Naar inhoud springen

Aristolochia

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Aristolochia
pijpbloem (Aristolochia clematitis L.)
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
Klasse:Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:Bedektzadigen
Clade:Magnoliiden
Orde:Piperales
Familie:Aristolochiaceae (Pijpbloemfamilie)
geslacht
Aristolochia
L. (1753)
Typesoort
Aristolochia rotunda L.
Aristolochia ringens Vahl
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Aristolochia op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie

Aristolochia is een geslacht van planten uit de pijpbloemfamilie (Aristolochiaceae). Wanneer taxa als Isotrema worden opgevat als ondergeslacht of zelfs als synoniem, dan telt het geslacht ongeveer vijfhonderd soorten, die hoofdzakelijk voorkomen in de tropen en subtropen, in mindere mate in de gematigde streken. Het zijn in hoofdzaak soorten die als groenblijvende, soms bladverliezende, verhoutende lianen in beboste gebieden groeien. Enkele soorten zijn overblijvende kruidachtige klimplanten, sommige groeien als struik of kleine boom. Bloemen zijn altijd alleenstaand in de oksel van een blad of schutblad.

Sommige naslagwerken geven aan dat de wetenschappelijke geslachtsnaam Aristolochia afgeleid is van het Griekse aristos = "best" en locheia = "kindergeboorte" of "kinderbed".

Kenmerken

[bewerken | brontekst bewerken]

De gladde stengels zijn rechtopstaand en ietwat gedraaid. De enkelvoudige bladeren zijn afwisselend geplaatst en meestal eirond tot hartvormig. Er zijn geen steunblaadjes aanwezig.

De bloemen groeien in de bladoksels. Het opvallendste deel van de bloem is de kelk, die tot een gebogen buis vergroeid is, die meestal in een punt uitloopt. Aan de voet is de kelkbuis bolvormig verdikt, en omsluit daar de sterk gereduceerde kroon. Het vruchtbeginsel is onderstandig. De planten hebben een gespecialiseerd bestuivingsmechanisme. De bloemen geven een sterke geur af die vliegen als bestuiver aantrekt. Het binnenste deel van de kelkbuis is bedekt met haren die in eerste instantie stijf zijn, en naar binnen gericht. De kelkbuis fungeert zo als vliegenval omdat de haren slechts verkeer in één richting toestaan. Een binnengekomen vlieg wordt hierdoor enige tijd in de bloem opgehouden. Na een dag verwelken de haren, waardoor de inmiddels met stuifmeel overdekte vlieg de bloem weer kan verlaten.

Het algehele voorkomen heeft dit geslacht de naam "Duitse pijp" gegeven, vanwege de overeenkomsten met een houtvesterspijp. In de Verenigde Staten wordt het geslacht ook wel "Dutchman's pipe" ("Nederlandse pijp") genoemd.

Aristolochia in België en Nederland

[bewerken | brontekst bewerken]

De pijpbloem (Aristolochia clematitis) is de enige soort die in België en Nederland in het wild voorkomt. In de Hortus botanicus Leiden zijn onder andere Aristolochia arborea (in de Victoriakas) en Aristolochia grandiflora te zien. Ook Botanische Tuin Fort Hoofddijk heeft een aantal soorten uit dit geslacht in de collectie. De grootste collectie in Nederland is echter te zien in de Passiflorahoeve te Harskamp die de Nationale Plantencollectie Aristolochia beheert.

Soorten

[bewerken | brontekst bewerken]

Niet langer erkend of in dit geslacht

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Aristolochia arborescens L. nomen dubium, geen type
  • Aristolochia cubensis Linden nomen nudum
  • Aristolochia dammeriana Mast. nom. dub.
  • Aristolochia durior = ?Bignonia capreolata
  • Aristolochia elegans Mast. = A. littoralis
  • Aristolochia leuconeura Linden, gebaseerd op steriel materiaal, volgens Pfeifer mogelijk A. veraguensis
  • Aristolochia longa Desf. = A. fontanesii
  • Aristolochia longiflora Engelmann & A. Gray = A. erecta
  • Aristolochia longifolia Sessé & Mociño
  • Aristolochia oblongata Jacq. = A. bilabiata
  • Aristolochia podocarpa Bert. nom. dub.
  • Aristolochia pubescens Steudel nom. nud.
  • Aristolochia punctata Lam. nom. dub.
  • Aristolochia sipho L'Hér. = A. macrophylla
  • Aristolochia uhdeana Duchr.; type in Berlijn verloren gegaan, nom. dub.

Trivia

[bewerken | brontekst bewerken]

De vangbekers van Nepenthes aristolochioides lijken qua vorm en tekening op de bloemen van Aristolochia. Hieraan dankt deze bekerplant zijn naam.[1] Het achtervoegsel -oides is Latijn voor 'gelijkend'.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aristolochia&oldid=67838686"