Ахмед I

Ахмед I احمد اول
Султан на Отоманското Царство Кајсери-Рум Чувар на Двете Свети Џамии Отомански калиф Падишах
14-ти Отомански султан (Падишах)
На престол	22 декември 1603 – 22 ноември 1617
Крунисување	23 декември 1603
Претходник	Мехмед III
Наследник	Мустафа I
Роден(а)	18 април 1590(1590-04-18) Маниса Сарај, Маниса, Отоманско Царство
Починал(а)	22 ноември 1617(1617-11-22) (возр. 27) Топкапи-сарај, Цариград, Отоманско Царство
Почивалиште	Сина џамија, Истанбул
Consorts	Махфирузе Хатиџе султан Косем султан
Деца	Погледни подолу
Полно име Шах Ахмед бин Мехмед Хан[1]
Династија	Османлиска династија
Татко	Мехмед III
Мајка	Хандан султан
Вероисповед	ислам
Тугра

Ахмед І (османски турски: احمد اول; турски: I. Ahmed; роден на 18 април 1590 година - починал на 22 ноември 1617 година) — четиринаесеттиот Султан на Отоманското Царство кој владеел во периодот од 1603 до 1617 година. Владеењето на Ахмед е значајно поради тоа што тој ставил крај на отоманската традиција на братоубиство, и османлиските владетели повеќе не ги убивале своите браќа по пристапувањето во престолот. Тој е добро познат по неговата изградба на Сината џамија, една од најпознатите џамии во Турција.

Ахмед најверојатно е роден во април 1590 година^[2][3] во Маниса кога неговиот татко Мехмед сè уште бил принц и гувернер на санџакот Маниса. Мајка му била Хандан султан. По смртта на неговиот дедо Мурат III во 1595 година, неговиот татко дошол во Цариград и го искачил на престолот како султан Мехмед III. Мехмед наредил погубување на деветнаесет свои браќа и полубраќа. Постариот брат на Ахмед, Шехзаде Махмуд бил погубен од неговиот татко Мехмед на 7 јуни 1603 година, непосредно пред смртта на Мехмед, на 22 декември 1603 година. Махмуд бил погребан заедно со својата мајка во посебен мавзолеј, изграден од Ахмед во џамијата Шехзаде, Цариград.

Ахмед на султанскиот престол застанал кога имал само 14 години, по смртта на татко му во 1603 година, кога неговата баба Сафије султан била сè уште жива. Далеку од дворецот живеел неговиот „изгубен“ чичко Јахја, кој се навредил на неговиот пристап кон престолот и го поминал својот живот смислувајќи како да стане султан. Ахмед го прекинал традиционалното братоубиство и не наредил погубување на неговиот бр��т Мустафа. Наместо тоа, Мустафа бил испратен да живее во Ески-сарај на Бајазид заедно со неговата баба Сафије. Ова најверојатно се должи на младоста на Ахмед - тој сè уште не ја покажал својата способност да убива деца, а Мустафа тогаш бил единствениот друг кандидат за османлискиот престол. Погубувањето на неговиот брат би ја загрозилo династијата и можеби поради тоа бил поштеден^[4].

Во ноември 1604 на Ахмед му се родиле двајца синови Осман и Мехмед. Во Анадолија продолжиле побуните на спахиите. Во периодот од 1604 до 1606 година се воделе преговори за мир со Австријците. Завршиле со потпишување на договор од Житваторок на 11 ноември 1606 година. Со овој мир бил укинат годишниот данок од 30.000 златници, австрискиот цар и османлискиот султан станале рамноправни, Османлиите ја признале царската титула на Хабсбурговците, се престанало со упаѓањата и ограбувањата, селата кои претходно ја признавале османската власт и плаќале даноци и натаму ја признавале. Освен тоа, Унгарија останала слободна но морала да им плаќа данок на Османлиите. Мировниот договор претставувал почеток на опаѓање на силата на Османлиското Царство.

Отоманско-персиската војна започнала непосредно пред смртта на таткото на Ахмед, Мехмед III. По искачувањето на престолот, Ахмед I го назначи Џигалазаде Јусуф Синан-паша за командант на источната армија. Армијата заминала од Цариград на 15 јуни 1604 година, што било предоцна, и до моментот кога пристигнала на источниот фронт на 8 ноември 1604 година, сафавидската војска веќе го имала освоено Ереван, кој бил под опсада шест месеци и влегла во Карскиот вилает освојувајќи ги Шамахи, Ширван, Акџекала и Карс. И покрај тоа што условите биле поволни, Синан-паша решил да ја помине зимата во Ван, но потоа се упатил кон Ерзурум за да го запре нападот на Персија.

