Преглед на кодот на Крал Артур

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪EPIC‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
Почнува: 09:48, 2 јули 2024
Истекува: 09:48, 2 јули 2025
Вашата тековна IP-адреса е 206.189.44.186. Блокираниот опсег е 206.189.32.0/20.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{{внимание}}
{{викифицирање}}
{{Otheruses}}
{{redirect|Артур Пендрагон|други значења|Артур Пендрагон (појаснување)}}
[[Податотека:Artus2.jpg|мини|Статуа од Кралот Артур, [[Hofkirche, Innsbruck]], дизајнирана од [[Албрехт Дирер]], а излиена од [[Peter Vischer the Elder]], 1520.<ref>{{Harvnb|Barber|1986|p= 141}}</ref>]]
'''Кралот Артур''' — легендарен [[Брити|британски]] водач од доцниот V и раниот VI век кој според средновековни извори ја предводел одбраната на романо-келтска Британија против [[саксонци|саксонски]] освојувачи во раниот VI век. Деталите за приказната на Артур се во главно составени од [[фолклор]]ни и литературна измислици, а неговото историско постоење е сè уште предмет на расправа помеѓу модерни историчари.<ref>{{Harvnb|Higham|2002|pp= 11–37}}, has a summary of the debate on this point.</ref> Ретката историска позадина на Артур е собрана од различни извори, вклучувајќи ги ''[[Annales Cambriae]]'', ''[[Historia Brittonum]]'', и ракописите на [[Гилда]]. Иако името на Артур се појавува и во порани поетски извори како ''[[Y Gododdin]]''.<ref>{{Harvnb|Charles-Edwards|1991|p= 15}}; {{Harvnb|Sims-Williams|1991}}. ''Y Gododdin'' cannot be dated precisely: it describes 6th-century events and contains 9th- or 10th- century spelling, but the surviving copy is 13th-century.</ref>

Тоа што Артур денес важи за легендарна фигура од меѓународен интерес во главно се должи на книгата од XII век ''[[Historia Regum Britanniae]]'' (''Историја за британските кралеви'') на [[Галфрид Монмутски]].<ref>{{Harvnb|Thorpe|1966}}, but see also {{Harvnb|Loomis|1956}}</ref> Сепак според некои [[Велшани|велшки]] и [[Бретонци|бретонски]] приказни и поеми поврзани со приказната на Артур датираат од пред споменатото дело; во овие приказни Артур се појавува или како голем воин, штитеник на Британија од разни човечки и натприродни непријатели или како волшебна фигура од фолклорот, некогаш поврзуван со велшкиот „другсвет“, [[Анун]].<ref>See {{Harvnb|Padel|1994}}; {{Harvnb|Sims-Williams|1991}}; {{Harvnb|Green|2007b}}; and {{Harvnb|Roberts|1991a}}</ref> Не е познато колку од Галфридовата ''Historia'' (завршена во 1138) се заснова на вакви порани извори, а колку од делото е само негова измисленост.

Иако темите, настаните и ликовите од легендата за Артур варираат од текст до текст, не постои една стандардна верзија, настаните од Галфридовата верзија често служат како почетна точка за останатите понатамошни приказни. Галфрид го опишува Артур како крал на Британија кој ги има победено Саксонците и формира имерија над Британија, Ирска, Исланд, Норвешка и Галија. Всушност многу елементи и настани, кои сега се составни делови од Артуровата приказна се појавуваат во делото на Галфрид, вклучувајќи ги: таткото на Артур, [[Утер Пендрагон]], волшебникот [[Мерлин]], жената на Артур [[Гвиневир]], мечот [[Екскалибур]], раѓањето на Артур во Тинтејџел, неговата последна битка против [[Мордред]] во [[Камлан]] и последниот одмор во [[Авалон]]. Францускиот писател од XII век, Кретjен де Троа, кој ги додава Ланселот и Светиот грал во приказната, го отпочнал жанрот на Артуровата романса кој станува значаен страк од средновековната литература. Во овие француски приказни, раскажувачкиот фокус често се пренесува од самиот Артур па сè до другите ликови, како што се [[Витезите од Округлата Маса]]. Артуровата литература се развива за време на средновековието, а избледува со тек на вековите сè додека не доживува големо оживување во XIX век. Во XXI век, легендата опстојува не само во литературата туку и во театарот, филмот, телевизијата, стриповите и сл.

