Klaus Groth

Klaus Groth (Heid, 24 april 1819 - 1 juni 1899) was een Duutse dichter die skreef ien 't Nedersaksisch.

Skoelmeister ien Heid

Hi'j is as mulderszeune geboren ien Heid, district Dithmarschen, ien de dielstaot Sleeswiek-Holstien. Naodet hi'j estudeerd had an 't seminarium van Tondern (1838-1841) wördden hi'j meister an de maagiesskoele ien Heid. Ien 1847 gunk e naor de Universiteit van Kiel um hum op een hogere stee ien 't underwies veur te bereiden. Ziekte underbrak zien studie.

Privatdozent ien Kiel

Töt 1853 - toe as e terogge gunk naor Kiel - verbleef Groth een paar jaor op 't Oostzee-eilaand Fehmarn, daoras e zien bekende waark Quickborn skreef. Ien Kiel waarkten e mit perfesser Karl Müllenhoff an 't opskrieben van de Platduutse grammatica en spelling. Ien 1856 kreeg e een wetenskoppelijke graod an de Universiteit van Bonn, en ien 1958 vestigden hi'j hum ien Kiel as privatdozent iene Duutse skrieveri'je en talen. Ien 't zölfde jaor skreef e de Briefe über Hochdeutsch und Plattdeutsch.

Ien Kiel wördden Groth ien 1866 perfesser en woonden hi'j zien wiedere leben. Veur zien tachtigste verjaordag schunken hum de steden Kiel en Heid het ereborgerskop. Waor ien Kiel zien huus stund, stiet tegenswoordig een ziekenhuus det Quickborn het.

Groth was groot mit Johannes Brahms, die as veule van zien liedties op meziek ezet hef.

Skrieveri'je

Vanof de twiede helfte van de neengtiende ieuw maakten de Nedersaksische skrieveri'je een belangrieke opleving mit. Groth heurt mit Fritz Reuter (1810-1874) en John Brinckman (1814-1870) töt de vrogste en belangriekste exponenten van dizze opleving. Ien zien Nedersaksische lyrische en epische gedichten, die de ienvloed van de ien Alemannisch dialect skriebende dichter Johann Peter Hebel weergeeft, drokt Groth het noordelijke plattelaandsleben uut.

Zien veurnaamste waarken bint Quickborn. Volksleben in plattdeutschen Gedichten ditmarscher Mundart (1852; 25e uutgave 1900; en ien Hoogduutse vertalings, mit name deur M.J. Berchem, Krefeld, 1896); en vertellegies ien twie dielen, Vertelln (1835-1859, darde uutgave 1881); wieder Vær de Gærn (1858) en Ut min Jungsparadies (1875).

Groth zien Gesammelte Werke kwamen ien vier dielen uut (1893). Zien Lebenserinnerungen wördden bezörgd deur E. Wolff ien 1891; zie ok K. Eggers, K. Groth und die plattdeutsche Dichtung (1885); en lebensbeskrievings deur A. Bartels (1899) en H. Siercks (1899).

Gedicht: Min Jehann

Ik wull, wi weern noch kleen, Jehann,
Do weer de Welt so grot!
Wi seten op den Steen, Jehann,
Weest noch? bi Nawers Sot. [= putte]
An Heben seil de stille Maan,
Wi segen, wa he leep,
Un snacken, wa de Himmel hoch
Un wa de Sot wul deep.

Weest noch, wa still dat weer, Jehann?
Dar röhr keen Blatt an Bom.
So is dat nu ni mehr, Jehann,
As höchstens noch in Drom.
Och ne, wenn do de Scheper sung
Alleen, int wide Feld:
Ni wahr, Jehann? dat weer en Ton!
De eenzige op de Welt.

Mitünner inne Schummerntid [= tweiduustern]
Denn ward mi so to Mod.
Denn löppt mi’t langs den Rügg so hitt,
As domals bi den Sot.
Denn dreih ik mi so hasti um,
As weer ik nich alleen:
Doch allens, wat ik finn, Jehann,
Dat is – ik sta un ween.

Mien Jehan in de Drèentse skriefwieze

Ik wol, wie weren nog klein, Jehan.
Dou weir dei weld zo groot!
Wie zeten op den stein, Jehan,
Weest nog? Bie naovers zoot. [= putte]
An d’n heven zeild' dei stille maon.
Wie zeigen, wou hei leip,
On snakken, wou dei himmel hoog
On wou dee zoot wol deeip.

Weest nog, wou stil dat weir, Jehan?
Daor reur kein blad an’n boum.
Zo is dat noe ni’ meir, Jehan,
As heugstens nog in’n droum.
Och, nee! Wen dou de scheper zung
Allein, in ’t wiede veld:
Ni’ waor, Jehan? Dat weir ein toon!
Dei einsige op dei weld.

Mit onner in dei schoemmern-tied [= tweiduustern]
Den wördt mie zo tou moud.
Den löpt mie ’t langs d’n rug zo hit,
As doumaols bie d’n zoot.
Den draai ik mie zo hasti’ om,
As weir ik nich allein.
Doch allens, wat ik vind, Jehan,
Dat is – ik stao on wein.

Uut de bundel Quickborn

Uutgaonde verwiezings

Klaus-Groth-Museum (Duuts)
Klaus Groth ien 't Projekt Gutenberg-DE (Nedersaksisch)
klaus-groth.de (Duuts)
Uutezöchte gedichten mit Engelse vertalings, partie ok mit meziek, op Lowlands-L
Klaus Groth zien wark op Wikisource

Dit artikel gebruukt tekste uut de elfde uutgave van de Encyclopædia Britannica, die as now vri'j van kopi'jrecht is.

Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.