De Born vun Kolumbien wiesen.

Du hest nich de Rechten de Siet to ännern. Dat hett dissen Grund:
Deine IP-Adresse befindet sich in einem Bereich, der in allen Wikimedia Foundation-Wikis gesperrt ist.
Die Sperre wurde durchgeführt von ‪EPIC‬. Die angegebene Begründung ist Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Beginn der Sperre: 09:48, 2. Jul. 2024
Ablauf der Sperre: 09:48, 2. Jul. 2025
Deine aktuelle IP-Adresse ist 206.189.44.186. Der gesperrte Bereich ist 206.189.32.0/20.
Wee so fründli all de Saken dor boben in elkeen Anfraag to schrieven! Wenn du glaubst, dass die Sperre ein Fehler ist, kannst du zusätzliche Informationen und Hilfestellungen in der globalen Richtlinie „Keine offenen Proxys“ finden.
Anderenfalls stelle bitte eine Anfrage im Meta-Wiki, um die Sperre zu diskutieren. Du kannst auch eine E-Mail an die Steward-VRT-Queue per stewards@wikimedia.org inklusive aller obigen Details schicken.
Kannst den Borntext vun disse Siet ankieken un koperen:
{{Infobox Land WD
|NAAM_INHEEMSCH           = 
|NAAM                     = 
|NAAM_ENGELSCH            = 
|LAAG                     = 
|WAHLSPRÖÖK               = 
|WAPEN                    = 
|HYMNE                    = 
|AMTSSPRAKEN              = 
|HÖÖFTSTADT               = 
|GRÖTTSTE_STADT           = 
|STAATSFORM               = 
|BAAS_TITEL               = 
|BAAS                     = 
|GRÖTT                    = 
|PERZENT_WATER            = 
|INWAHNERS_AFSCHÄTZT      = 
|INWAHNERS_AFSCHÄTZT_JOHR = 
|INWAHNERS_TELLT          = 
|INWAHNERS_TELLT_JOHR     = 
|INWAHNERSjeKM2           = 
|BBP_JOHR                 = 
|BBP                      = 
|BBPjeKOPP                = 
|UNAFHÄNGIGKEIT_TYP       = 
|UNAFHÄNGIGKEIT           = 
|GELDSOORT                = 
|GELDSOORT_SYMBOL         = 
|GELDSOORT_AFK            = 
|TIETREBEET               = 
|AFSTANDtoWELTTIET        = 
|TIETREBEET_SOMMER        = 
|AFSTANDtoWELTTIET_SOMMER = 
|TLD                      = 
|ISO3166                  = 
|VÖRWAHL                  = 
|FOOTNOTEN                = 
}}
De '''Republiek Kolumbien''' is en Land in den Noordwesten vun [[Süüdamerika]]. Dat grenzt in’n Norden an de [[Karibische See]], in’n Osten an [[Venezuela]], in’n Süüdosten an [[Brasilien]], in’n Süden an [[Peru]] un [[Ecuador]] un in’n Westen an [[Panama]] un den [[Stille Ozean|Stillen Ozean]]. 

== Geschichte ==
=== Vörkolumbiaansche Tied ===
In de [[Vörkolumbiaansche Tied]] is dat Land dör [[Indigene Völker]] bewahnt wurrn. De stunnen up ganz unnerscheedlich Niveau vun [[Kultur]] un [[Organisatschoon]]. De öllsten Överreste vun minschlich Wahnen sünd um un bi 16.400 Johre oolt. Dor geiht dat um Överreste vun [[Reedschop]] bi, de duun bi Girardot funnen wurrn sund. De öllsten Överresten vun Minschen sund 12.500 Johre oolt. Funnen wurrn sund se bi Zipaquirá. Beide Stäen liggt in de tämlich drögen Gemarken vun de [[Anden]]. Een geiht dor avers vun ut, dat de warmen un natten Kuntreien um den [[Amazonas]] umto un ok de Landstreeken an de karibischen un pazifischen Küsten noch eerder bewahnt wurrn sund, ofschoonst de öllsten Fundstücke dor man eerst bi 9.000 Johre oolt sund. Um de Tied vun 3500 v. Chr. rum sund de inheemschen Völker [[Jagd|Jägers]] un [[Ackerbo]]-[[Nomade]]n ween un hefft an de Küsten vun de [[Solten See|See]] un vun de [[Stroom (Water)|Ströme]] leevt. As de [[Mais]] in dat [[2. Johrhunnert]] as en Born to’n Eten upkeem, hefft verscheden Gruppen anfungen, sik up en fasten Platz an to siedeln. 

