हाइड्रोजन

हाइड्रोजन   _१H

प्लाज्मा अवस्थामा बैजनी चमक
हाइड्रोजनको वर्णक्रमीय रेखा
उपस्थिति	वर्णहीन ग्यास
आणविक तौल Ar°(H)
	ढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/standardढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/CIAAW-saw-element-page ढाँचा:Infobox element/symbol-to-saw/abridged (abridged)ढाँचा:CIAAW2021
आवर्त सारणीमा हाइड्रोजन
अभिव्यक्ति त्रुटि: अनपेक्षित < सञ्चालक। अभिव्यक्ति त्रुटि: अनपेक्षित < सञ्चालक। अभिव्यक्ति त्रुटि: अनपेक्षित < सञ्चालक। - ↑ H ↓ लिथियम - ← हाइड्रोजन → हिलियम
आणविक सङ्ख्या	१
रसायनीक तत्वको श्रेणी	अधातु
ग्रुप	period 1
आवर्त	period 1
ब्लक	एस-ब्लक
इलेक्ट्रोन विन्यास	1s1
प्रत्येक कक्षमा इलेक्ट्रोनहरूको सङ्ख्या	१
भौतिक विशेषता
वर्ण	वर्णहीन
प्रावस्था	ग्यास
पग्लने विन्दु	१४.०१ के ​(-२५९.१४ °से, ​-४३४.४५ °फ)
उम्लने विन्दु	२०.२८ K ​(-२५२.८७ °से, ​-४२३.१७ °फ)
घनत्व	०.०८९८८ ग्रा/लि (০ °সে-এ, ১০১.৩২৫ पास्कल)
तरलको घनत्व	m.p.: ०.०७ (०.०७६३ कठिन)[१] g·cm−৩ b.p.: ०.०७०९९ g·cm−৩
त्रिक विन्दु	१३.८०३३ के, ​७.०४२ kPa
परम विन्दु	३२.९७ के, १.२९३ MPa
पग्लने विन्दुको आन्��रिक उष्मागतिक क्षमता	(H2) ०.११७ किलोजुल/मोल−१]]
वाष्पीकरणको अन्तरिक उष्मागतिक क्षमता	(H2) ०.९०४ kJ·mol−১
ताप क्षमता	(H2) २८.८३६ J·mol−१·K−१
वाष्प चाप P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) १५ २०
आणविक विशेषता
अक्सीकरण अवस्था	१, -१ ​उभयधर्मी अक्साइड
विद्युत् ऋणात्मकता	२.२० (पलिङ स्केल)
समयोजी अर्धव्यास	३१±५ पिकोमिटर
भ्यान डर वल्स अर्धव्यास	१२० pm
विविध
क्रिस्टल संरचना	​षट्भुज [[File:षट्भुज|50px|alt=षट्भुज ढाँचा:का लागि क्रिस्टल संरचना{{{name}}}]]
आवाजको गति	(ग्यास, २७ डिग्री सेल्सियस) १३१० सेकेन्ड प्रति मिनेट−१]]
तापीय परिवाहीता	०.१८०५ W·m−१·K−१
कुरी विन्दु	इतिहास
आविष्कार	हेनरी केभेन्डिस[२][३] (१७६६)
नामकरण द्वारा	एन्टिनो ल्याभेसियर[४] (१७८३)
[[को आइसोटोप]]v
ढाँचा:Category-inline हेर्ने वार्ता सम्पादन | सन्दर्भसूची

उदजन जसको मुल नाम उदजन थियो, एउटा रसायनिक तत्व हो । उदजन आवर्त सारणीको सबैभन्दा पहिलो तत्व हो जो सबैभन्दा हल्का पनि हुन्छ। ब्रह्माण्डमा (पृथ्वीमा होइन) यो सबैभन्दा प्रचुर मात्रामा पाइन्छ। ताराहरू तथा सूर्यको अधिकांश द्रव्यमान हायड्रोजनले बनाएको छ। यसको एउटा परमाणुमा एउटा प्राणु (प्रोटॉन), एउटा विद्युदणु हुन्छ। यस प्रकार यो सबैभन्दा सरल परमाणु पनि हो। प्रकृतिमा यो द्विआणविक ग्यासका रूपमा पाइन्छ जो वायुमण्डलका बाह्य परतको मुख्य संघटक हो। हालमा यसलाई वाहनहरूका ईंधनका रूपमा प्रयोग गर्नका लागि शोध कार्य भइरहेकाछ्न्।^[५]

प्रयोगशालामा उदजन ग्यास केहि धातुहरु जस्तै जस्ता/जिन्क, म्याग्नेसियम, फलाम आदिसँग फिक्का सल्फ्युरिक एसिड प्रतिक्रिया गराई तयार पार्न सकिन्छ।

${\displaystyle {\ce {H2 + Cl2 -> 2HCl}}}$

${\displaystyle {\ce {2H2 + O2 -> 2H2O}}}$

मिथेन र पानीको वाष्प तताउंदा कार्बन मोनोऑक्साइडर हायड्रोजनको मिश्रण मिल्दछ

${\displaystyle {\ce {CH4 + H2O -> CO + 3H2}}}$

• 
  हायड्रोजनको इलेक्ट्रॉनिक ढांचा

• भौतिक शास्त्र

1. ↑ Wiberg, Egon; Wiberg, Nils; Holleman, Arnold Frederick (२००१), Inorganic chemistry, Academic Press, पृ: २४०, आइएसबिएन 0123526515। 
2. ↑ "Hydrogen", Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wylie-Interscience, २००५, पृ: 797–799, आइएसबिएन 0-471-61525-0। 
3. ↑ Emsley, John (२००१), Nature's Building Blocks, Oxford: Oxford University Press, पृ: 183–191, आइएसबिएन 0-19-850341-5। 
4. ↑ Stwertka, Albert (१९९६), A Guide to the Elements, Oxford University Press, पृ: 16–21, आइएसबिएन 0-19-508083-1। 
5. ↑ Emissions Spectra.webm

●उदजन ग्यास रङहिन, गन्धहिन र स्वादहिन हुन्छ।

●उदजन ग्यास हावा भन्दापनि हलुका हुन्छ।

●उदजन ग्यास पानीमा घुल्दैन।

• रसायन शास्त्र
• भौतिक शास्त्र
• जीव शास्त्र

विकिमिडिया कमन्समा हाइड्रोजन सम्बन्धी अन्य सामग्रीहरू रहेका छन्।