Во тоа време починал големиот везир Јавуз Али-паша, а на негово место бил поставен Лала Мехмед-паша. Во Каиро бил убиен Мактул Хаџи Ибрахим-паша поради побуна а на негово место бил поставен Хадим Мехмед-паша.

Долгата турска војна меѓу Османлиите и Хабсбуршката Монархија траела повеќе од една деценија во времето кога Ахмед се искачил на престолот. Големиот везир Малкоч Јавуз Али-паша марширал кон западниот фронт од Цариград на 3 јуни 1604 година и пристигнал во Белград, но таму починал, па Соколузаде Лала Мехмед-паша бил назначен за Голем везир и командант на западната војска. Под негово водство, западната војска ги поврати Пешта и Вац, но не успеал да го заземе Естергом, бидејќи опсадата била подигната поради неповолното време и приговорите на војниците. Во меѓувреме, принцот од Трансилванија, Стефан Бочкај, кој се борел за независност на регионот и порано ги поддржувал Хабсбурговците, испратил гласник во Цариград, барајќи помош. По ветувањето за помош, неговите сили се приклучиле и на османлиските сили во Белград. Со оваа помош, османлиската војска го опколила Естергом и го освоила на 4 ноември 1605 година. Боскај, со османлиска помош, го освоил Нове Замки а силите под Тиријаки Хасан-паша ги освоиле Веспрем и Варпалота. Сархош Ибрахим-паша, Бејлербеј од Велика Канижа, го нападнал австрискиот регион Истра^[5]

Меѓутоа, поради бунтовите Џелали во Анадолија поопасни и можност од пораз на источниот фронт, Мехмед-паша бил повикан во Цариград, но починал додека се подготвувач да замине на исток. Кујуџу Мурат-паша преговарал за мир во Житваторок.

Огорченоста од војната со Хабсбуршката Монархија и тешкото оданочување, заедно со слабоста на османлиската воена реакција, довеле да немирите во Анадолија го достигнат својот зенит. Тавил Ахмед започнал револт веднаш по крунисувањето на Ахмед и ги победил Насух-паша и бејлербегот на Анадолија, Кеџдехан Али-паша. Во 1605 година, на Тавил Ахмед му била понудена позицијата на Бејлербеј на Шахризор за да го прекине неговото востание, но набргу потоа продолжил кон нови походи, освојувајќи го Харпут. Неговиот син, Мехмед, го добил владеењето на Багдад и ги победил силите на Насух-паша испратени да го поразат^[5].

Во меѓувреме, Еден од бунтовниците, Џанбулотоглу Али-паша ги обединил своите сили со Маноглу Фахредин за да го порази емирот на Триполи Сејфоглу Јусуф. Тој продолжил да ја презема контролата над областа Адана, формирајќи армија и барал да му се признае право да кова монети како и молитва во негово име и склучил сојуз со тосканскиот голем војвода Фердинанд. Неговите сили ја насочиле војската кон новоназначениот бејлербеј на Алеп, Хусеин-паша. Големиот везир Дервиш Мехмед-паша бил погубен за слабоста што ја покажал против востаниците. Тој бил заменет со Кујуџу Мурат-паша, кој со своите сили се упатил кон Сирија каде со голема тешкотија, иако со одлучувачки резултат, на 24 октомври 1607 година успеал во тоа. Во меѓувреме, тој се преправал дека им простува на бунтовниците во Анадолија и го назначи бунтовникот Календероглу, кој бил активен во Маниса и Бурса, како санџакбеј на Анкара. Џанбулатоглу Али-паша побегнал во Цариград и побарал прошка од Ахмед, кој го назначил во Тимишвар и подоцна во Белград, но потоа го егзекутирал заради неговата лоша состојба таму. Во меѓувреме, Календероглу не бил задоволен од Анкара и повторно се побунил. Тој ги проширил границите на Ајдинско-саруханскиот санџак до границите на Хамид и Караманија. Добил засилување од 1000 луѓе кои му ги довел Агачген Пири од Анатлија. Тој со својата војска стигнал во Измир и испратил пратеници во Цариград со барање за примирје. Календроглу се проширил кон југ. Голмиот везир Мурат трганал со војска кон Анкара. Дошло до битка во која победиле силите на Мурат. Приврзаниците на Календроглу по ова започнале да се повлекуваат, а Календероглу завршил во бегство во Персија. Мурат-паша потоа ги потиснал некои помали револти во Централна Анадолија и ги поразил другите водачи на Џелали со тоа што ги повикал да влезат во неговата војска^[5].

