Преглед на кодот на Нигерија

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{{about|државата}}
{{Инфокутија за држава
|conventional_long_name   = Федерална република Нигерија
|common_name              = Нигерија
|native_name              = {{unbulleted list|item_style=font-size:78%; |{{native name|ha|Jamhuriyar Taraiyar Nijeriya}} |{{native name|ig|Ọ̀hàńjíkọ̀ Ọ̀hànézè Naìjíríyà}} |{{native name|yo|Orílẹ̀-èdè Olómìniira Àpapọ̀ Nàìjíríà}}}}
|image_flag               = Flag of Nigeria.svg
|image_coat               = Coat of arms of Nigeria.svg
|image_map                = Nigeria_(orthographic_projection).svg
|national_motto           = "Unity and Faith, Peace and Progress"{{spaces|2}}<small>(официјално)</small><br /><small>(Единство и верба, мир и напредок)
|national_anthem          = "[[Arise, O Compatriots]]"<br />Кренете се, о земјаци<br />
|official_languages       = [[англиски јазик|англиски]]
|regional_languages       = [[Хауса (јазик)|хауса]], [[игбоански јазик|игбоански]], [[јорупски јазик|јорупски]], [[нигериски јазици]]
|capital                  = [[Абуџа]]
|largest_city             = [[Лагос]]
|government_type          = [[Претседателски систем|Претседателска]] [[Федерална Република]]
|leader_title1            = [[Претседател на Нигерија|Претседател]]
|leader_title2            =[[Потпретседател на Нигерија|Потпретседател]] 
|leader_name1             = {{nowrap|[[Бола Тинубу]]&nbsp;([[Конгрес на сите прогресивци (Нигерија)|APC]])}}
|leader_name2             =[[Кашим Шетима]]&nbsp;([[Конгрес на сите прогресивци(Нигерија)|APC]]) 
|leader_title3 = [[Претседател на Нигерискиот Сенат|Претседател на Сенатот]]
|leader_name3 = [[Годсвил Акпапио]]&nbsp;([[Конгрес на сите прогресивци(Нигерија)|APC]])
|leader_title4 = {{nowrap|[[Претседател на Нигериската куќа на претставници|Претседател на Претставничкиот дом]]}}
|leader_name4 = {{nowrap|[[Таџудин Абас]]&nbsp;([[Конгрес на сите прогресивци(Нигерија)|APC]])}}
|leader_title5 = [[Шев на Правдата од Врховниот Суд на Нигерија|Шеф на Правда]]
|leader_name5 = [[Олукајоде Аривула]]
|area_rank                = 32-ра
|area_km2                  = 923,768
|area_sq_mi                  = 356,667 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|percent_water            = 1.4
|population_estimate      = 230,842,743<ref>{{наведени вести
|author=
|title=Country profile: Нигерија
|date=2008-04-30
|work=[[BBC News]]
|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/country_profiles/1064557.stm
|accessdate=2008-08-05
}}</ref>
|population_estimate_rank = 6-ти
|population_estimate_year = 2023
|population_density_km2       = 218
|population_density_sq_mi    = 374 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|population_density_rank  = 42-ра
|GDP_PPP                  = $1.365 Трилиони<ref name=imf2>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2008/02/weodata/weorept.aspx?sy=2004&ey=2008&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=694&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=25&pr.y=17 |title=Nigeria|publisher=Меѓународен Монетарен Фонд|accessdate=2008-10-09}}</ref> 
|GDP_PPP_rank             = 27-ми
|GDP_PPP_year             = 2023
|GDP_PPP_per_capita       = $6,147<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank  = 143-ти
|GDP_nominal              = $390.002 билиони<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_rank         = 39-та <!---IMF--->
|GDP_nominal_year         = 2023
|GDP_nominal_per_capita   = $1,755<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_per_capita_rank = 154-та <!---IMF--->
|sovereignty_type         = Обединување на [[Јужна Нигерија|Јужна]] и [[Северна Нигерија]]
|established_event1       = од страна на [[Фредерик Лугард]]
|established_event2       = Прогласена Република
|established_date1        = [[1914]]
|established_date2        = Октомври 1, 1963
|HDI_year                 = 2021<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
|HDI_change               = increase <!--increase/decrease/steady-->
|HDI                      = 0.535 <!--number only-->
|HDI_ref                  = <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 јули 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>
|HDI_rank                 =163-та
|FSI                      = 95.6 {{increase}} 1.2
|FSI_year                 = 2007
|FSI_rank                 = 17-ти
|FSI_category             = <span style="color:#F00;">Alert</span> 
|Gini                     = 35.1
|Gini_year                = 2020
|Gini_category            = <span style="color:#fc0;">medium</span>
|currency                 = [[Нигериски наиру]] (₦)
|currency_code            = NGN
|country_code             = NGA
|time_zone                = [[Западно Африканско Време|ЗАВ]]
|utc_offset               = +1
|time_zone_DST            = ''not observed''
|utc_offset_DST           = +1
|demonym                  = [[Нигеријци]]
(Нигериец/Нигеријка)
|drives_on                    = десно
|cctld                    = [[.ng]]
|calling_code             = 234
|footnotes                = <sup>1</sup> Проценките за оваа земја претежно зависат од ефектите на преголемата смртност од СИДА; ова може да резултира со понизок животен век, повисока смртност на новороденчиња, пониска популација и растеж, и промени во поделбата на популацијата според полот. 
² Проценката на БДП е од 2006; целосниот и per capita се засновани на бројки од 2005.
}}

