Sanchi

Sanchi huwa kumpless Buddist, famuż bħall-Istupa l-Kbira, fuq il-quċċata ta' għolja fir-raħal ta' Sanchi fid-Distrett ta' Raisen tal-Istat ta' Madhya Pradesh, l-Indja. Jinsab madwar 23 kilometru mir-raħal ta' Raisen, il-kapitali tad-distrett, u 46 kilometru (29 mil) fil-Grigal ta' Bhopal, il-belt kapitali ta' Madhya Pradesh.

L-Istupa l-Kbira ta' Sanchi hija waħda mill-eqdem strutturi tal-ġebel fl-Indja, monument importanti tal-arkitettura Indjana.^[1] Oriġinarjament ġie kkummissjonat mill-imperatur Mawrjan Ashoka l-Kbir fis-seklu 3 Q.K. Il-qalba tagħha kienet struttura emisferika sempliċi tal-brikks mibnija fuq ir-relikwi tal-Buddha. Fil-quċċata tagħha hemm iċ-chatra, struttura qisha umbrella li tissimbolizza l-ogħla livell, bil-ħsieb li r-relikwi jingħataw il-ġieħ u l-kenn. Ix-xogħol tal-kostruzzjoni oriġinali ta' din l-istupa ġie ssorveljat minn Ashoka, li l-mara tiegħu Devi kienet bint merkant minn Vidisha fil-qrib. Sanchi kien il-post tat-twelid tagħha wkoll u l-post fejn iżżewġet ma' Ashoka. Fis-seklu 1 Q.K. ġew miżjuda erba' torana mnaqqxa b'mod elaborat (daħliet ornamentali) u balavostri madwar l-istruttura kollha. L-istupa ta' Sanchi nbniet matul il-perjodu Mawrjan bil-brikks. Il-kumpless iffjorixxa sas-seklu 11.

Sanchi huwa ċ-ċentru ta' reġjun b'għadd ta' stupi, kollha ftit mili 'l bogħod minn Sanchi, inkluż Satdhara (9 kilometri lejn il-Punent ta' Sanchi, 40 stupa, ir-relikwi ta' Sariputra u Mahamoggallana, issa mħaddna fil-Vihara l-ġdida, ġew żvelati hemmhekk), Bhojpur (imsejħa wkoll Morel Khurd, għolja ffortifikat b'60 stupa) u Andher (rispettivament 11-il kilometru u 17-il kilometru fix-Xlokk ta' Sanchi), kif ukoll Sonari (10 kilometri fil-Lbiċ ta' Sanchi).^[2][3] Iktar lejn in-Nofsinhar, madwar 100 kilometru 'l bogħod, hemm Saru Maru. Bharhut tinsab 300 kilometru lejn il-Grigal.

L-Istupa ta' Sanchi tidher fuq in-naħa ta' wara tal-karta tal-flus Indjana ta' ₹200 biex tirrappreżenta l-importanza tagħha bħala wirt kulturali Indjan.^[4]

Il-monumenti f'Sanchi llum il-ġurnata jinkludu sensiela ta' monumenti Buddisti mill-perjodu tal-Imperu Mawrjan (is-seklu 3 Q.K.), mill-perjodu tal-Imperu Gupta (is-seklu 5 W.K.), u għall-ħabta tas-seklu 12 W.K. X'aktarx li huwa l-aqwa grupp ippreservat ta' monumenti Buddisti fl-Indja. L-eqdem, kif ukoll l-ikbar, monument hija l-Istupa l-Kbira msejħa wkoll Stupa Nru 1, li inizjalment inbniet taħt il-Mawrjani, imżejna b'wieħed mill-Pilastri ta' Ashoka. Matul is-sekli ta' wara, speċjalment taħt ix-Xunga u s-Satavaħana, l-Istupa l-Kbira ġiet imkabbra u mżejna bid-daħliet u bil-poġġamani, u nbnew ukoll stupi iżgħar fil-qrib, speċjalment l-Istupa Nru 2 u l-Istupa Nru 3.