Поради широко распространето насилство од бунтовниците во Џелали, голем број луѓе ги напуштиле своите села и биле уништени многу села, поради кое значително бил намален данокот на доход и на 30 септември 1609 година, Ахмед I издал писмо со кое се гарантирало правата на селаните. Потоа работел на населување на напуштените села^[5]. Големиот везир тргнал со војската кон Токат каде што добил писмо во кое пишувало:„Таму каде што ова благородно писмо ќе пристигне таму ќе презимиш“. Мустафа-паша и Хаџи Ахмет го известиле големиот везир дека во Азија нема повеќе бунтовници, меѓутоа се влошила состојбата на персиската граница. Големиот везир им одговорил „заповед на мојот падишах е да презимам во Ерзурум и потоа да тргнам против шахот“. Во меѓувреме дошло до повторно влошување на односите со Австријците. Турците сакале да постават свој кнез во Ердељ, а Австријците ги барале назад Гран, Каниз и Ерлау. Бил потпишан мир со кој Австријците им исплатиле на Турците сума од 200.000 гулдени. Потоа дошло до нов договор во врска со некои села во близина на Гран.

Во 1608 година бил склучен и мировен договор со Полска сличен на договорот од Житваторок, со кој Османлиите се обврзувале да ги спречат Татарите да ја вознемируваат Полска, а Полјаците се обврзале да ги спречат Козаците да ја вознемируваат Молдавија. Во 1610 година дошло до бунт во Египет. Намесникот на Египет Мехмед успеал да воведе ред и дисциплина. Во пролетта 1610 година везирот Мурат тргнал со војска против Персија. Успеал да го освои Тебриз. Персискиот шах побарал преговори за мир. Биле испратени 40.000 златници за прехрана на војската. Во 1612 година дошло до нови преговори за мир со Персија. На 20 ноември 1612 година бил потпишан Договорот на Насух ​​Паша. Според договорот, Османлиското Царство се согласило да ги врати сите територии кои ги добиле со договорот од Цариград во 1590, граничната линија станала линијата според договорот од Амасија од 1555 година а за возврат Персија се согласила да плаќа годишен данок 59.000 килограми свила^[6].

Во 1614 година повторно доошло до заострување на односите со Персија. Мирот завршил во 1615 година кога шахот не ја испорачил свилата. Окуз Мехмед-паша бил назначен да организира напад врз Персија. Мехмед-паша го одложил нападот до следната година, сè додека Сафавидите не ги направиле своите подготовки и ја нападналеа Гања. Во април 1616 година, Мехмед со голема војска го напуштил Алеп и се упатил кон Ереван заедно со бејлербегот на Дијабеќир Дилавер-паша и бејлербегот на Ван Телели Мехмед-паша. Ереван бил опседнат четириесет и четири дена, а Персијците побарале преговори за мир. Мехмеед не успеал да го заземе градот и се повлекол во Ерзурум. Тој бил отстранет од функцијата и бил заменет со Дамат Халил-паша. Халил-паша заминал во Дијабеќир, додека кримскиот хан ги нападнал областите Гања, Нахчиван.

Ахмед I ги обновил трговските договори со Англија, Франција и Венеција. Во јули 1612 година, бил потпишан првиот трговски договор со Холандската Република. Тој ги проширил капитулациите дадени на Франција, прецизирајќи дека трговците од Шпанија, Рагуза, Џенва, Анкона и Фиренца би можеле да тргуваат под француското знаме^[5].

Султанот Ахмед ја конструирал џамијата Султан Ахмед, веднаш до Аја Софија. Кога бројот на минариња бил обелоденет, султанот бил критикуван дека е многу самоуверен и дрзок, бидејќи во тоа време, ист број на минариња во тоа време имала само џамијата Масџид ал-Харам во Мека. Овој проблем бил надминат кога во џамијата во Мека било изградено уште едно, седмо минаре

Ахмед бил вклучен во сеопфатното реновирање на Ќаба, која штотуку била оштетена од поплавување. Тој испратил занаетчии од Цариград. Повторно за време на ерата на султанот Ахмед, била поставена железна мрежа во внатрешноста на бунарот Земзем во Мека. Поставувањето на оваа мрежа на околу три метри под нивото на водата било одговор на оние кои скокале во бунарот, замислувајќи ветување за херојска смрт.