'''Нигерија''' ([[Англиски јазик|англиски]]: ''Nigeria)''— држава во [[Западна Африка]]. Таа на север се граничи со [[Нигер]], на исток со [[Камерун]], на запад со [[Бенин]], а на југ широко излегува на [[Гвинејски Залив|Гвинејскиот Залив]]. Во овие граници Нигерија зафаќа површина од 923 км<sup>2</sup>. На тој простор денес живеат околу 124 милиони луѓе. Според бројот на населението таа е најголема држава во [[Африка]].Главен град на државата е [[Абуџа]]. Тој е културен, трговски, политички и пристаништен град. Други поголеми градови се [[Лагос]] [[Лбадан]], [[Лфе]], итн. Домашна валута е „[[нигериски наиру]]“.

== Историја ==
{{Главна|Историја на Нигерија}}
Најраните извори за живот на територијата на денешна Нигерија датираат од [[9000 п.н.е.]] Во [[4000 п.н.е.]] на овие простори било развиено земјоделството и грнчаријата. Во [[Таруга]] биле отворени првите работилници за обработка на метали. Во околу [[1000 п.н.е.]] на овие простори се развила цивилизацијата [[Нок (цивилизација)|Нок]]<ref name=archaeology>''Shaw, Thurstan, Nigeria: Its Archaeology and early history. Retrieved 22 февруари 2007.''</ref>, која мистериозно до денеска исчезнала. Според некои истражувачи и историчари, се смета дека цивилизацијата исчезнала главно поради болести или глад. Некои сметаат пак дека оваа цивилизација е директен наследник на [[египетска култура|египетската цивилизација]].<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.artsmia.org/viewer/detail.php?id=5368&i=20&v=12&dept=8&op=1449 |title=artsmia.org : viewer |publisher=Artsmia.org |date= |accessdate=2008-11-21}}</ref> Се смета дека оваа цивилизација го дала почетокот на [[железно доба|железната епоха]] во [[потсахарска Африка]]. Големиот број на скулптури се сметаат за главен доказ за постоењето на предколонијална цивилизација на овие простори.

На територијата на Нигерија до [[16 век]] постоеле голем број на империи и царства, а како најголемо е онаа на Нри кое било основано во [[9 век]]. Ова царство постоело околу 1000 години, но и покрај својата мала територија, тое остало огромно културно и политичко наследство во [[југоисточна Нигерија]]. Во следните векови се појавиле поголем број на царства, од кои најзначителни се [[Бенинска империја]], [[Јоруба]], [[Ифе]], голем број на [[град-држави]], [[Царство Сонгхај]] и [[Борнуанска Империја]]. Во [[Северна Нигерија]] во [[9 век]] било формирано трговското царство [[Канем-Борну]], со седиште околу езерото [[Чад (езеро)|Чад]]. Својата моќ на царството се согледувала во својата трговска размена со [[Бербери]]те. Европските трговци на бреговите од земјата пристигнале или започнале да се населуваат од [[17 век]]. Месното население главно било користено за трговија со робови кои главно биле транспортирани во [[Северна Америка]] или [[Јужна Америка]].