Fröhe vörkolumbiaansche Völker sund in’n Norden de [[Urabá]] (ca. 1000 v. Chr. – [[0]]) un de [[Sinú]] (0 – [[1000]] n. Chr.) ween. Se sund dor sunnerlich för bekannt, dat se en wietlöftig System för dat Bewatern un Dröögleggen vun ehr Ackerland utboot hefft. In den Süüdwesten leven de [[Tumaco]], [[Calima]] (1000 v. Chr. – [[800]] n. Chr.), [[Malagana]] ([[300 v. Chr.]] – [[300]] n. Chr.), [[Cauca (Volk)|Cauca]], [[San Augustin]] (1000 v. Chr. – [[1500]] n. Chr.), [[Tierradentro (Volk)|Tierradentro]], [[Nariño (Volk)|Nariño]], [[Quimbaya (Volk)|Quimbaya]] (0 – [[900]] n. Chr.) un [[Tolima (Volk)|Tolima]] ([[200 v. Chr.]] – [[500]] n.Chr).
In de Tied, as de [[Spanien|Spaniers]] dat Land innahmen hefft, leven dree [[Spraakfamilie]]n in Kolumbien, dat weern de [[Chibcha]], de [[Kariben]] un de [[Arawak]]. In de Tied um [[300 v. Chr.|300]] bit [[400 v. Chr.]] weern [[Indianer]]s, de Chibcha snacken döen, vun [[Middelamerika]] na Kolumbien, [[Venezuela]] un [[Ecuador]] trocken. De Chibcha siedeln sik sunnerlich an de Küst vun den [[Atlantik]] an. De Arawak-Indianers weern vun’n Osten ut na Kolumbien inwannert un siedeln sik an in de ööstlichen Kuntreien um de groten Ströme [[Orinoco]] un [[Amazonas]]. Um [[1000]] n. Chr. sund denn [[Kariben]] mit Moord un Doodslag vun de Küsten vun [[Bruunsilgen]] un vun de [[Eiland|Eilannen]] ut na Kolumbien kamen. Se trocken denn in de Stroomdalen vun den [[Magdalena (Stroom)|Magdalena]] un den [[Cauca (Stroom)|Cauca]] rin un verdreven de Chibcha na de Gemarken vun de Anden, de wat höger legen hefft. De Chibcha sund bi en hogen weertschopplichen un politischen Graad ankamen. 

As de Europäers um 1500 rum anfungen, sik in Süüdamerika um to kieken, dor sund de Chibcha de gröttste [[Volksgrupp]] ween. Se weern unnerdeelt in de [[Muisca]] un de [[Tairona]] un noch en paar lüttjere Gruppen. De gröttste Grupp weern de Muisca. Se wahnen up dat Hoochland vun dat hüdige [[Cundinamarca]] un [[Boyacá (Departement)|Boyacá]] un sund Ackerbuurn ween. Ehre Sellschop weer so organiseert, datt sik allens um den [[Kazike]]n dreihn dö. De weer den Stamm sien Hööft. Arven konn een düt Amt blot man över de Linie vun de Froenslüde: Nafolgen dö den Kaziken de Söhn vun siene Suster. As de Eroverers ut Spanien kemen, geev dat grote Bünn bi de Muisca, dat weern Bacatá ([[Bogota (Stadt)|Bogota]]) un Hunza ([[Tunja]]). An de Spitz vun de Bacatá stunn as Hööft en Zipa. Bi de Hunza heet de Anföhrer Zaque. De Tairona-Grupp mank de Chibcha-Snackers weer en beten lüttjer un leev in de nöördlichen Utlöpers vun de Barg-Gemarken vun de [[Sierra Nevada de Santa Marta (Kolumbien)|Sierra Nevada de Santa Marta]]. Denn geev dat noch en annern Tairona-Twieg, de nich in’t Hoochland leven dö, man in dat karibische Siedland. Se nähr sik vun [[Fischeree]] un [[Solt]]-Produktschoon un tuusch dorvun wat gegen Kledaasch un Stoffe vun de Hoochland-Tairona. De Tairona leven in allerhand Städer. De weern goot organiseert un weern mit Steenstraten een mit’nanner verbunnen. 