Во Медина, градот на пророкот Мухамед, нов проповеднички подиум бил направен од бел мермер и испратен од Истанбул во џамијата на пророкот, заменувајќи го стариот. Исто така е познато дека султанот Ахмед подигнал уште две џамии во Усќудар од азиската страна на Истанбул; сепак, ниту еден од нив не преживеала.

Владеењето на Ахмед било обележено со пораст на корупцијата и самоволието на локалните владетели. Ахмед на крајот се повлекол од јавниот живот, а големо влијание врз него имала неговата сакана сопруга Косем султан. Ахмед бил познат по своите вештини во мечување, пишување поезија, јавање коњи и познавање на неколку јазици. Во текот на својот живот се оженил двапати, со Махфирузе Хатиџе султан која станала мајка на идниот Осман II и со Косем султан која станала мајка на Мурат IV и Ибрахим I.

Ахмед бил поет кој напишал голем број политички и лирски дела под името Бахти. Но, додека ја поддржувал поезијата, тој покажал аверзија кон уметноста и продолжил со занемарувањето од татко му на минијатурното сликарство. Според тоа, Ахмед бил покровител на учениците, калиграфиите и побожните луѓе. Тој, исто така се обидел да спроведе усогласеност со исламските закони и традиции, обновувајќи ги старите прописи со кои се забранува алкохол и се обидел да го принуди присуството на петочните молитви и на правилен начин да плати милостина на сиромашните.

Тој бил одговорен за уништувањето на музичкиот часовник што Елизабета го испратила за време на владеењето на неговиот татко. Причината за ова може да биде религиозниот приговор на Ахмед за фигуративната уметност.

Ахмед I починал од тифус и желудно крварење на 22 ноември 1617 година во палатата Топкапи, Истанбул. Тој бил погребан во Мавзолејот Ахмед I, во џамијата Султан Ахмед. Него го наследил неговиот помлад брат Мустафа. Подоцна тројцата синови на Ахмед се искачиле на престолот: Осман (р. 1618–22), Мурат (р. 1623–40) и Ибрахим (р. 1640– 48).

Сопруги

• Махфирузе Хатиџе султан;
• Косем;

Синови

• Султан Осман II (3 ноември 1604, Цариград, Топкапи-сарај– убиен од јаничарите и од Кара Давуд-паша, 20 мај 1622 година, погребан во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед), со Махфирузе Хатиџе султан,^[7][8] Sultan of the Ottoman Empire;
• Шехзаде Мехмед (1605, Цариград, Топкапи-са��ај – убиен од Осман II, 12 јануари 1621, погребан во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед) со Косем;^[9]
• Султан Мурат IV (27 јули 1612, Цариград, Топкапи-сарај – 8 февруари 1640, Цариград, Топкапи-сарај, погребан во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед), со Косем;^{[7][10][11][12]} султан на Отоманското Царство;
• Шехзаде Бајазит (ноември 1612 – убиен од Мурат IV, 27 јули 1635, Цариград, Топкапи-сарај, погребан во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед), со Махфирузе Хатиџе султан;^[7][8]
• Шехзаде Сулејман (1613, Истанбул – убиен од Мурат IV, 27 јули 1635, Цариград, Топкапи-сарај, погребан во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед), со Косем;^[7][8][11]
• Шехзаде Селим (1613, Истанбул – убиен од Мурат IV, 27 јули 1635, Цариград, Топкапи-сарај, погребан во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед), со Косем;^[13]
• *Шехзаде Хусеин (ноември 1614, Истанбул – по 1622, Истанбул, погребан во мавзолејот на Мехмед III Аја Софија); со Махфирузе Хатиџе султан;^[7][8]
• Шехзаде Ќазим (1614, Истанбул – убиен од Мурат IV, 17 февруари 1638, Цариград, Топкапи-сарај, погребан во Мавзолејот на Мурат III, Аја Софија), со Косем;^{[7][10][11][12]}
• Султан Ибрахим I (5 ноември 1615, Цариград – убиен од јаничарите, 18 август 1648, Истанбул, погребан во мавзолејот на Ибрахим I во Аја Софија), со Косем,^{[7][10][11][12]} Султан на Отоманското Царство.