== Историска дебата ==
[[Податотека:Arth tapestry2.jpg|мини|десно|Гоблен од Артур, датира од 1385]]
Историската основа за легендата на Кралот Артур надолго е дебатирана од научниците. Првото датумскот одредено споменување на Кралот Артур е во латински текст од IX век. Едно филозофско школо, цитирајќи од ''[[Historia Brittonum]]'' (''Историја на Британците'') и ''[[Annales Cambriae]]'' (''Велшки летописи''), го сметаат Артур за автентична историска фигура, романо-британски водач кој се борел против англосаксонски освојувачи кон крајот на V и почетокот на VI век. ''Historia Brittonum'', латинска историска компилација од IX век придонела до некои подоцнежни ракописи од велшкиот свештеник Нениј, кој има набројано 12 битки каде Артур се борел. Овие битки кулминираат со Битката на ридот Бадон, каде што се верува дека тој самиот убил 960 луѓе. Скорешни истражувања се сомневаат во веродостојноста на ''Historia Brittonum'' како извор на историјата од овој период.<ref>{{Harvnb|Dumville|1986}}; {{Harvnb|Higham|2002|pp= 116–69}}; {{Harvnb|Green|2007b|pp= 15–26, 30–38}}.</ref>

Другиот текст што го поддржува историското постоење на Артур во X век, Велшките Летописи, кој исто така го поврзува Артур со Битката кај Ридот Бадон. Летописите за оваа битка датираат од 516-518, а исто се споменува и Битката кај Камлан, каде Артур и Мордред се убиени, а датираат од 537-539. Овие детали често се употребувани за да ја зацврстат самодовербата на историјата и да потврдат дека Артур навистина се борел кај Ридот Бадон. Сепак проблеми се имаат појавено, со користење на овој извор за поддржување на текстот од Историјата на Британците. Последните истражувања покажуваат дека Велшките Летописи се основани врз хроника започната кон крајот на VIII век во Велс. Додатно, сложеноста на текстуалната историја за Велшките Летописи исклучуваат каква било сигурност дека летописите за Артур биле додадени толку рано. Најверојатно се додадени некаде во средината на X век и можно е да не постоеле порано во некој сет на летописи. Книжењето за Ридот Бадон најверојатно доаѓа од Историјата за Британците.

Овој недостаток за убедување е причината затоа зашто многу историчари го исклучуваат Артур од нивните текстови за по Романската Британија. Во погледите на историчарот Томас Чарлс-Едвардс, „во оваа фаза на истажување, може само да се каже дека можно е да постоел историски Артур (но...) историчарите сѐ уште неможат да кажат ништо за нговата вредност“. Овие понови пристапи на незнаење се релативно нов тренд; постарите генерации на историчари биле помалку скептични. Историчарот Џон Морис направи наводно владеење на Артур, организираниот принцип за неговата истпорија на по Романска Британија и Ирска, Времето на Артур (1973). Дури и тогаш, тој многу малку кажа за Артур.

Делумно во реакциите за ваквите теории, другите филозофски школи се појавуваат со аргументи дека Артур воопшто историски не постоел. Времето на Артур од Морис го поттикна археологот Новел Мирс да набљудува дека ’ниедна фигура на историската и митолошката граница  трошела повеќе од времето на историчарите’ (10). Гилдас, полемичар од 6иот век во Урнатините на Британија, напишана според сопствните сеќавања за Ридот Бадон, ја спомнува битката но не го спомнува Артур (11). Артур не е споменат во хрониката за Англосаксонците и не е имнуван во ниеден манускрипт напишан помеѓу 400 и 820.(12) Тој е отсутен и од Црковната историја на Англискиот народ на Беде во почетокот на 8иот век, друг голем извор за пороманската историја кој го споменува Ридот Бадон (13). Историчарот Дејвид Думвил има напишано: ’ мислам дека можеме да се тргнеме од  него (Артур) само за кратко. Тој своето место во исоријата им го должи на ’кај што има чад има и оган’ фолозофските школи... факт е дека не постои ниеден историски доказ за Артур, мораме да го исфрлиме од нашата историја и пред сè од насловите на нашите книги’’ (14).

Некои научници расправаат дека Артур всушност е фиктивен херој од фолклорот – дури и полузаборавено келтско божество – кој е награден со вистински дела во минатото. Тие цитират фигуративни паралели како што е Кентската тотемска коњска божица Хенгес и Хорса, кои подоцна се хисторизирани. Беде им ја препиша историската улога на овие легендарни личности во 5 век со освојувањето на источна Британија од страна на Англо Саксонците.(15) дури не е ни сигурно дека Артур биз земен предвид за крал во останатите текстови. Ниту Историјата ниту Летописите го нарекуваат “rex “: постар назив наместо “dux bellorum “ (водач на битки).(16)
Историските документи за пороманскиот период се сиромашни, па така конечен одговар за прашањето за историското постоење на Артур е невозможно. Места и предели се идентификувани како “Артурски“ од 12 век, (17) но археологијата доверливо може да открие имиња само преку  написи најдени во безбеден контекст. Таканаречениот “Артуров камен“, откриен во 1998 помеѓу рушевините во Замокот Тинтагел во Корнвал во контексти кои датираат уште од 6иот век, создадоа кратка мешаница за која се докажа дека е неважна. (18). Друг напишан доказ за Артур, вклучувајќи ја и  тврдината [[Гластонбери]] е замачкана до предлози за фалсификат(19). Иако неколку историски фигури се предложени како основни за Артур, (20) но не е појавен ниту еден убедлив доказ за овие идентификации.