Fl-istess żmien, inbnew strutturi ta' tempji oħra, matul l-Imperu Gupta u anke wara. Flimkien, il-kumpless ta' monumenti ta' Sanchi jħaddan il-biċċa l-kbira tal-evoluzzjonijiet tal-arkitettura Indjana tal-qedem u tal-arkitettura Buddista tal-qedem fl-Indja, mill-istadji bikrin tal-Buddiżmu u l-ewwel espressjoni artistika tiegħu, sad-deklin tar-reliġjon fis-subkontinent.^[5]

• 
  Veduta ġenerali tal-istupi ta' Sanchi ta' F.C. Maisey, 1851 (l-Istupa l-Kbira fil-quċċata tal-għolja, u l-Istupa Nru 2 fuq quddiem).
• 
  L-Istupa l-Kbira (l-Istupa Nru 1), li nbdiet fis-seklu 3 Q.K.
• 
  Stupa Nru 2.
• 
  Stupa Nru 3.
• 
  Tempju Buddist Nru 17.

L-"Istupa l-Kbira" ta' Sanchi hija l-eqdem struttura u oriġinarjament ġiet ikkummissjonata mill-imperatur Ashoka l-Kbir tal-Imperu Mawrjan fis-seklu 3 Q.K.^[6] Il-qalba tagħha kienet struttura emisferika tal-brikks li nbniet fuq ir-relikwi sagri tal-Buddha, b'terrazza olzata bħala l-bażi tagħha, u b'poġġaman u umbrella tal-ġebel fil-quċċata, magħrufa bħala ċ-chatra, struttura li simbolizza grad għoli. L-istupa oriġinali kellha madwar nofs id-dijametru tal-istupa attwali, li hija frott tkabbir li sar mis-Sunga. Ġiet miksija bil-brikks, b'kuntrast mal-ġebel attwali.

Skont verżjoni partikolari tal-Mahavamsa, il-kronaka Buddista tas-Sri Lanka, Ashoka kellu rabta sfiqa mar-reġjun ta' Sanchi. Meta kien l-eredi apparenti u kien qed iwettaq vjaġġ bħala l-Viċirè lejn Ujjain, jingħad li ġie mwaqqaf f'Vidisha (10 kilometri minn Sanchi), u hemmhekk iżżewweġ lil bint bankier lokali. Kien jisimha Devi u iktar 'il quddiem kellhom żewġ subien flimkien, Ujjeniya u Mahendra, u bint, Sanghamitta. Wara t-tlugħ fil-poter ta' Ashoka, Mahendra kien il-kap ta' missjoni Buddista, mibgħut x'aktarx taħt l-awspiċji tal-imperatur, lejn is-Sri Lanka, u qabel mar lejn il-gżira, żar lil ommu f'Chetiyagiri qrib Vidisa, li kienet maħsuba li kienet Sanchi. Huwa qagħad hemmhekk f'vihara jew f'monasteru lussuż, li jingħad li kienet bniet hi stess.^[7]

Wieħed mill-Pilastri ta' Ashoka, magħmul minn ġebel ramli llostrat, kien inbena wkoll maġenb id-daħla prinċipali jew Torana. Il-parti t'isfel tal-pilastru għadha teżisti. Il-partijiet ta' fuq tal-pilastru jinsabu fil-Mużew Arkeoloġiku ta' Sanchi. Il-kapitell jikkonsisti minn erba' ljuni, li x'aktarx li kienu jirfdu Rota tal-Liġi, kif issuġġerit ukoll minn illustrazzjonijiet li saru iktar tard fost ir-riljievi ta' Sanchi.^[8] Il-pilastru fih kitba mnaqqxa ta' Ashoka (l-Editt tax-Xiżma) u kitba mnaqqxa bis-Sankha Lipi ornamentali mill-perjodu tal-Gupta.^[9] Il-kitba mnaqqxa ta' Ashoka hija mnaqqxa b'karattri Braħmini bikrin. B'xorti ħażina, hija pjuttost irvinata, iżda l-kmandi li fiha milli jidher huma l-istess bħal dawk li ġew irreġistrati fl-editti ta' Sarnath u ta' Kausambi, li flimkien jiffurmaw it-tliet eżempji magħrufa tal-"Editt tax-Xiżma" ta' Ashoka. Jirrakkonta dwar il-penali għax-xiżma fis-sanga Buddista:

... il-mogħdija hija preskritta kemm għall-patrijiet kif ukoll għas-sorijiet. Sakemm jirrenjaw uliedi u ulied uliedi; u sakemm il-Qamar u x-Xemx jibqgħu jeżistu, il-patri jew is-soru li jikkawżaw diviżjonijiet fis-Sanga, għandhom jiġu obbligati jilbsu lbies abjad u jirresjedu waħedhom. X'nixtieq? Li s-Sanga tkun magħquda u dejjiema. — L-Editt ta' Ashoka fuq il-Pilastru ta' Ashoka, f'Sanchi.^[10]

Il-kapitell tal-Pilastru ta' Ashoka ta' Sanchi, kif skopert (xellug), u simulazzjoni tad-dehra oriġinali ta' Percy Brown (storiku tal-arti) (ċentru). Huwa simili ħafna għall-Kapitell tal-Iljun ta' Ashoka ta' Sarnath, għajr għall-abaku, il-250 Q.K., il-Mużew Arkeoloġiku ta' Sanchi.

Il-pilastru, meta kien intatt, kien għoli madwar 42 pied u kien jikkonsisti minn xaft monolitiku tond u kemxejn jidjieq lejn il-parti fl-għoli, b'kapitell b'għamla ta' qanpiena b'abaku fuqu u fil-quċċata erba' ljuni ornamentali, dahar ma' dahar. L-istruttura kollha kienet illostrata b'mod notevoli minn fuq s'ifel. L-abaku kien imżejjen bid-disinn ta' erba' fjammi sseparati minn xulxin permezz ta' pari ta' wiżż, li x'aktarx li kienu jissimbolizzaw il-kotra ta' dixxipli tal-Buddha. L-iljuni fil-quċċata, għalkemm issa huma pjuttost sfigurati, għadhom xhieda tal-ħiliet tal-iskulturi.^[11]

Il-ġebel ramli tal-pilastru oriġina mill-barriera ta' Chunar li tinsab diversi mijiet ta' mili 'l bogħod, u dan jimplika li l-bennejja kienu kapaċi jittrasportaw blokok tal-ġebel twal iktar minn erbgħin pied u li jiżnu kważi l-istess ammont ta' tunnellati fuq tali distanza. X'aktarx li użaw it-trasport bl-ilma, b'ċattri matul l-istaġun tax-xita sax-xmajjar Ganges, Jumna u Betwa.

It-Tempju 40 ta' Sanchi kien tempju tas-seklu 3 Q.K., wieħed mill-iżjed magħrufa fl-Indja, li nbena għall-ħabta tal-istess żmien bħala l-qalba tal-Istupa l-Kbira.

Rikostruzzjoni ipotetika tat-Tempju 40 li oriġinarjament kien mibni bl-injam, u li nħaraq fis-seklu 2 Q.K.

Struttura oħra li ġiet datata, għall-inqas parzjalment, li tmur lura għas-seklu 3 Q.K., hija dik tal-hekk imsejjaħ Tempju Nru 40, wieħed mill-ewwel eżempji ta' tempji fl-Indja.^[12] It-Tempju Nru 40 għandu fdalijiet minn tliet perjodi differenti; l-iktar perjodu bikri jmur lura għall-perjodu Mawrjan, li probabbilment ifisser li t-tempju huwa kontemporanju tal-Istupa l-Kbira. Kitba mnaqqxa saħansitra tissuġġerixxi li jaf ġie stabbilit minn Bindusara, missier Ashoka.^[13] It-tempju oriġinali tas-seklu 3 Q.K. kien mibni fuq pjattaforma rettangolari għolja tal-ġebel, 26.52×14×3.35 metri, b'żewġ settijiet ta' taraġ lejn il-Lvant u l-Punent. Kellu sala apsidali, x'aktarx tal-injam, li ġiet maħruqa għall-ħabta tas-seklu 2 Q.K.^[14]

