Преглед на кодот на Нормани

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следна��а причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
[[Податотека:Nicholas Roerich, Guests from Overseas.jpg|мини|десно|250п|„Гости од прекуморјето“, [[Николај Рерих]] (1899)]]
'''Нормани''' (или '''Нордијци''') — [[Германски народи|германски народ]] кои ја населиле [[Скандинавија]] во текот на [[среден век|средниот век]]. Зборувале [[старонордиски јазик]], кој бил [[Мртов јазик|класичен јазик]] од [[Северногермански јазици|северногерманската]] гранка јазици која се развила од [[прагермански јазик|прагерманскиот јазик]] во тек на раните векови на почетокот на претходниот милениум. Живеејќи далеку од [[Римско Царство|Рим]], Норманите практикувале [[Нордиско паганство|паганска религија]] подолго од било кои други нивни германски сродни народи.

Развивајќи добри вештини во [[занаетчиство]]то, [[трговија]]та и [[војна|војување]]то до кај [[среден век|средниот век]], Норманите [[Нормани#Експанзија|се прошириле]] на широко подрачје во тек на [[Викинзи|викиншкиот]] период. Овие експанзии резултирале со откривање на [[Исланд]], [[Гренланд]] и [[Северна Америка]], и освојување на делови од [[Британија]], [[Ирска]] и [[Франција]]. На исток, според некои теоретичари, Нордиските Викинзи познати како [[Руси]] ја воспоставиле [[Историја на Русија|руската држава]] за контрола на трговските патишта од [[Балтичко Море|Балтичкото Море]] до [[Арабија]], преку Волга, и до [[Цариград]].<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/317574/Kievan-Rus |title=Kievan Rus |author= Enyclopedia Britannica |date= |work= |publisher= |accessdate=14 August 2011}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/513251/Russia/213966/History?anchor=ref421617 |title=Russia |author= Enyclopedia Britannica |date= |work= |publisher= |accessdate=14 August 2011}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/628781/Viking/7710/Eastern-Europe |title=Viking (people) |author= Enyclopedia Britannica |date= |work= |publisher= |accessdate=14 August 2011}}</ref> Освен тоа, Норманите напишале неколку книжевни дела, како [[еда|едите]] и [[Исландски саги|сагите]], кои на историчарите им даваат вредни сознанија за историјата и културата на раните германски народи.

Со [[Христијанизација#Христијанизација на Европа|христијанизацијата]] на [[Скандинавија]] и појавата на лигата „[[Ханза]]“, нордискиот начин на живот се променил, а модерните потомци на Норманите денес се нарекуваат [[Скандинавци]].

== Историја ==
[[Податотека:Nordic Bronze Age.png|мини|десно|170п|Карта на норманската култура во [[Бронзено доба|бронзеното доба]], околу [[1200 п.н.е.]]]]
=== Потекло ===
Повеќето [[Германски народи|германски]] племенски општества во [[Скандинавија]] биле постојано присутни уште во [[Неолит|неолитскиот период]] од 4000 п.н.е. па сè до првите векови на новата ера. Тоа биле ситни економии во рамки на селата. Промената започнала во текот на првата половина на претходниот милениум и тоа под влијание на [[Римско Царство|Римското Царство]]. Откако завршиле со освојувачките војни и границите на нивното царство станале релативно стабилни,  [[Стар Рим|Римјаните]] почнале да тргуваат со народите надвор од окупираните територии со цел да набават голем број [[роб]]ови кои им биле потребни за да ја одржуваат својата економија. Веројатно како резултат на трговијата со робови и со [[железо]], [[кожа]], и [[дрво]], ситната економија почнала да процветува во [[Скандинавија]] со артефакти од [[злато]] и [[сребро]], потврдени во богатите гробници кои се појавуваат во I век п.н.е.
[[Податотека:Scandza.PNG|мини|лево|170п|Етнографска карта на [[Скандинавија]] од VI век, опишана во „[[Гетика]]“ од [[Јорданес]].]]
Археолозите определиле концентрични зони на разни типови гробници меѓу раните Нормани, зависно од нивната оддалеченост од римската граница. [[Данска]] каде луѓето се богателе при трговија со Рим е зона на богати гробници. Накај север, кон [[Норвешка]], [[Шведска]] и источно долж балтичкиот брег е зона на гробници на  [[воини]] кои биле посиромашни со предмети.

Накај III век постојат докази дека трговијата била во опаѓање веројатно поради присуство на [[пиратство|пиратски]] напади организирани од воините кои живееле подалеку од границите на Рим. Во IV и V век почнале да се појавуваат и првите воени тврдини. Мали тврдини од кои повеќето со еден ѕид се најдени во јужна Шведска и тие се знак дека морале да се бранат од напади. Оружјто укажува на тоа дека веќе постоеле воени елити. 
Делото [[Гетика]], напишано во [[Цариград]] околу 551 од [[Римско Царство|римскиот]] историчар [[Јорданес]], дава преглед на [[германски народи|германските племиња]] од [[Скандинавија]] во VI век. Јорданес именува мноштво племиња кои живееле во [[Сканца]], која ја нарекува „Утроба на народите“ и вели дека Скандинавците дури биле и побројни и посурови од другите [[Германски народи|Германи]]. Меѓу другите, Јорданес ги споменува [[Сведи]]те, како [[Такит]] во неговото дело [[Германија]] кое датира од I век. Сведите биле забележани по своите силни флоти и војска. [[Дани]]те исто така биле забележани како „највисоките мажи“. Во [[Норвешка]], Јорданес ги споменува и [[Руги]]те, кои учествувале во [[Битка кај Недао|Битката кај Недао]] и освојувањето на [[Западно Римско Царство|Италија]] од страна на [[Одоакар]]. Најверојатно, овие племиња сè уште имале контакт со својот сој низ Европа. [[Херули]]те и [[Готи]]те, кои праќале морски експедиции во [[Црно Море|Црното Море]] против [[Римско Царство|Римското Царство]] со векови, веројатно однеле поморска технологија назад во [[Скандинавија]]. Бродот од Нидам, најстариот пронајден [[клинкер (бродоградба)|клинкер]] кој некогаш бил изграден, покажува дека раните Нормани поседувалле напредна технологија за бродоградба веќе во III век.