== Име ==

Потеклото на Велшкото име Артур останува предмет за дебата. Некои викаат дека потекнува од латинската фамилија од Арториус, од нејасна и оспорувачка етимологија. Други прелози се за доаѓање од Велшкиот арт, што значи мечка, и е дадено арт-ур (од претходното Арто-риус ), “човек-мечка“, би било оригиналната форма, но сепак има нејаснотии и во оваа теорија.(22) Можеби е важно за оваа дебата, за тоа дека Артуровото име се појавува како Артур, или Артурус, во постарите Латински текстови за Артур, но никогаш како Арториус. Сепак ова ништо не кажува за потеклото на името Артур, за тоа како Арториус по некоја нормала ќе стане Артур кога ќе се изговори на Велшки; како што ЏОн Коч има потенцирано, би значело дали е тоа латинската препорака за историскиот Артур (ако тој се викал Арториус и ако навистина постоел) мора да датираат уште од пред 6иот век. (23) алтернативна теорија го поврзува името Артур со Арктурус, најсветлата ѕвезда во соѕвездието Ботес, блиску до Големата Мечка. Името значи “чувар на мечката“(24). Класичното латинско Арктурус исто така може да доаѓа од Артур кога ќе се каже на Велшки, а неговата позиција и светлост на небото ги наведе луѓето да го гледаат како “чувар на мечките“ ( поради близината до Големата Мечка) и водачот на другите ѕвезди од Ботес(26). Точното значење на етимолозите не им е јасно. Често се претпоставува дека потеклото на Арториус би значело дека легендите за Артур имаат оригинален историски извор, но неодамнешните студии откриваат дека оваа претпоставка можеби и не е баш поддржана. За споредба, доаѓањето на Артур од Арктурус може да се земе за укажување на не историското потекло на Артур, но Тоби Грифин предложи дека тоа можеби е алтернативно име за историскиот Артур за да биде попривлечно за латинските оратори.

== Средновековна литературна традиција ==

творецот на познатата литературна личност на Артур е Џефри од Монмаут, со неговиот псевдоисториска “Историја за Кралевите на Британија, напишана во 1130. Изворите за содржините за Артур обично се поделени на тие напишани пред историјата на Џефри (познати како пред Галфриски текстови, од латинската форма Galfridus на Џефри) и оние напишани потоа, кои неможат да го избегнат неговото влијание (Галфриски или по Галфриски текстови).

=== Пред Галфриски традиции ===

Најраните литературни навестувања за Артур доаѓаат од Велшки и Бретонски извори. Имало неколку обиди да се дефинира природата и карактерот на Артур во пре Галфриските традиции во целост, отколку во еден текст или текст/приказна. Еден скорашен академски преглед кој го испроба ова, од томас Грин, истакна три клучни страка за описот на Артур во овие рани материјали. Првиот е дека тој бил полош војник кој функционирал како ловец на злобните и како заштитник на Британија од сите надворешни и внатрешни закани. Некои од овие биле човечки закони, како што се Саксонците со кои се борел во Историјата на британија, но повеќето се натприродни, вклучувајќи и огромни чудовишта маќки, деструктивни божествени вепари, змејови, кучиња, џинови и вештерки. Вториот е дека пред Галфрискиот Артур бил предмет од фолклорот (посебно топографски или ономастичен фолклор) и локализирани магични приказни, водач на банда на суперчовечки херои кои живеат во дивината. Третиот и конечен страк е дека стариот Вечшки Артур има блиска поврзаност со Велшкиот Другсвет Annwn. Од друга страна пак, тој кажувал навреди  за трвдината на Другиотсвет, во потрага по злато и ослободување на нивните затвореници. Неговата воена банда, од старите извори, вклучува пагански добра, а неговата жена и неговите поседувања јасно се по потекло од Другитсвет.(31)

Една од најпознатите Велшки поетски написи за Артур е од колекцијата мртви песни за хероите позната како Гододин, напишана во 6иот век од поетот Анерин. Во една строфа, храброста на војникот кој исколел 300 непријатели е величена, но дури и тогаш е потенцирано дека тоа не е Артур, неговите битки неможат да се споредат со вредноста на Артур.(32) Гододин е познат само од манускриптите во 13 век, па затоа е невозможно да се одреди дали ова е оригинално или подоцнежна интерполација, но Џон Коч го разгледа пасусот  во 7век или порано а таква верзија не е докажана; податоците од 9 или 10иот век често се преложувани за тоа. Неколку поеми напишани од Талисин, поет кој живеел во 6 век, кој исто така пишувал за Артур, иако овие најверојатно датираат негде помеѓу 8 и 12 век. Тука спаѓаат “Престолот на Принцот“, кој се однесува на “Благословениот Артур“,  “Трофеите на Авн“, кој ја раскажува експедицијата на Артур во Другиотсвет , и  “Елегијата на Утер Пен (змејорт)“  кој се однесува на вредностите на Артур и сугестијата за однос татко-син за Артур и Утер кои се од пред податоците на Џефри од Монмаут.