=== Spaniers erovert un regeert dat Land ===
[[Bild:Terra Firma et Novum Regnum Granatense et Popayan - CBT 6621102.jpg|thumb|270px|right|Nuevo Reino de Granada]]

[[Rodrigo de Bastidas]] lann in dat Johr [[1500]] as Eersten an de Küst vun Kolumbien. [[1509]] grünn [[Alonso de Ojeda]] den noordwestlichen Küstenplatz San Sebastian de Urabá. [[Vasco Nuñez de Balboa]] grünn Santa Maria la Antigua del Darién. Vun dor ut hett he [[1513]] eene [[Expeditschoon]] na de Pazifische Küst unnernahmen. Mit [[Santa Marta (Kolumbien)|Santa Marta]] ([[1525]]) un [[Cartagena (Kolumbien)|Cartagena]] ([[1533]]) kreeg man de Küst in de Hand. Vun dor ut güng dat denn los mit de Herrschop över dat Binnenland. Sunnerlich speel dör de [[Mythos]] vun [[El Dorado]], dat Goldland, en Rull bi. Unner [[Gonzalo Jiménez de Quesada]] un [[Sebastián de Belalcázar]] is dat hüdige Kolumbien utforscht wurrn ([[1536]]). [[1557]] is in [[Bogota (Stadt)|Bogota]] de 'Real Audiencia del Nuevo Reino de Granada' inricht’ wurrn. As de Spaniers düt nee Land Nuevo Reino de Granada för sik erovern döen, plünnern se de Indianers ehr Kulturgoot ut, dwungen jem unner dat Jück vun de spaansche [[Religion]] un den spaanschen Bruuk un föhren de [[Slaveree]] in dat Land in. De harte Herrschop vun de Spaniers un ok de [[Süke]]n, wo de Indianers, ahn Afsicht, mit ansteken wurrn sund, is dor de Grund för ween, dat de Tahl vun de Indianers bannig afsacken dö. Dor hefft de Spaniers denn Slaven ut [[Afrika]] um na Kolumbien wegsleept, datt se dor de Arbeit in den [[Mine]]n un [[Plantaag|Plantagen]] utföhren mössen.

=== Unafhängig vun Spanien ===
[[Bild:Location GranColombia.png|thumb|left|270px|Groot Kolumbien]]

Bit [[1810]] weer dat Land en [[Kolonie (Politik)|Kolonie]] vun Spanien un sorg dor för, datt bannig [[Gold]] na dat Mudderland keem. Man in dat Johr verklaar Kolumbien sik to en unafhängigen Staat. Man na de Kriege gegen [[Napoleon]] erovern spaansche Truppen unner [[General]] [[Pablo Morillo]] dat Land torüch. Eerst [[1819]] konn vun en echte [[Unafhängigkeit]] unner [[Simón Bolívar]] un [[Francisco de Paula Santander]] snackt weern. Simón Bolívar is de eerste Präsident vun Kolumbien wurrn. Dormols bestunn Kolumbien noch ut dat hüdige Kolumbien, tohopen mit [[Ecuador]], [[Venezuela]] un [[Panama]]. [[1830]] is Bolívar afsett wurrn un slank is de Republiek ut’neen fullen. [[Ecuador]] un [[Venezuela]] sund as unafhängige Staten tostann kamen. Panama bleev noch bit [[1903]] en Deel vun Kolumbien. 