Iktar 'il quddiem, il-pjattaforma tkabbret għal 41.76×27.74 metru u reġgħet intużat għas-sala tal-pilastri b'ħamsin kolonna (5×10) li għad fadal biċċiet minnhom. Uħud minn dawn il-pilastri għandhom kitbiet imnaqqxa tas-seklu 2 Q.K. Fis-seklu 7 jew 8 W.K. ġie stabbilit santwarju żgħir f'rokna tal-pjattaforma, u reġgħu ntużaw uħud mill-pilastri l-antiki u tpoġġew fil-pożizzjoni attwali tagħhom.^[15]

Abbażi tal-Ashokavadana, huwa maħsub li l-istupa jaf ġiet ivvandalizzata għall-ħabta tas-seklu 2 Q.K., b'rabta mal-istabbiliment tal-imperatur tax-Xunga Pushyamitra li ħa f'idejh l-Imperu Mawrjan bħala ġeneral tal-armata. Ġie ssuġġerit li Pushyamitra jaf qered l-istupa oriġinali, u ibnu Agnimitra reġa' bniha. L-istupa oriġinali tal-brikks ġiet miksija bil-ġebel matul il-perjodu tax-Xunga.

Meta wieħed iqis in-natura deċentralizzata u frammentarja tal-istat tax-Xunga, b'bosta bliet effettivament jizzekkaw il-muniti tagħhom, kif ukoll il-fatt li x-Xunga ma tantx kienu jħobbu l-Buddiżmu, xi awturi jargumentaw li l-kostruzzjonijiet ta' dak il-perjodu f'Sanchi fil-verità ma jistgħux tassew jissejħu tax-Xunga. Ma kinux ir-riżultat ta' sponsorjar irjali, f'kuntrast ma' dak li seħħ matul il-perjodu Mawrjan, u d-dediki f'Sanchi kienu privati jew kollettivi, iktar milli riżultat ta' patroċinju rjali.^[16]

L-istil tat-tiżjin tal-perjodu tax-Xunga f'Sanchi jixbħu ħafna lil dawk ta' Bharhut, u lill-balavostri periferiċi fit-Tempju ta' Mahabodhi f'Bodh Gaya.

Matul l-aħħar parti tar-renju tax-Xunga, l-istupa ġiet imkabbra biċ-ċnagen tal-ġebel għal kważi d-doppju tad-daqs oriġinali tagħha. Il-koppla ġiet iċċattjata qrib il-quċċata u tpoġġew tliet umbrelel sovraimposti fi ħdan poġġamani kwadri. Bil-bosta livelli tagħha kienet simbolu tad-dharma, ir-Rota tal-Liġi. Il-koppla ġiet stabbiliti fuq tanbur ċirkolari għoli maħsub għaċ-ċirkumambulazzjoni, u wieħed kien jasal għalih permezz ta' taraġ doppju. It-tieni mogħdija tal-ġebel fil-pjan terran kienet ikkonfinata miż-żewġ naħat bil-balavostri tal-ġebel. Il-poġġamani madwar l-Istupa Nru 1 ma fihomx riljievi artistiċi. Dawn huma ċnagen tal-ġebel biss, b'xi dediki mnaqqxa. Dawn l-elementi jmorru lura għall-ħabta tal-150 Q.K.^[17], jew il-175-125 Q.K.^[18] Għalkemm il-poġġamani huma tal-ġebel, ġew ikkupjati minn prototip tal-injam, u kif osserva John Marshall il-ġonturi bejn il-ġebel ġew maqtugħin b'mod djagonali, kif jinqata' naturalment l-injam, u mhux vertikalment kif għandu jinqata' l-ġebel. Minbarra l-kitbiet imnaqqxa qosra tad-donaturi fuq il-poġġamani bil-kitba Braħmina, hemm żewġ tinqixiet ta' perjodu iktar tard fuq il-poġġamani li ġew miżjuda matul il-perjodu tal-Gupta.^[19] Xi riljievi huma viżibbli fuq il-balavostri tat-taraġ, iżda x'aktarx li saru kemxejn wara dawk tal-Istupa Nru 2 u ġew datati għall-125-100 Q.K. Xi awturi jqisu li dawn ir-riljievi, pjuttost grezzi u mingħajr konnotazzjonijiet Buddisti ovvji, huma l-eqdem riljievi f'Sanchi, kemxejn eqdem saħansitra mir-riljievi tal-Istupa Nru 2 ta' Sanchi.^[20]