Други стари Велшки текстови за Артур се поеми најдени во Црната Книга на Кармартен, “ Кој е чуварот?“. овде се води диалог помеѓу Артур и чуварот на тврдината во која тој сака да влезе, каде Артур ги раскажува имињата и делата за самиот себе и за неговиот човек, Кај и Бедивер. Прозната Велшка приказна Калвич и Олвен, ја има во модерната колекција на Мабиногион, каде има подолга листа соповеќе од 200 луѓе на Артур, но сепак Кај и Бедивер го имаат главното место. Приказната во целина раскажува за тоа како Артур му пога на неговиот сонародник Калвич да ја освои раката на Олвен, ќерка на Ysbaddaden шеф на џиновите, со исполнување на неколку навидум невозможни задачи, вклучувајќи го и ловот на големот полубожен вепар Twrch Trwyth. Истоиријата на Британија од 9век исто ја раскажува оваа приказна, но таму името на вепарот е Троа. Артур се споменува безброј пати во Велшките триади, колекција на кратки содржини за Велшките традиции и легенди кои се поделени во 3 групи поврзани со ликови или епизоди. Подоцнежните манускрипти за Триадите делумно се изведени од Џефри и подоцнежните континентални традиции, но најстарите не покажуваат влијание и најчесто се однесуваат на веќе постоечките Велшки традиции. Артуровиот суд почнал да ја овоплотува  легендарната Британија во целина, со судот на Артур понекожам заменет за “ островите на Британија“ во формулата “3 ХХХ за островот на Британија“. Иако не е јасно од “ИСторијата на БРитанија“ и “Велшките Летописи“ дека Артур се сметал за крал, додека Калвич и Олвен и Тријадите се напишани тој станал Шеф на Лордовите од тој Остров, кмет на Велс, Корнавал и Северот.

Како додатно за овие пред Глалдриски Велшки поеми и приказни, Артур се појавува во некои други стари латински текстови освен во Историјата на Британија и Велшките Летописи. Артур бил заедно со  бројни добропознати животи на поромански светци, ниеден кој денес се смета за исотриски извор (најстарите датираат од 11век). Според Животот на Светецот Гилдас, напишан во 12век од Карадок од Ланкарфан, кажано е дека Артур го има биено братот на Гилдас – Хеил, и ја спасил неговата жена Гвенивар од Гластонбери. Во Животот на Светецот Кадос, напишан негде околу 1100 или малку порано од Лифрис од Ланкарфан, светецот му дава заштита на човек кој убил тројца од луѓето на Артур, и Артур бара да живее во замок како заштита за неговите луѓе. Кадос им дава тоа што ќе побараат, но кога Артур ќе ги заплени животните , тие ќе се претворат во куп растенија. Слични инциденти се опишани во средновековните биографии на Караног, Падар и Еуфлам, најверојатно напишани околу 21 век. Помалку очигледен легдендарен начин за појавувањето на Артур во Legenda Sancti Goeznovii, за која често се тврди дека датира од почетокот на 11век иако најстариот манускрипт датира од 15 век. Исто така важни се приказните за Артур во De Gestis Regum Anglorum  на Вилијам од Малмесбур и De Miraculis Sanctae Mariae Laudensis на Херман, заедно го даваат првиот цврт доказ за Артуровото верување дека тој не бил мртов и дека во некој одреден период ќе се врати, настан која многу ати е посетуват во по Галфрискиот фолклор.