=== Британска Нигерија (1800–1960) ===
Кон крајот на [[19 век]], [[Англичани]]те успеале да ја заземат контролата врз [[Западна Африка]], а Нигерија станала протекторат на [[Британска Империја|Британската Империја]] од [[1 јануари]] [[1901]] година. Во [[1914]] година била создадена т.н. ''Колонија и протекторат Нигерија'', која била формално разделена на јужна и северна, како и колонијата [[Лагос]].

=== Независност ===
По крајот на [[Втора светска војна|Втората светска војна]] започнало да се создава национално движење за добивање на независност на земјата. Така ова се остварило во [[октомври]] [[1960]] година, по кое Нигерија била конструирана како [[федеративна република]]. На чело на државата застанал [[монарх]], а [[законодавна власт|законодавната власт]] припаѓала на парламентот. Во [[1963]] година земјата била официјално признаена за [[федерална република]], а генералот [[Намди Азикиве]] станал првиот претседател на земјата. Таа држава во историјата на Нигерија е позната како Прва Нигериска Република. Овој период бил одбележан со голем број на етнички конфликти, главно поради голем број на вероисповеди и народи од една страна, и економската состојба на земјата од друга страна.

На [[15 јануари]] [[1966]] година во земјата се случил државен удар во кој бил убиен претседателот [[Абубакар Тафава]]. Следувал период на милитаристичко управување на земјата, но сепак земјата не успеала да излезе од економските си проблеми. Во [[1967]] година полковникот [[Емека Оџувку]] успеал да се одвои и да прогласи независност на источниот регион на земјата под името ''Република Бијафра''. По ова следувала граѓанската војна која довела до смрт на повеќе од еден милион луѓе и победа над [[Бијафра]].<ref>John de St. Jorre. ''The Nigerian Civil War''. London:Hodder and Stoughton, 1972</ref> Во [[1975]] година милитаристите биле симнати од власт од страна на [[Муртала Мохамед]], кој на власт пак се задржал само една година кога повторно бил извршен државен удар, овој пат од страна на генералот Олусегун. По ова, овој период од историјата на Нигерија е познат како [[Втора нигерска република]]. Во тој период бил донесен нов устав. Но во [[1983]] година републиканците биле симнати од власт и повторно била наложена воена управа од страна на Врховниот воен совет, кој траел две години. Во [[1985]] година генералот [[Ибрахим Бабангида]] успеал да ја зазеде власта и ги обвинил поранешните водачи на земјата дека ги нарушиле основните човекови права. Тој ги ослободил политичките затвореници и дал голем улог во економското развивање на земјата. Овој период е познат како период на [[Трета нигерска република]]. Во [[1992]] година се спровеле избори во кој како победник излегол [[Мошуд Абиола]]. Бабангида не ги прифатил рез��лтатите. По ова следувале протести и конфликти. Власта била предадена на [[Ернест Шонекан]] кој управувал привремено и закажал избори за [[1994]] година. Но на [[17 октомври]] [[1993]] година министерот на одбраната [[Сани Абача]] успеал да му одаде притисок на Шонекан, кој си поднел оставка, по кое тој ја презел власта. Тој владеел до [[1998]] година, кога починал од инфаркт. Власта била заземена од [[Абдулсалами Абубакар]] со кое е даден почетокот на [[Четврта нигерска република|Четвртата нигерска република]].