L-istupi li jidher li ġew ikkummissjonati matul ir-renju tax-Xunga huma t-tieni u t-tielet stupi (iżda mhux id-daħliet b'ħafna tiżjin, li huma mill-perjodu tas-Satavaħana, kif inhu magħruf mill-kitbiet imnaqqxa), wara l-balavostri tal-pjan terran u l-kisi tal-ġebel tal-Istupa l-Kbira (l-Istupa Nru 1). Ir-riljievi huma datati għall-ħabta tal-115 Q.K. għall-medaljuni, u 80 Q.K. għat-tinqix tal-pilastri, kemxejn qabel ir-riljievi ta' Bharhut li kienu l-iżjed bikrin, b'xi rikostruzzjonijiet saħansitra fis-seklu 1 W.K.^[21]

L-Istupa Nru 2 ġiet stabbilita wara l-Istupa l-Kbira, iżda x'aktarx li fiha tiżjin arkitettoniku li huwa replika tal-iżjed tiżjin bikri. Għall-ewwel darba jiġu rrappreżentati temi Buddisti b'mod ċar, partikolarment l-erba' avvenimenti fil-ħajja tal-Buddha li huma: it-Twelid, l-Illuminiżmu, l-Ewwel Prietka u l-Mewt.^[22]

It-tiżjin tal-Istupa Nru 2 ġie msejjaħ bħala "l-eqdem tiżjin estensiv eżistenti fuq stupa", u din l-istupa titqies bħala l-post tat-twelid tal-illustrazzjonijiet Jataka. Ir-riljievi tal-Istupa Nru 2 għandhom marki tal-bennejja bil-kitba Kharoshthi, minflok bil-kitba Braħmina lokali. Dan donnu jimplika li ħaddiema barranin mill-Majjistral (mir-reġjun ta' Gandhara, fejn kienet tintuża l-kitba Kharoshthi) kienu responsabbli għall-motivi u għall-figuri li nstabu fuq il-poġġamani tal-istupa. Xorta waħda huwa magħruf li barranin minn Gandhara żaru r-reġjun għall-ħabta tal-istess żmien: fl-115 Q.K.^[23], l-ambaxxata ta' Heliodorus tar-re Indjan-Grieg Antialkidas ġiet irreġistrata li żaret il-qorti tar-re tas-Sunga Bhagabhadra f'Vidisha fil-qrib, fejn Heliodorus stabbilixxa pilastru ta' Heliodorus iddedikat lil Vāsudeva. Dan donnu jindika li r-relazzjonijiet kienu tjiebu sa dak iż-żmien, u lin-nies kienu jivvjaġġaw bejn iż-żewġ renji.^[24]

L-Istupa Nru 3 inbniet matul il-perjodu tax-Xunga, li bnew ukoll il-poġġaman tal-madwar kif ukoll it-taraġ. Ir-Relikwi ta' Sariputra u ta' Mahamoggallana, id-dixxipli tal-Buddha li huwa maħsub li tpoġġew fl-Istupa Nru 3, ġew skavati f'kaxxi tar-relikwi li jikkonfermaw dan il-ħsieb.^[27]

Ir-riljievi tal-poġġamani jingħad li saru kemxejn wara dawk tal-Istupa Nru 2.