=== Галфрид Монмутски ===

Првата раскажана приказна за животот на Артур е најдена во латинската работа во Историјата на кралевите на Британија на Џефри од Монмаут. Ова дело завршено во 1138 е креативна и чудесна приказна за британските кралеви од легендарниот Тројански прогонист Брут до Велшкиот крал Кадваладер во 7 век. Џефри го сместува Артур во истиот поромански период како во Историјата на Британија и Велшките Летописи. Тој ги здружува таткото на Артур – Утер Пендрагон,  волшебникот Мерлин, а приказната за концептот на Артур каде Утер со помош на магијата на Мерлин преправен како неговиот непријател Горлоис ќе спие со жената на Горлоис – Игерна во Тинтејџел, и таа ќе забремени со Артур. На смрттната постела на Утер, петтнаесет годишниот Артур го наследува местото Крал на Британија и се бори во бројни битки, слични на оние во Историјата ан Британија. Тогаш ги поразува Пиктите и Шкотите пред да создаде империја преку неговите освојувања во Ирска, Исланд и Оркни островите. По 12 години мир, Артур тргнува да ја прошири неговата имерија уште еднаш, победувајќи ја Норвешка, Данска и Галија. Галија сѐ уште е под опсада на Романската Имерија кога ќе биде освоена, и победата на Артур доведува до понатамошни конфротации помеѓу неговата имерија и Рим. Артур и неговите воини, вклучувајќи го Кај, Бедивер и Гаваин го победуваат романскиот имератор Лукиј Тибериј во Галија, и како тој се подготвува да замине за Рим, Артур дознава дека неговиот внук Мордред – кој го насочил за главен во Британија – се оженил со неговата жена Гвенивер и го заземал престолот. Артур се враќа во Британија и го подебува и убива Мордред кај реката Камблам во Корнвал, но и самиот тој е смртно ранет. Тој ја предава круната на неговиот сонародник Константин и е одведен на островот Авалон за да се излечи, и нигогаш повеќе да не биде виден.

Колку од приказнава е само измислица на Галфрид е секогаш за дебата. Изгледа Џефри направил список на 12 битки на Артур против Саксонците кои се случиле во 9 век и ги има во Историјата на британија, заедно со Битката кај Камлан од Велшките Летописи и мислењето дека Артур сѐ уште бил жив. Личниот став на Артур како крал на цела Британија изгледа дека е позајмена од пред Галфриските традиции, во Калвич и Олвен, Тријадите и Животите на Светците. На крај, Џефри има позајмено многу од имињата за освојувањата на Артур, неговата блиска фамилија и придружници од пред Глафриската Велшка традиција, вклучувајќи го Кај, Бедивер, Гвенивер, Утер и најверојатно Каледвич, а мечот Ескалибур е следен во Артуровите приказни. Сепак, додека имињата, клучните настани и наслови се можеби позајмени, Бринли Робертс кажал дека “ Артуровиот оддел е литературна творба на Џефри и не и должи ништо на првобитната приказна. Така на пример, велшкиот Медрат е направен од лошиот Модред на Џефри, но не постои трага за лошиот карактер на Модред во велшките извори сè до 16 век. Има уште неколку понови обиди да се предизвика ваквото мислење за тоа дека Историјата за Кралевите на Британија првично е работа на Џефри, со мислење од научниците често одекнувајќи од Вилијам од Њуборг кон крајот на 12 век коментирал дека Џефри ги има измислено неговите приказни, можеби преку неговата невообичаена љубов кон лажењето. Џефри Аш е еден дидидент од овој поглед, верувајќи дека приказните на Џефри доаѓаат од изгубен извор кој раскажувал за делата во 5 век и Британскиот крал Риотамус, како тој да е Артур, иако историларите и Келтистите биле неподготвени да го следат Аш во неговите заклучоци.

Кои и да биле неговите извори, големат популарност на Џефровата Историјата на кралевите на Британија не може да се одрече. Преку 200 манускриптни копии на латинската работа на Џефри е познато дека преживеале, а тука не се вклучени преводите на другите јазици. Затоа на пример, околу 60 манускрипти постојат на Велшки јазик како  и верзијата за Историјата, најстарите кои биле создадениво 13 век; старото мислење дека некои од Велшките верзии директно се одновани од Историјата на Џефри, подобрени од антикварникот Луис Морис од 18 век. Како резултат на оваа популарност, Историјата на Кралевите на Британија на Џефри енормно влујаела на подоцнежните средновековни развои за легендата на Артур. Додека тој бил без дискусија единствената креативна сила позади Артуровата романса, многу од неговите елементи се позајмени и развиени (на пр. Мерлин и последната судбина на Артур), и и придонесе на историјата романтични приказни за магичните и прекрасни авантури.