Vun Anfang an is de Situatschoon in Kolumbien sien Politik unruhig ween. Dat geev man blot twee Parteien, de [[Liberalismus|Liberalen]] un de [[Konservatismus|Konservativen]]. Just so, as de Parteien, twillt sik ok de soziale Lage vun de Inwahners: An de Küst wahnt de 'costeños', de meist vun vun vörmolige Slaven afstammt, un in dat zentrale Hoochland wahnt de 'cachacos', de vun Spaniers afstammt.

=== Börgerkrieg un Volksupstänn ===
De [[Weertschop]] hett dormols den Mors nich hooch kregen. Bovenhen hefft verscheden Mole Lüde versöcht, de Macht in’n Staat an sik to rieten un jummerlos geev dat Striet un Gewalt. Dor füng denn [[1899]] de [[Dusend-Dage-Krieg]] twuschen de Konservativen un de Liberalen an. De Konservativen regeren dormols dat Land. Düsse Krieg duer nu bit [[1902]]. 60.000 bit 100.000 Lüde sund dor bi umkamen un dat Land is dor ganz verneelt bi wurrn. [[1903]] hett dat in Panama en Militärupstand geven un de vörmolige Provinz hett sik afscheedt vun Kolumbien. Düsse Upstand is stöhnt wurrn vun de [[USA]]. De wollen dortieds den [[Panamakanaal]] boen. [[1928]] is dat bi den [[Banaan]]-[[Lawei]] to’n Bloodbad kamen. De amerikaasche [[United Fruit Company]] harr en [[Monopol]] up de Banaanplantagen un hett de Arbeitnehmers utsuugt. De Lawei is mit Gewalt tohopenschaten wurrn un dor sund en paarhunnert Oppers bi umkamen. Vun [[1948]] af an hett dat en blödigen Volksupstand geven, nadem de liberale Präsidentenkannedat [[Jorge Eliécer Gaitán]] an’e Siet maakt wurrn is. De Upstand füng in Bogotá an mit um un bi 2.500 Dode un hett sik vun dor ut över dat ganze Land utbreedt. Amenne hefft dor wohrschienlich mehr as 100.000 Minschen mit ehr Leven för betahlt. Städer un Dörper sund afbrennt wurrn un mehr as 1 Mio. Lüde sund utneiht na Venezuela. Düsse Striet hett den Naam „La Violencia“ kregen.

=== Diktaters ===
Vun [[1953]] bit [[1957]] is [[General]] [[Gustavo Rojas Pinilla]] de Baas vun en [[Militärdiktatur]] ween. [[1958]] hefft de beiden groten politischen Parteien, de Konservativen un de Liberalen, sik afsnackt, se wollen sik afwesseln bi dat Regeern vun dat Land. Dor hefft se mit versöcht, Gewalt un autoritär Uptreden mit to stoppen. Man hulpen hett dat nich veel, vunwegen dat veel Lüde nu menen, se weern utslaten vun den [[Demokratie|demokraatschen]] Bedriev. So gung dat bit [[1974]], man vun [[1965]] bit [[1968]] is ok noch de Belagerungstostand utropen wurrn as Folg vun de Gewalt vun lunke [[Guerilla]]s un vun en Upstand, de vun de [[Universität]] vun Bogota utgahn weer. De hüdige [[Verfaten]] is vun [[1991]].