===Ширење===
{{Поврзано|Викиншки период|Викиншка експанзија|Викинзи}}
[[Податотека:WikingerKarte.jpg|мини|десно|230п|[[Викинзи|Викиншки]] експедиции низ [[Европа]], [[Средоземно Море|Средоземното Море]], [[Северна Африка]], [[Мала Азија]], [[Арктик]]от и [[Северна Америка]]]]

==== Причини за викиншкото ширење ====
Иако главна основа на скандинавското стопанство било [[земјоделство]] и [[трговија]]та, Скандинавците имале општествено-политичко уредување во кое [[војна|војувањето]] одиграло централна улога слично како кај древните [[Келти]] и кај другите [[германски народи]]. Војната била посакувана како за да се покаже воинствена моќ и храброст така и за да се стекне материјална добивка. Предизвикување војни во далечните земји било исто така начин да се изгради политичката моќ. Напредните [[клинкер (бродоградба)|клинкери]] одговарале да се користат и во длабоки и во плитки води, со што се зголемувал досегот на нордиските трговци или воини долж морските брегови или долж поголемите речни долини во светот.

Брзиот раст на популацијата се смета исто како причина за викиншката експанзија. Постојат археолошки докази за раст на популацијата меѓу скандинавските земјоделци. Користењето на железни орудија, потрајни од оние од [[бронза]], довело до поефикасно земјоделство и способност да се одржува една поширока заедница. [[Полигамија]]та исто така нашироко била практикувана меѓу Норманите, со паглаварите кои најчесто имале голем број жени. Поволната клима во таканаречениот [[средновековен топол период]] веројатно исто така придонела за растот на популацијата во Скандинавија.

На почетокот на [[Викиншки период|викиншкиот период]] во VIII век, [[Скандинавија]], исто како и порано, била раскрстопат на трговијата. Нордислите трговци биле активни во [[Балтичко Море|Балтикот]], собирајќи крзна од [[фински народи|финските народи]] за да ги извезуваат на Запад на тогашната европска  [[супер сила]], [[Каролиншко Царство|Каролиншкото Царство]] на [[Германски народи|германските]] [[Франки]] под [[Карло Велики]]. Како северните трговци навлегле во [[Источна Европа]] и понатаму, биле дел од една трговска мрежа за транспорт на огромни количини [[сребро]] од [[Абасидската империја]]. Трговците можеби делувале како битен фактор на тој коридор за пренос на среброто до [[Франкија|Франкиското ц��рство]] на [[Карло Велики]] а тоа ја стимулирало нивната економија и им помогнало да се финансира нивниот потфат на градење многу цркви. Политичките проблеми во Абасидската империја го секнале протокот на сребро во  820-тите и 830-тите, можна причина зошто норманските трговци се свртеле кон [[пиратство]] и војување. Приказните на трговците за огромното богатство на  [[Каролиншко Царство|Каролиншкото Царство]], најмоќната групација во Европа после [[Римско Царство|Римјаните]], несомнено исто така ги охрабрило да се оддадат на војни и пљачкање. Жестокиот поход на [[Каролинзи]]те против [[паган]]ските [[Германски народи|германски]] [[Саксонци]] од северна [[Германија]] во доцниот VIII век можеби исто така довело до тоа да тргнат да војуваат против туѓинците.

==== Британски Острови ====
Најраната забележана дата на викиншки напад на [[Британски Острови|Британските Острови]] е 787 г. кога, според „Англосаксонскиот летипис“, група луѓе од Норвешка отпловиле на [[Остров Портланд|островот Портланд]] во [[Дорсет]]. Таму, кралскиот намесник за нив помислил дека се трговци.  Кога тргнал со нив да ги однесе да платат трговска такса, тие го убиле. На 8 јуни 793 манастирот [[Линдисфарн]], кај [[Нортумбрија]], бил опустошен од страна на Норманите. Трговијата меѓу [[Англија]] и [[Континентална Европа|Континентот]] долж [[Англиски канал|Англискиот канал]] и [[Северно Море|Северното Море]] која била развиена во текот на VIII век, станала голем плен на пиратите. Нападите во ова подрачје станале позачестени во 830-тите. Во 867, [[Дани (германско племе)|Даните]] го освоиле [[Јорк]], и до 870 било основано [[Грофовија Оркни|грофовството Оркни]]. Околу 880, [[Викинзи|викиншкиот]] водач [[Гутрум]] потпишал договор со [[Англо-Саксонци|англосаксонскиот]] [[Список на германски кралеви|крал]] [[Алфред Велики]], со што му се давало на Гутрум власт врз едно пошироко подрачје на [[Источна Англија]], наречено [[Данелаг]].

Териториите коишто Викинзите ги освоиле во [[Ирска]], прво во 795, биле мали меѓутоа стратешки поставени. Денешните ирски градови [[Даблин]], [[Вотерфорд]], [[Вексфорд]], [[Арклоу]], [[Корк (град)|Корк]] и [[Лимерик]] биле основани од страна на Викинзите. Викиншкиот период, преку трговијата, вовело големо богатство во кралствата како и подобрување на средствата за комуникација што отсекогаш значело делотворна моќ на промена во некое општество. Ирска имала близок контакт со [[Велика Британија]] и со европското копно, што создало нови влијанија во политичкиот систем како и во црквата и во економските аспекти на општеството. Домородните [[Ирски народ|Ирци]] се бранеле жестоко против Викинзите, во поголем дел [[Норвежани]], и во 902 привремено успеале да ги избркаат од местото на кое денес се наоѓа градот [[Даблин]]. Но Викинзите веќе толку добро се утврдиле таму што почнале да ја напаѓаат Англија. Во 1014 Даните под власта на [[Свен I]] освоил голема територија во Англија. Во XII век, Викинзите го изгубиле своето влијание кога нивните градови паднале во рацете на [[Норманди]]те, друго племе што потекнува од Викинзите, кои биле повикани во Ирска како сојузници на соперничкиот претендент на ирската Kруна во XI век.