Id-daħla unika tat-torana orjentata lejn in-Nofsinhar mhix tal-perjodu tax-Xunga, iżda nbniet iktar 'il quddiem fil-perjodu tas-Satavaħana, x'aktarx għall-ħabta tal-50 Q.K.

Il-Pilastru Nru 25 f'Sanchi ġie attribwit ukoll għas-Sunga, fis-sekli 2-1 Q.K., u jitqies bħala ta' disinn simili għall-pilastru ta' Heliodorus, imsejjaħ lokalment il-pilastru ta' Kham Baba, iddedikat minn Heliodorus, l-ambaxxatur tar-re Indjan-Grieg Antialkidas, f'Vidisha fil-qrib għall-ħabta tal-100 Q.K.^[28] Huwa ċar li huwa tal-istess perjodu tas-Sunga, mid-disinn tiegħu kif ukoll min-natura tat-tiżjin fil-wiċċ.

L-għoli tal-pilastru, inkluż il-kapitell, huwa 15-il pied, b'dijametru fil-bażi ta' pied u erba' pulzieri. Sa għoli ta' erba' piedi u sitt pulzieri, ix-xaft huwa ottagonali; 'il fuq minn hekk, għandu sittax-il naħa. Fil-parti ottagonali, in-naħat kollha huma ċatti, iżda fil-parti ta' fuq nett, in-naħat jalternaw bejn ċatti u bi strixxi mrikkbin, bi tmien naħat prodotti minn ċanfrinar konkavu li jinbet mill-ottagonu. Dan il-metodu ta' tlestija tal-arris fil-punt tat-tranżizzjoni bejn iż-żewġ sezzjonijiet huwa karatteristiku tas-sekli 2 u 1 Q.K. In-naħa tal-Punent tax-xaft hija maqsuma għaliha, iżda l-biċċa ta' fuq li magħha kien imkaħħal il-kapitell għadha ppreservata. Il-kapitell għandu l-għamla tas-soltu ta' qanpiena tat-tip ta' Persepolis, bil-weraq tal-lotus neżlin 'l isfel mill-qanpiena. Fuqu hemm għonq ċirkolari, u mbagħad għonq ieħor bir-riljievi b'disinn djagonali bil-pizzi u biż-żibeġ, u finalment, abaku kwadru fond imżejjen b'poġġaman bir-riljiev. Fil-quċċata, l-iskultura, x'aktarx ta' iljun, għebet.^[28]

L-eqreb ajruport huwa dak ta' Bhopal. Il-ferroviji huma disponibbli minn Bhopal u minn Rani Kamlapati sal-istazzjon ferrovjarju ta' Sanchi. Il-karozzi tal-linja huma disponibbli minn Bhopal u minn Vidisha.

Il-Monument Buddist ta' Sanchi ġie ddeżinjat bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1989.^[29]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' ħames kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (i) "Rappreżentazzjoni ta' kapulavur frott il-kreattività tal-bniedem"; il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".^[29]