== Wie dat hüdigendags um de Politik steiht ==
[[Bild:Salitre 2007 (8).jpg|thumb|270px|right|Bogota]]
In de Politik gifft dat ok vundagen noch keen Roh. To’n Striet gegen de Overheit sund de lunken Guerillagruppen [[FARC]] un [[ELN]] grünnt wurrn. Grootbuern stellt en egen Privatarmee up, um ehr Land to verdedigen. Dor sund denn wedder rechte Gruppen för den paramilitäärschen Striet vun kamen. De gröttste mank jem is de [[Autodefensas Unidas de Colombia|AUC]]. Mit den Winnst ut de Produktschoon vun [[Kokain]] hett sik ok de [[Mafia]] in Övermaat mit [[Wapen (Reedschop)|Wapen]] utrüst’. Ut’neen holen kann een düsse ganzen Gruppen nich. So lett sik de Mafia schützen vun de Guerilla un betahlt de mit Geld ut’n Drogenhannel in ehren Krieg gegen de Overheit. In dat Johr [[2001]] is de Präsidenten-Kannedatsche [[Ingrid Betancourt]] dör de lunke Guerillagrupp [[FARC]] versleept wurrn. Batancourt harr dat up’n [[Dialoog]] afsehn. Dat so’n Saken passeert sund, hefft dor för sorgt, datt [[Invester]]s ut’n Utland keen Geld in dat Land rinscheten wullen un dat kann een an de Laag vun de [[Weertschop]] sehn. De hüdige Präsident [[Juan Manuel Santos]] (vun [[August]] [[2010]] af an) hett sik vörnahmen, de Politik vun sien Vörweser [[Alvaro Uribe]] dör to setten. Uribe stunn up de eene Siet stracks gegen den [[Terror]] un versöch up de annere Siet, de paramilitäärschen Gruppen to faten to kriegen un sik mit jem to verdregen. Dor woll he jem de Wapen mit ut’e Hand nehmen oder jem to en Deel vun [[Armee]] oder [[Polizei]] mit maken. Dör de harte Linie is de FARC duchtig in’e Bredouille kamen un de Laag vun de Weertschop hett sik enigermaten verbetert. In den [[War on drugs]] is de [[Kokain]]-[[Mafia]] mol mehr, mol minner in’e Kniep kamen. Düssen Krieg hefft to’n groten Deel de [[USA]] betahlt. Ofschoonst Lüde ok schimpt hefft över de Sachtmödigkeit vun de Regeerung gegen de paramilitäärschen Gruppen över, gegen dat Bespröhn vun de Kokain-Plantagen un gegen den Insatz vun Börgerslüde un Inwahners in den Striet, stöhnt de Mehrheit vun de Inwahners düsse Politik. Blot vundeswegen weer Uribe [[2006]] to’n tweeten Mol wählt wurrn. En internatschonale Meenschop stöhnt de Regeerung vun Kolumbien, wenn se versöcht, den [[Rechtstaat]] woller her to stellen un ok dat Seggen över all Gemarken vun dat Land wedder in’e Hand to kriegen. Se versöcht, mit den Striet unner wapen en Enn to maken. En Grupp vun Länner, de [[G-24]], warkt dor as en Kuntrollorgan bi.

== Naam un Hööftstadt ==
De Naam vun dat Land is vun [[Christoph Kolumbus]] afleit. [[Bogotá]] is [[Hööftstadt]] un weertschaplich un kulturell Zentrum vun Kolumbien.

== Departamentos ==

Kolumbien is indeelt in 32 [[Departamento (Kolumbien)|Departamentos]] un een Hööftstadtdistrikt ([[Bogotá]]). De Departamentos wedder sünd in 1121 [[Municipio (Kolumbien)|Municipios]] oder departamentale Corregimientos (''corregimientos departamentales'') indeelt. De Corregimientos doot in de dünn besiedelten Rebeden in de Amazonas-Region liggen un hebbt en ringeren Status as en Municipio.

{{Ünnerdelen|Tall=33}}

{{Länner in Süüdamerika}}

[[Kategorie:Land]]
[[Kategorie:Kolumbien]]
Vörlagen, de op düsse Siet bruukt warrt:
Trüch to Kolumbien.
Vun „https://nds.wikipedia.org/wiki/Kolumbien“