==== Франција и Германија ====
[[Податотека:Rollo statue in falaise.JPG|мини|десно|180п|Статуа на [[Роло]], [[Војвода на Нормандија]].]]
{{Поврзано|Војводство на Нормандија|Норманди|Роло|Данегелд}}
„Летописите на Франкиското кралство“, или Annales regni Francorum, анонимен збир на политичка и воена историја на  [[Франки]]те од 741 до 829, запишале дека првиот напад врз [[Франкија|франкиската територија]] се случил во 799. Градот [[Руан]] бил нападнат во 841. Првото подрачје каде Викинзите со сиот свој интензитет нападнале било во басенот на реката [[Сена]] во 841. Првиот напад на [[Париз]] се случил во 845. Втор регион во кој нападнале Викинзите била [[Аквитанија]]. Напаѓачите продреле дури до [[Шпанија]] во 844 а [[Бордо]] бил под викиншко влијание од 848. Третата зона каде е видена нивната активност била [[Бретања]] и [[Неустрија]] во текот на 840-тите; [[Бретања]] најпосле била освоена во 914. Четврта зона на нападите на викинзите е забележана во [[Меза]] — подрачјето на Долна [[Рајна]]. Во 845 биле опседнати [[Хамбург]] и Париз. Викинзите постојано пловеле по франкиските реки, пљачкајќи и опожарувајќи ги градовите. Ваквите напади ја ослабнале франкиската економија и општество, со закана да ја донесат земјата на ниво на оние услови кои тука биле забележани после падот на [[Римско Царство|Римското Царство]].
[[Податотека:Normans possessions 12century-fr.png|мини|лево|200п|Норманската експанзија до 1130 година]]
Дизајнот на [[Викиншки брод|викиншките бродови]] кој им овозможувал да патуваат и по речните корита, им овозможил да прават ненадејни инвазии врз тврдините на градовите кои претходно имале искуство за одбрана само од копнени трупи. Типично, Викинзите своите воени утврдувања ги правеле на устијата на реките од каде упатувале бродови до градовите кои биле под опсада. Овие воени утврдувања им служеле и како кампови каде можеле да чекаат да помине [[зима]]та кога морето било полно со бури и несигурно за пловидба. Во IX век, воените банди почнале полека да стануваат војски како резултат на обидите во [[Скандинавија]] кралеви како [[Харалд Убавокосиот]] од [[Норвешка]] да ја консолидираат политичката моќ. Подобри дефанзивни структури биле изградени во Скандинавија, како [[Даневирке]] завршен од [[Список на дански кралеви|данскиот крал]] [[Гутфред]] во 804 година, кој ја штител јужната граница на [[Данска]]. Нова фаза напади на Париз и неговата околина започнала во 885.

Организирана одбрана против викинзите била организирана од силни водачи како [[Карло Ќелавиот]] на [[Франки]]те и [[Алфред Велики]] на [[Англосаксонци]]те, кои биле способни да организираат одбрана (тврдини) на градовите, поморски патроли долж бреговите и да најмат поголема мобилна воена сила. Други христијански водачи не можеле ништо да сторат против викиншките напади па плаќале откупнини, таканаречени „[[данегелд]]“. Во 845, Франките го платиле првиот нивен данегелд на викинзите. Во замена за добра исплата на ваквата откупнина, викинзите честопати се согласувале на примирје а потоа и на трговија со противничката страна.

Моќта на [[Каролиншко Царство|Каролиншкото Царство]] ги насочила викинзите кон напади на [[Британски Острови|Британските Острови]], а нападите на франкиската територија се случувале само спорадично. Исклучок било подрачјето на устието на реката [[Сена]], каде утврдувањата на викинзите станале основа за понатамошното [[Војводство Нормандија|војводството на Нормандија]], доделено на [[Норвежани|норвешкиот]] викиншки поглавар со [[Дани|дански]] следбеници, наречен [[Роло]], во 911 г. од страна на [[Каролинзи|каролиншкиот]] крал [[Карло Простиот]]. За возврат, Роло на Карло му дал заклетва на верност, се преобратил во [[Римокатолицизам|римокатолик]], и се зафатил со тоа да го брани северниот регион на Франкија против нападите на други групи викинзи. Роло се смета за основоположник на [[Нормандија]]. [[Норманди]]те, кои биле потомци на Роло и на неговите следбеници, подоцна ќе се прошират освојувајќи ја територијата на [[Кралство Сицилија|Јужна Италија]], [[Малта]] [[Британски Острови|Британските Острови]], [[Кипарско Кралство|Кипар]] и [[Кнежевство Антиохија|Мала Азија]]. Еден од тие следбеници, за кој се смета дека се викал [[Хиалт]], ја основал тврдината ''Hialtus Villa'' ([[Отвиј-ла-Гишар|Отвиј]]) во Нормандија, династијата [[Династија Отвиј|Отвиј]], која директно води до [[Роберт Гвискар|Војводството од Апулија и Калабрија]], кралството на [[Рожер II Сицилијански]] и [[Принц на Антиохија|Кнежевството Антиохија]].<ref>Hill, James S. The place-names of Somerset. St. Stephen's printing works, 1914, Princeton University. Page 256</ref><ref>Revue de l'Avranchin et du pays de Granville, Volume 31, Issue 174, Parts 3-4. Société d'archéologie, de littérature, sciences et arts d'Avranches, Mortain, Granville. the University of Michigan.</ref><ref name="GooBooks">[http://books.google.co.uk/books?id=ZABSepHO1FMC&pg=PA527&lpg=PA527&dq=Hiallt,&source=bl&ots=Giw1fRmrT0&sig=ovDSAfIGiUFJ2-LnAP5XbcTHvgI&hl=en&ei=VJdmTuf8GcvC8QO-qM2FCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CCkQ6AEwAg#v=onepage&q=Hiallt%2C&f=false Google books, The British Chronicles, Volume 2 By David Hughes, Page 527]</ref>

====Преку Гибралтар====
Од новите утврдувања или домови на [[Британски Острови|Британските Острови]], Нормалите праќале походи дури и појужно. Околу 858 [[Бјорн I]], син на дански крал, и неговиот главен офицер, [[Хастен]], повеле флота од 62 бродови во напад започнат од устието на Лоара во Франција, преку Пиринејскиот Полуостров преку Гибралтар во Средоземното Море, каде стигнале до брегот на [[Северна Африка]], [[Балеарски Острови|Балеарските Острови]] на [[Шпанија]], и јужниот брег на [[Франкија]]. Флотата на [[Маври]]те успеала да ги потисне назад во [[Атлантски Океан|Атлантикот]], и тие се вратиле во Франција четири години по нивното заминување, а подоцна со стекнатото богатство се вратиле назад во [[Скандинавија]].