=== Романтични традиции ===

Популарноста на Историјата на Џефри и останатите негови дела (како Roman de Bruт) се важен фактор во објаснувањето на појавата на значајни бројки на новите дела за Артуровата работа во Европа за време на 12 и 13 век, особено во Франција. Сепак тоа не е единственото влијание на Артур за развивањето на “Работите на Британија“. Постои јасен доказ за постоењето на Артур и Артуровите приказни на Континентот пред работата на Џефри да стане широко позната, како и употребата на имињата и приказните на Келтите кои не се најдени во Историјата на Џефри за романсите на Артур. Од гледната точка на Артур, најзначаен ефект за вакво ислевање на новата Артурова приказна беше кога тој ја имаше улогата на крал: многу од ова во 12 век и подоцнежните написи на Артуровата литература се задржува помалку на Артур отколку на карактерите како што се Ланселот и Гвеневир, Персевал, Галахад, Гавеин и Тристан и Изолда. Каде Артур е центар на пред Галфриските материјали и Историјата на Џефри, во романсата тој е спореден. Неговиот карактер исто така брзо се менува. Во двете најстарите материјали и кај Џефри тој е одличен и суров воин, кој се смее додека ги коле вештерките и џиновите и зазема водечка уога во сите воени походи, додека пак во романсите тој станува мрзлив крал, чија неактивност и помирување ќе донесат голема мана во неговото идеално општество. Улогата на Артур во главно е таа на паметен, достоен, темпераментен, понекогаш благ, и немоќен монарх. Тој едноставно ќе побеле кога ќе дознае за аферата на Ланселот и Гвенивер кај Морт Арту, додека во Иван, Витезот на Лавот на Кретиен од Троа, тој не може да остане свесен по една битка и мора да оди да прилегне. И покрај тоа, по надгледувањето на Норис Џ. Ласи, кои и да се неговите слабости и мани во овие романси на Артур, неговиот престиж е никогаш – скоро никогаш – компромитиран од неговите лични слабости, неговата власт и слава остануваат неповредени.

Артур и неговата придружба се појавуваат и во Лаис на Марија де Франс, но тоа е дело на друг француски поет, Кретиен де Трој, кој го имаше најголемото влијание  со поглед на горенаведениот развој за карактерот на Артур и неговата легенда. Кретиен има напишано 5 романси за Артур негде помеѓу 1170 и 1190. Ерек и Енида и Клиже се приказни за судска љубов со судот на Артур како нивната позадина на кулисите, демонстрирајќи го оддалечувањето на херојскиот свет на Велшкиот и Галфриски Артур, додека Иван, Витезот на Лавот заедно со Иван и Гавин во натприродна авантура, со Артур во споредна улога и ослабен. Како и да е, најзначајно за развојот на Артуровата легенда се Ланселот, Витезот на колата, не запознава со Ланселот и неговите возрасни врски со кралицата на Артур (Гвеневир), популаризирајќи ја повратната тема на Артур како изневерен, и Персевал, Приказната за Гралот, каде е претставен Светиот Грал и Ранетиот крал каде Артур повторно има намелена улога. Затоа Кретиен беше инструментален и во обработката на легендите за Артур и во воведувањето на идеалната форма за ширење на таа легенда, и за тоа што доаѓа после него во термини за опишување на Артур и неговиот свет изграден врз основањето на кое тој се има потпрено. Персевал, иако незавршен, беше привремено популарен: 4 одделни продолжувања на поемата се појавува низ следниот пола век, со поимот за Гралот и неговото барање да се развие од другите писатели како што е Роберт де Борон, факт кој го помогна убрзувањето на одрекувањето на романсата на Артур. Слично на ова, Ланселот и неговото изневерување со Гвеневир стана класичен мотив за Артуровата легенда, иако Ланселот во прозата Ланселот (1125) и текстовите подоцна се комбинација на карактерот на Кретиен и тој на Ланселот од Ulrich von Zatzikhoven. Делата на Кретиен се појавуваат дури и на Велшката литература за Артур, со резултат дека романтичниот Артур почнал да го заменува херојскиот, активен Артур во Велшката литературна традиција. Занчајно во овој развој се трите велшки романси на Артур, кои се многу слични со оние на Кретиен, но со неколку значајни разлики: Овејн или Дамата на Фонтаната е поврзана со Иван на Кретиен; Ерек и Енида и Пердур – син на Ефраг до Персевал.

Сè до 1210 Артуровата романса најпрво се изразувала преку поезија; а потоа приказните биле раскажуавни во проза. Најзначајно од романтичните прози во  13 век  е кругот на Вулгата (исто позната како ланселот – кругот на гралот), серија на 5 средновековни француски прози напишани во првата половина од тој век. Овие дела се Estoire del Saint Grail, Estoire de Merlin прозата за ланселот, Queste del Saint Graal и Mort Artu. Кругот го продолжува трендот кон намалување на улогата на Артур во сопствената легенда, повремено преку воведот за карактерот на Галахад и продолжување на улогата на Мерлин. Го направи Мордред резултат на родоскверна врска помеѓу Артур и неговата сестра и ја воведе улогата на Камелот, за првпат споменат во Ланселот на Кретиен, како првичниот суд на Артур. Оваа серија на текстови брзо е следена од по кругот на Вулгата (1230-40), каде врската на Мерлин е дел, што значајно ја намалува важноста на врската на Ланселот со Гвеневир, но продолжува да го става Артур во споредна улога, сега со цел да се фокусира повеќе на освојувањето на Гралот. Така Артур станува се помал карактер во француските прозни романси; во самата Вулга тој се појавува само во Estoire de Merlin и Mort Artu.