=== Конфликтот од 2010 ===
{{Главна|Нереди во Џос (2010)}}

Во почетокот на [[2010]] година, во Нигерија избувнале немири помеѓу христијанското и муслиманското население во [[Централна Нигерија]], во близина на градот [[Џос]]. Конфликтот главно и во елина имал религиозен карактер<ref name="BBC_Jan20">{{Наведена мрежна страница|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/8468456.stm|title=Nigeria religious riots 'kill 200' in Jos|date=20 јануари 2010|accessdate=8 март 2010|publisher=BBC News}}</ref><ref name="CSM_Mar8">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.csmonitor.com/World/Africa/2010/0308/Nigeria-violence-Muslim-Christian-clashes-kill-hundreds|title=Nigeria violence: Muslim-Christian clashes kill hundreds|last=Baldauf|first=Scott|date=8 март 2010|accessdate=8 март 2010|publisher=BBC News}}</ref>, како и етничките и економските разлики.<ref name="Duffield"/> Првиот облик на насилство започнал на 17 јануари 2010 и траел најмалку четири дена. голем број на куќи, цркви, џамии, возила биле уништени за време на конфликтот.<ref name="AFP">{{наведени вести|url=http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gzl2_TiUNy_W4vqIC3NZSasnA5HA|title=Curfew relaxed in Nigeria's violence-wracked city: army|publisher=Agence France-Presse|accessdate=26 јануари 2010|location=Jos|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100128055533/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5gzl2_TiUNy_W4vqIC3NZSasnA5HA|archivedate=2010-01-28|url-status=live}}</ref> Најмалку 200 луѓе биле убиени. Конфликтите продолжиле и во наредните месеци (март). Според [[New York Times]], голем број на христијански жители биле заклани.<ref>Adam Nossiter, ''New York Times. [http://www.nytimes.com/2010/03/09/world/africa/09nigeria.html?ref=global-home Ethnic Violence in Nigeria Has Killed 500, Officials Say] Retrieved 8 март 2010.</ref>

На 7 март 2010 година, повеќе од 100 христијани биле убиени од страна на Хауса-Фулани, во селото Дого-Нахава, во близина на градот Џос.<ref name="Central Nigeria clashes lead to 'scores of deaths'"/><ref name="Acting president orders 'roving band of killers' to be apprehended"/> Нападите продолжиле четири часа,<ref name="Clashes Kill Dozens in Central Nigeria"/>, вклучувајќи и и соседните села.<ref>{{наведени вести|url=http://www.vanguardngr.com/2010/03/07/jos-boils-again/|title=Jos boils again|last=Obateru|first=Taye|author2=Eyoboka, Sam; Salem, Tordue|date=7 март 2010|publisher=Vanguard Media}}</ref> Поради ова се јавил голем страв од страна на селаните, кои во целина биле христијани.<ref name="Officials: Attack on Nigerian town kills more than 100"/> Голем број на згради пострадале во нападите.   .<ref name="Officials: Attack on Nigerian town kills more than 100">{{Наведена мрежна страница|url=http://edition.cnn.com/2010/WORLD/africa/03/07/nigeria.violence/|title=Officials: Attack on Nigerian town kills more than 100|date=7 март 2010|accessdate=7 март 2010|publisher=CNN|archive-date=2010-03-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20100312143445/http://edition.cnn.com/2010/WORLD/africa/03/07/nigeria.violence/|url-status=dead}}</ref> Поолемиот дел од жртвите биле жени и деца.<ref name="Central Nigeria clashes lead to 'scores of deaths'"/> Помеѓу жртвите се нашло и едно тримесечно бебе.<ref>name="Clashes Kill Dozens in Central Nigeria">{{наведени вести|author=Adam Nossiter|url=http://www.nytimes.com/2010/03/08/world/africa/08nigeria.html|title=Clashes Kill Dozens in Central Nigeria|date=7 март 2010|accessdate=7 март 2010|publisher=The New York Times}}</ref> Труповите биле расфрлени по улиците.<ref name="Clashes Kill Dozens in Central Nigeria"/> Вицепретседателот Гудлук Џонатан изјавил дека убијците ќе бидат фатени.<ref name="Acting president orders 'roving band of killers' to be apprehended">{{Наведена мрежна страница|url=http://www.france24.com/en/20100307-acting-president-jonathan-goodluck-jos-dogo-nahawa-nigeria-sectarian-violence|title=Acting president orders "roving band of killers" to be apprehended|date=7 март 2010|accessdate=7 март 2010|publisher=[[France24]]}}</ref> Бројот на жртвите подоцна се искачил на 300<ref>{{Наведена мрежна страница|author=Shuaibu Mohammed|url=http://af.reuters.com/article/nigeriaNews/idAFLDE6260AW20100307?feedType=RSS&feedName=nigeriaNews&utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+reuters%2FAfricaNigeriaNews+%28News+%2F+Africa+%2F+Nigeria+News%29|title=UPDATE 5-Up to 300 feared dead in central Nigeria clashes|date=7 март 2010|accessdate=7 март 2010|publisher=[[Reuters|Reuters Africa]]|archive-date=2017-03-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170329112612/http://af.reuters.com/article/nigeriaNews/idAFLDE6260AW20100307?feedType=RSS&feedName=nigeriaNews&utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed%3A+reuters%2FAfricaNigeriaNews+%28News+%2F+Africa+%2F+Nigeria+News%29|url-status=dead}}</ref>, а подоцна и на 500.<ref>{{Наведена мрежна страница |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/8555018.stm |title=Nigeria religious clashes 'kill 500' near Jos |publisher=[[BBC]] |date=2010-03-08 |accessdate=2010-03-08}}</ref> Стотици луѓе ги напуштиле своите домови од страв дека напаѓачите повторно ќе се вратат.<ref>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.nzherald.co.nz/world/news/article.cfm?c_id=2&objectid=10630648|title=Christians slaughtered in Nigeria|date=7 март 2010|accessdate=8 март 2010|publisher=[[The New Zealand Herald]]}}</ref>