==== Фарски Острови ====
Нордиските [[викинзи]] не биле само напаѓачи туку биле и населувачи. Нивната колонизација во 860-тите на [[Фарски Острови|Фарските Острови]], 300 милји западно од брегот на [[Норвешка]], бил првиот чекор на нивната ваква експанзија. Се мисли дека викинзите научиле многу за водите на запад од [[Ирски народ|ирските]] [[монах|монаси]], кои биле први кои пловеле таму во VII век. Податоците за раните викиншки патувања на Фарските острови и [[Исланд]] не велат ништо за нивното  “откритие,” што сугерира дека тие веќе биле откриени од страна на Ирците. викинзите ги населиле Фарските острови пренесувајќи ги таму своите семејства, добиток, имот пловејќи преку 300 милји на отворено море.

====Исланд====
[[Исланд]] бил откриен од страна на [[Надодур|Надодр]], еден од првите населувачи на [[Фарски острови|Фарските острови]], кој пловел од [[Норвешка]] до Фарските острови, но се изгубил и случајно стигнал до источниот брег на Исланд. Надодр земјата ја нарекол ''Снаеланд'' (Земја на снегот). [[Швеѓани|Шведскиот]] морепловец [[Гардар Сваварсон]] исто така случајно стигнал до брегот на Исланд. Тој открил дека земјата е остров и ја нарекол ''Garðarshólmi'' (буквално ''Островот на Гардар''). Првиот Скандинавец кој намерно испловил кон ''Гардарсхолми'' бил [[Флоки Вилгердарсон]], исто така познат и како Храфна-Флоки. Флоки презимил една зима во [[Бардастронд]]. Тоа било студена зима а бидејќи имало ледници во фјордовите ја нарекол  ''Исланд'' (Земја на мразот). Првиот постојан жител во Исланд обично се смета дека бил [[Норвежани|норвешкиот]] поглавар наречен [[Инголфур Арнарсон]]. Според приказната, тој се населил во југозападниот полуостров, денес познат како [[Рејкјанескаги]], околу 874, на местото кое го нарекол [[Рејкјавик]] (Залив на чадот) поради геотермичкиот чад кој го испуштала земјата. Сепак, некои признаваат дека Инголфур Арнарсон можеби не бил првиот кој се населил на Исланд&mdash; туку дека тоа можеби бил [[Натфари]], роб на [[Гардар Сваварсон]] кој останал на островот додека неговиот господар се вратил во Скандинавија. Оваа новонаселена земја нудела многу можности за сточарство и [[лов]]. До последната декада на IX век, голем број доселеници патувале накај Исланд, во најголем дел од бреговите на Норвешка; имало доста и од  [[Ирска]] и од [[Шкотски острови|Шкотските острови]]. [[Христијанизација]]та на Исланд се случила околу 1000, кога кралот [[Олаф Тригвасон]] испратил мисионери да ги покрстат [[Исланѓани]]те. 
[[Податотека:Hvalsey.jpg|мини|десно|230п|Последните пишани податоци на норманските [[Гренланѓани]] се од венчавка во 1408 година во црквата во [[Хвалси]] и денес се најдобросочуваната норманска урнатина во Гренланд.]]
Многумина од доселениците биле викиншки [[поглавар]]и. Многу поглавари имигрирале како директен резултат на походите на [[Харолд Убавокосиот]] во тек на 880-тите со цел да ја обедини  [[Норвешка]] под негова власт, особено после неговата одлучувачка поморска битка во околу 890 кај [[Битка кај Хафрсфјорд|Хафрсфјорд]]. Тој тогаш повел флота преку [[Северно Море|Северното Море]] до шкотските острови за оттаму да ги избрка неговите непријатели; овие бегалци исто така се доселиле на Исланд. Многумина од нив на Исланд останувале во текот на зимата а потоа на лето се враќале на брегот на Норвешка за да продолжат да војуваат. Други поглавари кои биле сојузници на Харолд, по негов совет исто така тука се доселувале. Доста од луѓето кои дошле на Исланд биле [[Гали]]. Во 930 викинзите тука основале [[тинг (собрание)|тинг]], [[Алтинг]]от, кој е најстарата преживеана [[Демократија|демократска]] институција на светот.

==== Гренланд ====
Две подрачја долж југозападниот брег на Гренланд биле колонизирани од нормански доселеници околу 986 кои се занимавале со сточарство, ситно земјоделство и лов на моржови. Тргувале со коската на моржовите  во замена за железо и други добра кои не успевале локално да ги произведат. Гренланд станал земја-вазал на кралот на Норвешка во 1261 г. Во текот на XIII век, популацијата не била поголема од 5,000 жители поделени во два главни региона – Ејстрибигд (источно) и Вестрибигд (западно). Имало околу 250 фарми поделени во околу 14 заедници центрирани околу 14 цркви,<ref>Diamond, J. ''Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed'' (2005).</ref> меѓу кои една била и катедралата [[Гардар]]. [[Римокатоличка црква|Католичката]] епископија на Гренланд била дел од архиепископијата [[Нидарос]]. Сепак, многу бископи повеќе сакале да ја вршат службата надвор од Гренланд. Со тек на годините, климата се променила (види [[Мало ледено доба]]). Во 1379 северните делови биле нападнати од  Инуити<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://personal.utulsa.edu/~marc-carlson/history/grontime2.html |title=History of Medieval Greenland |accessdate=2011-09-20 |archive-date=2017-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170702212406/http://www.personal.utulsa.edu/~marc-carlson/history/grontime2.html |url-status=dead }}</ref> Трговијата и земјоделството полека замирале. Колонијата во Гренланд постепено пропаѓала. Докај 1450 таа изгубила контакт со Норвешка и Исланд и исчезнала, останувајќи да живее само во неколку скандинавски легенди.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.abc.net.au/science/features/societies/default.htm |title=Why societies collapse |author=Jared Diamond |date= 17 July 2003 |work= |publisher=abc.net.au |accessdate=16 August 2011}}</ref><ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://personal.utulsa.edu/~marc-carlson/history/grontime2.html |title=History of Medieval Greenland |author=Marc Carlson |date=31 July 2001 |work= |publisher= |accessdate=16 August 2011 |archive-date=2017-07-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170702212406/http://www.personal.utulsa.edu/~marc-carlson/history/grontime2.html |url-status=dead }}</ref>