1. ^ "India's National Fortnightly Magazine from The Hindu". Frontline (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-08.
2. ^ Shaw, Julia (2016). Buddhist Landscapes in Central India: Sanchi Hill and Archaeologies of Religious and Social Change, c. Third Century BC to Fifth Century AD (bl-Ingliż). Routledge. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
3. ^ Buddhist Circuit in Central India: Sanchi, Satdhara, Sonari, Andher, Travel Guide (bl-Ingliż). Goodearth Publications. 2010. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
4. ^ "Rs 50, Rs 200, Rs 500 and Rs 2000 notes images: Here are the new currency notes released by RBI" (bl-Ingliż). 2017-08-23. Miġbur 2023-08-08.
5. ^ Buddhist Circuit in Central India: Sanchi, Satdhara, Sonari, Andher, Travel Guide. Goodearth Publications. 2010. p. 12. ISBN 9789380262055.
6. ^ Jāvīd, ʻAlī; Javeed, Tabassum (2008). World Heritage Monuments and Related Edifices in India (bl-Ingliż). Algora Publishing.
7. ^ Marshall, John (1918). A Guide To Sanchi. p. 8ff.
8. ^ Le, Huu Phuoc (2010). Buddhist Architecture. p. 155 (bl-Ingliż). Grafikol. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
9. ^ Marshall, John (1918). A Guide To Sanchi. p. 31.
10. ^ John Marshall, "A Guide to Sanchi", p. 93.
11. ^ Marshall, John (1918). A Guide To Sanchi. p. 90ff.
12. ^ Buddhist Architecture, Lee Huu Phuoc, Grafikol 2009, p. 147.
13. ^ Singh, Upinder (2016). The Idea of Ancient India: Essays on Religion, Politics, and Archaeology (bl-Għarbi). SAGE Publications India. ISBN 9789351506454.
14. ^ Abram, David; (Firm), Rough Guides (2003). The Rough Guide to India. Rough Guides. ISBN 9781843530893.
15. ^ Chakrabarty, Dilip K. (2009). India: An Archaeological History: Palaeolithic Beginnings to Early Historic Foundations. Oxford University Press. ISBN 9780199088140.
16. ^ Shaw, Julia (2016). Buddhist Landscapes in Central India: Sanchi Hill and Archaeologies of Religious and Social Change, c. Third Century BC to Fifth Century AD. Routledge. p. 58. ISBN 978-1-315-43263-2.
17. ^ Buddhist Landscapes in Central India: Sanchi Hill and Archaeologies of Religious and Social Change, C. Third Century BC to Fifth Century AD, Julia Shaw, Left Coast Press, 2013, p. 88ff.
18. ^ Le, Huu Phuoc (2010). Buddhist Architecture. p. 149 (bl-Ingliż). Grafikol. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
19. ^ Marshall, John (1936). A guide to Sanchi. Patna: Eastern Book House. p. 36. ISBN 81-85204-32-2.
20. ^ Allen, Margaret Prosser (1991). Ornament in Indian Architecture. p. 18 (bl-Ingliż). University of Delaware Press. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
21. ^ Shaw, Julia (2013). Buddhist Landscapes in Central India: Sanchi Hill and Archaeologies of Religious and Social Change, C. Third Century BC to Fifth Century AD. p. 90 (bl-Ingliż). Left Coast Press. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
22. ^ Holt, John Clifford; Kinnard, Jacob N.; Walters, Jonathan S. (2012). Constituting Communities: Theravāda Buddhism and the Religious Cultures of South and Southeast Asia. p. 197 (bl-Ingliż). State University of New York Press. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
23. ^ Bell, Alexander Peter (2000). Didactic Narration: Jataka Iconography in Dunhuang with a Catalogue of Jataka Representations in China. p. 15ff (bl-Ingliż). LIT Verlag Münster. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
24. ^ Sen, Sailendra Nath (1999). Ancient Indian History and Civilization. p. 170 (bl-Ingliż). New Age International. Ċitazzjoni għandu parametr mhux magħruf u vojt: |iktar= (għajnuna)
25. ^ Buddhist Landscapes in Central India: Sanchi Hill and Archaeologies of Religious and Social Change, C. Third Century BC to Fifth Century AD, Julia Shaw, Left Coast Press, 2013 p. 90
26. ^ An Indian Statuette From Pompeii, Mirella Levi D'Ancona, in Artibus Asiae, Vol. 13, No. 3 (1950) p. 171
27. ^ Marshall, John (1918). A Guide To Sanchi. p. 81.
28. ^ ^{a b} Marshall, John (1918). A Guide To Sanchi. p. 95.
29. ^ ^{a b} Centre, UNESCO World Heritage. "Buddhist Monuments at Sanchi". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-08-07.