapen dragen is gevormd met het patroniem achtervoegsel -ic van de etnische naam Litwa, d.w.z. Litouwen, "natie van Litouwers".
Achtergrond
[bewerken | brontekst bewerken]
Jelita is een van de oudste heraldische clans van Polen. De zegel van de kastelvoogd Tomisław z Mokrska van 1316 wordt gezien als de eerste vermelding van de clan. De oudste vermeldingen op papier zijn terug te leiden naar 1398.[2] Tijdens de Slag bij Tannenberg hadden Jelita en Gryf als enige betrokken clans hun eigen oorlogsvlag.[3] De Duitse adellijke familie Goldstein uit de Nederrijn verruilde haar eigen traditionele wapen voor dat van Jelita.[4]
Legende
[bewerken | brontekst bewerken]Volgens een legende zou Florian, een boerensoldaat, tijdens de door de Polen gewonnen Slag bij Plowce in 1311 dodelijk gewond geraakt zijn door drie lansen in zijn buikholte. Wladislaus de Korte zou volgens deze legende de man en zijn familie ter plekke tot de adel verheven hebben en hem de drie speren als wapen verleend hebben. Jelida betekent dan ook in het Pools darmen. Florian van Korytnica, een nakomeling van de boerensoldaat Florian, vocht in de slag bij Tannenberg.[5]
Telgen
[bewerken | brontekst bewerken]De clan bracht de volgende bekende telgen voort:
- Huis Zamoyski
- Graaf Adam Zamoyski, historicus
- Jan Zamoyski, 1e ordinaat van Zamość
- Tomasz Zamoyski, 2e ordinaat van Zamość
- Jan Zamoyski, 3e ordinaat van Zamość
- Marcin Zamoyski, 4e ordinaat van Zamość
- Graaf August Zamoyski, beeldhouwer
- Prinses Maria Carolina Zamoyska
- Gryzelda Konstancja Wiśniowiecka, moeder van koning Michaël Korybut Wiśniowiecki
- Ignacy Jan Paderewski, minister-president van Polen
- Stefan Żeromski, schrijver
- Witold Lutosławski, componist
- Ryszard Kaczorowski, president van Polen
- Karol Skórkowski, bisschop
- Florian Mokrski, bisschop
Variaties op het wapen van Jelita
[bewerken | brontekst bewerken]-
Wapen van de graaf van Zamoyski -
Wapen van de graaf van Bielski -
Wapen van Isabella van Bourbon -
Wapen van Maria Carolina Zamoyska -
Wapen Gorłowski -
Wapen van Hilchen -
Wapen van Geometer -
Wapen van Jelita III -
Wapen van Koźlakowski -
Wapen van Manikowski -
Wapen van Maszalski -
Wapen van Natalis -
Wapen van Serny -
Wapen van Sienicki -
Wapen van Słowieński -
Wapen van Szczerbic -
Wapen van Szydłowski -
Wapen van Wielkołucki
Galerij
[bewerken | brontekst bewerken]-
Wapen van Maria Judyta Eleonora von Steiger-Münsingen op het landhuis van Hajná Nová Ves -
Wapen van Jelita op de Villa Koci Zamek -
Wapen van Jelita in de Abdij van Tyniec -
-
Kathedraal van Zamość -
Wapen van Jelita op het Kasteel Łańcut -
Wapen van Jelita op een grafkapel in Trzeszczany
.jpg)
- (en) Frost, R.I., The Oxford History of Poland-Lithuania. Volume 1: The Making of the Polish-Lithuanian Union, 1385-1569 (2018)
- (en) Turnbull, S., Tannenberg 1410: Disaster for the Teutonic Knights (2013)
- (en) Klein, A., Banderia apud Grunwald: Chorągwie polskie pod Grunwaldem (2002)
- (pl) Łojko, J., Średniowieczne herby polskie (1985)