==== Америка ====
Капетанот на норвешкиот капетан кој се викал [[Бјарни Херјолфсон]] прв стигнал до американскиот континент некаде околу  985 кога поради бура скршнал од пловидбата планирана од Исланд до Гренланд. Слични експедиции од Гренланд (некои предводени од [[Лејф Ериксон]]) го истражувале подрачјето западно од Гренланд во потрага по дрва за градба (На Гренланд имало само мали дрвја и грмушки).  
Редовно се пловело од Гренланд до островот [[Остров Елсмир|Елсмир]], [[Остров Скрилинг Скрилинг]] и Руин заради лов и трговија со [[Инуити|инуитскитските]] групи. Жителите на Гренланд новата територија ја нарекувале ''[[Винланд]]''. Оваа територија не била колонизирана од викинзите поради бројното домородно население – Ескимите - кои тука веќе биле населени.

==== Источна Европа ====

Викинзите кои отишле источно во најголем дел биле од [[Швеѓани|шведско]] потекло, отпрвин  потомците на племето наречено [[Свеар]] кои живееле во централниот дел на јужна Шведска, но исто така имало и од [[Норвежани|норвешко]] и [[Данци|данско]] потекло. Овие викинзи се именувале како  [[Руси (народ)|Руси]]. Името Рус е поврзано со зборот Руоци, што значи “[[Шведска]]” на [[Фински јазик|фински]], произлезено од [[Роден, Шведска|Ропсланди]], старото име на [[Рослаген]] <ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://www.etymonline.com/index.php?term=Russia |title=Russia |author= Etymonline |date= |work= |publisher= |accessdate=14 August 2011}}</ref> Поради [[Сведи (германско племе)|шведското]] влијание во Русија, се нарекува '''Svíþjóð hin mikla'''<ref>{{Наведена книга |url=http://books.google.com/books?id=hEawXSP4AVwC&pg=PA1&dq=varangians+of+byzantium+svitjod+mikla#v=onepage&q=%22svitjod%20hinn%20mikla%22&f=false
 |title=Viking Rus |author=Wladyslaw Duczko |date= |work= |publisher=|accessdate=14 August 2011}}</ref> ("Голема [[Шведска]]") и '''Svíþjóð hin kalda''', ("Студена Шведска") од страна на [[Снори Стурлусон]] во [[Нордиска сага|Нордиските саги]].
Сакајќи да ги прошират своите трговски врски, шведските трговци испловиле источно долж балтичкото крајбрежје до реката [[Нева]] и по нејзиниот тек отишле дури и поисточно. Друг важен пат на викинзите кој водел јужно бил низ градот [[Стара Ладога]] на реката [[Волков (река)|Волков]]. Мал број викинзи отпатувале дури и до [[Багдад]]; сепак, тие повеќе се фокусирале на трговските патишта низ Русија кои ги контролирале, некојпат и со употреба на сила.

Муслиманскиот дипломат и патник, [[Ахмад ибн Фадлан]], кој ја посетил [[Волга Бугарија]] во 922, ги опишал руските викинзи (''Rusiyyah'') кога ги сретнал кај [[Волга]]:

{{Цитат|(...) Никогаш не сум видел посовршени физички примероци, високи како палми, русокоси и румени; не носат ни туника ни кафтан, туку мажите носат облека која ја покрива едната страна на телото а ја остава раката слободна. Секој маж носи секира, меч и нож и тоа во секое време. Мечевите се широки и со вдлабнатина, налик на оние на Франките. Секоја жена на градата носи кутија од железо, сребро, бакар или злато; вредноста на кутијата го покажува богатството на нејзиниот маж. Секоја кутија има алка на која виси нож. Жените носат златни и сребрени огрлици. Најценети кај нив се украсите од зелени стаклени монистри. Им ги врзуваат како огрлици на нивните жени.|Гвин Џонс|''Историја на Викинзите''<ref>{{Наведена книга|first=Gwyn|last=Jones|title=''A History of the Vikings''|publisher=Oxford University Press|year=2001|isbn=0-19-280134-1|page=164}}</ref>}}

== Општество ==
=== Класна поделба ===
Норманите манифестирале силно чувство на заедништво, со силни [[род]]нински врски формирајќи ја основата на  [[нордиски кланови|нордиските кланови]] кои биле дел на проширеното семејство наречено [[Сипа]], составено од околу 50 домаќинства. Норманите покажувале чувство за општествена организација во тек на [[војна|војувањата]], [[рударство|копањето руди]], [[бродоградба|изградбата на бродови]], и [[навигација]]та, што овозможило релативно мали групи на луѓе да патуваат на огромни раздалечини низ разноразни непријателски територии за да тргуваат или за остварување на нивните мошне успешни напади заради приграбување богатства.