Ќерки

• Гевхерхан султан (околу 1608 - 1660, погребана во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед), со Косем ,^[14][15]
• Ајше султан (1605/08 – 1657, Цариград, погребана во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед), со Косем ,^[14]
• Фатма султан (околу 1606 – 1670, Цариград, погребана во Мавзолејот Ахмед I, џамијата Султан Ахмед), со Косем ;^[11][16]
• Ханзаде султан (1607 – 23 септември 1650, Цариград, погребана во Мавзолејот на Ибрахим I, Аја Софија), со Косем;^[16]
• Атике султан (1613 – 1674, Цариград, погребана во Мавзолејот на Ибрахим I, Аја Софија);^[17][18]

• Ахмед I на Ризницата ^?

Ахмед I Османлиска династија Роден(а): 18 април 1590 Починал(а): 22 ноември 1617[27 години]
Владејачки титули
Претходник Мехмед III	Султан на Отоманското Царство 22 декември 1603 – 22 ноември 1617	Наследник Мустафа I
Духовни титули
Претходник Мехмед III	Калиф на Отоманскиот Калифат 22 декември 1603 – 22 ноември 1617	Наследник Мустафа I

п р у Султани на Османлиското Царство по епохи Подем (1299–1453) Осман I · Орхан I · Мурат I · Бајазид I · Мехмед I · Мурат II · Мехмед II Раст (1453–1683) Бајазид II · Селим I · Сулејман I · Селим II · Мурат III · Мехмед III · Ахмед I · Мустафа I · Осман II · Мурат IV · Ибрахим I · Мехмед IV Стагнација (1683–1827) Сулејман II · Ахмед II · Мустафа II · Ахмед III · Махмуд I · Осман III · Мустафа III · Абдул Хамид I · Селим III · Мустафа IV · Махмуд II Опаѓање на моќта (1828–1908) Абдул Меџид I · Абдул Азис · Мурат V · Абдул Хамид II Распаѓање (1908–1923) Мехмед V · Мехмед VI  ·

п р у Отомански принцови 1-ва генерација Алејдин-паша Орхан I 2-ра генерација Сулејман-паша Мурат Халил 3-та генерација Савџи-бег Бајазит 4-та генерација Сулејман Челебија Иса Челебија Мехмед Челебија Муса Челебија Мустафа Челебија 5-та генерација Мурат II Ќучук Мустафа 6-та генерација Мехмед II 7-ма генерација Бајазит II Шехзаде Мустафа Џем 8-ма генерација Шехзаде Ахмет Шехзаде Коркут Селим I Шехзаде Махмуд 9-та генерација Сулејман I 10-та генерација Шехзаде Мустафа Шехзаде Мехмед Шехзаде Абдула Селим II Шехзаде Бајазит Шехзаде Џихангир 11-та генерација Мурат III 12-та генерација Мехмед III Шехзаде Јахија 13-та генерација Шехзаде Махмуд Ахмед I Мустафа I 14-та генерација Осман II Шехзаде Мехмед Мурат IV Шехзаде Бајазит Шехзаде Ќазим Шехзаде Сулејман Ибрахим I 15-та генерација Шехзаде Омер Мехмед IV Сулејман II Ахмед II 16-та генерација Мустафа II Ахмед III 17-та генерација Махмуд I Осман III Мустафа III Абдул Хамид I 18-та генерација Селим III Мустафа IV Махмуд II 19-та генерација Абдул Меџит I Абдул Азис 20-та генерација Мурат V Абдул Хамид II Мехмед V Шехзаде Ахмед Кемаледин Шехзаде Селим Сулејман Мехмед VI Шехзаде Јусуф Изедин Абдул Меџит II 21-ва генерација Шехзаде Мехмед Селахедин Шехзаде Мехмед Селим Шехзаде Мехмед Абдулкадир Шехзаде Мехмед Абид Шехзаде Мехмед Зијаедин Шехзаде Омер Хилми Шехзаде Мехмед Абдулкерим

Нормативна контрола WorldCat VIAF: 282581353 LCCN: n84017823 ISNI: 0000 0000 2636 8955 GND: 11850116X SUDOC: 191821535 BNF: cb16641162x (податоци) MusicBrainz: d6a7a32a-19be-4a7c-9d22-33c2461db158