Развојот на средновековниот круг на Артур и карактерот на романсата на Артур кулминирани во Смртта на Артур на Томас Малори ја раскажува целата легенда во само едно дело на англиски кон крајот на 15 век. Малори ја пишувал книгата според – оригинално насловена Целата Книга за Крал Артур и од Благородните Витези од Округлата Маса – разни претходни романси, посебно од Кругот на Вулгата, и изгледа дека целел кој создавање на бистра и авторитативна колекција за Артуровите приказни. Можеби како резултат на ова, и фактот дека Смртта на Артур е една од првите испринтани книги во Англија, објавени од Вилијам Какстон во 1485, а подоцна доаѓаат делата на Малори.

== Пропаѓање, оживување, и модерната легенда ==

=== Посредновековна литература ===

Крајот на средниот век носи блед интерес за Крал Артур. Иако англиската верзија на Малори за големите француски романси е популарна, има зголемени напади врз целосната вистина за историјата на Артуровите романси – воведени од времето на Џефри од Монмаут – и затоа исправноста нацелата работа на Британија. Така, на пример,  научникот Полидор Вергил од 16 век ја одфрли потврдата дека Артур бил владетел на пороманската имерија, најден преку по Галфриските средновековни хронички традиции, до хоророт на велшките и Англиските антикварници. Социјалните промени поврзани со крајот на средновековниот период и ренесансата го украдоа карактерот на Артур и неговата легенда на некои од нивните моќи да ги освојат аудициите, со резултат дека во 1634 е виден последниот печаток на Смртта на Артур на Малори за негде околу 200 години. Кралот Артур и Артуровата легенда не се челосно напуштени, но сè до почетокот на 19 век материјалот се сфаќаше се помалку сериозно и често се користеше како превоз за алегоричните политики  од XVII и XVIII век. Затоа епиката Принцот Артур (1695) на Ричард Блекмор и кралот Артур (1697) каде Арутр е алергорија за напорите на Вилијам 3 против Џејмс 2. Слично, најпознатиот Артурова приказна низ овој период изгледа е онаа на Том Тумб, која прво е раскажана преку подглавја а подоцна преку политички претстави на Хенри Филдинг;  иако акцијата јасно е сет на Артур,  третманот е хумористичен и Артур се појавува во комична везрија за неговиот романтичен карактер.

во почетокот на 19 век, средновековноста, романтизмот и готското оживување го побудија интересот за Артур и средновековните романси. Нов код на етика за господата од 19 век е опкружен околу витешките идеали кои романтичниот Артур ги отелотворуваше. Овој обновен интерес за првпат се по��увствува во 1816, кога Смртта на Артур на Малори беше повторно одпринтана во 1634. Првично средновековните Артурски легенди беа од посебен интерес за поетите, инспирирајќи ги, на пример Вилијам Вордворт да ја напише “Египетската Слугинка“ (1835), алегорија на Светиот Грал. Најпознат меѓу нив е Алфред Лорд Тенисон, чија прва Артурова поема, “Дамата од Шарлот“, објавена во 1832. Иако Артур имаше мала улога во некои од овие дела, следејќи ја средновековната романсна традиција, дела за Артур на Тенисон го достигнаа врвот со Идилите на Кралот, кој ја прерабори целата приказна за животот на Артур за Викторијанската доба. Првпат објавена во 1859, се продаде во 10.000 копии за само една недела. Во идилите Артур стана симбол за идеален маж чиј обид да воведе совршено кралство на земјата пропаѓа, поради човечката слабост. Делата на Тенисон предизвикаа бројни имитатори, значаен јавен интерес за легендите на Артур и за неговиот карактер, и ги доденесе приказните на Малори до поширока публика. Првата модернизација на големите компилации за приказните на Артур на Малори се објавени накратко по појавувањето на Идилите во 1862, и после тоа следеа 6 нови изданија и 5 натпреварувачи пред да заврши векот.
Интересот за романтичниот Артур и неговите приказни продолжија низ 19 век во 20, и ги заземаа поетите како Вилијам Морис и Едвард Бурн – Џонс. Дури и хумуристичната приказна на Том Томб, која е првичното покажување на легендата на Артур во 18 век, беше пренапишана по издавањето на Идилите. Додека Том го задржи својот мал стас и остана како фигура за комично верување, неговите приказни сега содржеа повеќе елементи од средновековните романси на Артур, и го сфаќаат посериозно и историски во новите верзии. Оживеаните романси на Артур исто така покажаа влијание во Америка, со книгите како што се Детето Крал Артур на Сидни Лание (1880) задржувајќи го вниманието на пошироката јавност и давајќи му инспирација на сатиричниот Марк Твен за Јенки во Судот на Крал Артур (1889). Иако романтичниот Артур понекогаш беше главен во овие дела (како што е во делото на Бурн – Џонс Последниот Сон на Артур во Авалон, 1881 – 1898) во други прилики се навраќаше на неговите средновековни статуси и или е маргилизиран или го нема воопшто. Сепак до интересот за оживувањето на Артур и неговите приказни не продолжија да се смалуваат. До крајот на 19 век, воглавно од пред рафаелските имитатори беше затворено, и не можеше да се избегне влијанието на првата светска војна, која ја уништи репутацијата на витештвото и неговите интереси за средновековните манифестации и Артур за улога на витез. Сепак романската традициај остана значајно моќкна за да ги натера Томас Харди, Лоренс Бинион и Џон Масфилд да ги напишат драамите за Артур и Т. С. Елиот алудира на митот за Артур ( но не Артур) во неговата поема Потрошената Земја, која го спомнува Повредениот Крал.