Моќта била центрирана во рацете на неколку успешни [[дротин]]и — [[воен гоподар|воени господари]], кои со нивните [[хирд]]ови вршеле влијание во зависност од големината на нивниот плен како и вештината да го стекнат истиот. Бидејќи [[поглавар]]ите биле произлегувале од воините, а  [[Германско кралство|кралевите]] произлегувале од поглаварите, тенденцијата на најмоќниот била да се зачува моќта преку намалување на војувањата и воспоставување средства за постигнување социјална стабилност. Постојани закани за стабилноста била поединечната слобода на сите членови на воената [[општествена класа|класа]] и способноста на било кој воин од било која класа да привлече следбеници доколку е успешен во војна..  
[[Податотека:Olav den helliges saga CK5.jpg|мини|лево|200п|[[Поргнир Законоговорникот]] му ја покажува моќта на неговата служба на кралот од Шведска кај [[Стара Упсала]], 1018. Законоговорникот го натерал кралот [[Олоф Шетконунг]] не само да прифати примирје со неговиот непријател, кралот [[Олаф II од Норвешка]], туку исто и да му ја даде ќерката за негова жена. Илустрација од C. Krogh.]]
Трите главни класи кај Норманите биле: поглавари, слободни граѓани и [[трал]]и. Тралите биле обично воени заробеници, кои живееле во свои куќи и работеле како фармери но биле принудувани да плаќаат одреден износ храна, добиток или текстил на нивните господари со што повеќе биле некој вид потчинети [[вазал]]и отколку класичен тип [[роб]]ови. Секој слободен човек владеел со свој имот и куќа и директно бил потчинет на кралот, без никаква посредна хиерархија како во подоцнежниот [[феудализам]]. Професии, како [[религија|верските водачи]], [[лекар|исцелители]]те, [[трговија|трговци]]те и [[занает]]чиите не биле основа за класа. Норманското општество било [[патријархат]], татковците имале апсолутен авторитет врз семејството, кое можело да вклучува повеќе од една жена. Сепак, [[жена|жените]] имале значајно влијание и независност за тоа време, како што покажуваат фактите на голем број надгробни камења (рунски камења) за паметење по смртта. Тие ито можеле и да се разведуваат од нивните сопрузи.

=== Власт ===
Норманската монархија била [[изборна монархија|изборна]]; бил избиран за крал некој кој бил дел од слободните луѓе, соодветен кандидат од семејство чие потекло водело од некој божествен или полубожествен основоположник на соодветното племе. За да се постигне јавна одлука, Норманите се состанувале во собрание познато како [[Тинг (собрание)|Тинг]]. Водачите и слободните луѓе се состанувале во Тингстидот, некое свето или историско место, за да сослушаат мислења, за да гласаат за водачите, да разрешат спорови и кавги, да ги казнат престапниците и за да определат политики и стратегии. [[Алтинг]]от на Исланд, основан во 930 како [[Тингветлир]], е најстарата постоечка [[демократија|демократска]] институција на светот.

Во случај на сомнителен криминал, обвинетиот можел да избегне казна со претставување на определен број слободни луѓе (нивниот број зависел од сериозноста на криминалот) подготвени да се заколнат во неговата невиност. Доколку ова не успее, тој можел да ја докажува својата невиност на [[судски двобој]] наречен [[Холмганг]]. [[Телесни казни|Телесните]] или [[Смртна казна|смртната казна]] за слободните луѓе не фигурира во [[Нордиски закон|хордискиот законик]] а официјално најстрогата казна била [[протерување]].

=== Воени практики ===
[[Податотека:Vikinghjelm, Gjermundbu.jpg|мини|десно|170п|[[Викиншки шлем|Шлемот]] пронајден во близина на [[Хаугсбигд]], [[Бускеруд]], е единствениот пронајден шлем од [[Викиншки период|викиншкиот период]].]]
Во текот на првите години кога започнале за првпат грабежите, бандите на Норманите биле мали, честопати водени со само еден брод и не биле кралски експедиции или некакви големи инвазии. Викинзите главно биле пешадијци бидејќи нивните коњи не биле крупни (како последица од [[неисхранетост]]). Секој воин носел [[секира]], [[меч]], долг [[нож]], a [[spear]], и тркалезен [[штит]]. Лакот и стрелата исто така биле користени иако тоа во очите на многу војници се сметало за кукавичлук. Само воените водачи носеле шлемови.  
После IX век кога моќта почнала да се консолидира во рацете на големите поглавари и кралеви, ситните банди од минатото се претвориле во широки војски. Војските можеле да бројат и до 7,000 војници за одредена битка или воен поход. Откако ќе завршел воениот поход војниците се враќале на својата вообичаена професија: фармери или трговци. Во доцниот XX век во Скандинавија претходните многубројни мали воени утврдувања се претвориле во поголеми тврдини, сите изградени на ссличен начин и со можност да соберат од 6,000 до 9,000 луѓе. Тие можеби биле кралски одбраамбени и административни центри, веројатно изградени од страна на Харалд II, крал на Данска, како одбрана против Германското Царство. Се чини дека биле користени само околу 30 години.

=== Стопанство ===
==== Гранки ====
Норманите одгледувале добиток, ловеле риби и диви животни за да го одржат своето општество. Во тек на [[Железно доба|железното доба]] нивните земјоделски методи станале порафинирани поради користењето на железните орудија. Садењето на земјоделските култури зависело од географската ширина. Имено, во [[Скандинавија]] седум месеци траелa сезоната на сеидби и можеле да успеваат разноразни култури но сепак, посеверно каде климата била посурова успевале мал број овошја или зеленчуци. Стиочарството затоа била поважна гранка од градинарството. Тие одгледувале најчесто свињи, но честопати и кози и овци.

Периодично, норманските ловци со бродови патувале накај север во лов на [[морж]]ови, кои ги ловеле поради нивното [[месо]], [[кожа]] и [[коска]] – односно забите. Ловеле и други крзнени животни најчесто поради трговија. [[Англосаксонска Англија|англосаксонскиот]] крал [[Алфред Велики]], кој напишал извештај за патувањата на еден [[Норвешка|Норвежанец]] наречен [[Отер од Халогаланд|Отер]], Норман, вешти риболовец, познат и по тоа дека лови [[кит]]ови.

Норманите биле исто така и вешти производители на железо а тоа подразбирало и  [[рударство]]. Железото го користеле за земјоделски алатки, оружје, клинови за градба и за прицврстување на своите бродови (клинкери). Железните [[секира|секири]] овозможиле и дрводелство и употреба на широко пространите шуми во регионот заради дрва за огрев или градба.

Вио XI век, се појавиле тензии кога поглаварите кои се обидувале да постанат кралеви  се бореле да ја консолидираат и да ја зголемат нивната моќ па со тоа почнале да ја вршат својата експанзија низ Европа, преку трговија, но исто така и со грабежи и војувања. Се чини како во исто време да биле и трговци и воини. Ако наидувале на обични цивили, на пример монаси кои живееле во богати манастири, ги напаѓале и им го одземале богатството. Ако наиделе на посилни војски од нивната, тие преговарале за примирје и почнувале да тргуваат. Трговијата често е придружувана со насилство имајќи в обзир дека Викинзите се бореле и меѓусебно заради контрола врз трговските патишта кои носеле и богати приходи.