== Географска положба и клима ==

Нигерија има поволна географска положба, бидејќи излегува на [[Атлантскиот Океан]] преку кој се поврзува по воден пат со многу земји во светот. Покрај тоа, низ нејзината територија тече реката [[Нигер (река)|Нигер]] која е пловна и ја поврзува со другите африкански земји во внатрешноста на континентот.
Во поглед на релјефот, Нигерија е претежно висорамнина со средна надморска височина од 400 метри. Низините се наоѓаат во долината на Нигер и нејзините притоки покрај Гвинејскиот Залив. Од планините најпозната е [[Баучи]] чиј врв е највисок во Нигерија (Џен, 2010 м). Климата во Нигерија е главно тропска.
Нигерија има развиена речна мрежа. Од реките најзначајна е реката Нигер. Водите од оваа река се користат за добивање електрична енергија и за наводнување. На Нигерија и припаѓа и дел од езерото [[Чад (езеро)|Чад]].

== Население ==

Населението во Нигерија го сочинуваат [[Банту Црнци]]те. Природниот прираст во оваа земја е доста висок и изнесува 30 [[промил]]и. Најголемата густина на населението е концентрирана во јужниот дел од државата.

===Религија===

*[[Христијани]] - 78,101,060
*[[Муслимани]] - 77,308,960
*Без Религија - 633,680
*[[Будисти]] - 10.000
*Народна Религија - 2,217,880
*Други - 90,000

{{bar box
|float=right
|title=Верници во Нигерија
|barwidth=200px
|bars=
{{Столбен постоток|Христијани|blue|49.30}}
{{Столбен постоток|Муслимани|green|48.80}}
{{Столбен постоток|Без Религија|yellow|0.40}}
{{Столбен постоток|Будисти|pink|0.01}}
{{Столбен постоток|Народна Религија|red|0.40}}
{{Столбен постоток|Други|black|0.06}}
}}
== Стопанство ==

Во Нигерија населението претежно се занимава со земјоделство. Таму најмногу се одгледува: просо, ориз, маслодајна репка, пченка, памук, кикирики, тутун и др. Покрај тоа се одгледуваат и [[банана|банани]] и [[каучуково дрво|каучук]], на големи плантажи. Нигериското сточарство е добро развиено и најмногу се одгледуваат: овци, говеда, кози, коњи, свињи и др.
Од рудните богатства Нигерија располага со големи резерви на: златна руда, калај, боксит, олово, цинк, железо и др. Таа е богата со [[нафта]] и [[земен гас]].
Индустријата во Нигерија е во развој. Најразвиени индустриски гранки се: текстилната, прехранбената, тутунската, дрвната, индустријата за кожи и гуми, и др.

== Култура ==

== Поврзано ==
* [[Географија на Нигерија]]
* [[Сојузни држави на Нигерија]]

==Наводи==
{{наводи}}

{{Африка}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Нигерија| ]]
[[Категорија:Западна Африка]]
[[Категорија:Земји од англиското говорно подрачје]]
[[Категорија:Републики]]
[[Категорија:Поранешни колонии на Британија]]
[[Категорија:Држави во Африка]]
[[Категорија:Држави и територии настанати во 1960 година]]
Предлошки на страницава:
Назад на Нигерија.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Нигерија“