=== Модерна легенда ===

Во средината на 20 век, влијанието на романската традиција за Артур продолжува, преку новелите Единствениот Иден Крал на Т. Х. Вајт (1958) и Маглата на Авалон на марион Зимер Бредли (1982) како додаток на комичните стрипови како Принц Валијант (1937). Тенисон ја преработи романтичната приказна за Артур за да им се допадне и да коментира на овие прашања денес, и исто така ова е случајот на модерните третмани. Приказните на Бредли на пример,  имаат феминистички пристап кон Артур и неговата легенда спротивно од приказните најдени во средновековните материјали, а американските автори често ги преработуваа приказните за Артур за да содржат повеќе вредности како што е еднаквоста и демократијата. Романсата на Артур стана популарна исто и на филм. Музиклот Камелот фокусирана на љубовта на Ланселот и Гвенивер и изневерениот Артур е направен во 1967. Романсата традиција за Артур е очигледна и според критиките успешно е прикажана во Lancelot du Lac на Роберт Бресон (1974), Perceval le Gallois на Ерик Ромер (1978) и фантастичниот филм на Џон Борман Ескалибур (1981); исто така главен извор за материјали се користени во артуровата сатира Монти Пајтон и Светиот грал (1975).

Прераскажувањата и пресликувањата за романсните традиции не се единствениот важен аспект за медерната легенда на Кралот Артур. Обидите да го насликаат Артур како историска фигура на 500 година п.н.е ја одвлекува романсата. Како што имаат кажано Тејлор и Бревер ова враќање на средновековната хроничка традиција на Џефри од Монмаут и Историјата на Британија е скорашен тренд кој стана доминантен за артуровата литература во годините што ќе следат и во почетокот на втората светска војна, кога легендарниот отпот на Артур кон Германските напаѓачи ја нападнаа Британија. Серијата на радио драми на Клеменс Дан – Спасувачи (1942) го искористи Артур за да го отелотвори духот на херојскиот отпор против очајните надежи, а драмата Долго Зајдисонце на Роберт ШЕриф (1955) го прикажал Артур како заменува Романско – Британски отпор против Германските напаѓачи. Овој тренд го смести Артур во историските и фантастични новели објавени за време на овој период. Неодамна портретот на Артур како вистински херој на 5 век исто така се прои на филмското платно  во кралот Артур (2004) и Последната Легија (2007).

Артур исто така е користен и како модел за денешното модерно однесување. Во 1930 Редот на Братството на Витезите од Округлата Маса формирано во Британија за да се промовираат христијанските идеали и Артуровите поими за средновековното витештво. Во Америка, илјадници момчиња и девојки се зачленија во младинските групи за Артур, како што се Витезите на Кралот Артур, каде Артур и неговите легенди се промовирани како здрави примероци. Артуровото  ширење со модерната култура иде над ваквите очигледни напори со името на Артур кое регуларно е поврзувано за работи, згради и места. Како што Норис Џ. Леси има кажано „популарниот поим за појавувањето на Артур е ограничен, не изненадувачки за неколку мотиви и имиња, но нема сомнеж за продолжувањето на легенда родена многу векови наназад длабоко е вметната во модерната култура на секое ниво“.

===Кралот Артур како тема во уметноста и во популарната култура===
* „Артур“ — кус расказ на македонскиот писател [[Дејан Василевски|Гето Руди]] од 2017 година.<ref>Гето Руди, ''Можеше да биде реми''. Скопје: Темплум, 2017, стр. 83.</ref>
* „Авалон“ (''Avalon'') - песна од истоимениот музички албум на британската група [[Рокси мјузик]] (''Roxy Music'') од 1982 година.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=DZTymGhkZpg&t=35s YouTube, Roxy Music - Avalon (1982) (FULL ALBUM) (пристапено на 18.6.2017)]</ref>

== Наводи ==
{{reflist}}

{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Историја на Британија]]
[[Категорија:Средновековни легенди]]
[[Категорија:Родени во 5 век]]
[[Категорија:Починати во 6 век]]
[[Категорија:Легенда за крал Артур]]
[[Категорија:Митски кралеви]]
Предлошки на страницава:
Назад на Крал Артур.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Крал_Артур“