=== Превоз ===
[[Податотека:Gokstadskipet1.jpg|мини|десно|200п|Бродот [[Гоктад]] во [[Викиншки бродски музеј (Осло)|Музејот на викиншки бродови]] во [[Осло]], Норвешка.]]
{{Повеќе|Викиншки брод}}
[[Бродоградба]]та била развиена многу полесно со развојот на железната индустрија и изработката на железните алати. Докај VIII век веќе биле градени бродови кои пловеле по океанот, изградени така да го оддржат својот курс во мориња тешки за пловидба кои пловеле дури и спроти ветровите. Викиншките бродови биле одлично конструирани за пловење во длабоките води на океанот и во плитките води на реките. Нивната тежина била мала па така лесно биле транспортирани со влечење од едно во друго речно корито.  Се проценува дека во однос на брзината и маневарот, бродовите на Викинзите можеле да достигнат брзини од 10 до 11 [[јазол (мерна единица)|јазли]] ако не и повеќе.

==== Видови викиншки бродови ====
Имало повеќе видови викиншки бродови кои биле користени за разни цели:

** [[долг брод]], исто така познат и како дракар, или брод “[[змеј]]” – се користел за војување;
** [[кнар]] – поширок и постабилен од долгите бродови, единствен прилагоден за долги прекуокеански патувања – се користел за транспорт; 
** [[карвес]] – помал брод за превоз на луѓе и животни намирници, наменет за пловидба по плитките води;

Односот на Викинзите кон нивните бродови бил дури по малку и мистичен. Жените учествувале во декорирањето на бродовите а на мажите им се давало да командуваат со бродовите за да ја проверат нивната мажевност или да ја докажуваат својата вештина да бидат водачи.

== Култура ==
{{поврзано|Германски народи}}
=== Облека ===
Сознанија за [[облека]]та на Норманите е добиено од надгробните камења и гробниците. Делови од облека во гробовите биле сочувани исто како и  [[накит]]от што го носеле луѓето.  Бојата на [[текстил]]от кој најчесто е волна, биле со светли бои. Се чини одредени бои се претпочитале во различни региони: црвени во [[Данелаг]], виолетови во [[Ирска]], сино-зелени во [[Скандинавија]]. Друг вид на текстил кој го употребувале бил [[лен]]от и [[свила]]та. Главно кројот на облеката не се променил многу во тек на [[Викиншки период|викиншкиот период]], додека стилот на украсите се менувал. Мажите ноделе долги [[панталони]], [[туники]] врз кои носеле некој вид палто, и наметка прикачена на едното рамо, обично со брош во форма на прстен. Жените носеле долги фустани покриени со некој вид  кецела прикачена на рамењата со овални [[брош]]ови. Овие брошови честопати биле вешто украсени и изработени од скапоцени метали. Идентификувани се повеќе од  50 стилови на брошови; оваа голема разноликост можеби значела дека брошовите на некој начин ја покажувале регионалната припадност или социјална класа на оној што го носел. Мажените жени носеле бела ткаенина околу главата прицврстена зад секое уво со јазол.

===Јазик===
Норманите зборувале [[Старонордиски јазик|нордиски]] кој е [[северногермански јазици|северногермански јазик]]. Современите северногермански јазици почнале да се развиваат после XIV век, па така, секоја форма на тој јазик претходно се нарекува старонордиски јазик. Постои дијалектна разлика меѓу „источен нордиски јазик“, „старозападен нордиски јазик“ и „старогутнишки дијалект“. Траги на староисточен нордиски се најдени во источниот дел на Норвешка, додека траги од старозападен нордиски дијалект е најден во западниот дел на Шведска. Поголемиот дел што зборувале на старонордиски, го користеле „староиточниот нордиски дијалект“, од кој потекнуваат денес јазиците во [[Данска]] и [[Шведска]].

Староисландскиот главно бил идентичен со [[Старонорвешки јазик|старонорвешкиот]], и заедно тие го формирале старозападниот нордиски дијалект на старонордискиот јазик. Овој дијалект бил зборуван во [[Ирска]], [[Шкотска]], во нордиките утврдувања во [[Нормандија]].<ref name="JohnsonEcyc">A. J. Johnson Company, ''Johnson's universal cyclopedia: a new edition'', pgs. [http://books.google.com/books?id=H8IXAQAAIAAJ&pg=PA336 336], [http://books.google.com/books?id=H8IXAQAAIAAJ&pg=PA337 337], [http://books.google.com/books?id=H8IXAQAAIAAJ&pg=PA338 338]; 1895 D. Appleton and company & A. J. Johnson company</ref> Староисточниот нордиски дијалект се зборувал во [[Данска]], [[Шведска]], утврдувањата во Русија,<ref name="Nationalencyklopedin">Article ''Nordiska språk'', section ''Historia'', subsection ''Omkring 800–1100'', in ''[[Nationalencyklopedin]]'' (1994).</ref> [[Англија]], и данските утврдувања во [[Нормандија]]. Во XI век, старонордискиот јазик бил најшироко распространет во Европа, и се простирал од [[Винланд]] на запад па сè до [[Волга]] на исток. Во Русија, тој најдолго преживеал во [[Новгород]], сè до XIII век.<ref name="Nationalencyklopedin"/>

=== Литература ===
Текстовите на [[рунски камења|рунските камења]] се доказ за историските случувања. После [[христијанизација]]та и прифаќањето на [[латиница|латинската азбука]] тие започнале да ги пишуваат своите [[сага|саги]], кои исто така се богат извор на информации. Најстарата [[старонордиска поезија]] која датира од околу 850 и е позната бидејќи подоцнежни поети како [[Снори Стурлусон]] ја запишал. Бидејќи [[рунска азбука|рунската азбука]] не се користела за литературни пишувања, раната нордиска поезија била пренесувана усно од страна на [[скалди]]те, кои уживале висок [[социјален статус]]. После христијанизацијата, Норманите својата литература почнале да ја творат на латински јазик, некаде кај XII век. Повеќето ракописи сепак датираат од XIII и XIV век.

Старонордиската поезија, како и целата старогерманска поезија, е алитеративна; односно, користи серија на зборови кои почнуваат на иста [[согласка]]. Се разликува од [[Староанглиска поезија|староанглиската]] и и старогерманска поезија по тоа што оваа почесто има строфи отколку да е напишана во епски стил. Најстарите и најзначајни споменици на старонордиската поезија е делото [[Еда]]. Еда е колекција на поеми со тематика инспирирана од [[Нордиска митологија|нордиската митологија]] и серија на јуначки епови (т.е наративни поеми) напишани од анонимен автор околу 1250.

Друг стил на нордиската поезија е скалдиското пеење. Скалдите биле поети кои компонирале дела за слава на боговите, во чест на значајни фигури во општеството и за своите животни искуства. Додека поезијата на Еда е анонимна, скалдиските поеми се именувани. Скалдиската поезија била уметност за кралските дворови, во подоцнежниот период на викиншката ера, кога моќта на кралевите се зголемила.

=== Архитектура ===
[[Податотека:Fyrkat hus stor.jpg|left|thumb|250px|Реконструирана [[медовска куќа]] од викиншки период.]]
Првите фармери во централно-еверната европска низина живееле во [[долга куќа|долги куќи]] изградени од [[дрво]]. Странично биле заоблени, имале зашилен кров кој го држеле попречни и надолжни дрвени греди така што наликувале на бродови свртени наопаку. Во ваквиот тип долги куќи внатрешноста била поделена на повеќе простории а луѓето живееле под ист кров заедно со добитокот. Подоцна во [[Викиншки период|викиншкиот период]], животните се чувале во одделни простории (штали). Долж ѕидовите имало ниски клупи. Околу X век, Викинзите почнале да градат [[бунгалов]]и, односно, дрвени колиби. Куќите на фармерите обично имале и надворешни дополнителни простории освен долгата куќа кои се користеле за готвење, предење, ткаење и друг вид занаети или како складишта за храната на животните.

=== Уметност ===
{{Поврзано|Нордиска уметност}}
Нордиската уметност била тесно поврзана со [[Нордиско паганство|нивната религија]]. Норманите верувале дека духовниот свет го опкружува секој аспект од нивниот живот. Многу декоративни предмети се приказ на нордиските митови. Бројни декоративни стилови се развиле низ вековите. Тие разни стилови се именувани според археолошките наоѓалишта, како на пример [[Озебершки стил|Озеберг]], [[Борски стил|Бор]], [[Џелиншки стил|Џелинг]], [[Маменски стил|Мамен]], и [[Урнешки стил|Урнес]].

== Религија ==
{{Нордиско паганство}}
{{главна статија|Нордиско паганство}}
[[Германски народи|Германските народи]], вклучително и Норманите, обожувале разноразни [[Германски божества|божества]]. Напишано после христијанизацијата на Исланд, делото Еда дава богат и детален попис на [[Нордиска митологија|нордиската митологија]], заедно со разни други извори кои се потврда за нордиското паганство.

''Старонордиската религија'' (или ''нордиско паганство'') е збир на верувања и верски практики на скандинавските народи, од бронзеното доба сè до [[Викиншки период|викиншката ера]], и траела до христијанизацијата на Скандинавија, околу 1000 година. Овие верувања се без свештеници, без догми, без места за култови<ref>Boyer-41,46,33,44</ref>. 
Посебен статус и се давала на природата, на жената, но исто така и на одредени животни како [[мечка]]та, [[коњ]]от, [[вепар]]от и [[гавранот]], на кои им се придавале чудесни моќи и имале значајно место во ритуалите и традициите. Скандинавците немале име за својот култ пред доаѓањето на христијанството. По доаѓањето на мисионерите околу 829 и кралот Харалд од Данска кој успеал да им го наметне христијанството околу 960, средновековните текстови од Скандинавија го спомнуваат терминот ''forn siðr'' за да ја опишат првобитната религија на овие народи. Изразот буквално  значи ’’стар обичај, стара практика’’ на старонордиски јазик.

==== Антички извори ====
{{Цитат|Тие (Германите од север) немаат ниту [[друид]]и кои раководат со култот на боговите, ниту пак некаква желба да положуваат жртви, тие за богови ги сметаат само оние нешта што ги гледаат и од кои нешта видно чувствуваат добробит, сонцето, огнот, месечината. Тие дури и не слушнале да се зборува за некакви други богови |
[[Јулиј Цезар|Цезар]], ''[[Коментари за Галската војна|De Bello Gallico]]'', VI, 21}}

{{Цитат|Тие не сакаат да ги претставуваат нивните Богови во човечки облик (...) Ниеден од овие народи со ништо посебно не се разликува од другите, и сите општо ја почитуваат Нертус, односно, Мајката Земја и веруваат дека таа се меша во работите на луѓето и се движи меѓу народот |
[[Такит]], ''Германија'', IX, 3}}

== Поврзано ==
{{Ризница-врска|Norse history|Норманска историја}}
{{div col|cols=2}}
* [[Скандинавци]]
* [[Скандинавија]]
* [[Викинзи]]
* [[Викиншки период]]
* [[Сведи]]
* [[Готи]]
* [[Дани]]
* [[Швеѓани]]
* [[Данци]]
* [[Норвежани]]
* [[Исланѓани]]
* [[Норманди]]
{{div col end}}

== Наводи ==
{{наводи|2}}

{{Германски народи}}

{{Избрана}}

__ИНДЕКС__

[[Категорија:Нормани| ]]
[[Категорија:Викиншка ера]]
[[Категорија:Германски народи]]
[[Категорија:Германски племиња]]
[[Категорија:Историја на Данска]]
[[Категорија:Историја на Фарските Острови]]
[[Категорија:Историја на Гренланд]]
[[Категорија:Историја на Норвешка]]
[[Категорија:Историја на Шведска]]
[[Категорија:Историја на Исланд]]
Предлошки на страницава:
Назад на Нормани.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Нормани“